Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0113-KDIPT1-1.4012.46.2017.1.RG
z 27 kwietnia 2017 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 16 marca 2017 r. (data wpływu 20 marca 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • opodatkowania czynności dokonywanych w ramach projektu pn. „…”,
  • prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją ww. projektu,

jest prawidłowe.

    UZASADNIENIE

W dniu 20 marca 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • opodatkowania czynności dokonywanych w ramach projektu pn. „…”,
  • prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją ww. projektu.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Miasto … (dalej: Miasto lub Wnioskodawca) jest zarejestrowane na potrzeby podatku od towarów i usług (dalej: VAT) jako podatnik VAT czynny.

W strukturze organizacyjnej Miasta znajduje się Miejskie Centrum Pomocy Społecznej w .. (dalej: MCPS lub Jednostka), będące jednostką budżetową Miasta. Ramy jego działalności określa statut nadany przez Uchwałę nr … Rady Miejskiej w … z dnia 8 listopada 2016 r. w sprawie nadania Statutu Miejskiemu Centrum Pomocy Społecznej w …. Misją MCPS jest tworzenie instytucji przyjaznej, która świadczy profesjonalnie pomoc na rzecz integracji mieszkańców Miasta i wzrostu jakości ich życia.

Do zadań MCPS należy przede wszystkim:

  • ustalanie potrzeb jednostek, grup i rodzin wymagających pomocy,
  • opracowanie planów zaspokojenia potrzeb, o których mowa powyżej,
  • prowadzenie postępowań i wydawanie decyzji administracyjnych, w zakresie udzielania pomocy w formie:
    1. świadczeń pieniężnych,
    2. świadczeń w naturze,
    3. usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych,
    4. świadczeń w placówkach pomocy społecznej,
  • organizowanie i nadzór nad usługami opiekuńczymi, w tym specjalistycznymi usługami opiekuńczymi w domach podopiecznych,
  • prowadzenie postępowań i wydawanie decyzji administracyjnych w zakresie udzielania pomocy osobom uprawnionym do alimentów,
  • prowadzenie postępowań i wydawanie decyzji administracyjnych w zakresie dotyczącym świadczeń rodzinnych,
  • prowadzenie postępowań i wydawanie decyzji administracyjnych w zakresie dotyczącym świadczenia wychowawczego na częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych,
  • prowadzenie spraw i wydawanie decyzji administracyjnych w zakresie potwierdzania praw do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
  • prowadzenie aktywizacji zawodowej.



Wnioskodawca pragnie zwrócić uwagę, iż w świetle ustawy z dnia 5 września 2016 r. o szczególnych zasadach rozliczeń podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków publicznych przeznaczonych na realizację projektów finansowanych z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub od państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu przez jednostki samorządu terytorialnego (Dz. U. poz. 1454, dalej: Ustawa centralizacyjna), w dniu 1 stycznia 2017 r. doszło do scentralizowania rozliczeń VAT Miasta i MCPS. MCPS nie jest odrębnie od Miasta zarejestrowane na potrzeby VAT.

Miasto za pośrednictwem Jednostki zamierza w 2017 r. zrealizować zadanie pn. „…” (dalej: Projekt).

W ramach Projektu organizowane będą:

  • cykl wycieczek przyrodniczych: „…” dla seniorów,
  • cykl warsztatów przyrodniczych (terenowych i stacjonarnych) dla seniorów, warsztaty podróżnicze, ornitologiczne,
  • seminarium szkoleniowe poświęcone … oraz bioróżnorodności dla seniorów,
  • wojewódzki konkurs fotograficzny „…,
  • plenery fotograficzne i malarskie dla seniorów,
  • seminarium przyrodnicze dla seniorów,
  • międzypokoleniowa akcja „Sprzątanie Świata” z udziałem seniorów, młodzieży i dzieci,
  • piknik ekologiczny ze stoiskami tematycznymi,
  • audycja telewizyjna „…”.

Realizowany Projekt ma na celu przede wszystkim aktywizację seniorów będących mieszkańcami Miasta, krzewienie wiedzy na temat ochrony środowiska i kształtowanie pozytywnych postaw ekologicznych wśród seniorów, młodzieży i dzieci.

Z uwagi na planowane przedsięwzięcie niezbędne będzie poniesienie wydatków m.in. na:

  • prenumeratę czasopism przyrodniczych, które dostępne będą dla seniorów.
  • nagrody dla uczestników konkursu fotograficznego (wydawnictwa, drobny sprzęt elektroniczny),
  • druk ulotek, plakatów, zaproszeń na ww. działania,
  • druk kalendarza ściennego na 2018 r. ze zdjęciem wybranym w konkursie fotograficznym,
  • gadżety reklamowe: długopisy, słodycze, torby, teczki, pendrivy,
  • transport uczestników wycieczek i warsztatów plenerowych w celu poznania miejsc chronionych pod względem przyrodniczym (parki krajobrazowe, gospodarstwa ekologiczne, Ośrodek Hodowli Żubrów w …, Święto Kwiatów, Warzyw i Owoców w …, Festiwal Róż w …, Nadleśnictwo … i …, KWB …),
  • bilety wstępów do miejsc odwiedzanych podczas wycieczek i warsztatów.
  • opłaty za przewodników podczas wycieczek i warsztatów,
  • umowy zlecenia/o dzieło z osobami prowadzącymi warsztaty, wykłady,
  • nagłośnienie i prowadzenie pikniku ekologicznego,
  • worki i rękawice na akcję „Sprzątanie Świata”,
  • ogłoszenia w prasie dotyczące realizowanego zadania,
  • scenariusz, operator, zdjęcia, dźwięk, montaż, emisja w TV,
  • rejestracja audycji na nośnikach cyfrowych (100 szt. płyt CD).

Faktury VAT dokumentujące przedmiotowe wydatki będą wystawione na Miasto.

Na realizację Projektu Miasto będzie ubiegać się o przyznanie dotacji w ramach konkursu pn. „…” do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ….

Z tytułu Projektu Miasto (również poprzez MCPS) nie zamierza osiągać żadnego rodzaju wpływów, udział w przedsięwzięciu będzie nieodpłatny. W szczególności Miasto nie będzie pobierało żadnych opłat, wpisowych, etc.

Realizacja Projektu będzie należała do zadań własnych Miasta w świetle art. 7 ust. 1 pkt 1 i 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 446, z późn. zm.; dalej: ustawa o samorządzie gminnym).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

  1. Czy z tytułu dokonywanych w ramach Projektu czynności Miasto będzie zobowiązane do rozliczania podatku VAT?
  2. Czy Miasto będzie miało prawo do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją Projektu?

Zdaniem Wnioskodawcy:

  1. Z tytułu dokonywanych w ramach Projektu czynności Miasto nie będzie zobowiązane do rozliczania podatku VAT.
  2. Miasto nie będzie miało prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją Projektu.

Ad. 1

W ocenie Wnioskodawcy, o opodatkowaniu VAT danej czynności można mówić wówczas, gdy spełnione są następujące przesłanki:

  • wchodzi ona w przedmiotowy zakres ustawy o VAT (kryterium przedmiotowe) oraz
  • jest wykonywana przez podatnika VAT działającego w takim charakterze (kryterium podmiotowe).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają m in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Natomiast, art. 7 ust. 1 tej ustawy stanowi, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W świetle zaś art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

Stosownie natomiast do art. 15 ust. 1 ustawy o VAT za podatników uznaje się osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza - jak stanowi art. 15 ust. 2 ustawy - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Z kolei, zgodnie z ust. 6 przedmiotowej regulacji, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Jednocześnie zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. W myśl art. 6 ust. 1 ww. ustawy, do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 i 6 cyt. ustawy, do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, a także pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych.

W świetle powyższego mając na uwadze, że realizując Projekt Miasto (poprzez MCPS) będzie niewątpliwie wykonywało zadania własne w ramach reżimu publicznoprawnego (jako organ władzy publicznej) nie powinno być uznane w tym zakresie za podatnika VAT. Realizowany Projekt ma na celu przede wszystkim aktywizację seniorów będących mieszkańcami Miasta, krzewienie wiedzy na temat ochrony środowiska i kształtowanie pozytywnych postaw ekologicznych wśród seniorów, młodzieży i dzieci. Jak wskazano w opisie sprawy, w związku z udziałem mieszkańców w Projekcie Wnioskodawca nie będzie osiągał żadnych wpływów, uczestnictwo w przedsięwzięciu będzie nieodpłatne. Celem zadania nie będzie działalność zarobkowa Miasta, bowiem Miasto nie będzie pobierało żadnych odpłatności z tytułu uczestnictwa w Projekcie.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlegają:

  • odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
  • eksport towarów,
  • import towarów na terytorium kraju.
  • wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju.
  • wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Jednocześnie, jak stanowi z art. 7 ust. 2 ww. ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

  • przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
  • wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych

Ponadto, zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy o VAT, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

  • użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;

  • nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

    Mając na uwadze powyższe przepisy, należy stwierdzić, że skoro Miasto nie będzie w ogóle podatnikiem VAT w związku z wykonywanymi w ramach Projektu zadaniami, w analizowanej sytuacji nie będą miały zastosowania przepisy art. 7 ust. 2 i 8 ust. 2 ustawy o VAT, zrównujące nieodpłatną dostawę towarów i nieodpłatne świadczenie usług z opodatkowaną VAT odpłatną dostawą towarów i świadczeniem usług. Tym samym, Miasto nie powinno być zobowiązane do rozliczania VAT w związku z nieodpłatnym zapewnieniem mieszkańcom udziału w Projekcie.

    Niemniej jednak, nawet, gdyby uznać, że Miasto realizując opisane przedsięwzięcie będzie działało jako podatnik VAT, przywołane przepisy art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT i tak nie miałyby zastosowania.

    Świadcząc nieodpłatne czynności polegające na umożliwieniu udziału w Projekcie osobom starszym, młodzieży i dzieciom niewątpliwie nie dojdzie do przekazania towarów lub ich zużycia na cele osobiste Miasta ani jego pracowników, ani też do darowizn, w stosunku do których Miastu przysługiwałoby prawo do odliczenia VAT.

    Co więcej, w analizowanym przypadku nie będziemy mieć również do czynienia z nieodpłatnym użyciem towarów do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w stosunku do których Miastu przysługiwałoby prawo do odliczenia VAT, a także z nieodpłatnym świadczeniem usług na cele osobiste Miasta czy jego pracowników bądź na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika. Jak bowiem Miasto wskazało w opisie sprawy, realizacja Projektu mieści się w ramach zadań własnych Miasta, do których należą sprawy ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, a także pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych. Dokonywane czynności są wykonywane w ramach podstawowej działalności Miasta.

    Powyższe znajduje potwierdzenie w jednolitej linii interpretacyjnej Ministra Rozwoju i Finansów. Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 16 lipca 2014 r., sygn. ITPP1/443-353/14/MS, Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy wskazał, że „Mając na uwadze okoliczności przedstawione we wniosku, uwzględniając w szczególności - jak podniesiono we wniosku - że nieodpłatne użycie towarów będzie wykonywane w ramach działalności Gminy, należy wskazać, że nieodpłatne udostępnienie świetlic na cele gminne nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Analiza opisanych we wniosku okoliczności na tle powołanych przepisów prowadzi bowiem do wniosku, że art. 8 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług w przedmiotowej sprawie nie znajduje zastosowania. Tym samym Gmina nie jest/nie będzie zobowiązana „do naliczania podatku należnego VAT" z tytułu wykorzystania świetlic (a więc również wydatków na towary i usługi związane z ich remontem i modernizacją, jak również utrzymaniem) w pewnej części także do zdarzeń spoza zakresu VAT, tj. jego nieodpłatnego wykorzystania na cele gminne”.

    Analogiczne podejście zaprezentował Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 13 sierpnia 2015 r. sygn. IPPP3/4512-393/15-2/IG.

    W tym miejscu można również przytoczyć interpretację indywidualną wydaną przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 14 lutego 2017 r. sygn. 1061-IPTPP1.4512.662.2016.2.AK, w której uznano, że „Analizując przedstawione okoliczności sprawy należy uznać, że świadczenia wynikające z zapisów postanowień Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy są czynnościami, mającymi na celu zaspakajanie potrzeb pracowniczych. Czynności te jak wskazano we wniosku miały związek z prowadzoną przez jednostki organizacyjne Miasta działalnością gospodarczą. Wnioskodawca realizując postanowienia zawartego w Ponadzakładowym Układzie Zbiorowym Pracy bezpłatnie udostępnia wyżywienie dla kucharza, pomocy kuchennej oraz intendenta. Świadczenie Wnioskodawcy, wynikające z zapisu w Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy, wynika niewątpliwie z bycia pracodawcą. W takich okolicznościach udostępnienie bezpłatnego wyżywienia kucharzowi, pomocy kuchennej oraz intendentowi na podstawie postanowień Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy nie wypełniają przesłanek określonych w art. 8 ust. 2 ustawy, a zatem nie można ich uznać za odpłatne świadczenie usług. W związku z tym stwierdzić należy, że Wnioskodawca w omawianej sprawie nie jest zobowiązany opodatkować bezpłatnego korzystania z wyżywienia przez kucharza, pomocy kuchenną oraz intendenta”.

    Reasumując, z tytułu dokonywanych w ramach Projektu czynności, Miasto nie będzie zobowiązane do rozliczania podatku VAT.

    Ad. 2

    Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, z zastrzeżeniem art. 114. art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124. Prawo to przysługuje podatnikowi pod warunkiem, że nie zachodzą przesłanki negatywne, sprecyzowane w art. 88 ustawy o VAT.

    Celem odliczenia podatku VAT konieczne jest łączne spełnienie następujących przesłanek:

    • wydatek musi zostać poniesiony przez podatnika VAT,
    • wydatek musi mieć związek z dokonywanymi przez podatnika czynnościami opodatkowanymi VAT,
    • nie występują przesłanki negatywne, o których mowa w art. 88 ustawy o VAT.

    Innymi słowy, nie jest możliwe obniżenie podatku należnego o podatek naliczony w odniesieniu do czynności pozostających poza zakresem ustawy o VAT bądź czynności zwolnionych z tego podatku.

    Jak wskazano powyżej, w świetle art. 15 ust. 1 ustawy o VAT za podatników uznaje się osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Z kolei, zgodnie z ust. 6 przedmiotowej regulacji, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

    W związku z faktem, iż realizując Projekt Miasto nie będzie działało jako podatnik VAT – będzie wykonywało (poprzez MCPS) zadania własne w ramach reżimu publicznoprawnego (poza działalnością gospodarczą), przesłanki określone w art. 86 ust. 1 ustawy o VAT nie zostaną spełnione. Tym samym z uwagi na brak związku ponoszonych na Projekt wydatków z występującymi po stronie Miasta czynnościami opodatkowanymi VAT, Miasto nie będzie miało możliwości odliczenia VAT.

    Stanowisko Miasta znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach wydawanych w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów. Przykładowo, w interpretacji indywidualnej z dnia 28 lutego 2017 r., sygn. 2461-IBPP1.4512.98.2017.1.E, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie stwierdził w analogicznej sytuacji, iż „Mając na uwadze opis sprawy i wskazany wyżej przepis art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, stwierdzić należy, że skoro, jak wskazał Wnioskodawca, przedmiot projektu nie będzie wykorzystywany do prowadzenia działalności opodatkowanej podatkiem VAT, to w rozpatrywanej sprawie nie jest spełniony podstawowy warunek uprawniający do odliczenia podatku od towarów i usług – związek dokonanych zakupów ze sprzedażą opodatkowaną podatkiem VAT, zatem nie są spełnione przesłanki z art. 86 ust. 1 ustawy uprawniające do odliczenia podatku naliczonego.

    W konsekwencji Wnioskodawca nie ma prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającego z faktur dotyczących zakupów towarów i usług dokonywanych w związku z realizacją projektu (...)”.

    Podobnie wypowiedział się Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 27 lutego 2017 r., sygn. 1462-IPPP2.4512.80.2017.1.JO, w której uznał, że „Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami, rozliczenie podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 86 ust. 1 ustawy, uwarunkowane jest tym, aby nabywane towary i usługi były wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Realizacja ww. inwestycji odbywać się będzie w ramach władztwa publicznego i Gmina wykonując te zadania będzie działała jako organ administracji publicznej i będzie mogła korzystać ze środków prawnych o charakterze władczym. W takim ujęciu, Gmina bez wątpienia nie będzie mogła być uznana za podatnika, gdyż będzie realizować w tym zakresie zadania własne służące zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. W analizowanym przypadku nie będą spełnione - wskazane w art. 86 ust. 1 ustawy – przesłanki warunkujące prawo do odliczenia podatku naliczonego, tj. Gmina nie będzie działała jako podatnik VAT, a wydatki związane z realizacją ww. przedsięwzięcia nie będą służyły do wykonywania czynności opodatkowanych tym podatkiem. Zatem. Gmina nie będzie miała możliwości odliczenia podatku naliczonego związanego z wydatkami ponoszonymi na realizację zadania inwestycyjnego dotyczącego przebudowy dróg gminnych (...)”.

    W konsekwencji, zdaniem Miasta nie będzie mu przysługiwać prawo do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących wydatki ponoszone na realizację Projektu.

    W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

    Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710 z późn. zm.) zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

    W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

    Stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

    Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

    1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
    2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
    3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

    Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 2 ustawy, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

    1. użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
    2. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

    Z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że opodatkowaniu podlegają czynności wykonywane odpłatnie. Równocześnie, niektóre czynności wykonywane nieodpłatnie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT jako czynności zrównane z odpłatnym świadczeniem usług.

    Mając na uwadze, że konstrukcja całego systemu podatku od wartości dodanej w krajach członkowskich UE podlega ścisłej harmonizacji, co oznacza, że polskie przepisy dotyczące podatku od towarów i usług muszą być zgodne z przepisami wspólnotowymi, w szczególności z przepisami Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006, Nr 347, str. 1, z późn. zm.), przy interpretowaniu przepisów dotyczących funkcjonowania podatku VAT należy brać pod uwagę orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, które wskazuje jak prawidłowo powinny być stosowane przepisy tego podatku.

    W wyroku z 1 kwietnia 1982 r. w sprawie 89/81 Hongkong Trade Development Council dotyczącym interpretacji przepisów drugiej Dyrektywy Rady 67/228 Trybunał Sprawiedliwości UE wskazał, że w sytuacji gdy „działalność podmiotu polega wyłącznie na świadczeniu usług bez pobrania za te usługi bezpośredniego wynagrodzenia, nie istnieje podstawa prawna naliczenia podatku, w związku z czym usługi świadczone bezpłatnie nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT” (pkt 10 wyroku). Ponadto w wyroku z 6 października 2009 r. w sprawie C-267/08 SPÖ Trybunał zaznaczył, że „podstawą opodatkowania usług jest wszystko to, co zostało otrzymane jako świadczenie wzajemne za wyświadczoną usługę, a tym samym świadczenie usług jest opodatkowane jedynie wtedy, jeżeli istnieje bezpośredni związek pomiędzy wyświadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym. Wynika stąd, że świadczenie usług dokonywane jest „odpłatnie” w rozumieniu art. 2 ust. 1 szóstej dyrektywy VAT, a zatem podlega opodatkowaniu, tylko jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż świadczenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy” (pkt 19 wyroku). W wyroku tym Trybunał rozstrzygnął, że działalność reklamowa prowadzona przez oddział partii (SPÖ) nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 szóstej dyrektywy, bowiem działalność ta nie pozwala na stałe osiąganie zysków, a jedynie „pozwala na prowadzenie działań informacyjnych w ramach realizacji jej celów politycznych, polegających na rozpowszechnianiu idei partii jako organizacji politycznej. (...) Wykonując tę działalność SPÖ nie działa jednak na żadnym rynku” (pkt 24).

    Zatem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje, których przedmiotem jest więc odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług (ewentualnie nieodpłatne zrównane z odpłatnym świadczeniem), jednak aby takie czynności podlegały opodatkowaniu muszą być one wykonywane przez podatników w rozumieniu ustawy i wykonywane w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy.

    W myśl art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

    Działalność gospodarcza – według art. 15 ust. 2 ustawy – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

    Stosownie do art. 15 ust. 6 ustawy – nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

    Z cyt. wyżej art. 15 ust. 6 ustawy wynika, że wyłączenie przewidziane w tym przepisie dotyczy wyłącznie organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy, oraz odnosi się tylko do tych czynności, które związane są z realizacją zadań nałożonych na te podmioty przepisami prawa, do realizacji których zostały one powołane.

    W świetle powołanych unormowań, za podatnika podatku VAT będzie uznany tylko taki podmiot, który dokonuje czynności zmierzających do wykorzystania nabytych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

    Powyższy zapis jest odzwierciedleniem art. 13 obowiązującej od dnia 1 stycznia 2007 r. Dyrektywy 2006/112/WE Rady, zgodnie z którym krajowe, regionalne i lokalne organy władzy oraz inne podmioty prawa publicznego nie są uważane za podatników w związku z działalnością, którą podejmują lub transakcjami, których dokonują jako organy władzy publicznej, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności w związku z takimi działaniami lub transakcjami.

    Jednakże w przypadku, gdy organy te podejmują takie działania lub dokonują takich transakcji, są uważane za podatników w odniesieniu do tych działań lub transakcji, gdyby wykluczenie ich z kategorii podatników prowadziło do znaczących zakłóceń konkurencji.

    Jak wynika z powyższego, wyłączenie organów władzy publicznej z kategorii podatnika ma charakter podmiotowo-przedmiotowy.

    W świetle wskazanych unormowań jednostki samorządu terytorialnego na gruncie podatku od towarów i usług występować mogą w dwoistym charakterze:

    • podmiotów niebędących podatnikami, gdy realizują zadania nałożone na nich odrębnymi przepisami prawa, oraz
    • podatników podatku od towarów i usług, gdy wykonują czynności na postawie umów cywilnoprawnych.

    Kryterium podziału stanowi charakter wykonywanych czynności: czynności o charakterze publicznoprawnym wyłączają te podmioty z kategorii podatników, natomiast czynności o charakterze cywilnoprawnym skutkują uznaniem tych podmiotów za podatników podatku od towarów i usług, a realizowane przez nie odpłatne dostawy towarów i świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

    Stosownie do przepisu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 446, z późn. zm.), gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

    Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

    Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty (art. 7 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym).

    W szczególności zadania własne obejmują sprawy m.in. ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej i pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych (art. 7 ust. 1 pkt 1 i 6 ustawy o samorządzie gminnym).

    Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest zarejestrowane na potrzeby podatku od towarów i usług jako podatnik VAT czynny. W strukturze organizacyjnej Miasta znajduje się Miejskie Centrum Pomocy Społecznej w …, będące jednostką budżetową Miasta. Miasto za pośrednictwem Jednostki zamierza w 2017 r. zrealizować zadanie pn. „…”. Realizacja Projektu będzie należała do zadań własnych Miasta w świetle art. 7 ust. 1 pkt 1 i 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Na realizację Projektu Miasto będzie ubiegać się o przyznanie dotacji w ramach konkursu pn. „…” do Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w ….

    W ramach Projektu organizowane będą:

    • cykl wycieczek przyrodniczych: „…” dla seniorów,
    • cykl warsztatów przyrodniczych (terenowych i stacjonarnych) dla seniorów, warsztaty podróżnicze, ornitologiczne,
    • seminarium szkoleniowe poświęcone … oraz bioróżnorodności dla seniorów,
    • wojewódzki konkurs fotograficzny „…,
    • plenery fotograficzne i malarskie dla seniorów,
    • seminarium przyrodnicze dla seniorów,
    • międzypokoleniowa akcja „Sprzątanie Świata” z udziałem seniorów, młodzieży i dzieci,
    • piknik ekologiczny ze stoiskami tematycznymi,
    • audycja telewizyjna „…”.

    Realizowany Projekt ma na celu przede wszystkim aktywizację seniorów będących mieszkańcami Miasta, krzewienie wiedzy na temat ochrony środowiska i kształtowanie pozytywnych postaw ekologicznych wśród seniorów, młodzieży i dzieci. Z tytułu Projektu Miasto (również poprzez MCPS) nie zamierza osiągać żadnego rodzaju wpływów, udział w przedsięwzięciu będzie nieodpłatny. W szczególności Miasto nie będzie pobierało żadnych opłat, wpisowych, etc. Faktury VAT dokumentujące przedmiotowe wydatki będą wystawione na Miasto.

    Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą w pierwszej kolejności kwestii opodatkowania czynności dokonywanych w ramach Projektu.

    Odnosząc się do powyższego stwierdzić należy, że w przedmiotowej sprawie zadanie pn. „…” nie jest realizowane na potrzeby działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy lecz w celu realizacji zadań własnych Miasta.

    Zatem z uwagi na fakt, że efekty powstałe w wyniku realizacji Projektu będą użytkowane dla realizacji celów, które stanowią działalność publicznoprawną (pozostającą poza zakresem opodatkowania podatkiem VAT) w zakresie „ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej i pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych” to należy uznać, że realizując projekt, w którym udział będzie nieodpłatny Miasto nie będzie działać dla tej czynności w charakterze podatnika prowadzącego działalność gospodarczą, w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, co oznacza, że czynność ta nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.

    Zatem, realizacja projektu pn. „…” z tytułu którego Miasto (również poprzez MCPS) nie zamierza osiągać żadnego rodzaju wpływów a udział w przedsięwzięciu będzie nieodpłatny stanowi czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. Tym samym z tytułu dokonywanych w ramach Projektu czynności Miasto nie będzie zobowiązane do rozliczania podatku VAT.

    Stanowisko Wnioskodawcy, z uwagi na fakt, iż wywiódł prawidłowy skutek prawny w zakresie objętym pytaniem nr 1, pomimo odmiennej argumentacji, uznano za prawidłowe.

    Odnosząc się natomiast do kwestii prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją przedmiotowego projektu, wskazać należy, że zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

    W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

    Z art. 87 ust. 1 ustawy wynika, że w przypadku, gdy kwota podatku naliczonego, o której mowa w art. 86 ust. 2, jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do obniżenia o tę różnicę kwoty podatku należnego za następne okresy lub do zwrotu różnicy na rachunek bankowy.

    Ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno tzw. przesłanek pozytywnych, to jest m.in. tego, że zakupy są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy.

    W świetle art. 88 ust. 4 ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.

    Stosownie do cytowanych wyżej przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Przedstawiona powyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z usługami i towarami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych.

    Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami, rozliczenie podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 86 ust. 1 ustawy, uwarunkowane jest tym, aby nabywane towary i usługi były wykorzystywane do czynności opodatkowanych. W omawianej sprawie warunek uprawniający do odliczenia nie zostanie spełniony, bowiem – jak wskazał Wnioskodawca – realizacja przedmiotowego projektu należy do zadań własnych gminy wymienionych w art. 7 ustawy o samorządzie gminnym. Ponadto, jak wskazano powyżej Miasto (również poprzez MCPS) nie zamierza osiągać żadnego rodzaju wpływów a udział w przedsięwzięciu będzie nieodpłatny stanowi czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. Wobec powyższego, należy stwierdzić, że Gmina nabywając towary i usługi celem zrealizowania przedmiotowej inwestycji, nie działa jako podatnik podatku VAT lecz jako organ władzy publicznej, a efekty realizacji inwestycji są wykorzystywane do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT. Zatem, Wnioskodawcy nie będzie przysługiwało prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją przedmiotowego projektu.

    Reasumując:

    • z tytułu dokonywanych w ramach Projektu czynności Miasto nie będzie zobowiązane do rozliczania podatku VAT,
    • Wnioskodawca nie będzie miał prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych w związku z realizacją przedmiotowego projektu.

    Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

    Tut. Organ informuje, iż wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

    Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Wydając przedmiotową interpretację tut. Organ oparł się na wynikającym z treści wniosku opisie zdarzenia przyszłego. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

    Jednocześnie należy podkreślić, że niniejsza interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego, co oznacza, że w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

    Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

    1. z zastosowaniem art. 119a;
    2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

    Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

    Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

    Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.


    doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

  • Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
    Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

    Reklama

    Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

    czytaj

    O nas

    epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

    czytaj

    Regulamin

    Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

    czytaj