Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB3-2.4012.526.2019.2.AZ
z 6 grudnia 2019 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 14 sierpnia 2019 r. (data wpływu 28 sierpnia 2019 r.) uzupełnionym pismem z 4 października 2019 r. (data wpływu 9 października 2019 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • rozpoznania importu usług organizacji praktyk i staży zawodowych i programów kulturalnych – jest prawidłowe,
  • zwolnienia od podatku importu usług realizowanych przez kontrahenta zagranicznego w ramach projektu E. „…” dla Zespołu Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych – jest nieprawidłowe.
  • zwolnienia od podatku importu usług realizowanych przez kontrahentów zagranicznych w ramach projektów: „Zagraniczne staże …..”, „…” w Hiszpanii, „…” w Wlk. Brytanii, „…”– jest prawidłowe,
  • momentu powstania obowiązku podatkowego ”– jest prawidłowe,
  • zastosowania kursu do przeliczenia waluty obcej na walutę polską – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 28 sierpnia 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie rozpoznania importu usługi organizacji praktyk zawodowych, zastosowania zwolnienia z podatku VAT, momentu powstania obowiązku podatkowego, zastosowania prawidłowego kursu do przeliczenia waluty obcej na walutę polską. Wniosek został uzupełniony pismem z 4 października 2019 r. (data wpływu 9 października 2019 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie Organu z 30 września 2019 r. znak 0111-KDIB3-2.4012.526.2019.1.AZ.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe:

Gmina (dalej: „Gmina” lub „Wnioskodawca”) jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Gmina wykonuje zadania nałożone na nią odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których została powołana. W szczególności wykonuje zadania własne oraz zlecone z zakresu administracji rządowej, a także zadania z zakresu właściwości powiatu.

Gmina dokonała centralizacji rozliczeń podatku VAT ze wszystkimi jednostkami organizacyjnymi. Oznacza to, że z dniem 1 stycznia 2017 r. jedynym czynny podatnikiem VAT jest Gmina, a jej rozliczenia obejmują wszystkie transakcje zakupu i sprzedaży realizowane przez podległe jednostki.

Jednostki oświatowe Gminy funkcjonujące jako samorządowe jednostki budżetowe, realizują cele i zadania określone w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz w przepisach wydanych na jej podstawie.

I. Jedną z jednostek oświatowych Gminy jest Zespół Szkół Ekonomiczno - Gastronomicznych (zwany dalej ZSEG lub Jednostka). ZSEG w roku 2018 podpisał umowę finansową z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji na realizację projektu pn. „Zagraniczne staże ….” w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 (POWER) współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Środki na realizację projektu otrzymane są w 100% od FRSE.

W ramach tego projektu grupa uczniów technikum bierze udział w zagranicznym stażu zawodowym. Pierwszy staż odbył się w Wielkiej Brytanii w tamtejszej szkole. Młodzież wzięła udział w warsztatach edukacyjnych, podczas których szkoliła język zawodowy branżowy. Warsztaty zakończyły się wydaniem zaświadczeń i certyfikatów ze szkolenia. Druga grupa wyjeżdża na staż w miesiącu sierpniu br. i odbędzie praktyki zawodowe w wyszukanych przez partnera zagranicznego restauracjach i hotelach. Dla zapewnienia bezpieczeństwa uczniów, właściwych warunków pobytu, a także nadzoru nad przebiegiem stażu z młodzieżą wyjeżdża dwóch opiekunów nauczycieli. Zgodnie ze złożonym wnioskiem o dofinansowanie nadrzędnym celem projektu jest odbycie przez uczniów stażu określonego w programie nauczania technikum, doskonalenie znajomości języka zawodowego oraz zdobycie nowych umiejętności i kompetencji zawodowych. Odbycie stażu nie kwalifikuje ucznia do zaliczenia praktyki zawodowej uprawniającej do promocji do klasy następnej.

W związku z realizacją projektu ZSEG zawarł umowę z partnerem zagranicznym T. na zorganizowanie ww. projektu w Wielkiej Brytanii. Partner zagraniczny ma status placówki kształcenia zawodowego – szkolnictwo wyższe (posiada akredytację placówki oświatowej) i między innymi świadczy usługi organizacji stażów i wymiany młodzieży w ramach projektów europejskich. Siedzibą i miejscem prowadzenia działalności jest Wielka Brytania. Nie jest zarejestrowanym w Polsce podatnikiem podatku VAT. Z uzyskanych informacji wynika, że firma T. jako placówka oświatowa w Wielkiej Brytanii nie rozlicza podatku VAT. W ramach umowy angielska firma zapewnia:

  1. zakwaterowanie dla uczniów z pełnym wyżywieniem i biletem komunikacji miejscowej (zakwaterowanie i wyżywienie u angielskich rodzin)
  2. przeprowadzenie szkolenia językowego i wydanie certyfikatów
  3. bilety komunikacji dla nauczycieli
  4. transfer z lotniska tam i z powrotem do miejsca zakwaterowania
  5. wyszukanie miejsc praktyk w zakładach pracy.

Wyjazd grupy uczniów i nauczycieli miał miejsce od 3 marca 2019 r. do 13 marca 2019 r. Na powyższe czynności w dniu 1 lutego 2019 r. Jednostka otrzymała fakturę od firmy T. w walucie euro za przeprowadzenie szkolenia językowego, szkolenia zawodowego, wyżywienia, zakwaterowania, przejazdy komunikacją lokalną, transport z lotniska. Fakturę zapłacono 14 lutego 2019 r. Na fakturze nie ma naliczonego podatku oraz adnotacji, że VAT rozlicza nabywca. Ponadto w ramach projektu partner zagraniczny zapewnił uczestnikom projektu wycieczkę turystyczną, na którą została wystawiona kolejna faktura.

Drugi wyjazd uczniów odbędzie się od 17 sierpnia 2019 r. do 14 września 2019 r., na który została już wystawiona faktura w dniu 26 czerwca 2019 r. w walucie euro za zorganizowanie stażu uczniów: zakwaterowanie, wyżywienie, przejazdy miejscowe, transport z lotniska. Faktura została zapłacona w lipcu br.

II. Kolejną jednostką oświatową Gminy jest Zespół Szkół Technicznych, który w 2019 r. realizuje projekt „….”. Projekt w całości finansowany jest ze środków europejskich. Umowa na realizację projektu została podpisana z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) – Narodowa Agencja programu E. z siedzibą w W.

Celem projektu jest zwiększenie mobilności uczniów szkół zawodowych i kadr w sektorze „Kształcenie i szkolenie zawodowe”.

W celu realizacji projektu Zespół Szkół Technicznych podpisał umowy z partnerami zagranicznymi specjalizującymi się w organizacji projektów kształcenia i szkolenia zawodowego. Szkolenia w ramach tego projektu odbywały się w Hiszpanii i Portugalii w 2019 r.

W Hiszpanii organizacją szkoleń i ich przeprowadzeniem zajmuje się firma E. Firma posiada status placówki kształcenia zawodowego. Siedzibą i miejscem prowadzenia działalności jest Andaluzja w Hiszpanii. W Polsce nie jest zarejestrowana jako podatnik podatku VAT. Firma E. współpracuje z firmami i placówkami edukacyjnymi w celu zorganizowania praktyk, świadczy też usługi edukacyjne polegające na przeprowadzeniu kursów językowych, posiada swoje zaplecze szkoleniowe. W wyjeździe na praktyki do Hiszpanii wzięło udział 20 uczniów techników informatycznych, elektronicznych i elektrycznych oraz 2 opiekunów i 2 osoby monitorujące program. Za organizację szkolenia wystawiona została faktura, na której nie ma naliczonego podatku i nie ma adnotacji, że VAT rozlicza nabywca. W ramach usług szkoleniowych zapewniono: organizację praktyk, monitoring, kompleksową koordynację, upowszechnianie i wdrożenie systemu ECVET, zakwaterowanie z wyżywieniem, kurs języka hiszpańskiego, transfer z i na lotnisko, bilety na transport lokalny.

Dodatkowo firma zorganizowała pokaz tańca flamenco.

W Portugalii organizacją szkoleń i ich przeprowadzeniem zajmuje się firma A. LDA. Firma posiada status placówki edukacyjnej. Siedzibą prowadzenia działalności jest Braga w Portugalii. W Polsce nie jest zarejestrowana jako podatnik podatku VAT. Firma świadczy usługi edukacyjne polegające na przeprowadzeniu kursów językowych. Współpracuje z firmami i placówkami edukacyjnymi w celu zorganizowania praktyk. W wyjeździe do Portugalii wzięło udział 20 uczniów techników analityki i technologii chemicznych, informatyków oraz 2 opiekunów. Za organizację szkolenia została wystawiona faktura za zakwaterowanie z wyżywieniem, transport z i na lotnisko, koszty administracyjne, lokalny transport, program kulturalny.

Na fakturze nie naliczono podatku VAT i nie ma adnotacji, że VAT rozlicza nabywca.

W 2018 r. w Zespole Szkół Technicznych realizowany był projekt „…”. Projekt był w całości realizowany ze środków europejskich. Umowa na realizację projektu została podpisana z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) – Narodowa Agencja programu E. z siedzibą w W.

Szkolenia w ramach tego projektu odbywały się w Portugalii i Wielkiej Brytanii w 2018r.

W Wielkiej Brytanii prowadzi i organizuje szkolenia firma V. Posada status placówki edukacyjnej. Siedzibą i miejscem prowadzenia działalności jest P. w Wielkiej Brytanii. W Polsce nie jest zarejestrowana jako podatnik VAT. Świadczy usługi edukacyjne – kursy językowe i doradztwo zawodowe. W wyjeździe na praktyki do Wielkiej Brytanii wzięło udział 20 uczniów techników elektronicznych i elektrycznych oraz 2 opiekunów i 2 osoby monitorujące program.

Na fakturze zapisano następujące pozycje;

  1. organizacja i monitorowanie praktyk zawodowych,
  2. ocena i szkolenie umiejętności uczestników,
  3. podsumowanie wyników szkolenia,
  4. całodobowa opieka nad uczestnikami.
  5. zakwaterowanie i pełne wyżywienie,
  6. transport lokalny,
  7. transport z i na lotnisko,
  8. program kulturalny.

Na fakturze nie naliczono podatku VAT i nie ma adnotacji, że VAT rozlicza nabywca.

W Portugalii prowadzi i organizuje szkolenia firma A... W wyjeździe do Portugalii wzięło udział 20 uczniów informatyków oraz 2 opiekunów.

Za organizację szkolenia została wystawiona faktura

  1. za zakwaterowanie z wyżywieniem,
  2. transport z i na lotnisko,
  3. koszty administracyjne,
  4. lokalny transport,
  5. program kulturalny.

Na fakturze nie naliczono podatku VAT i nie ma adnotacji, że VAT rozlicza nabywca.

W 2017 r. w Zespole Szkół Technicznych realizowany był projekt „…” – staże zagraniczne dla uczniów i absolwentów szkół zawodowych oraz mobilność kadry kształcenia zawodowego finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego. Partnerem zagranicznym była firma A. posiadająca status placówki edukacyjnej z siedzibą w miejscowości B. w Portugalii. W Polsce nie jest zarejestrowana jako podatnik podatku VAT. Firma świadczy usługi edukacyjne prowadzone w formie kursów językowych. Współpracuje z firmami i placówkami szkoleniowymi w celu przeprowadzania praktyk. Wyjazd miał miejsce w 2017 r. i wówczas wystawiono fakturę za:

  • zakwaterowanie i wyżywienie
  • transport z i na lotnisko
  • koszty administracyjne
  • koszty transportu lokalnego
  • program kulturalny.

Osobno została wystawiona faktura dla 2 osób monitorujących praktyki uczniów. W jednej pozycji wpisano wizyta monitorująca (zakwaterowanie, transport, wyżywienie). W programie wzięło udział 20 uczniów i 2 opiekunów w pierwszej turze i 12 nauczycieli w 2 turze.

III. Zespół Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych to kolejna jednostka oświatowa Gminy, która w przyszłości może skorzystać z projektu E.. Na dzień 19 sierpnia 2019 r. szkoła nie uzyskała decyzji EFS co do rozpoczęcia projektu. Szkoła jest na liście rezerwowej. Projekt pod nazwą: E „….” obejmuje organizację praktyk dla uczniów technikum. Przewidywany czas trwania projektu 19 sierpnia 2019 –18 sierpnia 2021. Projekt w całości finansowany jest ze środków unijnych.

Głównym partnerem w Niemczech pełniącym rolę organizacji pośredniczącej i reprezentującej wszystkie niemieckie przedsiębiorstwa będące w partnerstwie, z którymi szkoła będzie współpracować, z którym Szkoła podpisze umowę jest S. (Niemcy). Firma odpowiada za organizację miejsc praktyk w niemieckich przedsiębiorstwach. Firma posiada upoważnienia od każdego zakładu praktyk, z którym współpracuje w zakresie projektów na terenie Niemiec. Firma SHW nie posiada na terenie Polski stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej i nie jest zarejestrowana w zakresie podatku VAT, nie jest również placówką edukacyjną.

W ramach praktyk będą organizowane również imprezy kulturalne (wycieczki, wyjścia do kina itp.)

Szkoła otrzyma środki, z których będzie się rozliczała poprzez:

  1. dokonanie samodzielnych zakupów odzieży ochronnej dla uczniów,
  2. wypłaty delegacji dla nauczycieli (opiekunów)
  3. wypłatę kieszonkowego dla uczniów
  4. rozliczenie(zapłata) otrzymanych od S. faktur za pobyt, wycieczki oraz imprezy kulturalne.

Faktury wystawiane przez S. będą zawierały dokładne wyszczególnienie tytułów zapłaty tj. noclegi, wyżywienie, przejazdy do miejsc praktyk i miejsca zakwaterowania, koordynację itp.

Praktyki uczniów będą odbywać się w ramach harmonogramu praktyk (obligatoryjnie). Każdy uczeń po zakończeniu praktyk będzie oceniany na podstawie przygotowanej punktacji ECVET. Na ich podstawie zostaną wystawione przez S. certyfikaty ze wskazaniem konkretnego miejsca praktyk. Ocena z praktyk zostanie umieszczona na świadectwie szkolnym, jako obowiązkowe praktyki przewidziane programem nauczania dla danego zawodu.

W uzupełnieniu do wniosku udzielono następujących wyjaśnień.

Wnioskodawca jest podatnikiem w rozumieniu art. 28a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2018 r., poz.2174 z późn.zm.)

Pytanie organu:

Czy partnerzy zagraniczni świadczą dla Wnioskodawcy usługi edukacyjne, tj. czy faktycznie sami przeprowadzają szkolenia językowe i zawodowe, czy też wyłącznie organizują praktyki zawodowe występując w roli pośrednika, zapewniającego praktyki w prywatnych firmach partnerskich (na podstawie własnych, odrębnych umów)? Z opisu sprawy wynika, że w ramach umów partnerzy zagraniczni zapewniają m.in. wyszukanie miejsc praktyk, zorganizowanie stażu itp. Proszę zatem o jednoznaczne wyjaśnienie czy kontrahenci zagraniczni świadczą na rzecz Wnioskodawcy usługę edukacyjną (usługę kształcenia zawodowego) i w jaki sposób się to odbywa czy np. nabywają te usługi od innych podmiotów (innych firm) i następnie odsprzedają je Wnioskodawcy, jeśli nie to w jaki sposób i od kogo Wnioskodawca te usługi edukacyjne nabywa?

Proszę tą informację podać odrębnie dla każdego opisanego we wniosku szkolenia.

Odpowiedź:

I. Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych, projekt „….”:

  1. pobyt w dniach 03-16 marca 2019 – grupa 18 uczniów odbyła szkolenie z marketingu i promocji oraz szkolenie językowe przeprowadzone przez pracowników T. czyli partnera zagranicznego. Szkolenie odbyło się w siedzibie T. (Wielka Brytania) przeprowadzone przez pracowników T.
  2. pobyt w dniach 19 sierpnia-13września 2019 – partner zagraniczny T. w swojej siedzibie przeprowadził dla 20 uczniów szkolenie w zakresie bhp, dwa razy w tygodniu zajęcia językowe (łącznie 8 co najmniej dwugodzinnych zajęć językowych) i zorganizowali szkolenia zawodowe (praktyki) w hotelach i restauracjach na terenie Miasta P. (Wielka Brytania). Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych nabywa usługę kształcenia zawodowego w całości od T.
    Zgodnie z wnioskiem i zawartą umową na realizację projektu mobilności edukacyjnej przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji P. celem projektu jest wzmocnienie europejskiego wymiaru kształcenia zawodowego poprzez zagraniczne szkolenie zawodowe uczniów. Wybierając partnera zagranicznego Wnioskodawca zlecił przeprowadzenie tych szkoleń T.

T. z ramienia T. Group, jest organizatorem szkoleń zawodowych i specjalizuje się między innymi w realizowaniu skutecznych programów szkoleń zawodowych opartych na praktykach w całej Europie. Oferuje szeroki zakres kształcenia zawodowego w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoszech i Polsce umożliwiający uczestnikom szanse na poprawę ich życia poprzez edukację i doświadczenie w zawodzie.

T. pracuje z ponad 500 partnerami edukacyjnymi w całej Europie reprezentującymi szkoły zawodowe i średnie, władze lokalne, izby handlowe, rządowe instytucje, organizacje pozarządowe i duże konsorcja. Doskonałe standardy pracy zostają zapewnione dzięki staraniom dedykowanego zespołu expertów i ich wieloletniemu doświadczeniu.

Programy zawodowe T. są finansowane przez E., w tym ECVET, a także EFS, PON i M..Programy te są również odpowiednie dla osób indywidualnych, które chcą poprawić swoje umiejętności zawodowe, społeczne i językowe w czasie pobytu w innym kraju.

T.już od 2002 roku z wielkim sukcesem przeprowadza programy szkoleń zawodowych (…..), organizuje staże w bardzo szerokim zakresie zawodów, umożliwia praktyczną naukę zawodu poprzez warsztaty i symulacje w specjalistycznych pracowniach oraz organizuje tematyczne wizyty w adekwatnych placówkach i zakładach. Oprócz programów zawodowych dla uczniów T. posiada także doświadczenie w organizowaniu programów szkoleń i wizyt studyjnych dla nauczycieli, również we współpracy z własną szkołą językową – M.. Praktyka lub szkolenie podejmowane przez uczestników w ramach ich sektora zawodowego zostają potwierdzone w E., oraz w dokumentach ECVET (jeśli aplikowano). Dodatkowo T. daje swoim uczniom również szanse na zdobycie jednostek kwalifikacji w systemie A. … honorowanym w całej UE (jednostka ECVET).

Eksperci T. zawsze odwiedzają uczniów w miejscu pracy lub warsztatów aby przeprowadzić monitoring projektu, dyskutują z uczniami i pracodawcami/nauczycielami aby sprawdzić czy program szkolenia jest prawidłowo wykonywany, czy są jakieś problemy i czy uczeń jest zadowolony z warunków socjalnych. Wyniki monitoringu oraz wypełnione pisemnie portfolia uczniów są podstawą do przyznania kwalifikacji A. i E..

Jakość tych sprawozdań jest analizowana przez Managera Jakości i Weryfikatora Wewnętrznego. Organ wydający kwalifikacje A. (regulowany przez Ofqual), organizuje regularne spotkania z T. w celu zapewnienia jakości ich wewnętrznych systemów, które pozostają solidne, przejrzyste i stanowią prawdziwe odbicie wymaganych standardów.

Pracownicy T. regularnie uczestniczą w warsztatach doskonalenia zawodowego i szkoleniach, aby być na bieżąco z obowiązującymi przepisami i T.działał zgodnie z zasadami wszystkich swoich akredytacji.

T. jest także zarejestrowanym ośrodkiem T. C. L. do międzynarodowego przeprowadzania egzaminów ESOL (numer ośrodka …). Wszyscy pracownicy T.posiadają profesjonalnie kwalifikacje według wymaganych standardów.

T. C. jest również akredytowany przez I. (I.) - Numer certyfikatu x, oraz przez British Council do nauczania języka angielskiego.

II. Zespół Szkół Technicznych

a)Projekt „…” - firma E. szkolenie w Hiszpanii, firma A. w Portugalii.

E. to prężnie działająca międzynarodowa firma doradcza i szkoleniowa, która specjalizuje się w organizacji projektów kształcenia i szkolenia zawodowego. Firma posiada swoje siedziby w Andaluzji - w Sewilli, Ubedzie i Maladze w Hiszpanii. Organizuje szkolenia i realizuje projekty z zakresu edukacji zawodowej, kursy językowe, praktyki i warsztaty dla uczniów kształcących się zarówno w technikach jak i szkołach zawodowych, wizyty studyjne, seminaria oraz uczy, jakie działania należy podjąć, aby znaleźć pracę w UE. Aby zapewnić szkolenia zawodowe najwyższej jakości, współpracuje ze starannie wyselekcjonowanymi i sprawdzonymi instytucjami. Gwarantuje miejsca praktyk zagranicznym stażystom w prawie wszystkich sektorach gospodarczych (np. turystyka, hotelarstwo, gastronomia, administracja biznesowa, PR, IT, media, marketing, reklama, moda, fryzjerstwo, kosmetyka, fizjoterapia, medycyna, farmaceutyka, pielęgniarstwo, prace społeczne, przemysł i budownictwo, logistyka, mechanika, elektronika, geodezja, architektura) dzięki współpracy z ponad 500 prywatnymi przedsiębiorcami, fundacjami, stowarzyszeniami, urzędami miast. Organizuje szkolenia nie tylko dla uczniów ale i dla absolwentów oraz nauczycieli, stwarzając im możliwości rozwoju kompetencji zawodowych i umiejętności w ramach europejskich programów edukacyjnych. Szkolenia zawodowe dla uczniów z placówek kształcenia zawodowego w Andaluzji są realizowane na terenie warsztatów tych szkół i dotyczą wielu różnych dziedzin (np. CNC, elektryka, mechanika, hydraulika, projektowanie graficzne, przemysłowe, 3D, turystyka, marketing, reklama, projektowanie gier komputerowych, krawiectwo, odnawialne źródła energii, architektura krajobrazu). Posiada opracowane wspólnie z firmami programy praktyk grupowych. Jako firma konsultingowo-doradcza e. opracowała dla partnerskich szkół zawodowych w Hiszpanii około 25 projektów mobilności wysyłając około 150 osób (uczniów i nauczycieli). Dzięki tak wielu podejmowanym działaniom i doświadczeniu w kwestii organizacji szkoleń i kursów, firma e. posiada ogromną wiedzę i cenne doświadczenie w zakresie przygotowania i realizacji europejskich projektów mobilności. Od 2011r., firma e., jako aktywny Partner, uczestniczyła w ponad 200 projektach mobilności, w których łącznie wzięło udział około 3000 osób, obejmujących uczniów szkół zawodowych i techników, studentów, absolwentów, osoby bezrobotne i kadrę pracowniczą m.in. z Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Francji, Grecji, Litwy, Łotwy, Niemiec, Polski, Portugalii, Słowacji, Turcji, Wielkiej Brytanii, Włoch (wciąż aktualizowana, pełna lista projektów z ich numerami i tytułami znajduje się na stronie internetowej e., www….. w zakładce P.). Firma podtrzymuje kontakty z dotychczasowymi Partnerami i wciąż pozyskuje nowych.

E.jest Partnerem projektowym, który wspiera chętne do współpracy placówki kształcenia zawodowego oraz instytucje publiczne w procesie przygotowania swoich projektów mobilności. Dopilnowuje terminowe przygotowanie, dostarczenie wymaganej dokumentacji i wszelkich niezbędnych informacji na każdym etapie realizacji projektu oraz wywiązywanie się ze wszystkich swoich obowiązków merytoryczno-organizacyjnych zapisanych w dokumentach typu List Intencyjny, Porozumienie o partnerstwie w ramach systemu ECVET, czy Umowa Partnerska o zakresie i jakości usług podpisywana przez partnerów po zakończeniu konkursu i przed rozpoczęciem mobilności. Oferuje najlepszej jakości staże zawodowe dzięki rozbudowanej sieci kontaktów z firmami/instytucjami przyjmującymi na staż. Zawsze znajduje najbardziej odpowiednią dla stażysty firmę na podstawie jego E. oraz wywiadu przez Skypea. Monitoruje pracę każdego stażysty. Zapewnia zróżnicowaną ofertę zajęć czasu wolnego, zarówno w ciągu tygodnia po pracy jak i w czasie weekendów, co niewątpliwie wzmacnia rozwój osobowy i ubogaca rozwój kulturowy stażystów. Na terenie Sewilli posiada bardzo dobrze rozbudowaną (3 własne ośrodki) i wyposażoną bazę noclegową. Przed rozpoczęciem mobilności organizuje kurs języka hiszpańskiego branżowego na platformie elektronicznej E., który jest następnie kontynuowany przez stażystów w Sewilli, aby pomóc im przełamać barierę językową. Tworzy także grupę na F. dla uczestników mobilności. Liczna grupa pracowników e. regularnie szkoli swoje umiejętności aby podnosić swoje kwalifikacje, komunikuje się w pięciu językach obcych, bazuje na doświadczeniach zdobytych w pracy dla instytucji szkoleniowych w Hiszpanii, Polsce i Wielkiej Brytanii. Firma E. z pewnością gwarantuje wsparcie na każdym etapie projektu oraz wszechstronny rozwój stażystów.

B.(B. mob) prowadzi swoją działalność w B., które jest jednym z najstarszych miast w Portugalii, a także jednym z najstarszych miast chrześcijańskich na świecie. Zalicza się do grona małych i średnich przedsiębiorstw (SME). Jest zarejestrowaną marką organizacji A., stąd pełna nazwa to A.. Zatrudnia 19 wykwalifikowanych pracowników specjalizujących się w różnych dziedzinach i posiada współpracowników zewnętrznych w wielu różnych specjalistycznych sektorach. Pracownicy stanowią zgrany zespół. B. współtworzyła i zorganizowała wiele projektów mobilności, z sukcesem podejmowała uczestników w ramach programu Leonardo da Vinci LLP do roku 2013 oraz w ramach programu E. W ramach projektów mobilności współpracowała z partnerami z wielu krajów UE. W ubiegłym roku gościła ponad 1000 uczestników z 24 krajów Realizacje wszystkich projektów dotyczyły bardzo różnych obszarów specjalizacji i zakończyły się dużym sukcesem, o czym świadczą publikowane pozytywne opinie uczestników i kolejne projekty mobilności realizowane przy współpracy z B. przez te same szkoły (nasza szkoła jest również tego przykładem, obecny projekt ujmuje 4 już mobilność do B.).

W czasie swojej działalności B. umożliwiła wielu zagranicznym uczniom, studentom, zdobycie pierwszego doświadczenia w pracy za granicą. Każdy staż zakończył się sukcesem, został potwierdzony certyfikatem, gdyż miejsca stażu do uczestników dobierane są z ogromną precyzją, tak, aby miejsce pracy było dopasowane do ich potrzeb i umożliwiało sprawdzenie własnych możliwości, zdobycie adekwatnego do zawodu doświadczenia i podniesienie kwalifikacji. Praca stażystów jest monitorowana przez akredytowanych pracowników związanych z VET od wielu lat.

Misją i głównym celem działania B. jest wspieranie rozwoju współpracujących z nią instytucji partnerskich zarówno w aspektach edukacyjnych jaki kulturowych, społecznych z uwzględnieniem elementu wielokulturowości. B. stawia na bliską współpracę z Radą Miasta B.ze Stowarzyszeniem Przemysłowym M., Stowarzyszeniem Handlowym, samorządem terytorialnym s. ., Centrum Działań Społeczno - Kulturowych A. S.(instytucja posiadająca certyfikat jakości i duże doświadczenie w realizowaniu projektów mobilności). Posiadając wsparcie wspomnianych powyżej instytucji, B. może coraz skuteczniej i efektywniej sprostać oczekiwaniom zróżnicowanych pod wieloma względami grup nastawionych na realizację programów mobilności w Bradze. Oprócz miejsc w pracy spełniających wymagania oraz umożliwiających realizację celów projektu, B. zapewnia uczestnikom bogaty program kulturowy zarówno w ciągu tygodnia jak i w czasie weekendów, umożliwiając kontakty nie tylko zawodowe, co niewątpliwie sprzyja rozwojowi osobistemu młodych ludzi, pozwala im na doskonalenie języków obcych, a w szczególności języka angielskiego, kształci ich osobowość i wzbogaca poziom kulturowy. Oferując bogatą gamę różnych wydarzeń, B.. umożliwia niejako uczestnikom doświadczanie życia w pięknym otoczeniu, jakim jest Braga i nie tylko. Niewątpliwie należy też nadmienić, iż B. jest prężnie działającym centrum szkoleniowym oferującym kursy i szkolenia z zakresu rozwoju edukacji. Ponadto, realizując projekty mobilności dla uczniów różnych specjalności kształcenia, B. poszerzyła także swoją działalność o zaangażowanie się w realizację projektów w ramach akcji KA2 partnerstwa strategiczne, dzięki czemu rozwija się i znacznie poszerza portfolio swoich usług. Jest partnerem akcji KA202 (….) o tytule „….” („…”). B. wszczęła proces certyfikacji Systemu Zarządzania Jakości, wdrożyła normy i pozytywne przeszła całą procedurę skutkującą uzyskaniem certyfikatu zgodności z normą ISO i od listopada 2016 B. jest firmą z potwierdzoną normą ISO 9001:2015.

B. niezmiennie poszerza bazę kontaktów z różnymi przedsiębiorstwami, szkołami, organizacjami pozarządowymi, rządowymi na terenie całej Europy, wysyła swoich pracowników na szkolenia związane z projektami mobilności, pomaga w tworzeniu a następnie realizacji coraz większej ilości projektów, aby pogłębiać swoje doświadczenie oraz podnosić jakość pracy w obszarze, którym się zajmuje.

b)Projekt „…”- firma T.szkolenie w Wielkiej Brytanii, w Portugalii firma A.(opisana została w pierwszym projekcie ZST).

Agencja T.została założona w 2009 roku, posiada swoją siedzibę w miejscowości P., w Anglii. Należy do „….,” której firmy znajdują się we Włoszech (Rimini, Potenza), Hiszpanii (Malaga), Bułgarii (Sofia), Niemczech (Berlin) oraz Irlandii (Cork). Firma jest częścią Centrum Egzaminacyjnego T. C. L. i oferuje kursy językowe prowadzone przez wykwalifikowanych, rodzimych użytkowników języka angielskiego. Uczestnicy kursów są przygotowywani do egzaminów GESE, ISE, SEW. Działalność agencji ukierunkowana jest na zaspokojenie rosnącego zapotrzebowania w zakresie szkolenia zawodowego oraz rozszerzenie możliwości rozwoju w dziedzinie kultury Wielkiej Brytanii. Agencja bierze aktywny udział w planowaniu, a następnie efektywnie zarządza międzynarodowymi projektami mobilności zarówno dla uczniów jak i kadry nauczycielskiej, młodych pracowników oraz organizacji w ramach programów UE oraz programów narodowych promujących doświadczenia związane z mobilnością i szkoleniem za granicą. Organizuje wizyty profesjonalne, seminaria i programy społeczno - kulturowe. T., jako organizacja przyjmująca, podejmuje związanych z różnymi dziedzinami nauczania uczestników z całej Europy organizując dla nich profesjonalne staże zawodowe w prywatnych firmach, organizacjach rządowych, pozarządowych, szkołach, uczelniach i na uniwersytetach. Poprzez swoją działalność promuje kulturę mobilności, międzykulturowy dialog oraz zwiększa szanse uczestników mobilności na zatrudnienie poprzez najlepszej jakości staże zawodowe (dzięki rozbudowanej sieci kontaktów z firmami goszczącymi). Agencja zawsze znajduje najbardziej odpowiednią dla uczestnika firmę na podstawie jego CV oraz na podstawie jego umiejętności zdobytych w dotychczasowym procesie nauczania. W ostatnich czterech latach agencja T. zarządzała ponad 250 projektami organizując ok. 2050 staży, 160 wizyt profesjonalnych i seminariów w różnych sektorach. Monitorowanie postępów następuje poprzez bieżący i reg kontakt z uczestnikami i firmami przyjmującymi na staż zgodnie z procedurami systemu ECVET w zakresie oceny i uznawania umiejętności.

Agencja T. z pewnością gwarantuje wsparcie na każdym etapie projektu oraz wszechstronny rozwój każdego uczestnika wyjeżdżającego na staż.

c)Projekt „….” firma A.(opisana została w pierwszym projekcie ZST).

III. Zespół Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych – Szkoła oczekuje na decyzje, jest na liście rezerwowej. Projekt „…i”.

Partner zagraniczny wyłącznie organizuje miejsca praktyk, występując w roli pośrednika, zapewnia noclegi i wyżywienie oraz przejazdy do miejsc docelowych. Szkolenia językowe przeprowadzają nauczyciele ZSEO.

Pytanie Organu:

Czy wystawione przez partnerów zagranicznych faktury obejmują sprzedaż lub odsprzedaż usługi edukacyjnej? Proszę tą informację podać odrębnie dla każdego opisanego we wniosku szkolenia.

Odpowiedź:

I. ZSEG

  1. pobyt w dniach 3-16 marca 2019 r. - faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usługi: przeprowadzenie szkolenia i wystawienie certyfikatów łącznie z zakwaterowaniem i wyżywieniem, transportem lokalnym i transportem na lotnisko.
  2. pobyt w dniach 19 sierpnia-13 września 2019 – faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usługi: przeprowadzenie szkolenia w tym zapewnienie miejsc szkoleniowych (praktyk) w hotelach i restauracjach i wystawienie certyfikatów łącznie z zakwaterowaniem i wyżywieniem, transportem lokalnym i transportem na lotnisko.

II.ZST

  1. Projekt „…
    Szkolenie odbyło się w dniach od 19 maja 2019 do 1 czerwca 2019. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego firmę E. obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne zapewnienie szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transportem lokalnym, transportem na lotnisko i program kulturowy. Udział brało 20 uczniów i 2 opiekunów.
  2. Projekt „….”
    Szkolenie odbyło się w dniach 6 maja 2018 do 18 maja 2018. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 20 uczniów i 2 opiekunów.
  3. Projekt „…” firma A.
    Szkolenie odbyło się w dniach 10 maja 2017 do 25 maja 2017. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 20 uczniów i 2 opiekunów.
    Szkolenie odbyło się w dniach 1 maja 2017 do 5 maja 2017. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 12 nauczycieli.

III. ZSEO

Wystawione przez partnera zagranicznego faktury nie będą obejmować usług edukacyjnych.

Pytanie Organu:

Czy usługi praktyk i staży zawodowych są usługami niezbędnymi do wykonywania przez Wnioskodawcę usług kształcenia w ZSEG, ZST?

Odpowiedź:

Usługi praktyk i staży zawodowych za granicą nie są niezbędne do wykonywania usług kształcenia w ZSEG i ZST, jednak praktyki zagraniczne Wnioskodawca traktuje jako priorytet w rozwoju szkoły, ponieważ przyczyniają się do podnoszenia kompetencji zawodowych i społecznych naszych uczniów. Staże zagraniczne pozwalają zrealizować podstawę programową kształcenia w zawodzie, a także krajową i unijną politykę kształcenia i szkolenia zawodowego oraz uczenia się przez całe życie. Są organizowane w ramach programu E. Akcji 1 sektor Kształcenie i szkolenia zawodowe. Dzięki szkoleniom zagranicznym uczniowie, a zarazem przyszli absolwenci poszerzą umiejętności zawodowe i językowe, wzmocnią swoje kompetencje społeczne (praca w grupach, praca indywidualna, komunikatywność, relacje interpersonalne, nabieranie pewności siebie), będą biegle posługiwali się narzędziami mediów społecznych i zawodowych, posiadali umiejętność poszukiwania i pozyskiwania wiedzy i poruszania się na rynku pracy krajowym i zagranicznym.

Pytanie Organu:

Czy praktyki i staże zawodowe w ZSEG, ZST są zajęciami obowiązkowymi? Czy każdy z uczniów lub absolwentów ma obowiązek uczestniczenia w praktykach i stażach zawodowych? Czy uczniowie, którzy nie zakwalifikowali się do projektów zagranicznych są zobligowani do odbycia praktyk zawodowych w innych miejscach (tj. zakładach pracy etc.)?

Odpowiedź:

Praktyki zawodowe w ZSEG i w ZST są zajęciami obowiązkowymi. Każdy uczeń Technikum ma obowiązek odbyć praktykę zawodową. Uczniowie Technikum w ZSEG i w ZST muszą odbyć praktyki zawodowe w zakładach pracy co najmniej 4 tygodnie w cyklu kształcenia zgodnie z podstawą programową nauczania. Uczniowie, którzy nie zakwalifikowali się do projektów zagranicznych są zobligowani do odbycia praktyki w zakładzie pracy w Polsce.

Pytanie Organu:

Czy usługi w zakresie szkolenia językowego stanowią niezbędny element do realizacji usług organizacji praktyk lub staży zawodowych, i są niezbędne do ich odbycia (zaliczenia) czy też szkolenia językowe są elementem programu kulturowego, a nie samej praktyki zawodowej?

Odpowiedź:

Warsztaty języka obcego zawodowego podnoszące sprawność komunikacji oraz poszerzające znajomość słownictwa branżowego są wymagane przez Narodową Agencję programu E. i wykazywane przez Szkołę już na poziomie wnioskowania. Generalnie językami stażu są niemiecki, bądź angielski. Czasami dodatkowo stażyści mają warsztaty językowe kraju docelowego, z uwagi na odbywanie stażu indywidualnie, np. w hiszpańskich firmach, gdzie może być problem komunikacji w innym języku. Szkolenie językowe stanowi niezbędny element prawidłowej realizacji wniosku projektowego. Obok odbycia szkolenia zawodowego uczniowie mieli rozwinąć umiejętności komunikacyjne ze szczególnym uwzględnieniem języka branżowego.

Pytanie Organu:

Czy kontrahenci świadczący na rzecz Wnioskodawcy usługi są jednostkami objętymi systemem oświaty w rozumieniu przepisów z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r., poz.59, z późn.zm.) i świadczą usługi w zakresie kształcenia i wychowania? Jeśli tak, to należy wskazać: na podstawie jakich przepisów ww. ustawy? czy usługi, o których mowa we wniosku świadczą jako takie jednostki?

Odpowiedź:

I. ZSEG

Firma T. z siedzibą w Wielkiej Brytanii jest placówką edukacyjną - szkoła średnia zawodowa/techniczna w zakresie kształcenia językowego i zawodowego oferującą między innymi szkolenia zawodowe. Działa na podstawie przepisów ustawodawstwa Wielkiej Brytanii (opis pkt 1).

II. ZST

Firma E. . jest placówką edukacyjną w zakresie kształcenia językowego i zawodowego, oferuje między innymi szkolenia zawodowe. Działa na podstawie ustawodawstwa Hiszpanii (opis pkt 1).

Firma A. jest placówką edukacyjną w zakresie kształcenia językowego i zawodowego, oferuje między innymi szkolenia zawodowe. Działa na podstawie ustawodawstwa Portugalii (opis pkt 1).

Firma T. jest placówką edukacyjną w zakresie kształcenia językowego i zawodowego, oferuje między innymi szkolenia zawodowe. Działa na podstawie ustawodawstwa Wielkiej Brytanii (opis pkt 1).

III. ZSEO

Kontrahent świadczący usługi nie jest jednostką objętą systemem oświaty.

Pytanie Organu:

Czy kontrahenci świadczący na rzecz Wnioskodawcy usługi posiadają status uczelni, jednostki naukowej Akademii Nauk lub jednostki badawczo-rozwojowej, w zakresie kształcenia na poziomie wyższym?

Odpowiedź: Nie

Pytanie Organu:

Czy świadczone na rzecz Wnioskodawcy usługi w zakresie praktyk i staży zawodowych spełniają definicję kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawartą w art. 44 Rozporządzenia Rady (WE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do Dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz.UE L Nr 347 z 11.12.2006 s. 1 ,z późn. zm)?

Odpowiedź: Tak.

Usługi szkolenia zawodowego za granicą spełniają definicję kształcenia zawodowego. Uczniowie odbywają szkolenie zawodowe ściśle związane z zawodem, w którym się kształcą w Technikum. Warunkiem podstawowym i niezbędnym możliwości uzyskania dofinansowania na projekt z programu E. Akcji 1. Mobilność edukacyjna, w sektorze Kształcenie i szkolenia zawodowe, są bezsprzecznie usługi w zakresie kształcenia zawodowego obejmujące nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych.

Pytanie Organu:

Czy świadczone na rzecz Wnioskodawcy usługi są usługami kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego prowadzonymi w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach?

Odpowiedź: Nie

Pytanie Organu:

Czy świadczone na rzecz Wnioskodawcy usługi są świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją?

Odpowiedź:

I. ZSEG

T. jest akredytowany przez I. (I.) - Numer Certyfikatu x, oraz przez British Council do nauczania języka angielskiego.

II. ZST - Wnioskodawca nie uzyskał informacji o posiadanej akredytacji przez partnerów zagranicznych.

III. ZSEO - Podmioty świadczące usługi nie uzyskały akredytacji w rozumieniu przepisów o systemie oświaty

Pytanie Organu:

Czy Wnioskodawca posiada stosowną dokumentację potwierdzającą, że źródłem finansowania świadczonych przez kontrahentów na jego rzecz usług kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego w zakresie praktyk i staży zawodowych są środki publiczne?

Odpowiedź: Tak.

I. ZSEG

Umowa nr xx zawarta między Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) a Gminą Miasta T. beneficjent ZSEG z dnia 01.10.2018 r. dla projektu …. Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 współfinansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego.

II. ZST

Zespół Szkół Technicznych w imieniu Gminy zawarł następujące umowy z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) - Narodową Agencją programu E. :

umowa nr xx

umowa nr zz

umowa nr yy umowa nr yz

III. ZSEO - oczekuje na decyzję, w przypadku zakwalifikowania się do projektu będzie posiadał stosowną dokumentację. Praktyki zawodowe w projekcie E. będą w całości finansowane ze środków unijnych.

Wyjazd opiekunów jest niezbędny do wykonania na rzecz Wnioskodawcy usług organizacji praktyk i staży zawodowych ponieważ uczniowie biorący udział w projekcie w większej części są niepełnoletni. Obligują do tego przepisy prawa oświatowego regulujące liczbę opiekunów nad odpowiednią liczbą uczniów. Zadaniem opiekunów jest opieka nad młodzieżą, ich bezpieczeństwem oraz pomoc językowa, reagowanie w sytuacjach trudnych np. choroba, wypadek, organizowanie czasu wolnego od zajęć, monitorowanie przebiegu i wyników szkoleń i praktyk, prowadzenie dokumentacji.

Pytanie Organu:

Czy organizacja programów kulturalnych (w tym wycieczek) stanowi niezbędny element do realizacji usług organizacji praktyk i staży zawodowych? Jeśli tak, to należy wskazać dlaczego?

Odpowiedź:

Tak - w przypadku ZSEG i ZST

Program kulturalny stanowi niezbędny element realizacji projektów staży zagranicznych w ramach programu E. Program kulturowy jest przedstawiany Narodowej Agencji programu E. we wniosku projektu, który poddawany jest ocenie i akceptacji, oraz skierowaniu do realizacji. Zgodnie z wnioskiem i założeniami projektu celem wyjazdu uczniów na szkolenie zawodowe było również poszerzenie wiedzy na temat kultury i obyczajów Wielkiej Brytanii, Portugalii czy Hiszpanii. Brak programu kulturowego (wycieczki turystyczno- kulturalnej) byłby niezgodny z zawartą umową na realizację projektu unijnego.

Nie - w przypadku ZSEO.

Usługa dotycząca Programu kulturalnego zawarta jest w umowach pomiędzy Szkołą, a partnerem zagranicznym z możliwością uzgodnienia szczegółów w trakcie trwania projektu.

W przypadku ZSEG i ZST nie jest odrębna usługą. Natomiast w odniesieniu do ZSEO - stanowi odrębną usługę.

Pytanie Organu:

Czy faktury wskazane we wniosku zostały wystawione na Wnioskodawcę?

Odpowiedź: Tak

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

  1. Czy z tytułu nabycia usług od partnerów zagranicznych Gmina zobowiązana jest do rozliczenia importu usług?
    W przypadku uzyskania twierdzącej odpowiedzi do pytania nr 1:
  2. Czy w odniesieniu do świadczonych przez partnerów zagranicznych usług na rzecz Gminy znajdzie zastosowanie zwolnienie z opodatkowania podatkiem VAT?
  3. W którym momencie powstanie obowiązek podatkowy i po jakim kursie należy obliczyć podstawę opodatkowania?

Stanowisko Wnioskodawcy:

Ad. 1 Wnioskodawca uważa, że z tytułu nabycia usług od zagranicznych partnerów zobowiązany jest do rozpoznania importu usług.

Jednostki oświatowe w imieniu Gminy zawierają umowy z partnerami zagranicznymi na świadczenie usług organizacji praktyk bądź staży zawodowych. We wszystkich przedstawionych projektach mamy do czynienia z kształceniem zawodowym, na które składa się szereg jednostkowych usług, których nie sposób sztucznie podzielić bowiem sprowadzają się do realizacji jednego założenia jakim jest podniesienie kwalifikacji zawodowych. Zatem zakwaterowanie i wyżywienie, zapewnienie transportu z i na lotnisko, komunikacji miejskiej, wyszukanie (zorganizowanie) miejsc praktyk i staży zawodowych w zakładach pracy, przeprowadzenie szkoleń i wydanie certyfikatów to wszystko składa się na jedną kompleksową usługę tj. dokształcanie zawodowe.

W myśl art. 2 pkt 9 ustawy o VAT, przez import usług rozumie się świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust.1 pkt 4.

Zgodnie z art. 17 ust.1 pkt 4 ustawy, podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

  1. usługodawcą jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku usług, do których stosuje się art. 28e, podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4,
  2. usługobiorcą jest:
    • w przypadku usług, do których stosuje się art. 28b - podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4,
    • w pozostałych przypadkach - podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4.


Zgodnie z art. 28a ustawy o VAT (...):

1.ilekroć jest mowa o podatniku - rozumie się przez to:

  1. podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności z uwzględnieniem art. 15 ust. 6,
  2. osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej;

2.podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenie usług zgodnie z art. 5 ust.1, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.

Wspomniany art. 28a ustawy o VAT definiuje podatnika VAT w przypadku ustalenia miejsca świadczenia usług. Podatnikiem według tej regulacji jest osoba wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy. Natomiast zapisy art. 28b ust. 1 ustawy o VAT, wskazują iż miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2-4 oraz art. 28e, art. 28 f ust. 1 i 1a, art. 28g ust.1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz 28n.

Z uwagi na to, że Wnioskodawca spełnia definicję podatnika w rozumieniu art. 28a i nie mają zastosowania zastrzeżenia wymienione w art. 28b ust.1, to miejscem świadczenia i opodatkowania kompleksowej usługi organizacji praktyk i staży zawodowych, spełniających definicję kształcenia zawodowego, świadczonych przez zagranicznych partnerów jest miejsce, w którym usługobiorca posiada siedzibę działalności gospodarczej, tj. terytorium Polski. Dlatego Gmina zobowiązana będzie do zdefiniowania importu usług. Wyjątek stanowić będą programy kulturalne, które swym zróżnicowaniem w zależności od projektu obejmują wycieczki, wstęp do kina czy pokaz tańca flamenco. Świadczenie tych usług stanowi dodatkowe atrakcje dla uczniów i nauczycieli, przez co nie można wpisać ich w ramy kompleksowych usług kształcenia zawodowego. Należy więc stwierdzić, że dla świadczonych usług turystycznych i biletów wstępu na imprezy kulturalne miejscem świadczenia będą kraje, w których świadczący usługę posiada siedzibę, i w których świadczone są usługi w zakresie organizacji wycieczek i programów kulturalnych.

Ad.2

Wnioskodawca stoi na stanowisku, że usługi organizacji praktyk i staży zawodowych będą korzystały ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy o VAT. W świetle przytoczonego artykułu zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26:

  1. prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub
  2. świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub
  3. finansowane w całości ze środków publicznych
  4. oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Uczniowie biorący udział w zagranicznych praktykach bądź stażach zawodowych pobierają naukę w szkołach branżowych. Poprzez udział w projektach pozyskują bądź aktualizują wiedzę pozostającą w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, w jakim się kształcą. Dlatego też mamy tu do czynienia z kształceniem zawodowym. Przesłanką do uzyskania zwolnienia z podatku VAT jest fakt, że realizacja projektów jest zawsze finansowana w całości ze środków publicznych.

Ad.3

W związku z tym, że zapłaty za faktury nastąpiły wcześniej, niż wykonanie usługi to obowiązek podatkowy następuje w momencie zapłaty za fakturę. Odpowiednio więc dla:

I. ZSEG – 1 część: usługa wykonana w m-c marcu, otrzymana faktura 1 lutego 2019 r., zapłata faktury 14 lutego 2019 r. – obowiązek podatkowy powstał 14 lutego 2019 r.,

2 część: usługa wykonana będzie w m-cu wrześniu br., dnia 28 czerwca otrzymana fakturę, zapłata faktury w m-cu lipcu br.– obowiązek podatkowy powstał w m-cu lipcu br.

II. ZST projekt „…”

Wyjazd do Hiszpanii: usługa wykonana 1 czerwca 2019 r., faktura wystawiona 16 maja 2019 r., zapłacona 17 maja 2019 r. - obowiązek podatkowy powstał 17 maja 2019 r.

Wyjazd do Portugalii: usługa wykonana 18 maja 2019 r. faktura wystawiona 26 kwietnia 2019 r., zapłacona 30 kwietnia 2019 r. obowiązek powstał 30 kwietnia 2019 r.

Projekt „….”

Wyjazd do Wielkiej Brytanii: usługa wykonana 30 maja 2018 r., faktura wystawiona 1 maja 2018 r., zapłacona 7 maja 2018 r. - obowiązek podatkowy powstał 7 maja 2018 r.

Wyjazd do Portugalii: usługa wykonana 18 maja 2018r. faktura wystawiona 24 kwietnia 2018 r. zapłacona 27 kwietnia 2018 r. - obowiązek podatkowy powstał 27 kwietnia 2018 r.

Projekt „….” - wyjazd do Portugalii

  1. Faktura wystawiona 11 kwietnia 2017 r.za usługi świadczone dla uczniów i nauczycieli, zapłacona 24 kwietnia 2017 r. - obowiązek podatkowy powstał 24 kwietnia 2014 r.
  2. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz nauczycieli, zapłacona 29 maja 2017 r. -obowiązek podatkowy powstał 29 maja 2017 r.
  3. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz uczniów, zapłacona 29 maja 2017r. - obowiązek podatkowy powstał 29 maja 2017 r
  4. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz osób monitorujących projekt, zapłacona 24 kwietnia 2017 r. - obowiązek podatkowy powstał 24 kwietnia 2017 r.
  5. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz osób monitorujących projekt, zapłacona 29 maja 2017 r. - obowiązek podatkowy powstał 29 maja 2017 r.

Natomiast w odniesieniu do zastosowania kursu walut do przeliczenia na złote kwot wykazanych na fakturach w walucie obcej wystawionych przez kontrahentów zagranicznych, Jednostki Gminy winny zastosować zapisy art. 31 a ust. 1 ustawy średni kurs euro ogłoszony przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w zakresie:

  • rozpoznania importu usług organizacji praktyk i staży zawodowych i programów kulturalnych – jest prawidłowe,
  • zwolnienia od podatku importu usług realizowanych przez kontrahenta zagranicznego w ramach projektu E. „….i” dla Zespołu Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych – jest nieprawidłowe.
  • zwolnienia od podatku importu usług realizowanych przez kontrahentów zagranicznych w ramach projektów: „…”, „…” w Hiszpanii, „…” w WLK. Brytanii, „…”–jest prawidłowe,
  • momentu powstania obowiązku podatkowego ”– jest prawidłowe,
  • zastosowania kursu do przeliczenia waluty obcej na walutę polską –jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174, z późn. zm.) – zwanej dalej „ustawą” – opodatkowaniu ww. podatkiem, podlegają:

  1. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;
  2. eksport towarów;
  3. import towarów na terytorium kraju;
  4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;
  5. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Z powyższego przepisu wynika tzw. zasada terytorialności, zgodnie z którą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług, ale tylko w sytuacji, gdy miejscem ich świadczenia (określanym na podstawie przepisów ustawy) jest terytorium kraju, przez które – stosownie do definicji zawartej w art. 2 pkt 1 ustawy – rozumie się terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z zastrzeżeniem art. 2a.

Art. 7 ust. 1 ustawy stanowi, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy – przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

  1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
  2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
  3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy zwrócić uwagę na to, że usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść. Wskazać należy bowiem, że czynnikiem wyróżniającym określoną czynność jako czynność usługową (usługę) jest przede wszystkim to, że świadczenie tej czynności zmierza do bezpośredniego zaspokojenia określonej potrzeby zamawiającego.

Stosownie do art. 2 pkt 9 ustawy, przez import usług rozumie się świadczenie usług, z tytułu wykonania których podatnikiem jest usługobiorca, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Natomiast zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy (w brzmieniu obowiązującym w 2017 roku), podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające usługi, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

  1. usługodawcą jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku usług, do których stosuje się art. 28e, podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4,
  2. usługobiorcą jest:
    • w przypadku usług, do których stosuje się art. 28b – podatnik, o którym mowa w art. 15, lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4,
    • w pozostałych przypadkach – podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana lub obowiązana do zarejestrowania zgodnie z art. 97 ust. 4.


Przepisy ust. 1 pkt 4 i 5 oraz ust. 2 stosuje się również, w przypadku gdy usługodawca lub dokonujący dostawy towarów posiada stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, przy czym to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej lub inne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej usługodawcy lub dokonującego dostawy towarów, jeżeli usługodawca lub dokonujący dostawy towarów posiada takie inne miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, nie uczestniczy w tych transakcjach (art. 17 ust. 1a ustawy).

Zgodnie z art. 17 ust. 2 ustawy w przypadkach wymienionych w ust. 1 pkt 4, 5, 7 i 8, usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego.

W przypadku świadczenia usług, bardzo istotnym dla prawidłowego rozliczenia podatku od towarów i usług jest określenie miejsca świadczenia danej usługi. Od poprawności określenia miejsca świadczenia zależeć będzie, czy dana usługa podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, czy też nie.

Kwestie dotyczące miejsca świadczenia przy świadczeniu usług uregulowane zostały w rozdziale 3 działu V ustawy.

Stosownie do art. 28a ustawy – na potrzeby stosowania niniejszego rozdziału:

  1. ilekroć jest mowa o podatniku – rozumie się przez to:
    1. podmioty, które wykonują samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2, lub działalność gospodarczą odpowiadającą tej działalności, bez względu na cel czy rezultat takiej działalności, z uwzględnieniem art. 15 ust. 6,
    2. osobę prawną niebędącą podatnikiem na podstawie lit. a, która jest zidentyfikowana lub obowiązana do identyfikacji do celów podatku lub podatku od wartości dodanej;
  2. podatnika, który prowadzi również działalność lub dokonuje transakcji nieuznawanych za podlegające opodatkowaniu dostawy towarów lub świadczenia usług zgodnie z art. 5 ust. 1, uznaje się za podatnika w odniesieniu do wszystkich świadczonych na jego rzecz usług.

Wskazany powyżej art. 28a ustawy wprowadza drugą definicję podatnika do ustawy. Definicja ta ma zastosowanie tylko w przypadku ustalenia miejsca świadczenia usług. Podatnikiem według tej regulacji jest osoba wykonująca samodzielnie działalność gospodarczą. Ustawodawca odwołuje się w tym celu do definicji działalności gospodarczej ustalonej w art. 15 ust. 2 ustawy.

Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 28b ust. 1 ustawy – miejscem świadczenia usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2-4 oraz art. 28e, art. 28f ust. 1 i 1a, art. 28g ust. 1, art. 28i, art. 28j ust. 1 i 2 oraz art. 28n.

Jak stanowi ust. 2 art. 28b ustawy w przypadku, gdy usługi są świadczone dla stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej podatnika, które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia tych usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast w przypadku, gdy podatnik będący usługobiorcą nie posiada siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, miejscem świadczenia usług jest miejsce, w którym posiada on stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu (art. 28b ust. 3 ustawy).

Stosownie do art. 28g ust. 1 ustawy, miejscem świadczenia usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na te imprezy, świadczonych na rzecz podatnika, jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają.

Natomiast zgodnie z art. 28g ust. 2 ustawy, miejscem świadczenia usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki oraz podobnych usług, takich jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych do tych usług, w tym świadczenia usług przez organizatorów usług w tych dziedzinach, świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, jest miejsce, w którym ta działalność faktycznie jest wykonywana.

Zgodnie z art. 28n ust. 1 ustawy w przypadku świadczenia usług turystyki, o których mowa w art. 119 ust. 1, miejscem świadczenia usług jest miejsce, gdzie usługodawca posiada siedzibę działalności gospodarczej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3.

W przypadku, gdy usługi turystyki, o których mowa w art. 119 ust. 1, są świadczone ze stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej usługodawcy znajdującego się w innym miejscu niż jego siedziba działalności gospodarczej, miejscem świadczenia usług jest to stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej (art. 28n ust. 2 ustawy).

W przypadku gdy usługodawca nie posiada siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, o którym mowa w ust. 2, miejscem świadczenia usług turystyki, o których mowa w art. 119 ust. 1, jest miejsce, w którym posiada on stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu (art. 28n ust. 3 ustawy).

Odnosząc się do wątpliwości Wnioskodawcy objętych zakresem postawionych we wniosku pytań, w pierwszej kolejności należy rozważyć kwestię tzw. świadczeń złożonych.

Co do zasady każde świadczenie dla celów opodatkowania podatkiem od towarów i usług powinno być traktowane jako odrębne i niezależne, jednak w sytuacji gdy jedna usługa obejmuje z ekonomicznego punktu widzenia kilka świadczeń, usługa ta nie powinna być sztucznie dzielona dla celów podatkowych. Zatem z ekonomicznego punktu widzenia usługi nie powinny być dzielone dla celów podatkowych wówczas, gdy tworzyć będą jedną usługę kompleksową, obejmującą kilka świadczeń pomocniczych. Jeżeli jednak w skład świadczonej usługi wchodzić będą czynności, które nie służą wyłącznie wykonaniu czynności głównej, zasadniczej, lecz mogą mieć również charakter samoistny, to wówczas nie ma podstaw dla traktowania ich jako elementu usługi złożonej.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), całe świadczenie złożone podlega takim regulacjom opodatkowania VAT, w tym w zakresie stosowania właściwej stawki VAT, jakie dotyczą świadczenia głównego. Oznacza to, że opodatkowanie świadczeń pomocniczych, składających się na świadczenie złożone, podlega takim samym zasadom opodatkowania, jakim podlega świadczenie główne.

Pogląd taki został ukształtowany w orzeczeniu TSUE w sprawie C-349/96, w którym Trybunał stwierdził, że „Z jedną usługą mamy do czynienia zwłaszcza wtedy, gdy jeden lub kilka elementów należy uznać za usługę główną, a jeden lub kilka elementów za usługi pomocnicze, objęte tym samym reżimem podatkowym, co usługa główna” (podobnie w orzeczeniu w sprawie C-41/04).

Co istotne, aby móc wskazać, że dana usługa jest usługą złożoną winna się ona składać z różnych świadczeń, których realizacja prowadzi jednak do jednego celu. Na usługę złożoną składa się więc kombinacja różnych czynności, prowadzących do realizacji określonego celu – do wykonania świadczenia głównego, na które składają się różne czynności pomocnicze. Zgodnie z podejściem wyrażonym w wyroku TSUE z dnia 27 września 2012 r. w sprawie C- 92/11, za pomocniczą należy uznać czynność, która nie stanowi dla nabywcy celu samego w sobie, lecz jest środkiem do pełnego zrealizowania lub wykorzystania usługi zasadniczej, a jej cel jest zdeterminowany przez czynność główną.

Zatem świadczenie złożone ma miejsce wówczas, gdy relacja poszczególnych czynności (świadczeń) wykonywanych na rzecz jednego nabywcy dzieli je na świadczenie podstawowe i świadczenia pomocnicze – tzn. takie, które umożliwiają skorzystanie ze świadczenia podstawowego (lub są niezbędne dla możliwości skorzystania ze świadczenia podstawowego). Jeżeli jednak świadczenia te można rozdzielić tak, że nie zmieni to ich charakteru, ani wartości z punktu widzenia nabywcy – wówczas świadczenia takie powinny być traktowane jako dwa (lub więcej) niezależnie opodatkowane świadczenia.

W związku z powyższym, w przypadku opodatkowania usług o charakterze złożonym istotnym jest to, czy w danych okolicznościach mamy do czynienia z jedną usługą kompleksową, czy też z szeregiem jednostkowych usług. Ocena tej okoliczności winna odbywać się więc w oparciu o to, czy dokonywane czynności (świadczenia) wykazują ze sobą tak ścisłe powiązanie, że w sensie gospodarczym tworzą jedną całość, której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter.

W rozpatrywanej sprawie mamy do czynienia z następującymi usługami.

1.Zespół Szkół Ekonomiczno - Gastronomicznych.

ZSEG w roku 2018 podpisał umowę finansową z Fundacją Rozwoju Systemu Edukacji na realizację projektu pn. „….”, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego. Środki na realizację projektu otrzymane są w 100% od FRSE. W ramach tego projektu grupa uczniów technikum bierze udział w zagranicznym stażu zawodowym w Wielkiej Brytanii. Młodzież wzięła udział w warsztatach edukacyjnych, podczas których szkoliła język zawodowy branżowy. Warsztaty zakończyły się wydaniem zaświadczeń i certyfikatów ze szkolenia.

W dniach 3 - 16 marca 2019 r. grupa 18 uczniów odbyła szkolenie z marketingu i promocji oraz szkolenie językowe przeprowadzone przez pracowników partnera zagranicznego. W dniach 19 sierpnia-13września 2019 – partner zagraniczny w swojej siedzibie przeprowadził dla 20 uczniów szkolenie w zakresie bhp, dwa razy w tygodniu zajęcia językowe (łącznie 8 co najmniej dwugodzinnych zajęć językowych) i zorganizowali szkolenia zawodowe (praktyki) w hotelach i restauracjach na terenie Miasta P. (Wielka Brytania). Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych nabywa usługę kształcenia zawodowego w całości od T.

Za pobyt w dniach 3 - 16 marca 2019 r. – faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usługi: przeprowadzenie szkolenia i wystawienie certyfikatów łącznie z zakwaterowaniem i wyżywieniem, transportem lokalnym i transportem na lotnisko.

Za pobyt w dniach 19 sierpnia - 13 września 2019 – faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usługi: przeprowadzenie szkolenia w tym zapewnienie miejsc szkoleniowych (praktyk) w hotelach i restauracjach i wystawienie certyfikatów łącznie z zakwaterowaniem i wyżywieniem, transportem lokalnym i transportem na lotnisko.

W ramach umowy angielska firma zapewnia:

  1. zakwaterowanie dla uczniów z pełnym wyżywieniem i biletem komunikacji miejscowej (zakwaterowanie i wyżywienie u angielskich rodzin)
  2. przeprowadzenie szkolenia językowego i wydanie certyfikatów
  3. bilety komunikacji dla nauczycieli
  4. transfer z lotniska tam i z powrotem do miejsca zakwaterowania
  5. wyszukanie miejsc praktyk w zakładach pracy.

2.Zespół Szkół Technicznych.

a)W 2019 r. realizuje projekt „…”. Projekt w całości finansowany jest ze środków europejskich. Szkolenia w ramach tego projektu odbywały się w Hiszpanii i Portugalii w 2019 r.

  • W wyjeździe na praktyki do Hiszpanii wzięło udział 20 uczniów techników informatycznych, elektronicznych i elektrycznych oraz 2 opiekunów i 2 osoby monitorujące program. W ramach usług szkoleniowych zapewniono: organizację praktyk, monitoring, kompleksową koordynację, upowszechnianie i wdrożenie systemu ECVET, zakwaterowanie z wyżywieniem, kurs języka hiszpańskiego, transfer z i na lotnisko, bilety na transport lokalny. Dodatkowo firma zorganizowała pokaz tańca flamenco. Szkolenie odbyło się w dniach od 19 maja 2019 do 1 czerwca 2019. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego firmę E. obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne zapewnienie szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transportem lokalnym, transportem na lotnisko i program kulturowy. Udział brało 20 uczniów i 2 opiekunów.
  • W wyjeździe do Portugalii wzięło udział 20 uczniów techników analityki i technologii chemicznych, informatyków oraz 2 opiekunów. W Portugalii organizacją szkoleń i ich przeprowadzeniem zajmuje się firma A. Za organizację szkolenia została wystawiona faktura za zakwaterowanie z wyżywieniem, transport z i na lotnisko, koszty administracyjne, lokalny transport, program kulturalny.

b)W 2018 r. w Zespole Szkół Technicznych realizowany był projekt „…”. Projekt był w całości realizowany ze środków europejskich. Szkolenia w ramach tego projektu odbywały się w Portugalii i Wielkiej Brytanii w 2018 r. W wyjeździe na praktyki do Wielkiej Brytanii wzięło udział 20 uczniów techników elektronicznych i elektrycznych oraz 2 opiekunów i 2 osoby monitorujące program. Szkolenie odbyło się w dniach 6 maja 2018 do 18 maja 2018. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 20 uczniów i 2 opiekunów.

Na fakturze zapisano następujące pozycje;

  • organizacja i monitorowanie praktyk zawodowych,
  • ocena i szkolenie umiejętności uczestników,
  • podsumowanie wyników szkolenia,
  • całodobowa opieka nad uczestnikami.
  • zakwaterowanie i pełne wyżywienie,
  • transport lokalny,
  • transport z i na lotnisko,
  • program kulturalny.

c)W wyjeździe do Portugalii wzięło udział 20 uczniów informatyków oraz 2 opiekunów.

Za organizację szkolenia została wystawiona faktura

  1. za zakwaterowanie z wyżywieniem,
  2. transport z i na lotnisko,
  3. koszty administracyjne,
  4. lokalny transport,
  5. program kulturalny.

c)W 2017 r. w Zespole Szkół Technicznych realizowany był projekt „…..” – staże zagraniczne dla uczniów i absolwentów szkół zawodowych oraz mobilność kadry kształcenia zawodowego finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego. Wyjazd miał miejsce w 2017 r. i wówczas wystawiono fakturę za:

  • zakwaterowanie i wyżywienie
  • transport z i na lotnisko
  • koszty administracyjne
  • koszty transportu lokalnego
  • program kulturalny.

Osobno została wystawiona faktura dla 2 osób monitorujących praktyki uczniów. W jednej pozycji wpisano wizyta monitorująca (zakwaterowanie, transport, wyżywienie).

W programie wzięło udział 20 uczniów i 2 opiekunów w pierwszej turze i 12 nauczycieli w 2 turze.

Szkolenie odbyło się w dniach 10 maja 2017 do 25 maja 2017. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 20 uczniów i 2 opiekunów.

Szkolenie odbyło się w dniach 1 maja 2017 do 5 maja 2017. Faktura wystawiona przez partnera zagranicznego obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 12 nauczycieli.

  1. Zespół Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych to jednostka oświatowa Gminy, która w przyszłości może skorzystać z projektu E. Projekt pod nazwą: E. „….” obejmuje organizację praktyk dla uczniów technikum. Przewidywany czas trwania projektu 19 sierpnia 2019 –18 sierpnia 2021. Projekt w całości finansowany jest ze środków unijnych. Głównym partnerem w Niemczech pełniącym rolę organizacji pośredniczącej i reprezentującej wszystkie niemieckie przedsiębiorstwa będące w partnerstwie, z którymi szkoła będzie współpracować, z którym Szkoła podpisze umowę jest S. Firma odpowiada za organizację miejsc praktyk w niemieckich przedsiębiorstwach. Firma posiada upoważnienia od każdego zakładu praktyk, z którym współpracuje w zakresie projektów na terenie Niemiec.

W ramach praktyk będą organizowane również imprezy kulturalne (wycieczki, wyjścia do kina itp.) Faktury wystawiane przez S. będą zawierały dokładne wyszczególnienie tytułów zapłaty tj. noclegi, wyżywienie, przejazdy do miejsc praktyk i miejsca zakwaterowania, koordynację itp.

Praktyki uczniów będą odbywać się w ramach harmonogramu praktyk (obligatoryjnie). Każdy uczeń po zakończeniu praktyk będzie oceniany na podstawie przygotowanej punktacji ECVET. Na ich podstawie zostaną wystawione przez S. certyfikaty ze wskazaniem konkretnego miejsca praktyk. Ocena z praktyk zostanie umieszczona na świadectwie szkolnym, jako obowiązkowe praktyki przewidziane programem nauczania dla danego zawodu.

Partner zagraniczny wyłącznie organizuje miejsca praktyk, występując w roli pośrednika, zapewnia noclegi i wyżywienie oraz przejazdy do miejsc docelowych. Szkolenia językowe przeprowadzają nauczyciele ZSEO. Wystawione przez partnera zagranicznego faktury nie będą obejmować usług edukacyjnych.

Analizując przedstawiony we wniosku opis sprawy należy wskazać, że Wnioskodawca nabywa od partnerów zagranicznych kompleksowe usługi organizacji praktyk i staży zawodowych. Poszczególne opisane we wniosku czynności (oprócz programów kulturalnych i turystycznych) nabywane przez Powiat w ramach poszczególnych projektów będą służyć wykonaniu świadczenia podstawowego, jakim w niniejszej sprawie jest usługa organizacji praktyk i staży zawodowych uczniów oraz absolwentów. Jak wynika z okoliczności niniejszej sprawy Wnioskodawca zainteresowany jest nabyciem od partnerów zagranicznych kompleksowej usługi organizacji i przeprowadzenia praktyk oraz staży. Wnioskodawca nabywając usługi od partnerów zagranicznych jest zainteresowany uzyskaniem końcowego efektu ekonomicznego, jakim jest odbycie praktyk i staży zawodowych grupy uczniów oraz absolwentów. Biorąc powyższe pod uwagę należy uznać, że czynności świadczone przez partnerów zagranicznych stanowią element usługi złożonej (kompleksowej) związanej z kształceniem zawodowym w ramach przedmiotowych projektów. Zatem na usługę organizacji i przeprowadzenia praktyk oraz staży składać się będą nabywane w ramach projektów:

  • „….”, realizowanego w Wielkiej Brytanii – zakwaterowanie dla uczniów z pełnym wyżywieniem i biletem komunikacji miejscowej, transfer z lotniska tam i z powrotem do miejsca zakwaterowania, wyszukanie miejsc praktyk w zakładach pracy,
  • „…”, realizowanego w Hiszpanii – zakwaterowanie z wyżywieniem, transfer z i na lotnisko, bilety na transport lokalny.
  • „….”, realizowanego w Wielkiej Brytanii – ocena i szkolenie umiejętności uczestników, podsumowanie wyników szkolenia, całodobowa opieka nad uczestnikami, zakwaterowanie i pełne wyżywienie, transport lokalny, transport z i na lotnisko,
  • „…”, realizowanego w Portugalii – zakwaterowanie i wyżywienie, transport z i na lotnisko, koszty administracyjne, koszty transportu lokalnego,
  • E. „….” – noclegi, wyżywienie, przejazdy do miejsc praktyk i miejsca zakwaterowania, koordynację.

Należy jednak zauważyć, że w odniesieniu do projektu E. „….” dla Zespołu Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych, opisane we wniosku poszczególne czynności (tj. noclegi, wyżywienie, przejazdy do miejsc praktyk i miejsca zakwaterowania, koordynację) będą służyć wykonaniu świadczenia podstawowego, jakim w niniejszej sprawie jest kompleksowa usługa w zakresie organizacji praktyk zawodowych, świadczona na rzecz Wnioskodawcy przez kontrahenta zagranicznego z Niemiec, która nie zawiera w sobie elementu edukacyjnego, lecz wyłącznie element organizacyjny. Jak wskazał Wnioskodawca, głównym partnerem w Niemczech pełniącym rolę organizacji pośredniczącej i reprezentującej wszystkie niemieckie przedsiębiorstwa będące w partnerstwie, z którymi szkoła będzie współpracować, z którym Szkoła podpisze umowę jest S. Firma odpowiada za organizację miejsc praktyk w niemieckich przedsiębiorstwach. Firma posiada upoważnienia od każdego zakładu praktyk, z którym współpracuje w zakresie projektów na terenie Niemiec. Partner zagraniczny wyłącznie organizuje miejsca praktyk, występując w roli pośrednika, zapewnia noclegi i wyżywienie oraz przejazdy do miejsc docelowych. Szkolenia językowe przeprowadzają nauczyciele ZSEO. Wystawione przez partnera zagranicznego faktury nie będą obejmować usług edukacyjnych. Zatem w tym przypadku mamy do czynienia z nabyciem kompleksowej usługi w zakresie organizacji praktyk zawodowych, która to usługa nie jest jednak usługą edukacyjną.

Natomiast w odniesieniu do pozostałych projektów mamy do czynienia z nabyciem kompleksowych usług w zakresie organizacji praktyk i staży zawodowych, które zawierają w sobie element edukacyjny, a opisane we wniosku poszczególne czynności (tj. wyżywienie i zakwaterowanie, transport z i na lotnisko oraz transport lokalny itp.) służą wykonaniu świadczenia podstawowego, jakim w niniejszej sprawie jest usługa kształcenia zawodowego.

Jednocześnie Wnioskodawca jest czynnym podatnikiem VAT, a partnerzy zagraniczni z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Portugalii i Niemiec nie posiadają na terenie Rzeczpospolitej Polskiej siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej i nie są podmiotami zarejestrowanymi w Polsce w zakresie podatku VAT. Tym samym skoro Wnioskodawca spełnia definicję podatnika w rozumieniu art. 28a ustawy, a ponadto w przedmiotowej sprawie nie będą miały zastosowania zastrzeżenia wymienione w art. 28b ust. 1 ustawy, to miejscem świadczenia i opodatkowania kompleksowej usługi w zakresie organizacji praktyk i staży zawodowych, świadczonej przez kontrahentów zagranicznych w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Portugalii i Niemczech – stosownie do art. 28b ust. 1 ustawy – jest miejsce, w którym usługobiorca posiada siedzibę działalności gospodarczej, tj. terytorium Polski. W konsekwencji Wnioskodawca, po spełnieniu warunków wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy, z tytułu nabycia od kontrahentów zagranicznych kompleksowej usługi w zakresie organizacji praktyk i staży zawodowych, zobowiązany będzie do rozpoznania importu usług oraz opodatkowania nabywanych usług, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa podatkowego na terytorium Polski.

Odnośnie nabycia przez Wnioskodawcę usługi w zakresie organizacji wycieczek turystycznych, pokazu tańca flamenco, programu kulturalnego, imprez kulturalnych w postaci wycieczek i wyjścia do kina należy wskazać, że nie są to usługi w jakikolwiek sposób niezbędne do zorganizowania celu podstawowego, tj. organizacji praktyk i staży zawodowych.

W ocenie tut. Organu ww. usługi kulturalne i turystyczne są świadczeniem odrębnym od usługi organizacji praktyk i staży zawodowych i nie są też niezbędne do odbycia praktyk lub staży przez ucznia, czy też absolwenta, a jednocześnie ww. zajęcia mają charakter usług turystycznych. A zatem należy uznać przedmiotowe usługi za usługi turystyczne, które są związana ze zorganizowaniem pobytu w czasie wolnym uczniów i nauczycieli.

Należy zauważyć, że ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje pojęcia usług turystki. Jednak przez usługę turystyki należy rozumieć kompleksową usługę, na rzecz turysty, która obejmuje swym zakresem cząstkowe usługi, bez których dana impreza turystyczna nie mogłaby się odbyć. Zatem za usługi turystyki należy uznać zorganizowane lub indywidualne wyjazdy wypoczynkowe połączone z rekreacją i rozrywką (tzn. kompleksowym programem imprez). Usługa turystyczna jest zatem z natury usługą kompleksową, na którą składają się takie czynności jak transport turysty, jego zakwaterowanie połączone z rekreacją i rozrywką.

Wobec powyższego uznać należy, że ww. program kulturalny nie można wpisać w ramy „kompleksowości” usługi organizacji praktyk i staży zawodowych spełniającej definicję kształcenia zawodowego. Zdaniem tut. Organu, świadczenia te stanowią odrębny rodzaj usług, tj. usługi turystyczne oferowane przez kontrahenta zagranicznego w ramach realizowanych projektów.

Mając zatem na uwadze powyższy opis sprawy oraz powołane przepisy należy stwierdzić, że dla świadczonych na rzecz Wnioskodawcy usług turystycznych miejscem świadczenia – na podstawie art. 28n ust. 1 ustawy – będzie Wielka Brytania, Hiszpania, Portugalia i Niemcy czyli kraje w których świadczący usługi posiadają siedzibę, i z których świadczone są ww. usługi w zakresie programu kulturalnego. W konsekwencji Wnioskodawca z tytułu nabycia od kontrahentów zagranicznych usług turystycznych nie jest zobowiązany do rozpoznania importu usług.

Wobec powyższego, stanowisko Wnioskodawcy w tym zakresie jest prawidłowe.

Udzielając natomiast odpowiedzi na pytanie oznaczone jako nr 2 wniosku wskazać należy, że podstawowa stawka podatku, jak wynika z art. 41 ust. 1 ustawy, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

W myśl art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż – 6%, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Jednakże zarówno w treści ustawy jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi lub zwolnienia od podatku.

Zastosowanie obniżonej stawki podatku lub zwolnienia od podatku, jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w ustawie oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej upoważnienia.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku dostaw towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

Według art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy (w brzmieniu obowiązującym od 1 września 2017 r.) – zwalnia się od podatku usługi świadczone przez:

  1. jednostki objęte systemem oświaty w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe, w zakresie kształcenia i wychowania,
  2. uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz instytuty badawcze, w zakresie kształcenia

-oraz dostawę towarów i świadczenie usług ściśle z tymi usługami związane.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy – zwalnia się od podatku usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, inne niż wymienione w pkt 26:

  1. prowadzone w formach i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach, lub
  2. świadczone przez podmioty, które uzyskały akredytację w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – wyłącznie w zakresie usług objętych akredytacją, lub
  3. finansowane w całości ze środków publicznych

-oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Według regulacji art. 43 ust. 17 ustawy – zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

  1. nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a lub
  2. ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18a, 23, 26, 28, 29 i 33 lit. a, mają zastosowanie do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe (art. 43 ust. 17a ustawy).

Zgodnie z treścią § 3 ust. 1 pkt 13 i 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień (Dz. U. z 2018 r., poz. 701, z późn. zm.), zwalnia się od podatku:

  • usługi w zakresie kształcenia, inne niż wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy, świadczone przez uczelnie, jednostki naukowe Polskiej Akademii Nauk oraz instytuty badawcze oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane;
  • usługi kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego, finansowane w co najmniej 70% ze środków publicznych oraz świadczenie usług i dostawę towarów ściśle z tymi usługami związane.

Stosownie do § 3 ust. 8 ww. rozporządzenia z dnia 20 grudnia 2013 r., zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 13, 14, 18 i 19, stosuje się do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe.

Na mocy § 3 ust. 9 rozporządzenia z dnia 20 grudnia 2013 r., zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 13, 14, 18 i 19, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

  1. nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 13, 14, 18 i 19, lub
  2. ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Wskazane wyżej regulacje stanowią odzwierciedlenie prawa unijnego, gdyż w świetle art. 132 ust. 1 lit. i dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.) – zwanej dalej dyrektywą 2006/112/WE – zwolnione jest kształcenie dzieci lub młodzieży, kształcenie powszechne lub wyższe, kształcenie zawodowe lub przekwalifikowanie, łącznie ze świadczeniem usług i dostawą towarów ściśle z taką działalnością związanych, prowadzone przez odpowiednie podmioty prawa publicznego lub inne instytucje działające w tej dziedzinie, których cele uznane są za podobne przez dane państwo członkowskie.

Cytowany przepis umiejscowiony został w rozdziale 2 tego aktu, zatytułowanym „Zwolnienia dotyczące określonych czynności wykonywanych w interesie publicznym”, co oznacza, że usługi szkoleniowe na gruncie dyrektywy 2006/112/WE podlegają zwolnieniu od podatku wyłącznie, gdy są wykonywane w interesie publicznym, tzn. wypełniają obowiązki, jakie ciążą na danym państwie wobec jego obywateli.

Definicja kształcenia zawodowego i przekwalifikowania zawodowego została zawarta w art. 44 rozporządzenia 282/2011. Rozporządzenie to wiąże wszystkie państwa członkowskie i jest stosowane bezpośrednio. W myśl ww. art. 44 rozporządzenia – usługi w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania świadczone na warunkach określonych w art. 132 ust. 1 lit. i dyrektywy 2006/112/WE obejmują nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Czas trwania kursu w zakresie kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania nie ma w tym przypadku znaczenia.

Wskazać należy – co wielokrotnie podkreślał TSUE – że zakres zwolnień przewidzianych w dyrektywie nie może być interpretowany w sposób rozszerzający. Czynności zwolnione zgodnie z dyrektywą stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, a ich ujednolicona interpretacja ma służyć unikaniu rozbieżności w stosowaniu systemu podatku od wartości dodanej w poszczególnych państwach członkowskich. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, „pojęcia używane do opisania zwolnień wymienionych w art. 13 Szóstej Dyrektywy powinny być interpretowane w sposób ścisły, ponieważ stanowią one odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatkiem VAT objęta jest każda dostawa towarów i każda usługa świadczona odpłatnie przez podatnika” (wyrok TSUE z dnia 19 listopada 2009 r. C-461/08).

Analizując powołaną wyżej regulację art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy szkolenia muszą obejmować nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z konkretną branżą, czy zawodem lub muszą mieć na celu uzyskanie albo uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Dodatkowo należy spełnić jeden ze wskazanych poniżej warunków, tj.:

  • formy i zasady tych szkoleń muszą wynikać z odrębnych od podatkowych aktów prawnych,
  • na świadczone szkolenia należy uzyskać akredytację w rozumieniu przepisów o systemie oświaty,
  • szkolenia muszą być finansowane w całości ze środków publicznych.

Środkami publicznymi – w myśl art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2019 r., poz. 869) – są:

  1. dochody publiczne;
  2. środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
  3. środki, o których mowa w art. 3b ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2018 r. poz. 1307 i 1669);
  4. środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione w pkt 2; ,
  5. przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
    1. ze sprzedaży papierów wartościowych,
    2. z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu terytorialnego,
    3. ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
    4. z otrzymanych pożyczek i kredytów,
    5. z innych operacji finansowych;
  6. przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.

Jak stanowi art. 6 ust. 1 ww. ustawy, środki publiczne przeznacza się na:

  1. wydatki publiczne;
  2. rozchody publiczne, w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z art. 5 pkt 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2018 r., poz. 1307, z późn. zm.), przez beneficjenta rozumie się osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, realizującą projekty finansowane z budżetu państwa lub ze źródeł zagranicznych na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie projektu.

Dokonując oceny, czy świadczona przez zagraniczny podmiot usługa kształcenia zawodowego jest objęta zwolnieniem należy zbadać, czy spełnione są warunki określone w art. 43 ust. 1 pkt 26 ustawy, gdyż przepis art. 43 ust. 1 pkt 29 zwalnia od podatku usługi kształcenia zawodowego i przekwalifikowania zawodowego inne niż wymienione w pkt 26.

Z uwagi na okoliczność, że podmioty zagraniczne z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Niemiec nie są jednostkami objętymi systemem oświaty w rozumieniu przepisów prawa oświatowego, jak również nie posiadają statusu uczelni, jednostki naukowej Polskiej Akademii Nauk ani jednostki badawczo-rozwojowej, a więc nie spełniają warunków, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 26 lit. a i lit. b ustawy, to świadczona przez te podmioty usługa nie korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie tego przepisu.

Natomiast dla zastosowania zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 29 ustawy, istotne jest uznanie danej usługi za usługę kształcenia zawodowego lub przekwalifikowania zawodowego inną niż wymienione w pkt 26, a następnie spełnienie jednego z warunków wynikających z niniejszego przepisu, tj. prowadzenie danego szkolenia w formie i na zasadach przewidzianych w odrębnych przepisach lub uzyskanie akredytacji na dany rodzaj szkolenia, lub finansowanie danego szkolenia w całości ze środków publicznych.

Analizując przedstawione okoliczności sprawy w kontekście powołanych przepisów prawa podatkowego należy zauważyć, że – jak wskazał Wnioskodawca – usługi organizacji praktyk i staży zawodowych świadczone przez podmioty zagraniczne spełniają definicję kształcenia zawodowego zawartą w art. 44 Rozporządzenia Rady (WE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. ustanawiającego środki wykonawcze do Dyrektywy 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11.12.2006 s. 1, z późn. zm.). Wnioskodawca wskazał, że usługi szkolenia zawodowego za granicą spełniają definicję kształcenia zawodowego. Uczniowie odbywają szkolenie zawodowe ściśle związane z zawodem, w którym się kształcą w technikum. Warunkiem podstawowym i niezbędnym możliwości uzyskania dofinansowania na projekt z programu E. Akcji 1. Mobilność edukacyjna, w sektorze Kształcenie i szkolenia zawodowe, są bezsprzecznie usługi w zakresie kształcenia zawodowego obejmujące nauczanie pozostające w bezpośrednim związku z branżą lub zawodem, jak również nauczanie mające na celu uzyskanie lub uaktualnienie wiedzy do celów zawodowych. Jak wskazano w treści wniosku:

  • Zespół Szkół Ekonomiczno-Gastronomicznych nabywa w ramach projektu pn. „….” usługę kształcenia zawodowego w całości od kontrahenta z Wielkiej Brytanii,
  • faktura wystawiona dla Zespołu Szkół Technicznych w ramach projektu „…” w 2019 r. przez partnera zagranicznego z Hiszpanii firmę E. obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne zapewnienie szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transportem lokalnym, transportem na lotnisko i program kulturowy,
  • faktura wystawiona dla ZST w ramach projektu „..” przez kontrahenta z Wielkiej Brytanii w 2018 r. obejmuje sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 20 uczniów i 2 opiekunów,
  • faktury wystawione w 2017 r. dla ZST przez kontrahenta z Portugalii z tytułu projektu „…” obejmują: sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 20 uczniów i 2 opiekunów (jedna faktur), sprzedaż usług szkoleniowych, w skład których wchodzą nieodpłatne szkolenia w różnych instytucjach, wystawienie certyfikatów, zakwaterowanie z wyżywieniem, transport lokalny, transport na lotnisko i program kulturowy dla 12 nauczycieli (druga faktura).

Ponadto ww. usługi w całości finansowane są ze środków publicznych.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że import usług organizacji praktyk i staży zawodowych obejmujących swym zakresem usługi szkoleniowe spełniające definicję kształcenia zawodowego zawartą w art. 44 rozporządzenia 282/2011, świadczonych przez podmioty zagraniczne z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii i Portugalii, finansowanych w całości ze środków publicznych podlega zwolnieniu od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 29 lit. c ustawy.

Jak już wskazano powyżej – w przedmiotowej sprawie mamy również do czynienia z nabyciem w przyszłości kompleksowej usługi w zakresie organizacji praktyk zawodowych w ramach projektu E. „…” dla Zespołu Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych, która to usługa nie jest jednak usługą edukacyjną. Natomiast przepisy ustawy nie przewidują dla usługi organizacji praktyk zawodowych obniżonej stawki podatku VAT ani zwolnienia od tego podatku, zatem właściwą stawką podatku dla kompleksowej usługi organizacji praktyk zawodowych jest – stosownie do art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy – stawka 23%. Zatem Wnioskodawca rozpoznając import usług w związku z nabyciem od Niemieckiego kontrahenta kompleksowej usługi w zakresie organizacji praktyk zawodowych (na którą składają się noclegi, wyżywienie, przejazdy do miejsc praktyk i miejsca zakwaterowania, koordynacja) winien stosować stawkę 23%.

Natomiast usługa w zakresie programu kulturalnego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie zwolnienia od podatku usług realizowanych przez kontrahenta zagranicznego w ramach projektu E. „….” dla Zespołu Szkół Ekonomiczno-Ogrodniczych, jest nieprawidłowe.

Natomiast stanowisko Wnioskodawcy w zakresie zwolnienia od podatku usług realizowanych przez kontrahentów zagranicznych w ramach projektów: „…”, „…”, „…”, „…”, jest prawidłowe

Odnosząc się do wątpliwości Wnioskodawcy w kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego należy wskazać, że zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

W myśl art. 19a ust. 8 ustawy, jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności: przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z zastrzeżeniem ust. 5 pkt 4.

Zgodnie z przytoczonymi wyżej przepisami, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do nabywanych usług, do których stosuje się art. 28b ustawy, co do zasady, z chwilą wykonania usługi. Usługę należy uznać za wykonaną, gdy usługodawca zrealizował wszystkie czynności składające się na określony rodzaj usługi. Natomiast jeżeli przed wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty – z chwilą otrzymania zapłaty w odniesieniu do otrzymanej części.

Mając zatem na uwadze powołane wyżej przepisy prawa oraz przedstawiony we wniosku opis sprawy, z którego wynika, że Wnioskodawca dokonał płatności za świadczone przez kontrahentów usługi wcześniej, niż nastąpiło wykonanie usługi to obowiązek podatkowy następuje w momencie zapłaty za fakturę. Odpowiednio więc dla:

I. ZSEG – 1 część: usługa wykonana w m-c marcu, otrzymana faktura 1 lutego 2019 r., zapłata faktury 14 lutego 2019 r. – obowiązek podatkowy powstał 14 lutego 2019 r.,

2 część: usługa wykonana będzie w m-cu wrześniu br., dnia 28 czerwca otrzymana fakturę, zapłata faktury w m-cu lipcu br.– obowiązek podatkowy powstał w m-cu lipcu br.

II. ZST projekt „…”

Wyjazd do Hiszpanii: usługa wykonana 1 czerwca 2019 r., faktura wystawiona 16 maja 2019 r., zapłacona 17 maja 2019 r. - obowiązek podatkowy powstał 17 maja 2019 r.

Wyjazd do Portugalii: usługa wykonana 18 maja 2019 r. faktura wystawiona 26 kwietnia 2019 r., zapłacona 30 kwietnia 2019 r. obowiązek powstał 30 kwietnia 2019 r.

Projekt „…”

Wyjazd do Wielkiej Brytanii: usługa wykonana 30 maja 2018 r., faktura wystawiona 1 maja 2018 r., zapłacona 7 maja 2018 r. - obowiązek podatkowy powstał 7 maja 2018 r.

Wyjazd do Portugalii: usługa wykonana 18 maja 2018r. faktura wystawiona 24 kwietnia 2018 r. zapłacona 27 kwietnia 2018 r. - obowiązek podatkowy powstał 27 kwietnia 2018 r.

Projekt „…” - wyjazd do Portugalii

  1. Faktura wystawiona 11 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone dla uczniów i nauczycieli, zapłacona 24 kwietnia 2017 r. - obowiązek podatkowy powstał 24 kwietnia 2014 r.
  2. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz nauczycieli, zapłacona 29 maja 2017 r. -obowiązek podatkowy powstał 29 maja 2017 r.
  3. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz uczniów, zapłacona 29 maja 2017r. - obowiązek podatkowy powstał 29 maja 2017 r
  4. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz osób monitorujących projekt, zapłacona 24 kwietnia 2017 r. - obowiązek podatkowy powstał 24 kwietnia 2017 r.
  5. Faktura wystawiona 21 kwietnia 2017 r. za usługi świadczone na rzecz osób monitorujących projekt, zapłacona 29 maja 2017 r. - obowiązek podatkowy powstał 29 maja 2017 r.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 3 jest prawidłowe.

Natomiast odnosząc się do kwestii zastosowania prawidłowego kursu do przeliczenia waluty obcej na walutę polską wskazać należy, że zgodnie z art. 31a ust. 1 ustawy, w przypadku gdy kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są określone w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego. Podatnik może wybrać sposób przeliczania tych kwot na złote według ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego; w takim przypadku waluty inne niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro.

W świetle art. 31a ust. 2 ustawy, w przypadku gdy podatnik wystawia fakturę przed powstaniem obowiązku podatkowego, a kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są określone na tej fakturze w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury. Przepis ust. 1 zdanie drugie stosuje się odpowiednio.

Mając powyższe na uwadze w okolicznościach niniejszej sprawy dla ustalenia podstawy opodatkowania należy przyjąć kursy waluty obowiązujący w dniu poprzedzającym powstanie obowiązku podatkowego. W związku z powyższym przeliczenia na złote kwot wykazanych w fakturach w walutach obcych wystawionej przez kontrahentów w związku z importem usług, Wnioskodawca powinien dokonać według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego, stosownie do art. 31a ust. 1 ustawy, tj. na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień otrzymania przez kontrahentów wpłaconej kwoty.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 4, jest prawidłowe.

W zakresie obowiązku rozpoznania importu usług oraz zastosowania zwolnienia od podatku w odniesieniu do szkoleń realizowanych przez kontrahentów w Portugalii w ramach projektów „…” i „…”, zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku zdarzenia przyszłego – stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Jednocześnie podkreślić należy, iż tut. Organ wydając interpretację przepisów prawa podatkowego na podstawie art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej nie prowadzi postępowania podatkowego w rozumieniu tej ustawy. Niniejsza interpretacja indywidualna ogranicza się wyłącznie do udzielenia pisemnej informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w okolicznościach zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę. Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
  3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w przypadku zdarzenia przyszłego – stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…), za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj