Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie
IPPP2/4512-530/16-2/AO
z 19 września 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2015 r., poz. 613 z późn. zm.) oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy - przedstawione we wniosku z 11 lipca 2016 r. (data wpływu 13 lipca 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku obowiązku zapłaty podatku VAT na rzecz Miasta z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej - jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 13 lipca 2016 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku obowiązku zapłaty podatku VAT na rzecz Miasta z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

W związku z brakiem prawnego uregulowania kwestii korzystania przez Wspólnotę Mieszkaniową z drogi dojazdowej do nieruchomości powstała konieczność wystąpienia na drogę sądową.
Wspólnota wystąpiła z takim wnioskiem w dniu 12 marca 2015 roku.

Sąd Rejonowy II Wydział Cywilny wydał postanowienie, w którym ustanowił na rzecz właściciela nieruchomości służebność drogi koniecznej na nieruchomości, dla której jest prowadzona księga wieczysta w zakresie pasa gruntu o powierzchni 528 m^², jak również zasądził od Wspólnoty Mieszkaniowej na rzecz Miasta kwotę 84 511,00 zł /słownie: osiemdziesiąt cztery tysiące i pięćset jedenaście złotych/ tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy w związku z postanowieniem Sądu Rejonowego II Wydział Cywilny Wspólnota jest zobowiązana do zapłaty podatku od towarów i usług (VAT) od kwoty 84 511,00 zł, którą ma zapłacić na rzecz Miasta z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej?

Stanowisko Wnioskodawcy:

W ocenie Wnioskodawcy - Wspólnoty Mieszkaniowej Nieruchomości z tytułu postanowienia Sądu Rejonowego II Wydział Cywilny z tytułu ustanowienia na jej rzecz służebności w zakresie pasa gruntu o powierzchni 528 m^² od jednorazowego wynagrodzenia na rzecz Miasta w kwocie 84 511,00 zł za ustanowienie służebności, kwoty tej nie należy powiększyć o podatek od towarów i usług (VAT).

Wspólnota nie jest podatnikiem VAT. Wspólnota nie prowadzi działalności gospodarczej. Wspólnota nie pobierała, nie pobiera i nie będzie pobierała opłat z tytułu użytkowania drogi do której uzyskała służebność. Zgodnie z wyrokiem WSA w Warszawie z dnia 3 września 2008 roku III SA/WA 550/08 ustanowienie przez Sąd odpłatnej służebności gruntowej nie ma skutków w VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2016 r. poz. 710 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 cyt. ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Z powołanych przepisów ustawy o VAT wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu (osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej), które nie stanowi dostawy towarów. Przez świadczenie trzeba będzie zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby.

W świetle art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT przez świadczenie usług rozumie się również zobowiązanie do powstrzymania od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z tym na zachowanie rozumiane jako świadczenie składać się może zarówno działanie (wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Ponadto należy wskazać, że świadczenie usług zakłada istnienie dwóch podmiotów, a więc tego, który świadczy usługę (usługodawcę) i tego, który świadczenie odbiera (usługobiorcę), czyli konsumenta usługi.

Chociaż ustawa o podatku od towarów i usług wyraźnie stanowi o zobowiązaniu się do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji należy uznać, że świadczenie tego rodzaju usług polegających na zaniechaniu odbywa się nie tylko w ramach stosunków obligacyjnych, ale również (a nawet przede wszystkim) na płaszczyźnie prawa rzeczowego. Świadczeniem usługi będzie więc również ustanowienie niektórych ograniczonych praw rzeczowych: służebności, użytkowania etc. W potocznym rozumieniu przez ustanowienie tych praw podmiot zobowiązuje się do przestrzegania uszczupleń swojej własności nad rzeczą (tolerowania działań podmiotów, na rzecz których ustanowiona została służebność oraz niepodejmowania działań w zakresie wyłączonym przez ustanowienie służebności).

Przy tym, świadczenie usług zachodzi nie tylko wówczas, kiedy następuje dobrowolnie (w wyniku umowy). Ma miejsce także wówczas, gdy następuje zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Jeżeli podmiot jest przymuszony (zobowiązany) do dokonania określonej czynności, wówczas uznaje się, że świadczy usługę, o ile można wyodrębnić podmiot, który jest jej beneficjentem.

Służebność gruntową definiuje przepis art. 285 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 z późn. zm.) zgodnie z którym nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

W świetle tego przepisu służebność gruntowa jest ograniczonym prawem rzeczowym, które obciąża cudzą nieruchomość, mającym na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej.

Na podstawie art. 145 § 1 ww. Kodeksu jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

Przepis ten przewiduje możliwość ustanowienia w stosunkach sąsiedzkich służebności drogowej (przejazdu, przechodu) za wynagrodzeniem, którą ustawa określa jako służebność drogi koniecznej.

Stosownie do art. 145 § 2 Kodeksu cywilnego przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania podlegają wszelkie transakcje, których przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, pod warunkiem, że są one realizowane przez „podatników” w rozumieniu ustawy i wykonywane w ramach działalności gospodarczej. Zatem zakres opodatkowania podatkiem VAT w ustawie o VAT zdeterminowany został przez dwa czynniki:

• przedmiotowy (opodatkowaniu podlega dostawa towarów i świadczenie usług) oraz
  

• podmiotowy (dostawa i świadczenie usług muszą być dokonane przez podatnika działającego w takim charakterze).
  
  
  

Istotne jest to, że obie te przesłanki muszą być spełnione łącznie.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – na mocy art. 15 ust. 2 ww. ustawy - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Art. 15 ust. 6 ww. ustawy stanowi, że nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami podatku od towarów i usług jedynie w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są przez nie realizowane na podstawie umów cywilnoprawnych. Będą to zatem wszystkie realizowane przez te jednostki (urzędy) czynności w sferze ich aktywności cywilnoprawnej, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości) i innych umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych). W tym tylko zakresie ich czynności mają charakter działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Oznacza to, że w tym zakresie jednostki te występują jako podatnicy podatku VAT.

Z przedstawionej treści wniosku wynika, że Wnioskodawca w związku z brakiem prawnego uregulowania kwestii korzystania z drogi dojazdowej do nieruchomości wystąpił na drogę sądową. Sąd wydał postanowienie, w którym ustanowił na rzecz właściciela nieruchomości służebność drogi koniecznej w zakresie pasa gruntu o powierzchni 528 m^², jak również zasądził od Wspólnoty Mieszkaniowej na rzecz Miasta kwotę 84 511,00 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą obowiązku zapłaty podatku VAT od kwoty 84 511 zł na rzecz Miasta z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej.

W świetle przedstawionej treści wniosku i przywołanych przepisów należy stwierdzić, że opisana we wniosku czynność ustanowienia służebności drogi koniecznej za jednorazowym wynagrodzeniem wypełnia znamiona art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT. Świadczenie to ma charakter odpłatny i jako czynność cywilnoprawna wykonywana jest przez podatnika podatku od towarów i usług. Jak wskazano we wniosku Miasto z tego tytułu otrzyma wynagrodzenie oraz istnieje konkretny podmiot, będący konsumentem tego zobowiązania - Wnioskodawca. Bez znaczenia pozostaje ustanowienie służebności za jednorazowym wynagrodzeniem określonym przez Sąd, gdyż zapłata ta wypełnia warunek odpłatności świadczenia. Ponadto czynność ta stanowi długotrwały stan obciążenia nieruchomości z niemożnością jej używania, przy uwzględnieniu prawa korzystania przez Wnioskodawcę. Również brak zgody Miasta dla opodatkowania tej czynności nie ma znaczenia, ponieważ została ona zastąpiona orzeczeniem Sądu. Forma podstawy ograniczenia prawa własności nie ma znaczenia dla powstania obowiązku podatkowego. Przedmiotem opodatkowania jest czynność i jej forma nie może różnicować podatników ani wpływać na powstanie obowiązku podatkowego.

Zatem ustanowienie drogi koniecznej, za które należne jest wynagrodzenie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 8 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Stosownie do art. 29a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

W analizowanych okolicznościach świadczenie wypłacone przez Wnioskodawcę na rzecz Miasta w związku z ustanowioną służebnością drogi koniecznej stanowi wynagrodzenie. Zatem kiedy kwota orzeczona przez Sąd stanowi całkowitą zapłatę na rzecz Miasta za ustanowienie służebności drogi koniecznej to należy ją uznać za podstawę opodatkowania po pomniejszeniu o kwotę podatku należnego. W konsekwencji, zapłata w wysokości 84 511 zł z tytułu ustanowienia służebności drogi koniecznej jest kwotą zawierającą w sobie podatek VAT. Dlatego też kwoty tej nie należy powiększyć o podatek od towarów i usług.

Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

W kontekście przywołanego przez Wnioskodawcę wyroku WSA w Warszawie o sygn. III SA/Wa 550/08 Organ zauważa, że orzeczenie to jest nieprawomocne. Ponadto przedmiotowe rozstrzygnięcie nie potwierdza stanowiska Wnioskodawcy o braku powiększenia kwoty za ustanowienie służebności o podatek od towarów i usług. Sąd w wyroku tym nie dokonał merytorycznego rozstrzygnięcia w zakresie opodatkowania ww. czynności stwierdzając, że „nie jest uprawniony do merytorycznego rozstrzygania sprawy i zastępowania w tym procesie organu”. Polecił natomiast w ponownie przeprowadzonym postępowaniu uwzględnić stanowisko Sądu i rozważyć kwestię uznania ustanowienia rzeczonej służebności za usługę w rozumieniu ustawy o VAT.

Dodatkowo NSA wyrokiem z dnia 9 marca 2010 r. o sygn. I FSK 47/09 uchylił ten wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2016 r., poz. 718 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skarga powinna czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym, a ponadto zawierać: wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności; oznaczenie organu, którego działania, bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania skarga dotyczy; określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego; w przypadkach, o których mowa w art. 52 § 3 i 4, dowód, że skarżący wezwał właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa (art. 57 § 1 pkt 1 - 4 ww. ustawy). Skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1 Maja 10, 09-402 Płock.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.