INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zmianami) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pani przedstawione we wniosku z dnia 10 sierpnia 2011 r. (data wpływu 16 sierpnia 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie opodatkowania kwoty pieniężnej otrzymanej w związku ze zrzeczeniem się służebności – jest prawidłowe, jednakże z innych względów niż wskazane we wniosku.

UZASADNIENIE

W dniu 16 sierpnia 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie opodatkowania kwoty pieniężnej otrzymanej w związku ze zrzeczeniem się służebności.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 28 października 1980 r. wraz z nieżyjącym mężem, ze względu na stan zdrowia, przeniosła Pani prawo własności gospodarstwa rolnego na rzecz syna i jego żony. Przeniesienie własności nastąpiło w celu otrzymania renty rodzinnej. W umowie została zastrzeżona na rzecz Pani i męża służebność osobista, polegająca na dożywotnim korzystaniu z dwóch pokoi i kuchni oraz pomieszczeń inwentarskich, a także prawo użytkowania gruntu rolnego o powierzchni 0,30 ha. W 2010 r., na podstawie decyzji starosty, w związku z budową obwodnicy, zburzony został dom, w którym Pani zamieszkiwała, w wyniku czego utraciła Pani możliwość rzeczywistego wykorzystania przysługujących uprawnień. Obecnie wymaga Pani stałej opieki dlatego też zrzekła się Pani służebności w zamian za środki pieniężne (darowizna).

Wobec powyższego zadano następujące pytanie:

Czy w związku z otrzymaniem środków pieniężnych od synowej i wnucząt, w zamian za zrzeczenie się służebności, należy odprowadzić podatek od spadków i darowizn...

Zdaniem Wnioskodawczyni, w związku z faktem, iż środki pieniężne, które otrzymała jako darowiznę, nabyła od osób zaliczanych do I grupy podatkowej, nie powinna płacić podatku od spadków i darowizn. Wnioskodawczyni nadmienia również, że otrzymane środki pieniężne przeznaczy wyłącznie na leczenie i opiekę medyczną, której potrzebuje.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe, jednakże z innych względów niż wskazane we wniosku.

W myśl art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 22 października 2011 r., podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:

1. dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Zgodnie z ust. 2 ww. przepisu podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że w dniu 28 października 1980 r. została ustanowiona na Pani rzecz służebność osobista, polegająca na prawie dożywotniego korzystania z dwóch pokoi i kuchni oraz pomieszczeń inwentarskich, a także prawo użytkowania gruntu rolnego. Obecnie, w związku ze zburzeniem domu, w którym Pani zamieszkiwała oraz z koniecznością ciągłej opieki, zrzekła się Pani służebności w zamian za środki pieniężne (darowiznę).

W związku z powyższym, z uwagi na to, iż ustawa o podatku od spadków i darowizn nie zawiera definicji darowizny, interpretując to pojęcie odwołać się należy do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16 poz. 93 ze zm.).

Zgodnie z art. 888 § 1 ww. ustawy przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Z powyżej zacytowanego przepisu wynika, że podstawową cechą umowy darowizny jest bezpłatne świadczenie darczyńcy na rzecz obdarowanego kosztem jego majątku. Darowizna należy więc do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego (świadczenie musi wzbogacić obdarowanego) i zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne. Darowizna może polegać przede wszystkim na przesunięciach do majątku obdarowanego określonych przedmiotów majątkowych oraz środków pieniężnych, jak również na innych postaciach dyspozycji majątkowych darczyńcy prowadzących do zmniejszenia jego majątku, a po stronie majątku obdarowanego do zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów.

Przyjmuje się również, że darowizna jest umową konsensualną, jednostronnie zobowiązującą, której istotną cechą jest to, że świadczenie w niej określone pochodzi z majątku darczyńcy i jest bezpłatne tzn. nie może mieć odpowiednika w świadczeniu drugiej strony. Ponadto darowizna to czynność zależna wyłącznie od woli osoby darującej, której przyczyny są obojętne dla jej zaistnienia, co oznacza, że świadczenie wymagające uprzedniej akceptacji bądź braku sprzeciwu innego podmiotu niż dający to świadczenie albo znajdujące swoją przyczynę, podstawę lub źródło albo ekwiwalent w innym zaistniałym zdarzeniu albo stanie prawnym lub faktycznym rodzącym po stronie przyznającego świadczenie korzyść, nie jest przychodem uzyskanym tytułem darowizny w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Stosownie natomiast do art. 296 Kodeksu cywilnego nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista). Z powołanego przepisu wynika, że służebność osobista jest obciążeniem nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Na skutek ustanowienia służebności właściciel nieruchomości obciążonej ma obowiązek znosić w określonym zakresie korzystanie z jego nieruchomości przez osobę uprawnioną. Funkcją służebności osobistej jest zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego, w związku z czym często pełni ona funkcję alimentacyjną, zawsze jednak ściśle związaną z osobą uprawnionego.

Z kolei uregulowana w art. 301 i 302 ww. Kodeksu cywilnego służebność mieszkania stanowi rodzaj służebności osobistej, która polega na uprawnieniu osoby fizycznej do korzystania z budynku lub jego części znajdującego się na cudzej nieruchomości.

Ponadto wyjaśnić należy, że źródłem powstania służebności osobistej może być zarówno umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości a osobą fizyczną, jak również rozrządzenie testamentowe i obciążenie spadkobiercy zapisem o treści służebności osobistej. Stosownie natomiast do art. 299 Kodeksu cywilnego służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego. Niemniej jednak pamiętać należy, że służebność osobista jest jednym z ograniczonych praw rzeczowych. W związku z powyższym służebności można się zrzec. Stosownie bowiem do art. 246 § 1 powołanego kodeksu, jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.

Odnosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że w opisanej sytuacji, wbrew twierdzeniom Wnioskodawczyni, nie doszło do zawarcia umowy darowizny, a więc i do nabycia na jej podstawie, środków pieniężnych. Świadczeniu pieniężnemu osób zobowiązanych wobec Wnioskodawczyni z tytułu służebności osobistej towarzyszyło bowiem świadczenie wzajemne – zrzeczenie się tej służebności, które jednocześnie było przyczyną wypłaty świadczenia pieniężnego. Z tego też powodu nie może być ono uznane za darowiznę. Wystąpienie świadczenia wzajemnego sprawia bowiem, że nie zostały wyczerpane ustawowe przesłanki do uznania danej czynności za umowę darowizny.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że zrzeczenie się służebności i otrzymanie w zamian świadczenia pieniężnego nie zostało wymienione w art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, określającym sposoby nabycia, powodujące powstanie obowiązku podatkowego w tym podatku. Z tego też względu, mając na uwadze konstytucyjną zasadę, iż opodatkowaniu mogą podlegać zdarzenia prawne wprost wymienione w ustawie podatkowej, nabycie przez Wnioskodawczynię środków pieniężnych w zamian za zrzeczenie się służebności, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zmianami). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.