Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPP2/443-519/12-2/BH
z 25 czerwca 2012 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 12.05.2012 r. (data wpływu 4.06.2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania kaucji gwarancyjnej – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 4.06.2012 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania kaucji gwarancyjnej.

W przedmiotowym wniosku zostało przedstawione następujące zdarzenie przyszłe:

Spółka z o.o., zwana dalej też Podatnikiem, pobiera od swoich klientów kaucje pieniężne, które mają stanowić dla niej rekompensatę finansową w razie niewykonania umowy. Zadaniem kaucji gwarancyjnej jest naprawienie szkody (bez względu na jej wysokość) wynikłej z niewywiązania się z zobowiązania z tytułu zamawianych usług (usług gastronomicznych czy kateringowych, w tym także organizacji imprez okolicznościowych). Według warunków sprzedaży stosowanych przez Spółkę, za dzień przyjęcia przez Podatnika zamówienia na realizację usługi traktuje się dzień, kiedy klient wpłaci gotówkowo lub bezgotówkowo część lub całość należności za usługę jako kaucję gwarancyjną. W trakcie realizacji zamówienia kaucja oznacza sumę pieniężną wpłaconą jako gwarancja dotrzymania zobowiązania, a tylko w razie niedopełnienia zobowiązania przez klienta stanowi formę odszkodowania, w postaci kary umownej, uregulowanej zgodnie z art. 385³ oraz art. 483-485 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny. Co do zasady kaucja nie jest zaliczana na poczet ceny i podlega zwrotowi po zrealizowaniu warunków zamówienia, a zatem nie można jej uznać ani za zaliczkę, ani za zadatek. Jest ona ewidencjonowana w księgach rachunkowych dla potrzeb dalszego jej rozliczenia na podstawie dowodu wpłaty na wyodrębnionym koncie otrzymywanych kaucji pieniężnych. Spółka nie wystawia faktury, ani nie wykazuje jej w ewidencji VAT, ani w kasie fiskalnej (w przypadku wpłat osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej), a także nie ujmuje w sporządzanej na podstawie ewidencji deklaracji VAT. Dopiero w dacie realizacji usługi kaucja jest zwracana, a jedynie na podstawie decyzji klienta może być zaliczona na poczet ceny za zrealizowaną usługę, co podlega udokumentowaniu wystawioną fakturą VAT lub paragonem. Wówczas obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług powstaje w dniu podjęcia decyzji o zaliczeniu kaucji na poczet wynagrodzenia za wykonanie usługi. W przypadku odstąpienia od umowy dotyczącej zamawianej usługi przez klienta kaucja jest przekształcana w formę kary umownej (odszkodowania), co w myśl obowiązujących regulacji dla podatku od towarów i usług nie stanowi obrotu Podatnika. Natomiast w przypadku kaucji wpłaconych przez klientów, którzy nie odstąpią od umowy, następuje albo jej zwrot klientowi albo na podstawie decyzji o wykorzystaniu lub nie wykorzystaniu funkcji rekompensacyjnej (odszkodowawczej) posiadanej kaucji pieniężnej, zaliczenie na poczet kary umownej. Zdarzenia te znajdują odzwierciedlenie w odpowiednich zapisach w księgach rachunkowych. Po wykonaniu zamawianej usługi Podatnik wystawia fakturę VAT lub paragon oraz ujmuje tą operację gospodarczą do rozliczenia na potrzeby podatku od towarów i usług w danym miesiącu.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy prawidłowy jest sposób dokumentowania, a także rozliczania oraz ustalania momentu powstania zobowiązania podatkowego z tytułu podatku od towarów i usług pobieranych kaucji gwarancyjnych?

Zdaniem Wnioskodawcy:

W przepisach podatkowych w zakresie podatku od towarów i usług brak jest definicji kaucji. Zgodnie ze znaczeniem słownikowym „kaucja jest to suma pieniężna złożona jako gwarancja dotrzymania zobowiązania i stanowiąca odszkodowanie w razie niedopełnienia zobowiązania. Cechą charakterystyczną kaucji jest to, że może ona zostać wykorzystana tylko w ściśle określonym przypadku, tj. w razie niedopełnienia zobowiązania. Zabezpieczenie wykonania umowy, poprzez ustanowienie kaucji ma charakter gwarancyjny, zabezpieczający, co oznacza, iż ustanowiona jest ona na wypadek, gdyby strona umowy, która złożyła kaucję nie wywiązała się z niej. Wówczas druga strona umowy może zaspokoić się ze złożonej kaucji.

Co do zasady kaucja, nie jest zaliczana na poczet ceny i podlega zwrotowi po zrealizowaniu warunków umowy. Nie jest to otrzymanie części należności, nie stanowi więc zaliczki, ani zadatku, ani tym bardziej przedpłaty lub raty. Zatrzymana kaucja gwarancyjna, otrzymana przez Spółkę na poczet kary umownej stanowi dla Spółki zabezpieczenie wykonania umowy, jako strony dotkniętej niewykonaniem umowy i nie wiąże się ze spełnieniem świadczenia. Zatem kary umowne pełniące funkcję odszkodowawczą (rekompensacyjną) za poniesione straty, na przykład tytułem utraconych korzyści, nie mieszczą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu, a wymienionych w art. 5 ust. 1 Ustawy z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług. W konsekwencji kaucja nie stanowi obrotu w myśl obowiązujących przepisów, gdyż nie jest kwotą należną na poczet lub z tytułu sprzedaży, zgodnie z art. 29 ust. 1 i 2 Ustawy o podatku od towarów i usług. Natomiast obowiązek podatkowy powstaje, w myśl art. 19 ust. 1 Ustawy o podatku od towarów i usług, w chwili wykonania usługi lub na podstawie art. 19 ust. 11 Ustawy o podatku od towarów i usług w chwili otrzymania zaliczki, tzn. w momencie zaliczenia na wniosek klienta, kaucji gwarancyjnej na spełnienie zobowiązania. Z opisanych okoliczności sprawy wynika, że na mocy zawartej umowy Podatnik ma prawo do zatrzymania zainkasowanej kaucji gwarancyjnej na poczet kary umownej w przypadku wycofania się klienta z transakcji po terminie określonym w umowie od daty złożenia zamówienia. Kara umowna z tytułu anulowania umowy ma więc charakter sankcyjny. Ustalenie możliwości obciążenia klienta karą umowną w oparciu o zapisy Kodeksu cywilnego gwarantują Spółce uzyskanie w uproszczonym trybie zadośćuczynienie za szkodę oraz utracone korzyści związane z niewykonaniem zamówienia. Z powyższego wynika, że kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań. Odstąpienie od umowy powoduje realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych i skuteczne odstąpienie od umowy świadczy, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę. Zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że w wypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, które uprawniają stronę do odstąpienia od umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej opisanego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, w myśl art. 7 ust. 1 ww. ustawy, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Za odpłatne świadczenie usług należy uznać, na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy, każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Z cytowanych wyżej przepisów jednoznacznie wynika, że każde odpłatne świadczenie polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w tak sformułowanej definicji usługi.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Z powyższych przepisów wynika również, że zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług, usługi o charakterze nieodpłatnym jako nie mieszczące się w zakresie opodatkowania podatkiem VAT – nie podlegają opodatkowaniu. Jednak tak jak w przypadku dostawy towarów (art. 7 ust. 2 ustawy) również w przypadku świadczenia usług określono wyjątki od tej zasady, zgodnie z którymi opodatkowaniu podatkiem VAT podlega również świadczenie usług niemające charakteru odpłatnego.

Przepis art. 29 ust. 1 ustawy o VAT stanowi, iż podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Natomiast stosownie do art. 29 ust. 2 ustawy, w przypadku gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku. Dotyczy to również otrzymanych zaliczek na dotacje, subwencje i na inne dopłaty o podobnym charakterze.

W myśl zasady wyrażonej w art. 19 ust. 1 ustawy, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

Jak stanowi art. 106 ust. 1 ustawy o VAT, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Elementy, jakie powinna zawierać faktura VAT stwierdzająca dokonanie sprzedaży zostały szczegółowo wymienione w § 5 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 marca 2011r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 68, poz. 360).

Dodatkowo wskazać należy, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie zawierają definicji zaliczki, zadatku, przedpłaty, raty czy kaucji. Według Słownika Języka Polskiego PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005r.:

1. zaliczka oznacza część należności wpłacaną lub wypłacaną z góry na poczet tej należności;
2. zadatek oznacza sumę pieniędzy wręczaną przy zawieraniu umowy w celu zapewnienia jej wykonania;
3. przedpłata oznacza część ceny towaru wypłacaną w celu uzyskania gwarancji jego zakupu w określonym terminie;
4. rata oznacza część należności pieniężnej, płatną w oznaczonym terminie;
5. kaucja oznacza sumę pieniężną złożoną jako gwarancję dotrzymania zobowiązania; zastaw; zabezpieczenie.
   
   

Z przytoczonych definicji: zaliczki, zadatku, przedpłaty i raty wynika, że wiążą się one z przekazaniem kontrahentowi środków pieniężnych do jego dyspozycji, natomiast cechą charakterystyczną kaucji jest to, że może ona zostać wykorzystana tylko w ściśle określonym przypadku, tj. w razie niewykonania zobowiązania. Ustanowienie kaucji ma charakter gwarancyjny, zabezpieczający, co oznacza, że jest ona ustanowiona na wypadek, gdyby strona umowy, która złożyła kaucję nie wywiązała się z umowy. Wówczas druga strona umowy może zaspokoić się ze złożonej kaucji. Co do zasady kaucja nie jest zaliczana na poczet ceny i podlega zwrotowi po zrealizowaniu warunków umowy, a zatem nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Nie jest to bowiem otrzymanie części należności; nie można uznać jej ani za zaliczkę, ani za zadatek, ani tym bardziej za przedpłatę lub ratę.

Należy również zauważyć, że zgodnie z art. 353¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks Cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.), strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Oznacza to, że strony są wolne w kształtowaniu treści umowy.

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Spółka pobiera od swoich klientów kaucje pieniężne, na wypadek niewywiązania się z zawartej umowy nabycia usług gastronomicznych lub cateringowych. Co do zasady kaucja ta nie jest zaliczana przez Spółkę na poczet ceny i podlega zwrotowi po zrealizowaniu warunków zamówienia. Spółka z tytułu pobrania kaucji nie wystawia faktury VAT. W dacie realizacji usługi kaucja jest zwracana, lub na podstawie decyzji klienta może być zaliczona na poczet ceny za zrealizowaną usługę, co podlega udokumentowaniu wystawioną fakturą VAT lub paragonem. Wówczas obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług powstaje w dniu podjęcia decyzji o zaliczeniu kaucji na poczet wynagrodzenia za wykonanie usługi. W przypadku odstąpienia od umowy dotyczącej zamawianej usługi przez klienta kaucja jest przekształcana w formę kary umownej (odszkodowania). Natomiast w przypadku kaucji wpłaconych przez klientów, którzy nie odstąpią od umowy, następuje albo jej zwrot klientowi albo na podstawie decyzji o wykorzystaniu lub nie wykorzystaniu funkcji rekompensacyjnej (odszkodowawczej) posiadanej kaucji pieniężnej, zaliczenie na poczet kary umownej.

W świetle powołanych wyżej regulacji prawnych oraz opisu zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, że wpłacona kaucja, będąca zabezpieczeniem wykonania umowy, która jest zwracana klientowi, nie będzie stanowiła zapłaty za świadczoną usługę i nie będzie obrotem w rozumieniu art. 29 ust. 1 i ust. 2 ustawy. Tym samym wpłacona kaucja nie będzie mieściła się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług a konsekwencji wplata kaucji nie będzie podlegała udokumentowaniu fakturą VAT.

Odnosząc się do sytuacji, gdy Spółka nie zwraca pobranej wcześniej kaucji ze względu, na to, iż klient odstąpi od umowy, wskazać należy, że pobranie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych tytułem zabezpieczenia wykonania umowy ma charakter sankcyjny za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań. W przedmiotowej sprawie zatrzymanie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych stanowiących depozyt stanowi rekompensatę finansową dla Spółki, jako strony dotkniętej niewykonaniem umowy i nie wiążą się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego przez klienta. W takiej sytuacji nie dochodzi do świadczenia usług podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zatem, niezwrócone przez Wnioskodawcę na rzecz klienta środki pieniężne (kaucja), które stanowiły depozyt za wywiązanie się z postanowień umowy pełnią funkcję odszkodowawczą (rekompensacyjną) za poniesione straty i nie mieszczą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy i tym samym nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując, w przypadkach przedstawionych przez Spółkę, Spółka nie ma obowiązku dokumentowania, poprzez wystawienie faktury VAT, wpłacanych przez klientów kaucji zarówno w sytuacji ich zwrotu jak również zatrzymania, z tego względu, iż czynność ta nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu, wymienionych w art. 5 ustawy o VAT. W związku z tym, nie znajdą również zastosowania przepisy dotyczące podstawy opodatkowania oraz powstania obowiązku podatkowego. Dopiero ewentualne zaliczenie kaucji na poczet świadczonej usługi wiązać się będzie z koniecznością zastosowania przepisów ustawy.

Mając powyższe na uwadze stanowisko Spółki należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy przedstawionego przez Wnioskodawcę zdarzenia przyszłego i stanu prawnego obowiązującego w dacie wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.