Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi
IPTPP1/443-184/14-5/16-S/MG
z 18 listopada 2016 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) i w związku z art. 16 ustawy z dnia 10 września 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U., poz. 1649) oraz § 5a rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) w związku z § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r., w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U., poz. 643), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów, w związku z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 10 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Op 543/14 (data wpływu prawomocnego wyroku 31 października 2016 r.) oraz wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 września 2016 r. sygn. akt I FSK 266/15, stwierdza, że stanowisko – przedstawione we wniosku z dnia 3 marca 2014 r. (data wpływu 10 marca 2014 r.) uzupełnionym pismem z dnia 15 maja 2014 r. (data wpływu 19 maja 2014 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie stawki podatku VAT dla usługi montażu mebli kuchennych – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 10 marca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie stawki podatku VAT dla usługi montażu mebli kuchennych.

Wniosek uzupełniono w dniu 19 maja 2014 r. w zakresie doprecyzowania opisu stanu faktycznego.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny (doprecyzowany w uzupełnieniu wniosku).

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawca zajmuje się profesjonalną aranżacją pomieszczeń pod zabudowę mebli kuchennych oraz wnęk w budynkach i lokalach mieszkalnych, które są zaliczane do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Świadczone przez Wnioskodawcę usługi stanową proces na który składa się zarówno zaprojektowanie odpowiednio dobranych i następnie wykonanych pod wymiar mebli, jak i odpowiednie przygotowanie pomieszczenia dla celów dokonania montażu zaprojektowanego zestawu mebli i dodatków do nich.

Przygotowanie pomieszczenia polega m.in. na:

  • dostosowaniu przyłączy gazowych, wodociągowych i sanitarnych dla potrzeb realizowanego projektu (np. konieczność poprowadzenia nowych rur instalacji gazowej, wodociągowej i sanitarnej w posadzkach, dotyczy to projektów kuchni z tzw. ,,wyspą” na środku pomieszczenia, co w efekcie wymaga położenia nowych płytek podłogowych bądź paneli);
  • postawieniu ścianek działowych gipsowo - kartonowych,
  • wyrównaniu ścian i ich powierzchni, poprzez dokonanie odpowiednich przeróbek (m.in. położenie grubszego tynku, bądź gładzi gipsowych).

Meble montowane są na stałe w przygotowanym odpowiednio pomieszczeniu, poprzez przytwierdzenie do ścian, podłóg (kuchnie z tzw. „wyspą’’) i elementów konstrukcyjnych pomieszczenia, wycięcie otworów do poszczególnych elementów, tj. płyty grzejnej, zlewozmywaka, docięcie do krzywizn ścian, parapetów (często parapet jest demontowany i zastępuje się go blatem kuchennym stanowiącym całość z powierzchnią zabudowy). Elementy stanowiące „wypełnienie’’ przestrzeni pomiędzy szafkami zabudowy są przyklejane na stałe klejem montażowym do przygotowanych wcześniej w odpowiedni sposób powierzchni ścian pomieszczenia (płyty dekoracyjne, panele szklane, które w dzisiejszych czasach występują praktycznie w każdej nowoczesnej aranżacji zastępując dotychczasowe płytki na ścianach lub jako uzupełnienie całości projektu tworzą nową, zintegrowaną z podłożem na którym są montowane, strukturę ścian w miejsce dotychczas stosowanych ozdobnych tynków wewnętrznych).

W efekcie działań firmy Wnioskodawcy powstaje unowocześnione, w pełni funkcjonalne i w znacznej mierze podnoszące wartość użytkową budynku (lokalu) pomieszczenie, którego nie da się bez odpowiednich prac remontowych (skucie płyt ozdobnych i uzupełnienie ubytków w tynkach i gładziach, usunięcie podłączeń instalacji gazowych, wodociągowych i sanitarnych często połączone z koniecznością uzupełnienia bądź wymiany posadzki itp.) przywrócić do stanu poprzedniego.

Firma, którem Wnioskodawca jest właścicielem jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Usługi będące przedmiotem wniosku wykonywane będą w ramach modernizacji obiektów budowlanych lub ich części zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym zgodnie z art. 41 ust. 12 ustawy o podatku od towarów i usług.

Na wykonanie montażu mebli kuchennych będą zawierane stosowne umowy cywilne z podwykonawcami. Umowy te będą dotyczyć prac związanych z montażem mebli, zabudową przestrzeni pomiędzy szafkami przyklejanymi na stałe płytami dekoracyjnymi, panelami szklanymi lub okładziną z kamienia, dostosowaniem przyłączy wodno-kanalizacyjnych i wentylacyjnych, ewentualną drobną przeróbką instalacji elektrycznej (np. przesunięcie gniazd elektrycznych w inne, bardziej dogodne miejsce, którego wymaga np. podłączenie sprzętu AGD, czy podłączenie oświetlenia szafek do istniejącej instalacji, itp.), docięcie blatów kuchennych do krzywizn ścian i parapetów, wycięcia otworów w blatach na zamontowanie zlewozmywaków i baterii kuchennych, uszczelnienie szpar i szczelin silikonem, pianką montażową przy krawędziach montowanych elementów mebli, tym samym uszczelnienie okna w przypadkach „blatoparapet”.

Wynagrodzenie skalkulowane będzie w jednej kwocie obejmującej wartość mebli, koszt materiałów niezbędnych do wykonania montażu (kołki, haki, kotwy, silikon, płyty dekoracyjne, kleje i pianki montażowe, gips budowlany, kable elektryczne, oprawki oświetlenia szafek, itp.), koszt wykonania projektu, koszt robocizny związanej z dokonaniem montażu oraz narzut marży. Udział zużytych materiałów będzie stanowił ok. 40 do 60% ceny. Materiały i robocizna będą fakturowane w jednej kwocie.

Elementem dominującym w ramach wykonywanych czynności będzie usługa montażu, z uwagi na to, że sama dostawa mebli do domu klienta z siedziby Firmy zajmie jeden dzień, natomiast montaż będzie trwał ok 2 do 4 dni roboczych i nie jest możliwym, aby mógł jego dokonać klient samodzielnie. Czynności montażu mają charakter podstawowy w całej usłudze, ponieważ sama dostawa mebli jest mało istotna, tylko prawidłowo zamontowane meble będą w pełni funkcjonalne i będą spełniały oczekiwania klienta.

Dokonanie montażu mebli kuchennych polegać będzie, m.in. na zamocowaniu poszczególnych elementów mebli, zabudowę przestrzeni pomiędzy szafkami przyklejanymi na stałe płytami dekoracyjnymi i panelami szklanymi, dostosowaniu przyłączy wodno-kanalizacyjnych, ewentualnej przeróbce instalacji elektrycznej, docięciu blatów kuchennych do krzywizn ścian i parapetów, wycięciu otworów w blatach na zamontowanie zlewozmywaków i baterii kuchennych, uszczelnieniu szpar i szczelin silikonem i pianką montażową przy krawędziach montowanych elementów mebli, przytwierdzeniu do podłogi poszczególnych elementów mebli.

Zamontowana zabudowa mebli kuchennych wykonana będzie z drewna, płyt wiórowych, płyt ozdobnych naściennych szklanych i kamiennych, jak też płyt i elementów wypełniających przestrzeń pomiędzy blatem a szafkami, kamiennych blatów, szklanych frontów szafek, w niektórych elementach nie stosuje się tylnej zabudowy szafki, „tylną ścianę” stanowi ściana pomieszczenia w którym dokonywanych jest montaż. Sposób zamocowania mebli nie daje możliwości demontażu zabudowy bez zniszczenia lokalu. Po demontażu uszkodzeniu ulegają ściany pomieszczenia (po odklejeniu płyt dekoracyjnych i usunięciu mebli trzeba położyć nowy tynk na ściany), w przypadku mebli z tzw. „wyspą” oraz w projektach w których szafki nie łączą się ze ścianą np. „półwysep”, przy których producent wymaga kotwienia mebli do podłogi, wymiany wymagają płytki podłogowe uszkodzone wskutek przytwierdzania do nich zabudowy na stałe i demontażu podłączonej instalacji wodno-kanalizacyjnej, a także sufit po demontaż umieszczanego nad wyspą okapu kuchennego.

Montaż mebli kuchennych jak i wiele prac remontowo budowlanych nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę i jako taki nie narusza w znacznej mierze elementów konstrukcyjnych obiektu (podobnie jak prace związane z położeniem płyt gipsowych, gładzi, pomalowaniem ścian, które korzystają z preferencyjnej stawki VAT), jednakże wymaga dużego nakładu prac o charakterze remontowo-budowlanym i jako taki powinien być traktowany na równi z innymi usługami remontowymi stanowiącymi element składowy usługi modernizacji budynku.

Czynności będące przedmiotem wniosku wg Wnioskodawcy mieszczą się w grupowaniach:

  • 45 PKWiU w szczególności pod symbolem 45.34.32-00.00 – roboty instalacyjne pozostałe gdzie indziej niesklasyfikowane lub 45.45.13-00.00 – roboty wykończeniowe budowlane gdzie indziej niesklasyfikowane oraz
  • 36.13 – meble kuchenne.

Budynki będące przedmiotem wniosku zgrupowane w PKOB w sekcji 1, dział 11, grupa 111, 112 oraz 113.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy montaż mebli kuchennych w ramach świadczonych przez Wnioskodawcę usług w budynkach i lokalach mieszkalnych zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym na podstawie art. 41 ust. 12 lit. b, może korzystać z preferencyjnej 8% stawki VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, świadczona usługa stanowi usługę modernizacji lokalu, która w związku z dużą ingerencją w elementy konstrukcyjne pomieszczenia (ściany, podłogi, instalacje) podnosi wartość użytkową i funkcjonalną pomieszczenia zmieniając jego parametry użytkowe i techniczne i jako taka może być objęta preferencyjną 8% stawką VAT.

Po rozpatrzeniu przedmiotowego wniosku, tut. Organ wydał w dniu 28 maja 2014 r. indywidualną interpretację przepisów prawa podatkowego nr IPTPP1/443-184/14-4/MH, uznającą stanowisko przedstawione przez Wnioskodawcę w zakresie stawki podatku VAT dla usługi montażu mebli kuchennych – za nieprawidłowe.

Interpretację indywidualną przepisów prawa podatkowego nr IPTPP1/443-184/14-4/MH doręczono Wnioskodawcy w dniu 2 czerwca 2014 r.

W związku z powyższym rozstrzygnięciem, na mocy art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi pismem z dnia 11 czerwca 2014 r. (data wpływu 16 czerwca 2014 r.) wezwano Organ podatkowy do usunięcia naruszenia prawa.

Po dokonaniu analizy uzasadnienia powyższych zarzutów przytoczonych w wezwaniu do usunięcia naruszenia prawa, Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdził brak podstaw do zmiany ww. indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, co przedstawiono w odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa zawartej w piśmie z dnia 1 lipca 2014 r. Nr IPTPP1/443W-14/14-2/EOG.

Odpowiedź na wezwanie do usunięcia prawa doręczono w dniu 4 lipca 2014 r.

Na powyższą interpretację przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie z dnia 28 maja 2014 r. Nr IPTPP1/443-184/14-4/MH, Wnioskodawca złożył w dniu 16 lipca 2014 r. (data wpływu do Organu 21 lipca 2014 r.), skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z powodu jej niezgodności z prawem.

Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Op 543/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu uchylił zaskarżoną interpretację z dnia 28 maja 2014 r. nr IPTPP1/443-184/14-4/MH.

Od powyższego wyroku Organ złożył skargę kasacyjną z dnia 26 stycznia 2015 r.

Wyrokiem z dnia 22 września 2016 r. sygn. akt I FSK 266/15 Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną tut. Organu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu sygn. akt I SA/Op 543/14.

Prawomocny wyrok WSA w Opolu sygn. akt I SA/Op 543/14 wraz z aktami sprawy wpłynął do tut. Organu w dniu 31 października 2016 r.

Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu, organ interpretujący naruszył art. 41 ust. 12 ustawy poprzez jego błędną wykładnię. Skład orzekający stwierdził, że nieprawidłowe jest stanowisko przedstawione w zaskarżonej interpretacji, odmawiające uznania opisanych we wniosku czynności jako modernizacji w rozumieniu art. 41 ust. 12 ustawy.

Zarówno WSA w Opolu w ww. wyroku jak i NSA w wyroku z dnia 22 września 2016 r. sygn. akt I FSK 266/15, w zakresie wykładni art. 41 ust. 12 ustawy, odwołali się do uchwały składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 czerwca 2013 r., sygn. akt I FPS 2/13. W tezie przedmiotowej uchwały stwierdzono, iż w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 stycznia 2011 r. świadczenie kompleksowe polegające na zaprojektowaniu, dopasowaniu oraz montażu komponentów w sposób tworzący wraz z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego lub jego części trwałą zabudowę meblową, wykonane w obiektach zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, stanowi usługę modernizacji opodatkowaną stawką obniżoną podatku od towarów i usług na podstawie art. 41 ust. 2 w zw. z art. 2 ustawy o VAT.

Zdaniem sądów analiza treści uzasadnienia ww. uchwały wskazuje, że została ona podjęta w stanie faktycznym co do zasady zbieżnym z okolicznościami faktycznymi rozpoznawanej aktualnie sprawy. Tym samym NSA wskazał, iż stanowisko wyrażone w uchwale ma pełne zastosowanie do sprawy niniejszej.

Mając na uwadze rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 10 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Op 543/14 oraz w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 22 września 2016 r. sygn. akt I FSK 266/15, stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy , przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Przez towary – jak stanowi art. 2 pkt 6 ustawy, rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast na mocy art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

W myśl art. 5a ustawy, towary lub usługi będące przedmiotem czynności, o których mowa w art. 5, wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, jeżeli dla tych towarów lub usług przepisy ustawy lub przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują symbole statystyczne.

Podstawowa stawka podatku od towarów i usług dla dostawy towarów i świadczenia usług, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2–12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Należy zaznaczyć, że zarówno w przepisach ustawy, jak i w rozporządzeniach wykonawczych do niej przewidziano możliwość zastosowania obniżonych stawek podatku w stosunku do niektórych czynności.

Stosownie do art. 41 ust. 2 ustawy, dla towarów i usług, wymienionych w załączniku nr 3 do ustawy, stawka podatku wynosi 7%, z zastrzeżeniem ust. 12 i art. 114 ust. 1.

Zgodnie z art. 146a pkt 1 i 2 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r., z zastrzeżeniem art. 146f:

  1. stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%;
  2. stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 2, art. 120 ust. 2 i 3 oraz w tytule załącznika nr 3 do ustawy, wynosi 8%.

Jak stanowi art. 41 ust. 12 ustawy o VAT stawkę podatku, o której mowa w art. 41 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, stosuje się do dostawy, budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji lub przebudowy obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.

Przez budownictwo objęte społecznym programem mieszkaniowym, zgodnie z ust. 12a tego artykułu, rozumie się obiekty budownictwa mieszkaniowego lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych, oraz lokale mieszkalne w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12, a także obiekty sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale ex 1264 – wyłącznie budynki instytucji ochrony zdrowia świadczących usługi zakwaterowania z opieką lekarską i pielęgniarską, zwłaszcza dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, z zastrzeżeniem ust. 12b.

Zgodnie z art. 41 ust. 12b ustawy o VAT do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym określonego w ust. 12a nie zalicza się:

  1. budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 300 m2;
  2. lokali mieszkalnych, których powierzchnia użytkowa przekracza 150 m2.

Stosownie do brzmienia art. 41 ust. 12c ustawy o VAT w przypadku budownictwa mieszkaniowego o powierzchni przekraczającej limity określone w ust. 12b stawkę podatku, o której mowa w ust. 2, stosuje się tylko do części podstawy opodatkowania odpowiadającej udziałowi powierzchni użytkowej kwalifikującej do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym w całkowitej powierzchni użytkowej.

Powołany przepis (art. 41 ust. 12 ustawy) stanowi implementację art. 98 ust. 1 i ust. 2 zdanie pierwsze Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347, s. 1, z późn. zm.). Zgodnie z art. 98 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE, państwa członkowskie mogą stosować jedną lub dwie stawki obniżone. W myśl art. 98 ust. 2 zdanie pierwsze Dyrektywy 2006/112/WE, stawki obniżone mają zastosowanie wyłącznie do dostaw towarów i świadczenia usług, których kategorie są określone w załączniku III. W załączniku tym, zatytułowanym: „Wykaz dostaw towarów i świadczenia usług, do których można zastosować stawki obniżone, o których mowa w art. 98”, w poz. 10 wskazano na dostawę, budowę, remont i przebudowę budynków mieszkalnych w ramach polityki społecznej.

Ponadto, na podstawie § 3 ust. 1 pkt 2 i pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 grudnia 2013 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz. U. z 2013r., poz. 1719), zwanego dalej rozporządzeniem, stawkę podatku wymienioną w art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą”, obniża się do wysokości 8% dla:

  • robót konserwacyjnych dotyczących budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym;
  • robót konserwacyjnych dotyczących:
    1. obiektów budownictwa mieszkaniowego, o których mowa w art. 2 pkt 12 ustawy, lub ich części, z wyłączeniem lokali użytkowych,
    2. lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12

- w zakresie, w jakim wymienione roboty nie są objęte tą stawką na podstawie pkt 2.

Przez roboty konserwacyjne, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i pkt 3 ww. rozporządzenia, rozumie się roboty mające na celu utrzymanie sprawności technicznej elementów budynku lub jego części inne niż remont (§ 3 ust. 2 rozporządzenia).

Przy czym, zgodnie z § 3 ust. 3 rozporządzenia, przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się, jeżeli wartość towarów bez podatku wchodzących w podstawę opodatkowania świadczenia robót konserwacyjnych przekracza 50% tej podstawy.

Przepis art. 2 pkt 12 ustawy określa, że przez obiekty budownictwa mieszkaniowego, rozumie się budynki mieszkalne stałego zamieszkania, sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 11.

Jak wynika z powołanego art. 2 pkt 12 ustawy, ustawa o podatku od towarów i usług, poprzez podanie klasyfikacji, odwołuje się do Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych, która stanowi usystematyzowany wykaz obiektów budowlanych. Zatem, dla celów VAT stosuje się przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1999 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB) (Dz. U. Nr 112, poz. 1316, z późn. zm.), stanowiącego usystematyzowany wykaz obiektów budowlanych.

Obiekty budownictwa mieszkaniowego to zgodnie z art. 2 pkt 12 cyt. ustawy – budynki mieszkalne stałego zamieszkania sklasyfikowane w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 11.

Zgodnie z cyt. rozporządzeniem dział PKOB 11 obejmuje:

  • budynki mieszkalne jednorodzinne – 111;
  • budynki o dwóch mieszkaniach i wielomieszkaniowe – 112, w tym: budynki o trzech i więcej mieszkaniach (PKOB 1122);
  • budynki zbiorowego zamieszkania – 113.

Powołane wcześniej rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych (PKOB), w części I „Objaśnienia wstępne” pkt 2 „Pojęcia podstawowe” stanowi m.in., iż:

  • budynki to zadaszone obiekty budowlane wraz z wbudowanymi instalacjami i urządzeniami technicznymi, wykorzystywane dla potrzeb stałych. Przystosowane są do przebywania ludzi, zwierząt lub ochrony przedmiotów;
  • budynki mieszkalne są to obiekty budowlane, których co najmniej połowa całkowitej powierzchni użytkowej jest wykorzystywana do celów mieszkalnych. W przypadkach, gdy mniej niż połowa całkowitej powierzchni użytkowej wykorzystywana jest na cele mieszkalne, budynek taki klasyfikowany jest jako niemieszkalny, zgodnie z jego przeznaczeniem.

Zatem w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. opodatkowaniu stawką w wysokości 8% podlega dostawa, budowa, remont, modernizacja, termomodernizacja lub przebudowa obiektów budowlanych lub ich części zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym, z wyłączeniem lokali użytkowych, a więc m.in. do budynków mieszkalnych stałego zamieszkania sklasyfikowanych w PKOB w dziale 11, przy uwzględnieniu kryterium powierzchni użytkowej, o której mowa w art. 41 ust. 12b ustawy oraz do lokali mieszkalnych w budynkach niemieszkalnych sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Obiektów Budowlanych w dziale 12.

W tym miejscu należy podkreślić, że obniżone stawki podatku mają charakter wyjątkowy, zatem winny mieć zastosowanie do towarów i usług wskazanych wprost przez ustawodawcę w ustawie i w przepisach wykonawczych do ustawy. Preferencyjna stawka podatku ma zastosowanie do wskazanych w przepisach czynności dotyczących obiektów budownictwa mieszkaniowego.

W przypadku preferencyjnego rozwiązania, o którym mowa w art. 41 ust. 12 ww. ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest zatem określenie, czy i w jakim zakresie ustawodawca odwołuje się w nim do klasyfikacji statystycznych, a w przypadku braku takiego odwołania, jakie znaczenie należy przypisać normie tam zawartej. W przepisie tym ustawodawca wymienił czynności oraz wskazał, że muszą one dotyczyć określonych obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.

Dla czynności wymienionych w art. 41 ust. 12 ww. ustawy o podatku od towarów i usług ustawodawca nie powołał symboli statystycznych, a zatem dla celów stosowania tego przepisu czynności te nie powinny być identyfikowane za pomocą klasyfikacji statystycznych.

Z powołanego wyżej przepisu art. 41 ust. 12 ustawy wynika, iż warunkiem zastosowania 8% stawki, jest spełnienie dwóch przesłanek. Po pierwsze zakres wykonywanych czynności musi dotyczyć budowy, remontu, modernizacji, termomodernizacji obiektów budowlanych lub ich dostawy. Po drugie, budynki lub ich części, których dotyczą ww. czynności, muszą być zaliczane do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Niespełnienie chociażby jednej z ww. przesłanek powoduje, że transakcja nie może korzystać z preferencyjnej, 8% stawki podatku.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie definiują pojęć budowa, remont modernizacja, termomodernizacja oraz przebudowa, dlatego też w tym zakresie należy odwołać się do przepisów Prawa budowlanego oraz do rozumienia tych terminów przyjętego w języku potocznym.

Zgodnie z art. 3 pkt 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2013 r., poz. 1409, ze zm.), przez budowę należy rozumieć wykonywanie obiektu budowlanego w określonym miejscu, a także odbudowę, rozbudowę, nadbudowę obiektu budowlanego.

Z kolei w oparciu o pkt 7a tego artykułu, przez przebudowę należy rozumieć wykonywanie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego.

Natomiast definicję remontu zawarto w pkt 8 art. 3 cyt. ustawy Prawo budowlane. Zgodnie z jego brzmieniem, przez remont należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a nie stanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie wyrobów budowlanych innych niż użyto w stanie pierwotnym.

Według Słownika języka polskiego (Elżbieta Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 2005, str. 70, kol. 2), przez budowę należy rozumieć m.in. wznoszenie budowli, budowanie (…). Natomiast „budować” to znaczy wznosić budowle, pomieszczenia, ich części lub zespoły.

Pojęcie „modernizacja” – według cytowanego Słownika języka polskiego (str. 474, kol. 2) – oznacza unowocześnienie i usprawnienie czegoś. „Przebudowa” – zgodnie z ww. Słownikiem języka polskiego (str. 770, kol. 1) – to zmiana istniejącego stanu czegoś na inny; ulepszenie, poprawienie czegoś.

W znaczeniu słownikowym („Współczesny słownik języka polskiego”, red. Bogusław Dunaj, wyd. …. Sp. z o. o.), „remont” oznacza zespół czynności, w których wyniku przywraca się sprawność, wartość użytkową jakiegoś obiektu, urządzenia, natomiast „montaż” to składanie, łączenie, ustawianie z poszczególnych części maszyn, urządzeń, budowli; zakładanie instalacji. Z kolei „instalować” oznacza zakładać, montować jakieś urządzenia techniczne.

Z przedstawionej treści wniosku wynika, że Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się profesjonalną aranżacją pomieszczeń pod zabudowę mebli kuchennych oraz wnęk w budynkach i lokalach mieszkalnych, które są zaliczane do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Świadczone przez Wnioskodawcę usługi stanowią proces na który składa się zarówno zaprojektowanie odpowiednio dobranych i następnie wykonanych pod wymiar mebli, jak i odpowiednie przygotowanie pomieszczenia dla celów dokonania montażu zaprojektowanego zestawu mebli i dodatków do nich. Meble montowane są na stałe w przygotowanym odpowiednio pomieszczeniu poprzez przytwierdzenie do ścian, podłóg (kuchnie z tzw. „wyspą’’) i elementów konstrukcyjnych pomieszczenia, wycięcie otworów do poszczególnych elementów tj. płyty grzejnej, zlewozmywaka, docięcie do krzywizn ścian, parapetów (często parapet jest demontowany i zastępuje się go blatem kuchennym stanowiącym całość z powierzchnią zabudowy). Elementy stanowiące „wypełnienie’’ przestrzeni pomiędzy szafkami zabudowy są przyklejane na stałe klejem montażowym do przygotowanych wcześniej w odpowiedni sposób powierzchni ścian pomieszczenia (płyty dekoracyjne, panele szklane, które w dzisiejszych czasach występują praktycznie w każdej nowoczesnej aranżacji zastępując dotychczasowe płytki na ścianach lub jako uzupełnienie całości projektu tworzą nową, zintegrowaną z podłożem na którym są montowane, strukturę ścian w miejsce dotychczas stosowanych ozdobnych tynków wewnętrznych). Firma, którem Wnioskodawca jest właścicielem jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Usługi będące przedmiotem wniosku wykonywane będą w ramach modernizacji obiektów budowlanych lub ich części zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym zgodnie z art. 41 ust. 12 ustawy o podatku od towarów i usług. Na wykonanie montażu mebli kuchennych będą zawierane stosowne umowy cywilne z podwykonawcami. Umowy te będą dotyczyć prac związanych z montażem mebli, zabudową przestrzeni pomiędzy szafkami przyklejanymi na stałe płytami dekoracyjnymi, panelami szklanymi lub okładziną z kamienia, dostosowaniem przyłączy wodno-kanalizacyjnych i wentylacyjnych, ewentualną drobną przeróbką instalacji elektrycznej (np. przesunięcie gniazd elektrycznych w inne, bardziej dogodne miejsce, którego wymaga np. podłączenie sprzętu AGD, czy podłączenie oświetlenia szafek do istniejącej instalacji, itp.), docięcie blatów kuchennych do krzywizn ścian i parapetów, wycięcia otworów w blatach na zamontowanie zlewozmywaków i baterii kuchennych, uszczelnienie szpar i szczelin silikonem, pianką montażową przy krawędziach montowanych elementów mebli, tym samym uszczelnienie okna w przypadkach „blatoparapet”. Elementem dominującym w ramach wykonywanych czynności będzie usługa montażu, z uwagi na to, że sama dostawa mebli do domu klienta z siedziby Firmy zajmie jeden dzień, natomiast montaż będzie trwał ok 2 do 4 dni roboczych i nie jest możliwym, aby mógł jego dokonać klient samodzielnie. Czynności montażu maja charakter podstawowy w całej usłudze, ponieważ sama dostawa mebli jest mało istotna tylko prawidłowo zamontowane meble będą w pełni funkcjonalne i będą spełniały oczekiwania klienta. Dokonanie montażu mebli kuchennych polegać będzie m.in. na zamocowaniu poszczególnych elementów mebli, zabudowę przestrzeni pomiędzy szafkami przyklejanymi na stałe płytami dekoracyjnymi i panelami szklanymi, dostosowaniu przyłączy wodno-kanalizacyjnych, ewentualnej przeróbce instalacji elektrycznej, docięciu blatów kuchennych do krzywizn ścian i parapetów, wycięciu otworów w blatach na zamontowanie zlewozmywaków i baterii kuchennych, uszczelnieniu szpar i szczelin silikonem i pianką montażową przy krawędziach montowanych elementów mebli, przytwierdzeniu do podłogi poszczególnych elementów mebli. Zamontowana zabudowa mebli kuchennych wykonana będzie z drewna, płyt wiórowych, płyt ozdobnych naściennych szklanych i kamiennych, jak też płyt i elementów wypełniających przestrzeń pomiędzy blatem a szafkami, kamiennych blatów, szklanych frontów szafek, w niektórych elementach nie stosuje się tylnej zabudowy szafki, „tylną ścianę” stanowi ściana pomieszczenia w którym dokonywanych jest montaż. Sposób zamocowania mebli nie daje możliwości demontażu zabudowy bez zniszczenia lokalu. Po demontażu uszkodzeniu ulegają ściany pomieszczenia (po odklejeniu płyt dekoracyjnych i usunięciu mebli trzeba położyć nowy tynk na ściany), w przypadku mebli z tzw. „wyspą” oraz w projektach w których szafki nie łączą się ze ścianą np. „półwysep” przy których producent wymaga kotwienia mebli do podłogi, wymiany wymagają płytki podłogowe uszkodzone wskutek przytwierdzania do nich zabudowy na stałe i demontażu podłączonej instalacji wodno-kanalizacyjnej, a także sufit po demontaż umieszczanego nad wyspą okapu kuchennego. Budynki będące przedmiotem wniosku zgrupowane w PKOB w sekcji 1, dział 11, grupa 111, 112 oraz 113.

W rozpatrywanej sprawie wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą zastosowania preferencyjnej 8% stawki VAT dla usług montażu mebli kuchennych w budynkach i lokalach mieszkalnych zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.

Świadczenie kompleksowe (złożone) to zgodnie z orzecznictwem TSUE szereg działań podejmowanych przez podatnika na rzecz konsumenta, które z gospodarczego punktu widzenia tworzy jedną całość i z podatkowego punktu widzenia nie powinno być w sposób sztuczny dzielone.

Natomiast o tym, czy będziemy mieli do czynienia z dostawą towarów, czy świadczeniem usług powinien przesądzić element, który w ramach danego świadczenia ma charakter dominujący (zob. np. wyroki TSUE: z dnia 2 maja 1996 r. w sprawie C-231/94, Faaborg - Gelting Linien; z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawie C-349/96 Card Protection Plan Ltd p-ko Commissioners of Custom and Excise; z dnia 27 października 2005 r. w sprawie C-41/04, Levob Verzekeringen BV,OV Bank NV v Staatssecretaris van Financien, z glosą P. Selera, opubl. Lex/el. 2010). Jeżeli elementem dominującym w ramach danej transakcji będzie wydanie towaru w celu przeniesienia prawa do rozporządzania nim jak właściciel, zaś pozostałe czynności będą miały charakter pomocniczy lub uboczny wówczas transakcja powinna być traktowana jako dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT. Natomiast w przypadku, gdy istotą transakcji będą inne czynności to mimo, że w ramach takiej transakcji może także wystąpić wydanie towaru, powinna być ona traktowana jako świadczenie usług.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy i ich analizę oraz opis sprawy należy stwierdzić, że przedstawione przez Wnioskodawcę czynności składające się na świadczenie kompleksowe polegające na wykonaniu trwałej zabudowy meblowej, należy uznać za świadczenie usługi.

Przechodząc natomiast do stawki podatku VAT na świadczone kompleksowe usługi trwałej zabudowy meblowej, zauważyć należy, że przy ustaleniu właściwej stawki podatku VAT decydujące znaczenie ma fakt, czy czynność wykonywana przez podatnika mieści się w zakresie czynności wymienionych w art. 41 ust. 12 ustawy (dostawa, budowa, remont, modernizacja, termomodernizacja, przebudowa obiektów budowlanych lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym) oraz czy czynność ta jest wykonywana w obiektach zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.

Z opisu sprawy wynika, iż Wnioskodawca zajmuje się profesjonalną aranżacją pomieszczeń pod zabudowę mebli kuchennych oraz wnęk w budynkach i lokalach mieszkalnych, które są zaliczane do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym. Budynki będące przedmiotem wniosku zgrupowane w PKOB w sekcji 1, dział 11, grupa 111, 112 oraz 113.

W świetle powyższych okoliczności, Wnioskodawca spełnił przesłankę wykonywania czynności w obiektach budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.

Z uwagi na to, że obniżone stawki podatku mają charakter wyjątkowy, winny mieć zastosowanie do towarów i usług wskazanych wprost przez ustawodawcę w ustawie o podatku od towarów i usług lub w przepisach wykonawczych do tej ustawy. Preferencyjna stawka podatku miała i ma zastosowanie do wskazanych w przepisach czynności związanych z budownictwem mieszkaniowym, jednakże nie do wszystkich usług dotyczących samego instalowania, czy montażu różnych towarów.

Zgodnie z powołaną wyżej uchwałą NSA, sygn. I FPS 2/13, „Obniżona stawka podatku od towarów i usług znajduje zatem zastosowanie wtedy, gdy montaż komponentów meblowych następuje z wykorzystaniem elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego (lokalu). W omawianym wypadku nie chodzi o jakiekolwiek wykorzystanie elementów konstrukcyjnych obiektu budowlanego (lokalu) przy wykonywaniu zabudowy meblowej, lecz jedynie takie, które przez konstrukcyjne połączenie komponentów meblowych i elementów obiektu budowlanego (lokalu) stworzy trwałą zabudowę spełniającą jako całość określoną funkcję użytkową. Tylko bowiem w takim zakresie można mówić o modernizacji obiektu budowlanego w rozumieniu art. 41 ust. 12 ustawy. Innymi słowy montaż komponentów meblowych niezależnie od stopnia ich przetworzenia, do którego nie zostaną wykorzystane w sposób istotny elementy konstrukcyjne obiektu budowlanego (lokalu) nie korzysta z obniżonej stawki przewidzianej w tym przepisie. Po trwałym połączeniu komponentów meblowych z elementami konstrukcyjnymi obiektu budowlanego lub jego części komponenty te podnoszą standard takiego obiektu”.

W świetle uchwały NSA, zdaniem Organu, modernizacja, podobnie jak w przypadku innych wymienionych w art. 41 ust. 12 ustawy czynności, powinna zatem dotyczyć elementów konstrukcyjnych obiektów lub ich części zaliczonych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w uzasadnieniu wyroku, powołując się na ww. uchwałę 7 sędziów NSA z dnia 24 czerwca 2013 r., stwierdził, że z zabudową meblowo-kuchenną o cesze trwałości mamy do czynienia wtedy, kiedy ewentualny demontaż, takowej zabudowy spowoduje uszkodzenie jej komponentów w połączeniu z uszkodzeniem elementów konstrukcyjnych budynku czy lokalu, na skutek usunięcia części przytwierdzających komponenty meblowe do konstrukcji budynku. Jednocześnie Sąd wskazał, że dla kwalifikacja podatkowa „trwałość” zabudowy meblowej wynika z jej zindywidualizowanego charakteru (dopasowania do konkretnego pomieszczenia) oraz odpowiedniego połączenia z elementami konstrukcyjnymi budynku, uniemożliwiającego przemieszczanie elementów zabudowy bez ich uprzedniego demontażu (rozłączenia z elementami obiektu budowlanego).

Zdaniem WSA w Opolu, opisany we wniosku stan faktyczny i treść przywołanej uchwały NSA, korespondują ze sobą w takim zakresie, że nie sposób przyjąć w konkluzji, że wykonywana przez skarżącego zabudowa meblowo-kuchenna nie jest połączona w sposób trwały z elementami konstrukcyjnymi danego pomieszczenia, a w konsekwencji, że zabudowa taka nie może być uznana za modernizację lokalu. Równie NSA w wyroku I FSK 266/15 uznał, iż stanowisko wyrażone w uchwale ma pełne zastosowanie do sprawy niniejszej.

Zatem, mając na uwadze okoliczności sprawy przedstawione przez Wnioskodawcę oraz wykładnię przepisów prawa dokonaną przez WSA w Opolu w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 grudnia 2014 r. sygn. akt I SA/Op 543/14 oraz NSA w wyroku z dnia 22 września 2016 r. sygn. akt I FSK 266/15, stwierdzić należy, że usługi wykonywane przez Wnioskodawcę w budynkach lub lokalach zaliczanych do budownictwa objętego społecznym programem mieszkaniowym podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT wg stawki podatku od towarów i usług w wysokości 8%, na podstawie art. 41 ust. 12 ustawy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Tut. Organ informuje, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie, które nie zostały objęte pytaniem wskazanym we wniosku – nie mogą być zgodnie z art. 14 b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Łodzi, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Piotrkowie Trybunalskim, ul. Wronia 65, 97-300 Piotrków Trybunalski.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj