Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPP2/4512-630/15/KO
z 24 września 2015 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613) oraz § 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z 2015 r., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 3 lipca 2015 r. (data wpływu 9 lipca 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT zwrotu kosztów zastępstwa procesowego - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 lipca 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący zaistniały stan faktyczny:

Wnioskodawca jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Jako radca prawny prowadzi działalność gospodarczą polegającą m.in. na reprezentowaniu swoich klientów w postepowaniach sądowych oraz egzekucyjnych na podstawie odpłatnej umowy o świadczenie usługi prawnej zawieranej z klientem, po której wykonaniu Wnioskodawca wystawia klientowi fakturę VAT obejmującą jego wynagrodzenie z tytułu wykonanej usługi. Zgodnie z obowiązującymi przepisami (art. 98 § 1 i § 3 w zw. z art. 99 ustawy z dnia 17 lipca 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego) Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, do której zalicza się też wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika, czyli tzw. koszty zastępstwa procesowego. W sytuacji gdy klient reprezentowany przez Wnioskodawcę wygrywa sprawę, a podmiot przegrywający w dalszym ciągu nie uiszcza zasądzonego zobowiązania, Wnioskodawca występuje w imieniu klienta do organu egzekucyjnego w celu egzekucji zasądzonego zobowiązania. W trakcie egzekucji komorniczej na egzekwowane zobowiązanie wynikające z prawomocnego orzeczenia sądu składają się także wspomniane koszty zastępstwa procesowego, które po ich wyegzekwowaniu przez organ egzekucyjny trafią bezpośrednio na rachunek Wnioskodawcy. Dotychczas Wnioskodawca odprowadzał od kwot przekazywanych mu przez organ egzekucyjny tytułem wyegzekwowanych kosztów zastępstwa procesowego podatek od towarów i usług.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy w sytuacji zwrotu kosztów zastępstwa procesowego bezpośrednio do Wnioskodawcy w wyniku egzekucji Wnioskodawca powinien od otrzymanych kwot odprowadzić podatek VAT i wykazać go jako należny?

Stanowisko Wnioskodawcy.

Wnioskodawca uważa, że czynność ta nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, ponieważ nie dochodzi tu do świadczenia usług w rozumieniu ustawy o VAT – art. 8 ust. 1 i nie powinien z tego tytułu wykazywać podatku VAT jako należny.

W świadczeniu usług istotne jest, aby pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istniał związek prawny, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, a wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowiło wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy (vide wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 grudnia 2011 r., sygn. akt I FSK 1591/10).

Usługa pomocy prawnej obejmująca swoim zakresem zastępstwo procesowe była świadczona przez Wnioskodawcę na rzecz swojego klienta, z którym ma podpisaną umowę. To pomiędzy tymi podmiotami została zawarta umowa cywilnoprawna, w oparciu o którą Wnioskodawca prowadził sprawy powierzone mu przez podmiot zlecający i otrzymał z tego tytułu wynagrodzenie. Zatem to czynności wykonywane przez Wnioskodawcę na rzecz zleceniodawcy (klienta) stanowią usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, wymagającą udokumentowania fakturą.

Natomiast w wyniku wydania wyroku korzystnego dla podmiotu zlecającego prowadzenie danej sprawy (klienta Wnioskodawcy) sąd orzekł o zwrocie kosztów zastępstwa procesowego, obciążając nimi podmiot, który przegrał sprawę. A więc to strona przegrywająca była zobowiązana zwrócić swojemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu. Tym samym między zleceniodawcą (klientem) a podmiotem zobowiązanym do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (dłużnikiem) nie istniał w tym czasie żaden stosunek prawny (byli oni jedynie przeciwnikami procesowymi), który można by uznać za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT.

Wnioskodawca nie wykonał bowiem na rzecz dłużnika żadnej z czynności wymienionych w dyspozycji art. 5 ustawy o VAT, a otrzymane przez niego od dłużnika koszty zastępstwa procesowego zasądzone przez sąd nie stanowiły wynagrodzenia za wykonaną usługę. Zwrot kosztów postępowania sądowego przez dłużnika wynikał bowiem z wydanego orzeczenia sądowego (wiązał się z wynikiem prowadzonego postępowania) Kwota zwróconych kosztów zastępstwa procesowego nie była więc w żaden sposób związana z uzyskaniem świadczenia wzajemnego.

Wobec powyższego otrzymany przez stronę wygrywającą, a zasądzony przez sąd zwrot kosztów zastępstwa procesowego nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (vide: interpretacje indywidualne Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 27 grudnia 2012 r. nr ILPP2/443-1020/12-2/SJ, Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 10 września 2009 r. nr ITPP2/443-535/09/AK oraz Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 12 marca 2010 r. nr IPPP1/443-12/10-4/MP.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zaistniałego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zakres tych czynności został zdefiniowany w art. 7 i art. 8 ustawy.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Przez świadczenie usług – w świetle art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług „świadczenie na rzecz” obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, iż definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem „usługi” w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy – opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy – czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Podstawowa stawka podatku, na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Stosownie do art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

W świetle art. 29a ust. 1 ustawy podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

W myśl art. 29a ust. 6 ustawy o VAT podstawa opodatkowania obejmuje:

1. podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku;
2. koszty dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu i ubezpieczenia, pobierane przez dokonującego dostawy lub usługodawcę od nabywcy lub usługobiorcy.
   
   

Stosownie do art. 29a ust. 7 ustawy podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

1. stanowiących obniżkę cen w formie rabatu z tytułu wcześniejszej zapłaty;
2. udzielonych nabywcy lub usługobiorcy opustów i obniżek cen, uwzględnionych w momencie sprzedaży;
3. otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.
   
   

Z przedstawionego opisu zaistniałego stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Jako radca prawny prowadzi działalność gospodarczą polegającą m.in. na reprezentowaniu swoich klientów w postępowaniach sądowych oraz egzekucyjnych na podstawie odpłatnej umowy o świadczenie usługi prawnej zawieranej z klientem, po której wykonaniu Wnioskodawca wystawia klientowi fakturę VAT obejmującą jego wynagrodzenie z tytułu wykonanej usługi. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, do której zalicza się też wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika, czyli tzw. koszty zastępstwa procesowego. W sytuacji gdy klient reprezentowany przez Wnioskodawcę wygrywa sprawę, a podmiot przegrywający w dalszym ciągu nie uiszcza zasądzonego zobowiązania, Wnioskodawca występuje w imieniu klienta do organu egzekucyjnego w celu egzekucji zasądzonego zobowiązania. W trakcie egzekucji komorniczej na egzekwowane zobowiązanie wynikające z prawomocnego orzeczenia sądu składają się także wspomniane koszty zastępstwa procesowego, które po ich wyegzekwowaniu przez organ egzekucyjny trafią bezpośrednio na rachunek Wnioskodawcy.

Z powyższego opisu wynika, iż pomiędzy Wnioskodawcą – radcą prawnym a jego klientami istnieje stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Prowadzenie spraw sądowych przez Zainteresowanego w ramach zawartej z klientem umowy stanowi reprezentowanie strony przez radcę prawnego z wyboru. To stosunek umowny określa wzajemne prawa i obowiązki stron.

Stosownie do brzmienia art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 101 ze zm.) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 ustawy Kodeks postępowania cywilnego).

Stronom reprezentowanym przez radcę prawnego lub rzecznika patentowego oraz Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata (art. 99 ustawy Kodeks postępowania cywilnego).

Opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).

W § 2 ust. 3 ww. rozporządzenia określono, że w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

W § 3 ust. 1, 2 i 3 ww. rozporządzenia określono, że przy ustalaniu w umowie opłaty bierze się pod uwagę rodzaj i stopień zawiłości sprawy oraz wymagany nakład pracy radcy prawnego.

W przypadkach szczególnie uzasadnionych, gdy przemawia za tym sytuacja materialna lub rodzinna klienta albo rodzaj sprawy, radca prawny może ustalić stawkę opłaty niższą niż stawka minimalna albo zrezygnować z opłaty w całości.

W przypadkach, o których mowa w ust. 2, sąd może, odpowiednio, zasądzić koszty zastępstwa w wysokości ustalonej przez radcę prawnego.

Wskazane powyżej uregulowania cyt. rozporządzenia przewidują szczegółowe rozwiązania na potrzeby postępowania sądowego. Istotne, zdaniem tut. Organu, w tym względzie są natomiast postanowienia umowy zawartej między stronami. Należy zwrócić uwagę, że ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej zwykle określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu. Ponadto należy zauważyć, że w analizowanym przypadku radca prawny nie został ustanowiony do wykonywania czynności zastępstwa prawnego z urzędu lecz zastępstwo prawne wynika z umowy zawartej pomiędzy Wnioskodawcą – radcą prawnym a jego klientem.

Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz elementy opisu sprawy, wskazać należy, że zasądzane przez Sąd koszty zastępstwa procesowego od pozwanego winny być opodatkowane podatkiem VAT w stawce 23%. Powyższe wynika z faktu, że uzyskiwanie kosztów zastępstwa procesowego we wskazanych wyżej przypadkach związane jest bezpośrednio z umownym stosunkiem zlecenia z Klientem. Wnioskodawca występuje w imieniu klienta do organu egzekucyjnego w celu egzekucji zasądzonego zobowiązania. Wnioskodawca otrzymując przedmiotowe kwoty nie świadczy usługi na rzecz pozwanego (przeciwnika procesowego) lecz Klienta, z którym zawarł umowę o zastępstwo procesowe. Kwoty orzeczone przez Sąd stanowią dodatkowy składnik wynagrodzenia dla Wnioskodawcy, niejako obok wynagrodzenia (jeżeli takie zostało ustalone) określonego przez Strony (Klienta i Wnioskodawcy) w umowie o zastępstwo procesowe. W takim kształcie sprawy Wnioskodawca świadczy usługi, o których mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, tylko i wyłącznie względem Klienta. Skutkiem powyższego zasądzone kwoty kosztów zastępstwa jest czynnością określoną w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu – na podstawie art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy – obowiązującą stawką podatku VAT, tj. 23%.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy jest nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia przedstawionego stanu faktycznego.

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnych należy podkreślić, że zapadły one na gruncie stanów faktycznych odmiennych od wskazanego przez Wnioskodawcę. Dotyczą bowiem one opodatkowania zwrotu kosztów zastępstwa procesowego otrzymanych przez klientów reprezentowanych w postępowaniu sądowym przez radców prawnych, a nie jak wskazano w rozpatrywanej sprawie kosztów zastępstwa procesowego otrzymanych przez radcę prawnego .

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa Stefana Wyszyńskiego 2, 44-101 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.