INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów – uwzględniając wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 15 maja 2009 r. sygn. akt I SA/Po 308/09 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 września 2010 r. sygn. akt I FSK 1543/09 – stwierdza, że stanowisko Spółki z o.o., przedstawione we wniosku z dnia 5 września 2008 r. (data wpływu 9 września 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania opłat za nielegalny pobór gazu – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

Wniosek Spółki z o.o. „A” (poprzednio „B” Sp. z o.o.) z dnia 5 września 2008 r. o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczy opodatkowania opłat za nielegalny pobór gazu.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie eksploatacji systemu gazowniczego. W trakcie eksploatacji systemu Spółka dokonuje również nadzoru nad prawidłowym przebiegiem dostaw gazu. W trakcie nadzoru nad siecią gazowniczą Spółka stwierdza fakt nielegalnego poboru gazu, z pominięciem urządzeń pomiarowych oraz w wyniku zmiany kształtu sieci gazowniczej przez dokonywanie przeróbek. W sytuacji stwierdzenia takich przypadków nielegalnego poboru gazu (kradzieży), Spółka pobiera opłaty o charakterze sankcyjnym, które podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Opłaty te, którymi obligatoryjnie obciąża się pobierającego gaz, mają rekompensować poniesione straty z tytułu nielegalnego poboru, a zatem stanowią dla Spółki odszkodowanie.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy pobierane opłaty za nielegalny pobór gazu należy traktować jako czynność podlegającą opodatkowaniu zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT...

Zdaniem Wnioskodawcy, czynność nielegalnego poboru gazu nie podlega opodatkowaniu. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

1. przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
2. wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
3. wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
4. wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
5. ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego.

Z kolei przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa, co wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Natomiast w ustawie z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm., dalej: Prawo energetyczne), w art. 3 pkt 18 wskazano, że nielegalne pobranie paliw lub energii oznacza pobieranie paliw lub energii elektrycznej bez zawarcia umowy, z całkowitym lub częściowym pominięciem układu pomiarowo -rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy. Przedsiębiorstwo energetyczne, w razie nielegalnego poboru paliw lub energii z sieci, pobiera opłaty w wysokości określonej w taryfach lub dochodzi odszkodowania na zasadach ogólnych, co wynika z art. 57 ust. 1 Prawa energetycznego. Z powyższego wywnioskować należy, że Spółka ma prawo do dochodzenia odszkodowania: albo w wysokości określonej w taryfach, albo na zasadach ogólnych. Ponieważ odszkodowanie nie należy do kategorii dostawy towarów czy też świadczenia usług, lecz jako czynność, która nie może być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Nielegalny pobór gazu ze swej istoty dokonywany jest bez zgody właściciela. Oznacza to, że nie jest on wynikiem przeniesienia prawa do rozporządzania towarami z woli właściciela, gdyż Spółka nie ma zamiaru przeniesienia tego prawa w sposób inny niż poprzez zawarcie umowy, a więc nielegalny poborca gazu nigdy takiego prawa nie nabywa. Również nie występuje ze strony Spółki świadczenie usług.

Ponieważ nielegalny pobór gazu, będący zwykłą kradzieżą towarów, nie jest przedmiotem prawnie skutecznej umowy, to zakładając nawet, iż nielegalny pobór gazu mógłby zostać uznany za dostawę towarów – z czym Spółka się nie zgadza – to na mocy art. 6 pkt 2 ustawy o VAT nie powinien i tak podlegać opodatkowaniu.

Opłaty pobierane przez Spółkę za nielegalny pobór gazu nie mogą być traktowane jako wynagrodzenie z tytułu dostawy, gdyż pełnią rolę odszkodowawczą i sankcyjną. Nie mogą też być traktowane jako wynagrodzenie za jakiekolwiek świadczenie Spółki, gdyż pobór opłaty na podstawie art. 57 Prawa energetycznego takim świadczeniem nie jest. Tym samym, nie można obejmować tych opłat reżimem przepisów ustawy o VAT.

Stanowisko Spółki w powyższej kwestii nie jest odosobnione i wynika nie tylko z licznego orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości odnośnie czerpania przez Państwo korzyści z czynności nielegalnych, ale również z ugruntowanej już linii orzeczniczej wojewódzkich sądów administracyjnych, np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 maja 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 553/08 stwierdził, iż nielegalny pobór energii nie może być traktowany jako dostawa towarów, bowiem nie występuje element odpłatności, natomiast sam fakt pobierania odszkodowania w formie określonej taryfy nie przesądza, że mamy do czynienia z wynagrodzeniem. Ponieważ nielegalny pobór odbywa się poza umową, to brak jest również warunków określających ilość sprzedanej energii elektrycznej, sposobu ustalania cen, sposobu rozliczeń i odpowiedzialności stron za niedotrzymanie tej umowy. Dlatego samo przesłanie energii elektrycznej wbrew woli dostawcy nie powoduje, że ma miejsce dostawa towarów. W efekcie końcowym Sąd stwierdził więc, że pobieranie odszkodowań za nielegalny pobór energii, nawet w formie określonej taryfy, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Powołał przy tym orzeczenia wyrażające podobny pogląd, a mianowicie orzeczenie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 28 września 2005 r., sygn. akt I Sa/Kr 850/2005 i wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 23 sierpnia 2006 r., sygn. akt I Sa/Bk 193/06.

Także Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 czerwca 2008 r., sygn. akt I FSK 739/07 nie zgodził się z interpretacją organów podatkowych i orzekł, iż kradzież energii nie jest dostawą towarów. Aby mówić o dostawie konieczna jest aktywność obu stron i związek między tymi podmiotami. Kradzież nie jest umową dwustronną i nikt z nikim się nie może umówić. Nie można więc mówić, że nastąpiło przeniesienie własności towaru, a w konsekwencji uznać, że miała miejsce dostawa opodatkowana podatkiem VAT. NSA potwierdził także, że opłata, mimo że wynika z taryfikatora, jest odszkodowaniem. Orzeczenie to stanowi więc, zdaniem Spółki, potwierdzenie poprawności również jej stanowiska w sprawie nielegalnego poboru gazu.

Zgodnie z art. 14a oraz 14e ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), w procesie interpretowania przepisów prawa Minister Finansów ma obowiązek uwzględniać orzecznictwo sądów polskich oraz ETS, zatem posłużenie się w sprawie ww. orzecznictwem jest jak najbardziej zasadne.

Na tle przedstawionego opisu sprawy oraz własnego stanowiska Zainteresowanego, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, działając z upoważnienia Ministra Finansów, wydał w dniu 27 listopada 2008 r. interpretację indywidualną nr ILPP2/443-820/08-2/MN, w której stanowisko Wnioskodawcy uznał za nieprawidłowe.

W ocenie tut. Organu, czynnościami wymienionymi w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług będą dostawy energii i paliw, których pobieranie zostało dokonane m.in.: bez umowy zawartej ze sprzedawcą oraz niezgodnie z warunkami określonymi w umowie – za które pobierane są opłaty taryfowe (tj. według określonego cennika), stanowiące formę odpłatności za pobraną w ww. sposób energię lub paliwa. W myśl art. 41 ust. 1 ustawy, powyższe czynności będą podlegać w tym przypadku opodatkowaniu według stawki podatku od towarów i usług w wysokości 22%.

Pismem z dnia 11 grudnia 2008 r. Spółka z o.o. „A” wezwała Organ podatkowy do usunięcia naruszenia prawa w ww. interpretacji indywidualnej.

W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa z dnia 12 stycznia 2009 r. nr ILPP2/443/W-104/08-2/SJ Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w wyniku ponownej analizy sprawy, z uwzględnieniem zarzutów przytoczonych w wezwaniu, stwierdził brak podstaw do zmiany interpretacji indywidualnej w przedmiotowej sprawie.

W związku z powyższym, Spółka z o.o. „A” reprezentowana przez Radcę Prawnego wniosła w dniu 16 lutego 2009 r. skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Sąd, po rozpoznaniu sprawy, wydał wyrok w dniu 15 maja 2009 r. sygn. akt I SA/Po 308/09, w którym uchylił zaskarżoną interpretację.

Pismem z dnia 13 lipca 2009 r. Minister Finansów złożył skargę kasacyjną od wyżej powołanego wyroku WSA.

Wyrokiem z dnia 16 września 2010 r. sygn. akt I FSK 1543/09 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną.

W świetle obowiązującego stanu prawnego – biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zawarte w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 15 maja 2009 r. sygn. akt I SA/Po 308/09 oraz w wyroku NSA z dnia 16 września 2010 r. sygn. akt I FSK 1543/09 – stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Według art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

Natomiast na mocy art. 2 pkt 6 ustawy, przez towary rozumie się rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty.

Stosownie do art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. Prawo energetyczne (t. j. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.), w razie nielegalnego pobierania paliw lub energii z sieci, przedsiębiorstwo energetyczne pobiera opłaty za nielegalnie pobrane paliwo lub energię w wysokości określonej w taryfach lub dochodzi odszkodowania na zasadach ogólnych.

Szczegółowe zasady naliczania opłat z tytułu nielegalnego poboru paliw gazowych regulowane są przez przepisy rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 6 lutego 2008 r. w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi (Dz. U. Nr 28, poz. 165).

Z unormowania § 44 ust. 1 ww. rozporządzenia wynika, że w przypadku nielegalnego pobierania paliw gazowych przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych może obciążyć podmiot nielegalnie pobierający paliwa gazowe opłatami w wysokości pięciokrotności ceny referencyjnej paliw gazowych obowiązującej w miesiącu stwierdzenia nielegalnego poboru oraz ryczałtowych ilości paliw gazowych, określonych na zasadach przewidzianych w taryfie.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w zakresie eksploatacji systemu gazowniczego. W trakcie eksploatacji systemu Spółka dokonuje również nadzoru nad prawidłowym przebiegiem dostaw gazu. W trakcie nadzoru nad siecią gazowniczą Spółka stwierdza fakt nielegalnego poboru gazu, z pominięciem urządzeń pomiarowych oraz w wyniku zmiany kształtu sieci gazowniczej przez dokonywanie przeróbek. W sytuacji stwierdzenia takich przypadków nielegalnego poboru gazu (kradzieży), Spółka pobiera opłaty o charakterze sankcyjnym, które podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Opłaty te, którymi obligatoryjnie obciąża się pobierającego gaz, mają rekompensować poniesione straty z tytułu nielegalnego poboru, a zatem stanowią dla Spółki odszkodowanie.

Opłata za nielegalny pobór paliw gazowych nie jest wynikiem dobrowolnego tolerowania przez dostawcę czynów niedozwolonych w zakresie kradzieży, manipulacji przy urządzeniach pomiarowych, czy też samowolnego podpięcia się do sieci, a i sam odbiorca nie dokonuje powyższych działań w celu ponoszenia później kosztu opłaty za nielegalny pobór. Opłata za nielegalny pobór gazu nie legalizuje też wcześniejszych naruszeń prawa (pomimo zapłaty opłaty, sam czyn przestępczy nadal podlegać będzie ściganiu), stanowi jedynie ryczałtową rekompensatę za pobraną energię, uszkodzenia sieci i urządzeń pomiarowych itp. Wielokrotność stawek taryfowych jaka pobierana jest przy dochodzeniu opłaty za nielegalny pobór gazu zgodnie z ww. przepisami rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad kształtowania i kalkulacji taryf świadczy o tym, że celem opłaty nie jest tylko prosty zwrot należności za dostarczone paliwo gazowe, ale przede wszystkim ryczałtowa rekompensata za wszystkie poniesione szkody w związku z nielegalnym poborem. Opłata ta poprzez swoją wysokość pełni też rolę odstraszającą (analogicznie jak sankcja karna), mającą na celu, poprzez swą dolegliwość i łatwiejszy sposób egzekucji (w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji), odstraszyć od popełniania tego typu czynów.

Kradzież towarów czyni podmiot, który się jej dopuszcza, jedynie ich dzierżycielem. Jej skutkiem nie jest uzyskanie przez sprawcę uprawnienia do rozporządzania towarami jak właściciel. Kradzież nie może być uznana za zdarzenie powodujące przeniesienie praw pomiędzy poszkodowanym a sprawcą. Jednocześnie zasada neutralności podatkowej nie oznacza obowiązku uznania kradzieży towarów za dostawę tych towarów i nie stanowi również przeszkody dla oceny, według której kradzież jako taka nie jest czynnością opodatkowaną podatkiem VAT.

Reasumując, pobierane przez Spółkę opłaty za nielegalny pobór gazu nie są czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.