Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
2461-IBPP3.4512.515.2016.5.KS
z 14 grudnia 2016 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.) oraz § 2 i § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego z dnia 22 kwietnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 643) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Rozwoju i Finansów, po rozpatrzeniu postanowieniem z 14 grudnia 2016 r. znak 2461-IBPP3.4512.515.2016.4.AS zażalenia z 8 listopada 2016 r. (data wpływu 10 listopada 2016 r.) na postanowienie Organu z 2 listopada 2015 r. znak 2461-IBPP3.4512.515.2016.2.KS stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z 27 lipca 2016 r. (data wpływu 1 sierpnia 2016 r.), uzupełnionym pismem z 24 października 2016 r. (data wpływu 3 listopada 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • braku prawa do odliczenia całości podatku VAT od nabyć służących działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej, jak też nieodpłatnej dystrybucji artykułów spożywczych – jest prawidłowe,
  • braku obowiązku stosowania proporcji, o której mowa w art. 90 ustawy – jest prawidłowe,
  • obowiązku stosowania sposobu określania proporcji, o której mowa w art. 86 ust. 2a-h ustawy – jest prawidłowe,
  • prawidłowości wyboru sposobu określenia proporcji, o którym mowa w art. 86 ust. 2c pkt 4 ustawy – jest prawidłowe,
  • braku opodatkowania podatkiem VAT dotacji otrzymanej z Gminy na realizację Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 1 sierpnia 2016 r. wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku prawa do odliczenia całości podatku VAT od nabyć służących działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej, jak też nieodpłatnej dystrybucji artykułów spożywczych, braku obowiązku stosowania proporcji, o której mowa w art. 90 ustawy, obowiązku stosowania sposobu określania proporcji, o której mowa w art. 86 ust. 2a-h ustawy, prawidłowości wyboru sposobu określenia proporcji, o którym mowa w art. 86 ust. 2c pkt 4 ustawy oraz braku opodatkowania podatkiem VAT dotacji otrzymanej z Gminy na realizację Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym. Wniosek został uzupełniony pismem z 24 października 2016 r. (data wpływu 3 listopada 2016 r.), będącym odpowiedzią na wezwanie organu z 13 października 2016 r. znak: 2461-IBPP3.4512.515.2016.1.KS.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

… Fundacja … przy ul. … (Wnioskodawca) jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Na podstawie umowy dzierżawy dzierżawi budynek od Gminy ... Czynsz płatny jest miesięcznie na podstawie wystawianych przez Gminę faktur. Zgodnie z § 2 niniejszej umowy, Wydzierżawiający oddaje Dzierżawcy całą wymienioną nieruchomość do używania i pobierania pożytków z przeznaczeniem na cele statutowe.

Ponadto w statucie Fundacji w § 8 w Rozdziale II – cele i zasady działania Fundacji wskazano, iż Fundacja została powołana między innymi do podejmowania działań w zakresie integracji i aktywizacji społecznej oraz zabezpieczenia społecznego i wspomaganie inicjatyw lokalnych, w tym indywidualnych mieszkańców, w sprawach związanych z ochroną środowiska.

Część pomieszczeń przeznaczona jest pod wynajem dla różnych firm. Każda z tych firm obciążana jest za czynsz miesięcznie (w tym media) zgodnie z zawartymi umowami najmu. Wykazany VAT należny po odliczeniu VAT-u naliczonego odprowadzany jest na rachunek Urzędu Skarbowego.

Ponadto Fundacja przeznaczyła również pomieszczenia na realizację zadania publicznego zleconego przez Gminę, na podstawie zawartej umowy pn. „…”. Żywność tą Fundacja otrzymuje nieodpłatnie ze Związku Stowarzyszeń … na podstawie dow. WZ.

Żywność ta wydawana jest najuboższym z ubogich, wskazanych przez tut. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, również nieodpłatnie w ilościach i asortymentach z góry wyznaczonych przez Związek Stowarzyszeń ...

Realizując ww. działanie Fundacja podpisała z Gminą umowę na dotację i wniesienie własnego wkładu. Dotacja i wkład własny przeznaczone są na pokrycie kosztów takich jak:

  • media (energia elektryczna, energia cieplna, woda, opróżnienie szamba, wywóz nieczystości, telefon, wywóz śmieci),
  • koszty związane z transportem i rozładunkiem między innymi żywności ze … Banku Żywności,
  • koszty warsztatów z zakresu zarządzania gospodarstwem domowym,
  • koszty administracyjne (zakup materiałów biurowych na potrzeby realizacji programu oraz wynagrodzenie osoby zatrudnionej na podstawie umowy zlecenia, a zajmującej się obsługą administracyjną programu),
  • koszty utrzymania czystości w pomieszczeniach magazynowych w tym koszty zakupu środków czystości oraz koszty wynagrodzenia osoby sprzątającej zatrudnionej na umowę zlecenia,
  • koszty obsługi programu – dystrybucja (koszty związane z dystrybucją artykułów spożywczych, koszty wynagrodzeń osób zatrudnionych na umowę zlecenie przy wydawaniu żywności oraz prowadzenia dokumentacji w tym zakresie),
  • koszty obsługi księgowej (wynagrodzenie na podstawie umowy zlecenia).

Do końca pierwszego półrocza 2016 r. Fundacja realizowała zawartą umowę dot. Podprogramu 2015 na realizowanie zadań z zakresu dystrybucji artykułów spożywczych dla osób najbardziej potrzebujących w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Do dnia dzisiejszego, tj. 26 lipca 2016 r. nie została jeszcze podpisana umowa na rok 2016 –2017 pomiędzy Wnioskodawcą a Organizacją Partnerską tj. Związkiem Stowarzyszeń … na realizację zadań z zakresu dystrybucji artykułów spożywczych dla osób najbardziej potrzebujących w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa (POPŻ) na lata 2014-2010 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym realizowanego w Podprogramie 2016. Według otrzymanych informacji umowa ta zostanie podpisana w miesiącu sierpniu 2016 r. Niewykorzystana na ten cel dotacja z Gminy zgodnie z zawartą umową musi być zwrócona na konto Gminy do 31 grudnia 2016 r.

Okres realizacji Podprogramu 2016 przewidziany jest od sierpnia 2016 r. do czerwca 2017 r.

W okresie pierwszego półrocza 2017 r. koszty związane z realizacją tego działania będą musiały być pokryte środkami finansowymi Fundacji w przypadku braku dotacji (dot. rozliczona do 31 grudnia 2016 r.)

W zakresie wspomagania inicjatyw lokalnych, w tym indywidualnych mieszkańców, w sprawach związanych z ochroną środowiska, Fundacja jest odpłatnym operatorem realizacji tych programów podpisując stosowne umowy z gminami.

Umowy na największą ilość realizowanych inwestycji podpisywane były z Gminą, jednak w roku 2016 program prawdopodobnie nie będzie realizowany. Dochody uzyskane z tej działalności przeznaczane są na cele statutowe Fundacji.

Zarówno w poprzednich latach, jak też w bieżącym roku Fundacja realizowała projekty unijne. Obecnie Fundacja realizuje projekt unijny w okresie od stycznia 2016 r. do sierpnia 2016 r. Wartość projektu to 6 900,00 zł.

Pomieszczenia zajmowane przez Fundację (np. przez pracowników do wykonywania pracy na rzecz Fundacji) również nie są wykorzystywane do działalności opodatkowanej.

Fundacja nie dokonywała w roku poprzednim ani do tej pory roku 2016 sprzedaży zwolnionej.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 prawo do obniżenia podatku należnego przysługuje w takim zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124, wobec powyższego Fundacja wyliczyła i zastosowała prewspółczynnik zgodnie z art. 86 ust 2c pkt 4 uważając, że najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez nią nabyć.

Fundacja wyliczyła prewspółczynnik w następujący sposób:

Powierzchnia budynku przeznaczona do wynajęcia: 2 183,49 m2

----------------------------------------------------------------------------- x 100% = 86,52 do odl. 87%

Powierzchnia budynku zgodnie z umową dzierżawy 2 523,64 m2

(powierzchnia do wynajęcia + powierzchnia

zajmowana przez Fundację + powierzchnia

przeznaczona do realizacji programu POPŻ)

Gdyby wyliczyć prewspołczynnik metodą zgodnie z art. 86 ust. 2c pkt 3 to za rok 2015 wynosiłby:

roczne obroty z działalności gospodarczej

+ odpłatnej, opodatkowanej dział.statutowej (ochrona środowiska) 1 799 932,85 zł.

----------------------------------------------------------------------------------------------------x100%= 98%

roczne obroty z działalności gospodarczej i odpłatnej opodatkowanej 1 845 033,37 zł.

działalności statutowej (ochrona środowiska + dotacja na realizację

programu wydawania nieodpłatnie żywności + przychody ze sprzedaży

amortyz. ŚT + otrzymane odsetki + darowizny otrzymane na cele statutowe).

Otrzymana dotacja z UG na sfinansowanie poniesionych kosztów przy realizacji programu POPŻ nie wpływa na cenę dostarczanych przez podatnika towarów lub świadczonych usług (nieodpłatnie otrzymana żywność jest wydawana również nieodpłatnie osobom wskazanym przez MOPS).

Ponadto Wnioskodawca uzupełnił opis stanu faktycznego o następujące informacje:

Fundacja działa na podstawie ustawy z 6 kwietnia 1984 r. o Fundacjach (t.j. Dz, U. z 2016 r. poz. 40). Nie jest organizacją pożytku publicznego w rozumieniu ustawy 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (tj. Dz. U. z 2016 r,. poz. 239).

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054, ze zm.) działalność inną niż gospodarczą (pozostającą poza zakresem VAT) oraz opodatkowaną, odpłatną działalność statutową.

Wnioskodawca dokonuje nabyć towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5. Dotyczy to zakupu mediów (tj. energii elektrycznej, paliwa gazowego, wywozu nieczystości, wody) monitoringu budynku, usług internetowych, usług telefonicznych, czynszu za dzierżawiony budynek i jego wyposażenia od Urzędu Gminy oraz oprogramowania programów księgowych.

Wnioskodawca będzie dokonywał nabyć towarów i usług, które będą wykorzystywane zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza (pozostająca poza zakresem VAT) oraz odpłatnej działalności statutowej. Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przypisania tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika oraz opodatkowanej, odpłatnej działalności statutowej.

Wnioskodawca kwalifikuje wykonywane czynności, o których mowa we wniosku, i tak:

  1. do celów innych niż działalność gospodarcza (pozostająca poza zakresem VAT) w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054, ze zm.) - obecnie dotyczy to realizacji zadania publicznego zleconego przez Gminę pod nazwą: „…”. Żywność tą Wnioskodawcy otrzymuje nieodpłatnie ze … Banku Żywności i przekazuje ją również nieodpłatnie osobom wskazanym przez MOPS. Do celów tych przeznaczone są pomieszczenia w budynku dzierżawionym od Gminy przez Wnioskodawcę,
  2. do celów wykonywanej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.) oraz odpłatnej działalności statutowej - obecnie dotyczy to działalności w zakresie wynajmu pomieszczeń dla firm oraz pełnienie roli operatora programów niskiej emisji w gminach, z którymi Wnioskodawca ma podpisane na tę okoliczność umowy. Zadaniem operatora jest nadzór nad realizacją programu ograniczenia niskiej emisji (wymiana kotłów starej generacji na źródła ciepła nowej generacji) i całościowe rozliczenie zarówno z WFOSiGW, jak też z poszczególnymi gminami.

Wnioskodawca obecnie realizuje działalność statutową:

  1. odpłatnie - polega ona na pełnieniu roli operatora programów niskiej emisji, zgodnie ze statutem,
  2. nieodpłatnie polega ona na dystrybucji artykułów spożywczych realizując zadanie publiczne zlecone przez Gminę pod nazwą „…” poprzez zapewnienie tym osobom żywności i wydawania jej w punkcie wydawania żywności. Działalność ta wynika ze statutu Fundacji.

Fundacja jest odpłatnym operatorem realizacji w zakresie wspomagania inicjatyw lokalnych, w tym indywidualnych mieszkańców w sprawach związanych z ochroną środowiska. Na tę okoliczność podpisywane są umowy z gminami, a następnie wystawiane są faktury sprzedaży za usługi na rzecz gmin podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ogółem powierzchnia budynku wynosi: 2 523,64 m2

w tym:

  • pod wynajem przeznaczone jest 2 183,49 m2, co stanowi 86,52%,
  • pomieszczenia przeznaczone na realizacje zadania publicznego zleconego przez gminę pn. Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa (POPŻ) 77,41 m2, co stanowi 3,07%,
  • pomieszczenia zajmowane przez Fundację 262,74 m2, co stanowi 10,41%.

W odpowiedzi na pytanie jakie Fundacja realizuje projekty unijne Wnioskodawca wskazał, że projekty zrealizowane przez Wnioskodawcę finansowane były ze środków zewnętrznych m.in. ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego i dotyczyły podnoszenia kwalifikacji różnych grup docelowych poprzez szkolenia i warsztaty. Szkolenia i warsztaty w ramach otrzymanych dotacji były bezpłatne, dzięki finansowaniu w całości ze środków Unii Europejskiej. Uczestnicy nie ponosili żadnych kosztów, a wszystkie dotacje zostały rozliczone.

  • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006, Priorytet II, Działanie 2. i Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie, tytuł projektu „…”; pozyskane dofinansowanie 597 477, 06 zł; okres realizacji projektu 1 listopada 2005 – 30 kwietnia 2007 r.

Głównym założeniem projektu było zwiększenie kwalifikacji zawodowych grupy 240 pracujących osób dorosłych, zamieszkujących jeden z czterech powiatów woj. …, przez intensywne, kompleksowe szkolenia z zakresu nauki języków obcych (angielski, niemiecki) i nowoczesnych technik i informatycznych (IT).

  • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego 2004-2006, Priorytet II, Działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa, tytuł projektu „…”; pozyskane dofinansowanie 771 147,82 zł; okres realizacji projektu 1 wrzesień 2006 – 31 marzec 2008 r.

Projekt polegał na przeszkoleniu 100 rolników, domowników oraz osób zatrudnionych w rolnictwie zamieszkujących powiaty: ... Udział w projekcie był bezpłatny, dotacja została rozliczona.

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007 – 2013, Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9,5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich, tytuł projektu ,,…”; pozyskane dofinansowanie 41 751,00 zł; okres realizacji projektu 15 wrzesień 2008 – 15 grudzień 2008 r.

Projekt skierowany był do 457 uczniów klas trzecich 4 gimnazjów (2 z terenu …, po jednym z …). W ramach projektu realizowane zostały zajęcia warsztatowe z komunikacji interpersonalnej i autoprezentacji oraz zajęcia warsztatowe z badania predyspozycji zawodowych. Przeprowadzone zostały również spotkania informacyjne dla rodziców uczniów, zaś podczas Targów Edukacji zaprezentowano ofertę edukacyjną szkół średnich z powiatu … i okolic.

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2000 - 2013, Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9,5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich tytuł projektu „…”; pozyskane dofinansowanie 48 536,00 zł; okres realizacji projektu 1 styczeń 2009 – 31 marzec 2009 r.

Projekt skierowany był do 24 członków jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych z terenu powiatu ... Celem ogólnym projektu było podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji mieszkańców obszarów wiejskich oraz rozwoju usług edukacyjnych na tych obszarach. W ramach projektu przeprowadzone zostały szkolenia komputerowe oraz szkolenia Podstawowe Techniki Ratownicze (…),

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007 - 2013, Działanie 8.1. Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw, tytuł projektu „…”; pozyskane dofinasowanie 499 185,00 zł; okres realizacji projektu 1 maj 2008 – 30 kwietnia 2009 r.

Projekt skierowany był do 90 osób powyżej 45 roku życia, zamieszkujących teren województwa …, wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę lub na podstawie umowy cywilnoprawnej, posiadające co najwyżej średnie wykształcenie i z własnej inicjatywy były zainteresowane nabyciem nowych, uzupełnieniem lub podwyższeniem kwalifikacji i umiejętności (w formach pozaszkolnych). Celem projektu było podniesienie kwalifikacji zawodowych uczestników poprzez nabycie nowych, uzupełnienie lub podwyższenie kwalifikacji i umiejętności (w formach pozaszkolnych).

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na łata 2007-2013, Priorytet V Dobre rządzenie, Działanie 5.2 Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej, Poddziałanie 5.2.1 Modernizacja zarządzania w administracji samorządowej, tytuł projektu „…”: uzyskane dofinansowanie 1 585 803,88 zł: okres realizacji projektu 1 marzec 2009 – 28 luty 2011 r.;

W ramach projektu zrealizowano wsparcie szkoleniowe dla 446 pracowników administracji samorządowej w tym z Urzędu Miejskiego w …, Urzędu Gminy w …, a także Starostwa Powiatowego w …. Głównym celem projektu była poprawa jakości ich pracy. Partnerzy: Gmina …, Powiat ….

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich. Działanie 6.3 „Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich”, tytuł projektu „…”; pozyskane dofinansowanie 46 996,00 zł, okres realizacji projektu 1 marzec 2011 – 30 czerwiec 2011 r.

Projekt skierowany był do 18 osób niepełnosprawnych posiadających orzeczenie I grupy inwalidzkiej, zamieszkujących powiat …. Głównym celem projektu było zwiększenie samodzielności niepełnosprawnych kobiet i mężczyzn, umożliwienie im uczestnictwa w życiu społecznym oraz zwiększenie ich szansy na rynku pracy. W ramach projektu odbyło się wsparcie szkoleniowe w postaci szkoleń z „…”, „…”, „…” oraz „…”.

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007 - 2013, Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, Działanie 9.5 Oddolne inicjatywy edukacyjne na obszarach wiejskich, tytuł projektu ,,…” pozyskane dofinansowanie 48 765,00 zł, okres realizacji projektu 1 kwietnia 2011 – 31 lipca 2011 r.

Projekt skierowany był do 18 osób, zamieszkujących powiat …. Głównym celem projektu było zwiększenie swoich kwalifikacji kobiet i mężczyzn, umożliwienie im zdobycie doświadczenia jak i uprawnień, dzięki szkoleniom, które odbyły się w ramach realizacji projektu.

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, Działanie 8.1. Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie 8.1.2 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie, tytuł projektu „…”, pozyskane dofinansowanie l 399 589,90 zł, okres realizacji projektu 1 marzec 2012 – 31 sierpień 2013 r.

Projekt był skierowany do 110 rolników i domowników zamieszkujących w gminie wiejskiej, miejsko-wiejskiej lub w mieście do 25 tys. mieszkańców na terenie powiatów: …. W ramach projektu odbyły się szkolenia i kursy m.in. na prawo jazdy kategorii C oraz operatora koparko-ładowarki.

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, Priorytet VI Rynek otwarty dla wszystkich. Działanie 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości oraz samozatrudnienia, tytuł projektu „…”, pozyskane dofinansowanie 1 834 320,00 zł, okres realizacji projektu 1 październik 2012 – 31 październik 2014 r.

Projekt ten skierowany był do 30 osób pracujących lub zamieszkujących na obszarze podregionu …, zamierzających otworzyć własną działalność gospodarczą. W ramach projektu odbyły się szkolenia oraz doradztwo w zakresie zagadnień prawnych i finansowych związanych z zakładaniem i prowadzeniem firmy oraz przyznano dofinansowanie do nowo powstałych firm.

  • Program Operacyjny Kapitał Ludzki na lata 2007-2013, Działanie 8.1. Rozwój pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Poddziałanie 8.1.1 Wspieranie rozwoju kwalifikacji zawodowych i doradztwo dla przedsiębiorstw, tytuł projektu ,,…”, pozyskane dofinansowanie 894 096,00 zł; okres realizacji projektu 1 styczeń 2013 – 30 kwiecień 2014 r.

Projekt skierowany był do 240 pracowników woj. … małych, mikro i średnich przedsiębiorstw. Miał na celu podnieść kwalifikacje pracowników … firm w zakresie szkoleń z języka angielskiego i niemieckiego w biznesie, rozwoju osobistego oraz efektywnego zarządzania produkcją.

  • Program Równać Szanse 2015, sfinansowany ze środków Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, tytuł projektu „…”, pozyskane dofinansowanie 6 900,00 zł, okres realizacji projektu 7 styczeń 2016 – 31 sierpień 2016 r.

Projekt skierowany był do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej z gminy, a głównymi jego celami było wyćwiczenie u młodzieży umiejętności prospołecznych oraz próba odnalezienia się uczestników w sytuacjach nietypowych. Dotacja została przeznaczona na warsztaty fotograficzne, organizację wystawy wieńczącej kilkumiesięczne spotkania, a także na sprzęt fotograficzny i obsługę administracyjną.

Na pytanie Organu czy otrzymywana przez Wnioskodawcę dotacja z Gminy na realizację zadania publicznego dot. Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa (POPŻ) na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej potrzebującym ma charakter kosztowy (tzn. czy przeznaczona jest wyłącznie na sfinansowanie kosztów), czy też ma wpływ na cenę usług świadczonych przez Wnioskodawcę, Fundacja wskazała, że dotacja ta przeznaczona jest wyłącznie na sfinansowanie kosztów i nie ma wpływu na cenę usług świadczonych przez Wnioskodawcę. Wnioskodawca otrzymuje nieodpłatnie artykuły spożywcze i wydaje je nieodpłatnie osobom uprawnionym, wskazanym przez MOPS. Dotacja ta przeznaczona jest na sfinansowanie takich kosztów jak:

  • media,
  • koszty związane z transportem żywności ze … Banku Żywności i jej rozładunkiem,
  • koszty administracyjne (zakup materiałów biurowych, ewidencja i rozliczanie przyjętych art. spożywczych i ich wydanie),
  • koszt utrzymania czystości w pomieszczeniach magazynowych (zakup środków czystości, sprzątanie pomieszczeń),
  • koszty obsługi księgowej,
  • koszty sanepidu,
  • koszty czynszu za pomieszczenia magazynowe stanowią wkład własny Wnioskodawcy.

Dotacja ta nie stanowi dopłaty do ceny świadczonych usług przez Wnioskodawcę tylko przeznaczona jest na pokrycie kosztów poniesionych przez Wnioskodawcę związanych z realizacją zadania publicznego zleconego przez Gminę. Z uwagi na fakt, iż pomieszczenia te są wyłączone przez cały rok z możliwości ich wynajmowania, a dostawa artykułów żywnościowych nie jest regularna, to koszty utrzymania tych pomieszczeń ponosi wtedy Fundacja, co jest zgodne z celami, do których została powołana (statut Fundacji w rozdziale II-cele i zasady działania Fundacji). Dostawa żywności nie jest regularna, a więc tym samym nie wszystkie koszty którymi obciążona jest Fundacja są pokrywane dotacją, ale też środkami własnymi uzyskanymi z działalności gospodarczej, jak z odpłatnej działalności statutowej zgodnie ze statutem Fundacji.

Niewykorzystana dotacja podlega zwrotowi na koniec roku kalendarzowego.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania (doprecyzowane pismem z 24 października 2016 r.):

Dokonując nabycia towarów i usług służących zarówno działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej jak też dotyczących działalności w zakresie dystrybucji artykułów spożywczych Fundacja zwraca się z prośbą o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:

  1. Czy Fundacja może w całości odliczać podatek VAT od dokonywanych nabyć dotyczy to w szczególności mediów?
  2. Wnioskodawca precyzując ww. pytanie w piśmie z 24 października 2016 r. wskazał, że miał na myśli, czy dokonując nabyć towarów i usług służących zarówno działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej jak też nieodpłatnej dystrybucji artykułów spożywczych w ramach realizacji zleconego zadania publicznego przez Gminę może odliczyć w całości podatek VAT. Dotyczy to takich nabyć towarów i usług jak:
    • energia elektryczna (liczniki wspólne)
    • paliwo gazowe (liczniki wspólne)
    • wywóz nieczystości (wspólne szambo)
    • usługi telefoniczne
    • czynsz za dzierżawiony budynek
    • zakup aktualizacji programów księgowych
    • zakup wody (wspólny licznik)
    • monitoring budynku
    • usługi internetowe.
  3. Czy Fundacja powinna najpierw wyliczyć proporcję zgodnie z art. 90 ustawy VAT (brak sprzedaży zwolnionej)?
  4. Czy Fundacja powinna stosować prewspółczynnik zgodnie z art. 86 ust. 2c?
  5. Czy Fundacja powinna najpierw zastosować proporcję, o której mowa w pkt. b, a potem prewspółczynnik wyliczony w pkt c, a następnie naliczony VAT pomnożyć przez proporcję i prewspółczynnik?
  6. Czy sposób wyliczenia prewspółczynnika na podstawie przedstawionych danych a dotyczących średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i odpłatnej działalności statutowej w ogólnej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej i poza nią jest prawidłowy 87%?
  7. Czy otrzymana dotacja z Gminy na realizację Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa (POPŻ) na lata 2014-2010 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym realizowanego w Podprogramie w roku 2016 podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług? (VAT należny).

Stanowisko Wnioskodawcy (doprecyzowane w piśmie z 24 października 2016 r.):

Stanowisko Wnioskodawcy do zadanego pytania nr I pkt a

Zdaniem Wnioskodawcy Fundacja nie może w całości odliczać (obniżyć podatku należnego) naliczonego podatku VAT od dokonywanych nabyć towarów i usług. Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług może odliczyć tylko w takim zakresie, w jakim nabyte towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124 ww. ustawy.

Stanowisko Wnioskodawcy do zadanego pytania nr I pkt b

Fundacja nie jest dostawcą towarów i nie świadczy usług generujących obrót zwolniony. Nie otrzymuje dotacji i dopłat mających wpływ na cenę opodatkowania dostaw towarów i usług. W związku z tym nie ma podstaw do wyliczania proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 3-4 ustawy o podatku od towarów i usług.

Stanowisko Wnioskodawcy do zadanego pytania nr I pkt c

Fundacja powinna stosować prewspółczynnik (proporcje), o którym jest mowa w art. 86 ust. 2a- 2h ustawy o podatku od towarów i usług, z uwagi na fakt, że dokonuje nabyć towarów i usług wykorzystywanych zarówno dla celów wykonywanej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, odpłatnej działalności statutowej, jak też do działalności pozostającej poza zakresem VAT.

Stanowisko Wnioskodawcy do zadanego pytania nr I pkt d

Fundacja winna stosować tylko prewspółczynnik (proporcję), o którym mowa w art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT w stosunku do nabyć towarów i usług, których przypisanie do działalności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług jest niemożliwe.

Stanowisko Wnioskodawcy do zadanego pytania nr I pkt e

W art. 86 ust. 2b ustawy o VAT wskazano, że sposób określenia prewspółczynnika (proporcji) winien być ustalony tak, aby najbardziej odpowiadał specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć. Fundacja uważa, że prewspółczynnik w jej przypadku należy wyliczyć zgodnie z art. 86 ust. 2c pkt 4 tej ustawy, ponieważ pomieszczenia przeznaczone na działalność pozostającą poza VAT, pomieszczenia zajmowane przez Fundację oraz pomieszczenia przeznaczone pod wynajem są przypisane na stałe.

Stanowisko Wnioskodawcy do zadanego pytania nr I pkt f

Zgodnie z art. 29a ust. l ustawy od towarów i usług, podstawą opodatkowania są między innymi dotacje, które mają bezpośredni wpływ na cenę towarów lub usług dostarczanych przez podatnika. Żywność przekazywana jest nieodpłatnie osobom najbardziej potrzebującym wskazanym przez MOPS. Wobec powyższego otrzymana dotacja z Gminy na pokrycie kosztów poniesionych przez Fundację przy realizacji zleconego zadania publicznego, jakim jest Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa (POPŻ) na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym, realizowanego w Podprogramie w roku 2016 nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest:

  • prawidłowe w zakresie braku prawa do odliczenia całości podatku VAT od nabyć służących działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej, jak też nieodpłatnej dystrybucji artykułów spożywczych,
  • prawidłowe w zakresie braku obowiązku stosowania proporcji, o której mowa w art. 90 ustawy,
  • prawidłowe w zakresie obowiązku stosowania sposobu określania proporcji, o której mowa w art. 86 ust. 2a-h ustawy,
  • prawidłowe w zakresie prawidłowości wyboru sposobu określenia proporcji, o którym mowa w art. 86 ust. 2c pkt 4 ustawy,
  • prawidłowe w zakresie braku opodatkowania podatkiem VAT dotacji otrzymanej z Gminy na realizację Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Stosownie do art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.), zwanej dalej ustawą o VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług.

Ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno tzw. przesłanek pozytywnych, m.in. tego, że zakupy będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy.

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest bezpośredni lub pośredni związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi.

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza możliwość dokonania odliczenia podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku oraz niepodlegających temu podatkowi.

Na zakres prawa do odliczeń w sposób bezpośredni wpływa pojmowanie statusu danego podmiotu jako podatnika podatku od towarów i usług wykonującego czynności opodatkowane. Tylko podatnik w rozumieniu art. 15 ustawy, ma prawo do odliczenia podatku naliczonego. Co do zasady status podatnika związany jest z prowadzeniem przez dany podmiot działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza w myśl art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT – nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Z treści powołanych przepisów art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że za podatnika podatku VAT będzie uznany tylko taki podmiot, który dokonuje czynności zmierzających do wykorzystania nabytych towarów i usług do celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. Zatem jednostka samorządu terytorialnego działa w charakterze podatnika wykonując we własnym imieniu i na własny rachunek czynności spełniające definicję działalności gospodarczej, określone w art. 15 ust. 2 ustawy.

Określenie działalności producenta, handlowca lub usługodawcy następuje każdorazowo w stosunku do odpłatnej dostawy towarów oraz odpłatnie świadczonych usług na terenie kraju, będących przedmiotem opodatkowania. Przez pojęcie producenta w takim razie będziemy rozumieli podmiot, który w zorganizowany sposób dokonuje produkcji towarów w celu ich dalszego zbycia. Handlowiec dokonuje w sposób zorganizowany zakupu towarów w celu ich odsprzedaży. Podobnie usługodawca, który świadczy usługi w celach zarobkowych. Płaszczyzna działalności podmiotów będących podatnikami podatku od towarów i usług, o czym świadczy zdanie drugie art. 15 ust. 2 ustawy, opierać się musi na działalności podejmowanej w szczególności w sposób ciągły w celach zarobkowych, w ramach prowadzonego przez nich profesjonalnego obrotu gospodarczego.

Samodzielność gospodarcza w prowadzeniu działalności gospodarczej oznacza możliwość podejmowania decyzji, a zarazem posiadanie odpowiedniego stopnia odpowiedzialności za podjęte decyzje, w tym za szkody poniesione wobec osób trzecich, jak również ponoszenie przez podmiot ryzyka gospodarczego.

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 40), fundacja działa na podstawie przepisów niniejszej ustawy i statutu.

Art. 5 ust. 1 ustawy o fundacjach, stanowi, że fundator ustala statut fundacji, określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż tysiąc złotych (art. 5 ust. 5 ustawy o fundacjach).

Wyrażona w cytowanym art. 86 ust. 1 ustawy zasada uprawniającą do odliczenia podatku naliczonego, uzupełniają regulacje zawarte w art. 86 ust. 2a-2h oraz art. 90 i 91 ustawy.

Na mocy art. 86 ust. 2a ustawy, w przypadku nabycia towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika nie jest możliwe, kwotę podatku naliczonego, o której mowa w ust. 2, oblicza się zgodnie ze sposobem określenia zakresu wykorzystywania nabywanych towarów i usług do celów działalności gospodarczej, zwanym dalej „sposobem określenia proporcji”. Sposób określenia proporcji powinien najbardziej odpowiadać specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć.

Stosownie do treści art. 86 ust. 2b ustawy, sposób określenia proporcji najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć, jeżeli:

  1. zapewnia dokonanie obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wyłącznie w odniesieniu do części kwoty podatku naliczonego proporcjonalnie przypadającej na wykonywane w ramach działalności gospodarczej czynności opodatkowane oraz
  2. obiektywnie odzwierciedla część wydatków przypadającą odpowiednio na działalność gospodarczą oraz na cele inne niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5 – w przypadku, o którym mowa w tym przepisie, gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe.

Zgodnie z art. 86 ust. 2c ustawy, przy wyborze sposobu określenia proporcji można wykorzystać w szczególności następujące dane:

  1. średnioroczną liczbę osób wykonujących wyłącznie prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie osób wykonujących prace w ramach działalności gospodarczej i poza tą działalnością;
  2. średnioroczną liczbę godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie godzin roboczych przeznaczonych na prace związane z działalnością gospodarczą i poza tą działalnością;
  3. roczny obrót z działalności gospodarczej w rocznym obrocie podatnika z działalności gospodarczej powiększonym o otrzymane przychody z innej działalności, w tym wartość dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze, otrzymanych na sfinansowanie wykonywanej przez tego podatnika działalności innej niż gospodarcza;
  4. średnioroczną powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej w ogólnej średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i poza tą działalnością.

Powołany wyżej art. 86 ust. 2a ustawy wprost określa, co stanowi kwotę podatku naliczonego w przypadku nabycia towarów i usług, wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez podatnika działalności gospodarczej, jak i do celów innych.

Cele prowadzonej działalności gospodarczej należy rozpatrywać w kontekście definicji działalności gospodarczej, określonej w art. 15 ust. 2 i 3 ustawy. Mieszczą się tutaj również działania czy sytuacje występujące w ramach działalności gospodarczej, jednakże niegenerujące opodatkowania podatkiem VAT. Definicja działalności gospodarczej zawarta jest w art. 15 ust. 2 i 3 ustawy o VAT. W związku z prowadzeniem działalności gospodarczej u podatnika mogą wystąpić działania czy sytuacje, które nie generują opodatkowania VAT. „Towarzyszą” one działalności gospodarczej i nie stanowią obok niej odrębnego przedmiotu działalności podatnika. Nie podlegają one opodatkowaniu VAT, jednakże ich występowanie nie oznacza, że u podatnika występują czynności wykonywane poza działalnością gospodarczą. Za czynności zrównane z czynnościami wykonywanymi w ramach działalności gospodarczej uznaje się także nieodpłatną dostawę towarów lub nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste, w przypadkach o których mowa w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 ustawy o VAT. Uzasadnia to fakt, że chociaż czynności te z definicji nie mają związku z działalnością gospodarczą, w przypadkach określonych w tych przepisach następuje obowiązek naliczenia VAT. Natomiast przez cele inne rozumie się sferę działalności danego podmiotu niebędącą działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 i 3 ustawy (przykładowo działalność podmiotu w charakterze organu władzy czy nieodpłatną działalność statutową).

Natomiast stosownie do art. 90 ust. 1 ustawy, w stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w ust. 1, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, z zastrzeżeniem ust. 10 – art. 90 ust. 2 ustawy.

Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że Wnioskodawca jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT. Fundacja została powołana m.in. do podejmowania działań w zakresie integracji i aktywizacji społecznej oraz zabezpieczenia społecznego i wspomaganie inicjatyw lokalnych, w tym indywidualnych mieszkańców, w sprawach związanych z ochroną środowiska.

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, działalność inną niż gospodarczą (pozostającą poza zakresem VAT) oraz opodatkowaną, odpłatną działalność statutową. Ponadto Wnioskodawca wskazał, że Fundacja nie dokonywała w roku poprzednim ani do tej pory roku 2016 sprzedaży zwolnionej.

Z treści wniosku wynika również, że Wnioskodawca dokonuje nabyć towarów i usług wykorzystywanych zarówno do celów wykonywanej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, do których ma zastosowanie art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2 oraz celów, o których mowa w art. 8 ust. 5. Dotyczy to zakupu mediów (tj. energii elektrycznej, paliwa gazowego, wywozu nieczystości, wody) monitoringu budynku, usług internetowych, usług telefonicznych, czynszu za dzierżawiony budynek i jego wyposażenia od Urzędu Gminy oraz oprogramowania programów księgowych.

Wnioskodawca będzie dokonywał nabyć towarów i usług, które będą wykorzystywane zarówno do celów prowadzonej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza (pozostająca poza zakresem VAT) oraz odpłatnej działalności statutowej. Wnioskodawca nie będzie miał możliwości przypisania tych towarów i usług w całości do działalności gospodarczej podatnika oraz opodatkowanej, odpłatnej działalności statutowej.

Z okoliczności faktycznych wynika również, że Wnioskodawca do celów innych niż działalność gospodarcza (pozostająca poza zakresem VAT) zalicza realizację zadania publicznego zleconego przez Gminę pn. „…”. Żywność tą Wnioskodawcy otrzymuje nieodpłatnie ze … Banku Żywności i przekazuje ją również nieodpłatnie osobom wskazanym przez MOPS. Do celów tych przeznaczone są pomieszczenia w budynku dzierżawionym od Gminy przez Wnioskodawcę.

Natomiast do celów wykonywanej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy oraz odpłatnej działalności statutowej Wnioskodawca zalicza działalność w zakresie wynajmu pomieszczeń dla firm oraz pełnienie roli operatora programów niskiej emisji w gminach, z którymi ma podpisane umowy na tę okoliczność. Zadaniem operatora jest nadzór nad realizacją programu ograniczenia niskiej emisji (wymiana kotłów starej generacji na źródła ciepła nowej generacji) i całościowe rozliczenie zarówno z WFOSiGW, jak też z poszczególnymi gminami.

W pierwszej kolejności wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą prawa do odliczenia w całości podatku VAT od nabyć towarów i usług służących zarówno działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej jak też nieodpłatnej dystrybucji artykułów spożywczych w ramach realizacji zleconego przez Gminę zadania publicznego.

Jak wskazano wyżej, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Odliczyć zatem można w całości podatek naliczony, który jest związany z transakcjami opodatkowanymi podatnika. Wskazana zasada wyłącza tym samym możliwość dokonywania odliczeń podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku lub niepodlegających opodatkowaniu VAT. Jednocześnie z zasady tej wynika, że odliczenie podatku naliczonego może być częściowe, tzn. w tej części, w jakiej dane towary lub usługi, z którymi związany jest podatek naliczony są wykorzystywane do realizacji czynności opodatkowanych, z pominięciem tej części podatku od tych towarów i usług, w jakiej towary te (usługi) są wykorzystywane do wykonywania czynności nieopodatkowanych podatkiem VAT.

Zatem w sytuacji gdy Wnioskodawca dokonuje nabycia towarów i usług, które są wykorzystywane do działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, odpłatnej działalności statutowej oraz do celów innych niż działalność gospodarcza (pozostająca poza zakresem VAT), to nie będzie miał prawa do odliczenia podatku VAT od całości dokonanych zakupów (tj. energii elektrycznej, paliwa gazowego, wywozu nieczystości, usług telefonicznych, czynszu za dzierżawiony budynek, aktualizacji programów księgowych, wody, monitoringu budynku, usług internetowe), lecz wyłącznie w zakresie w jakim zakupy te będą związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych podatkiem VAT.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania oznaczonego nr I pkt a jest prawidłowe.

Ponadto wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą obowiązku stosowania proporcji, o której mowa w art. 90 oraz prewspółczynnika zgodnie z art. 86 ust. 2a-h ustawy.

Podkreślenia wymaga, że przepisy art. 90 ust. 1 ustawy znajdują zastosowanie w sytuacji, gdy podatnik w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykonuje czynności opodatkowane i zwolnione od podatku VAT. Tym samym, w związku z jednoznacznym wskazaniem Wnioskodawcy, że nie dokonywał w roku poprzednim ani do tej pory roku 2016 r. sprzedaży zwolnionej, Wnioskodawca nie ma obowiązku stosowania proporcji, o której mowa w art. 90 ustawy o VAT.

Natomiast z uwagi na fakt, że Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą oraz działalność inną niż gospodarcza będzie zobowiązany do stosowania regulacji prawnych art. 86 ust. 2a-h, w sytuacji gdy ponoszone przez nią wydatki służą zarówno do celów wykonywanej działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, a przyporządkowanie ich wyłącznie do działalności gospodarczej nie jest możliwe.

W konsekwencji Wnioskodawca nie ma podstaw do wyliczania proporcji, o której mowa w art. 90 ust. 3-4 ustawy, ale powinien stosować prewspółczynnik (proporcje), o którym mowa w art. 86 ust. 2a-h ustawy, z uwagi na fakt, że dokonuje nabyć towarów i usług wykorzystywanych zarówno dla celów wykonywanej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, odpłatnej działalności statutowej, jak też do działalności pozostającej poza zakresem VAT.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr I pkt b i c jest prawidłowe.

Tym samym prawidłowe będzie również stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr I pkt d, zgodnie z którym powinien stosować tylko prewspółczynnik (proporcję), o którym mowa w art. 86 ust. 2a-2h ustawy o VAT w stosunku do nabyć towarów i usług, których przypisanie do działalności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług jest niemożliwe.

W następnej kolejności wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii czy prawidłowy jest sposób określenia proporcji zgodnie z art. 86 ust. 2c ustawy na podstawie przedstawionych danych a dotyczących średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i odpłatnej działalności statutowej w ogólnej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej, odpłatnej działalności statutowej i poza nią.

W opisie sprawy Wnioskodawca wskazał, że na podstawie umowy dzierżawi od Gminy budynek, który jest przez niego wykorzystywany do działalności opodatkowanej (wynajem części pomieszczeń dla firm) oraz realizacji zadania publicznego pn. „…” zleconego i dofinansowanego dotacją przez Gminę. Pozostała część pomieszczeń w ww. budynku jest zajmowana przez pracowników Wnioskodawcy. Ogółem powierzchnia budynku wynosi: 2 523,64 m2, w tym:

  • pod wynajem przeznaczone jest 2 183,49 m2, co stanowi 86,52%,
  • pomieszczenia przeznaczone na realizacje zadania publicznego zleconego przez Gminę pn. Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa (POPŻ) 77,41 m2, co stanowi 3,07%,
  • pomieszczenia zajmowane przez Fundację 262,74 m2, co stanowi 10,41%.

Ustawa o podatku od towarów i usług proponuje w art. 86 ust. 2c ustawy kilka metod, które podatnik może wykorzystać celem proporcjonalnego odliczenia podatku naliczonego, jednakże katalog ten nie ma charakteru zamkniętego. Dopuszczalna jest także metoda będąca kompilacją metod ustawowych, czy też każda inna metoda, aby tylko odpowiadała ona najbardziej specyfice prowadzonej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć. Możliwe jest także zastosowanie kilku różnych metod w zależności od różnorodności prowadzonych przez podatnika sektorów działalności lub w zależności od rodzajów dokonywanych nabyć, jeśli jest to uzasadnione ekonomicznie.

Z uwagi na różnorodność i bogactwo życia gospodarczego wybór sposobu, według którego dokonuje się tego proporcjonalnego przypisania, należy do podatnika. Przepisy ustawowe wymagają jedynie, aby odpowiadał on najbardziej specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez niego nabyć. Będzie to spełnione, jeśli sposób ten:

  • zapewni dokonanie odliczenia podatku naliczonego wyłącznie w części przypadającej na działalność gospodarczą (co do zasady dotyczącej czynności opodatkowanych VAT) oraz
  • obiektywnie odzwierciedla część wydatków przypadających na działalność gospodarczą oraz na cele inne (z wyjątkiem celów prywatnych) – gdy przypisanie tych wydatków w całości do działalności gospodarczej nie jest możliwe.

W sytuacji, zatem gdy – jak wynika z opisu sprawy – Fundacja wyliczyła i zastosowała tzw. „prewspółczynnik” zgodnie z art. 86 ust. 2c pkt 4 uwzględniając średnioroczną powierzchnię wykorzystywaną do działalności gospodarczej w ogólnej średniorocznej powierzchni wykorzystywanej do działalności gospodarczej i poza tą działalnością – uważając, że najbardziej odpowiada specyfice wykonywanej przez podatnika działalności i dokonywanych przez nią nabyć, to należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że metoda ta będzie prawidłowa.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym prewspółczynnik należy wyliczyć zgodnie z art. 86 ust. 2c pkt 4 tej ustawy, ponieważ pomieszczenia przeznaczone na działalność pozostającą poza VAT, pomieszczenia zajmowane przez Fundację oraz pomieszczenia przeznaczone pod wynajem są przypisane na stałe, jest prawidłowe.

W następnej kolejności wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą opodatkowania podatkiem VAT dotacji otrzymanej z Gminy na realizację Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa na lata 2014 -2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy, podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Zgodnie z art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy, podstawa opodatkowania obejmuje podatki, cła, opłaty i inne należności o podobnym charakterze, z wyjątkiem kwoty podatku.

Dla określenia, czy dane dotacje (subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze) są, czy też nie są opodatkowane istotne są szczegółowe warunki ich przyznawania, określające cele realizowanego w określonej formie dofinansowania.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, iż do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług wlicza się tyko takie dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które mają bezpośredni wpływ na cenę dostarczanych towarów lub świadczonych usług.

Elementem zasadniczym wpływającym na objęcie uzyskanej przez podatnika dotacji definicją podstawy opodatkowania jest stwierdzenie, czy dotacja udzielana jest w celu sfinansowania, czy też dofinansowania dostawy konkretnych towarów lub świadczenia konkretnych usług.

Oznacza to, iż opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają dotacje o charakterze przedmiotowym, a nie te, które mają charakter podmiotowy.

Z treści cytowanych wyżej przepisów wynika, iż w sytuacji gdy podatnik, w związku z konkretną dostawą towarów lub świadczeniem usług, otrzymuje dofinansowanie (dotację, subwencję), stanowiące dopłatę do ceny towaru lub usługi, tego rodzaju dofinansowanie stanowi obok ceny, uzupełniający element podstawy opodatkowania z tytułu danej dostawy lub świadczenia. Kryterium uznania dotacji za zwiększającą podstawę opodatkowania stanowi zatem stwierdzenie, iż dotacja dokonywana jest w celu sfinansowania konkretnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Natomiast dotacje niedające się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, nie stanowią podstawy opodatkowania w rozumieniu przepisu art. 29a ust. 1 powołanej wyżej ustawy, czyli nie zwiększają podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Z okoliczności faktycznych wynika, że Fundacja otrzymała dotację z Gminy na realizację zadania publicznego pn. „…” dot. realizacji Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa (POPŻ) na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej potrzebującym, realizowanym w Podprogramie w roku 2016. Dotacja ta przeznaczona jest wyłącznie na sfinansowanie kosztów i nie ma wpływu na cenę usług świadczonych przez Wnioskodawcę. Ponadto wskazać należy, że z okoliczności faktycznych wynika, że Wnioskodawca nie dokonuje odpłatnej dostawy towarów. W ramach swojej działalności otrzymuje bowiem nieodpłatnie artykuły spożywcze i wydaje je nieodpłatnie osobom uprawnionym, wskazanym przez MOPS. Dotacja z Gminy przeznaczona jest na sfinansowanie takich kosztów jak:

  • media,
  • koszty związane z transportem żywności ze … Banku Żywności i jej rozładunkiem,
  • koszty administracyjne (zakup materiałów biurowych, ewidencja i rozliczanie przyjętych art. spożywczych i ich wydanie),
  • koszt utrzymania czystości w pomieszczeniach magazynowych (zakup środków czystości, sprzątanie pomieszczeń),
  • koszty obsługi księgowej,
  • koszty sanepidu.

Otrzymana od Gminy dotacja nie stanowi dopłaty do ceny świadczonych usług przez Wnioskodawcę tylko przeznaczona jest na pokrycie kosztów poniesionych przez Wnioskodawcę związanych z realizacją zadania. Ponadto z uwagi na fakt, że pomieszczenia magazynowe są wyłączone przez cały rok z możliwości ich wynajmowania, a dostawa artykułów żywnościowych nie jest regularna, koszty którymi jest obciążona Fundacja są pokrywane dotacją i środkami własnymi uzyskanymi z działalności gospodarczej, jak z odpłatnej działalności statutowej zgodnie ze statutem Fundacji.

Przechodząc do wątpliwości Wnioskodawcy dotyczących opodatkowania podatkiem VAT dotacji otrzymanej z Gminy na realizację Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa na lata 2014 -2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym należy zauważyć, że kwestia finansowania zadań publicznych zleconych w ramach współpracy administracji z sektorem pozarządowym uregulowana jest w ustawie z dnia 14 października 2016 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1817).

Wskazać należy, że zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie.

Organizacjami pozarządowymi są:

  1. niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,
  2. niedziałające w celu osiągnięcia zysku

-osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4 (art. 3 ust. 2 ustawy).

Zgodnie natomiast z art. 5 ust. 1 ustawy organy administracji publicznej prowadzą działalność w sferze zadań publicznych, o której mowa w art. 4, we współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3, prowadzącymi, odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów administracji publicznej, działalność pożytku publicznego w zakresie odpowiadającym zadaniom tych organów.

Współpraca, o której mowa w ust. 1, odbywa się w szczególności w formach zlecania organizacjom pozarządowym oraz podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 realizacji zadań publicznych na zasadach określonych w ustawie (ust. 2 pkt 1 ustawy)

Zlecanie realizacji zadań publicznych, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, jako zadań zleconych w rozumieniu art. 127 ust. 1 pkt 1 lit. e, art. 151 ust. 1 oraz art. 221 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych – zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy – może mieć formy:

  1. powierzania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na finansowanie ich realizacji, lub
  2. wspierania wykonywania zadań publicznych, wraz z udzieleniem dotacji na dofinansowanie ich realizacji.

Uwzględniając powołane przepisy prawa oraz przedstawiony stan faktyczny wskazać należy, że opisana we wniosku dotacja otrzymana od Gminy na realizację zadania publicznego pn. „…” nie stanowi podstawy opodatkowania, o której mowa w art. 29a ust. 1 ustawy. Powyższe wynika z faktu, iż ww. dotacja przeznaczona jest na dofinansowanie kosztów poniesionych przez Wnioskodawcę związanych z realizacją zadania publicznego, jakim jest Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa (POPŻ) na lata 2014-2020 Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym. Zatem nie podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji stanowisko do pytania f Wnioskodawcy jest prawidłowe.


W zakresie prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od nabyć towarów i usług dotyczących realizacji projektu w ramach Osi Priorytetowej VII Regionalny rynek pracy oraz opodatkowania podatkiem VAT dotacji oraz środków finansowych otrzymanych od Gminy w ramach projektu w ramach Osi Priorytetowej VII Regionalny rynek pracy zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że przedmiotem interpretacji nie może być kwestia oceny wskazanych przez Wnioskodawcę wyliczeń, gdyż te mogą być przedmiotem oceny wyłącznie na etapie postepowania podatkowego przeprowadzonego przez właściwy organ podatkowy w oparciu o zebrany materiał dowodowy i okazaną dokumentację. Natomiast organ interpretacyjny dokonuje wyłącznie interpretacji przepisów prawa podatkowego w odniesieniu do przedstawionego opisu sprawy, nie może zatem w drodze interpretacji potwierdzać dokonanych przez Wnioskodawcę wyliczeń.

Zaznaczenia wymaga, że organ podatkowy jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Wnioskodawca ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Podkreślić należy, że interpretacja indywidualna wywołuje skutki podatkowoprawne tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, interpretacja traci aktualność w przypadku zmiany któregokolwiek z elementów przedstawionego zdarzenia przyszłego lub zmiany stanu prawnego.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Ponadto tut. Organ informuje, że zgodnie z art. 14na pkt 2 ustawy Ordynacja podatkowa, przepisów art. 14k-14n dotyczących ochrony prawnej wynikającej z zastosowania się Wnioskodawcy do otrzymanej interpretacji nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe przedstawione we wniosku stanowią element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, tj. czynności dokonanych w ramach transakcji, które pomimo spełnienia warunków formalnych ustanowionych w przepisach ustawy, miały zasadniczo na celu osiągnięcie korzyści podatkowych, których przyznanie byłoby sprzeczne z celem, któremu służą te przepisy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do …, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Administracji Skarbowej w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a 43-300 Bielsko-Biała.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj