Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPP2/4512-1-367/15-2/MN
z 6 sierpnia 2015 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) w zw. z § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 22 kwietnia 2015 r. (data wpływu 13 maja 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT otrzymanej kwoty odstępnego – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 13 maja 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT otrzymanej kwoty odstępnego.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca jest osobą fizyczną, prowadzi działalność w zakresie: (1) PKD 73.11.Z – działalność agencji reklamowych oraz (2) PKD 68.10.Z – kupno i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek. Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

W ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca zamierza zakupić lokal niemieszkalny (dalej: Lokal) od podmiotu trzeciego (dalej: Sprzedający). Wnioskodawca i Sprzedający zawarli przedwstępną umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży (dalej: Umowa). W Umowie postanowiono m.in., że Sprzedający zobowiązuje się do ustanowienia odrębnej własności oraz sprzedaży Lokalu.

Zgodnie z Umową, w terminie do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej, Sprzedającemu przysługuje prawo do odstąpienia od Umowy, które może wykonać składając jednostronne oświadczenie woli (w formie pisemnej z podpisem poświadczonym notarialnie), przy jednoczesnej zapłacie odstępnego na rzecz Wnioskodawcy. Zapłata odstępnego wyczerpuje wszelkie roszczenia Wnioskodawcy związane z odstąpieniem od umowy przez Sprzedającego, za wyjątkiem roszczenia o zwrot zaliczki (zapłaconej wcześniej Sprzedającemu przez Wnioskodawcę), którą Sprzedający ma obowiązek zwrócić w kwocie należności głównej (bez odsetek) Wnioskodawcy. Odstępne ustalane będzie w wysokości stanowiącej iloczyn powierzchni Lokalu i uzgodnionej kwoty pieniężnej.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy otrzymana ewentualnie przez Wnioskodawcę kwota odstępnego będzie podlegać opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i czy Wnioskodawca będzie w związku z tym zobowiązany do wystawienia faktury VAT z tego tytułu?

Zdaniem Wnioskodawcy, otrzymana ewentualnie przez niego kwota odstępnego nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT, więc Wnioskodawca nie będzie w związku z tym zobowiązany do wystawienia faktury VAT z tego tytułu.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż (...).

Zgodnie z art. 2 pkt 22 ustawy o VAT, ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży – rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Nie ulega wątpliwości, że w przedstawionym zdarzeniu przyszłym, w związku z wypłatą odstępnego nie dochodzi do sprzedaży towaru.

Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionym zdarzeniu przyszłym, w związku z wypłatą odstępnego nie dochodzi również do świadczenia usług przez Wnioskodawcę.

Jak zostało to wskazane powyżej, świadczenie usług zostało zdefiniowane w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Usługodawca pod pojęciem usług rozumie każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

W przedstawionym zdarzeniu przyszłym, w związku z otrzymanym odstępnym Wnioskodawca nie realizuje żadnego świadczenia na rzecz Sprzedawcy. Wnioskodawca ponosi jedynie ryzyko odstąpienia przez Sprzedającego od umowy w określonym czasie. Odstąpienie to oznacza, że Wnioskodawca nie nabędzie własności przyrzeczonego Lokalu. Wnioskodawca nie ma żadnego wpływu na skorzystanie przez Sprzedającego z przysługującego mu prawa. Ze wskazanej powyżej definicji świadczenia usług wynika, że wymaga ono aktywnego zaangażowania ze strony usługodawcy. W przedstawionej sytuacji Wnioskodawca nie dokonuje natomiast żadnych świadczeń, działań.

Odstępne jest szczególną formą kary umownej / odszkodowania i jako takie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Powyższe stanowisko jest także prezentowane przez sądy. Wskazać tu można na wyrok Wojewódzkiego Sąd Administracyjny w Warszawie z 6 marca 2013 r., sygn. III SA/Wa 1983/12, w którym Sąd stwierdził, że: „w piśmiennictwie wskazuje się (m.in. Agnieszka Rzetecka-Gil – Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna), że oceniając z perspektywy podmiotu korzystającego z prawa odstąpienia, odstępne należy traktować, jako dodatkowe świadczenie umożliwiające mu zwolnienie się z obowiązku wykonania zobowiązania.; natomiast z perspektywy strony otrzymującej odstępne stanowi ono świadczenie o funkcji zbliżonej do odszkodowania za wygaśnięcie stosunku zobowiązaniowego (funkcja odszkodowawcza); stąd też w dawniejszej literaturze odstępne określano mianem «odszkodowania za zawód» bądź «kary za zawód» (Tenenbaum M., Instytucja zadatku w polskim prawie cywilnym, Warszawa 2008, s. 30 i cyt. tam autorzy)”.

Skoro w omawianym przypadku nie wystąpi ani odpłatna dostawa towarów, ani (odpłatne) świadczenie usług (czyli nie wystąpi sprzedaż w rozumieniu ustawy o VAT), to Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do wystawienia faktury VAT w związku z otrzymaniem odstępnego.

Podsumowując, Zdaniem Wnioskodawcy, otrzymana ewentualnie przez Wnioskodawcę kwota odstępnego nie będzie podlegać opodatkowaniu VAT, więc Wnioskodawca nie będzie w związku z tym zobowiązany do wystawienia faktury VAT z tego tytułu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą – opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Art. 7 ust. 1 ustawy stanowi, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Pojęcie towaru ustawodawca zdefiniował w art. 2 pkt 6 ustawy. Zgodnie z zapisem zawartym w tym przepisie, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy – przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Na mocy art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy – podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.

W związku z powyższym, pod pojęciem świadczenia – składającego się na istotę usługi – należy rozumieć każde zachowanie się na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do kategorii usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Przy czym, w rozumieniu ustawy, na mocy art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy – przez świadczenie usług należy rozumieć także zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. W związku z powyższym, jeżeli zaniechanie pewnych czynności za odszkodowaniem przynosiłoby wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi, to wówczas powinno być ono na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług uznane za usługę.

Zatem, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie przy takich świadczeniach, których istotą jest zaniechanie, powstrzymywanie się od określonych czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Odnosząc się do pojęcia odszkodowania, należy zauważyć, że jest to termin niezdefiniowany w ustawie o podatku od towarów i usług. Regulacje dotyczące odszkodowania zostały zawarte w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121, z późn. zm.).

Z postanowień art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

Zgodnie z art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego – w powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego – dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej, bądź nie opodatkowaniu podatkiem VAT, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony kontrahenta, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem. Wobec powyższego, tylko wówczas gdy płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wtedy kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. W ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca zamierza zakupić Lokal od Sprzedającego. Wnioskodawca i Sprzedający zawarli przedwstępną umowę ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży. W Umowie postanowiono m.in., że Sprzedający zobowiązuje się do ustanowienia odrębnej własności oraz sprzedaży Lokalu. Zgodnie z Umową, w terminie do dnia zawarcia umowy przyrzeczonej, Sprzedającemu przysługuje prawo do odstąpienia od Umowy, które może wykonać składając jednostronne oświadczenie woli (w formie pisemnej z podpisem poświadczonym notarialnie), przy jednoczesnej zapłacie odstępnego na rzecz Wnioskodawcy. Zapłata odstępnego wyczerpuje wszelkie roszczenia Wnioskodawcy związane z odstąpieniem od umowy przez Sprzedającego, za wyjątkiem roszczenia o zwrot zaliczki (zapłaconej wcześniej Sprzedającemu przez Wnioskodawcę), którą Sprzedający ma obowiązek zwrócić w kwocie należności głównej (bez odsetek) Wnioskodawcy. Odstępne ustalane będzie w wysokości stanowiącej iloczyn powierzchni Lokalu i uzgodnionej kwoty pieniężnej.

Aby ustalić zasady opodatkowania danej czynności, dokonanej w zamian za odszkodowanie (rekompensatę) niezbędne jest rozstrzygnięcie, czy te czynności skutkują uzyskaniem bezpośrednich korzyści przez wypłacającego.

Zauważyć należy, że w świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu, bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Co do zasady, obowiązek pokrycia szkody powstaje z uwagi na dokonanie czynności zabronionej (ex delicto) lub w wyniku niewykonania lub nieprawidłowego wykonania postanowień umowy (ex contracto).

Podkreślając, że decydujące znaczenie dla oceny skutków prawnych umów w stosunkach pomiędzy stronami ma ich treść, a nie nazwa, stwierdzić należy, że w ocenie tut. Organu, w przedmiotowej sprawie rekompensata finansowa (odstępne) nie będzie posiadała cech odszkodowania za poniesioną szkodę, gdyż nie zaistnieją okoliczności, które w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego powodowałyby szkodę i determinowały wypłatę odszkodowania.

W opisanym we wniosku zdarzeniu przyszłym, w ocenie tut. Organu mamy do czynienia ze świadczeniem usługi, gdyż określone świadczenie pieniężne jest wypłacane w zamian za zgodę na odstąpienie od umowy sprzedaży Lokalu. Należy zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku opisanym we wniosku możemy wskazać konkretnego beneficjenta tej usługi – w zamian za wyrażenie zgody na odstąpienie od umowy sprzedaży Lokalu (wyczerpanie wszelkich roszczeń Wnioskodawcy związanych z odstąpieniem od umowy przez Sprzedającego), Wnioskodawca otrzymuje określone świadczenie pieniężne. Jak wynika z opisanego zdarzenia przyszłego, świadczenie pieniężne należne z tytułu odstąpienia od umowy stanowi płatność wynikającą z łączącej strony umowy. Stanowi ono zabezpieczenie interesów Wnioskodawcy – nabywcy poprzez zagwarantowanie wypłaty wynagrodzenia w przypadku rezygnacji przez Sprzedającego z dokonania dostawy. Natomiast, korzyścią dla Sprzedawcy jest odstąpienie od umowy sprzedaży Lokalu.

Spełniona zatem jest przesłanka istnienia związku pomiędzy wypłatą należności, a otrzymaniem świadczenia wzajemnego, co jest warunkiem koniecznym do uznania, że wypłata tej kwoty podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji uznać należy, że świadczenie pieniężne płacone z tytułu odstąpienia od umowy sprzedaży Lokalu stanowi w analizowanym przypadku wynagrodzenie za świadczenie usługi wynikającej z łączących strony więzów obligacyjnych oraz przewidzianej wprost w postanowieniach umowy. Zgodę na wcześniejsze odstąpienie od umowy należy traktować jako odpłatne świadczenie usług spełniające przesłanki określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując, świadczenie pieniężne (odstępne) otrzymane przez Wnioskodawcę od Sprzedającego z tytułu odstąpienia od umowy sprzedaży Lokalu stanowi wynagrodzenie za usługę i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. W konsekwencji, Wnioskodawca zobowiązany jest do wystawienia faktury VAT dokumentującej świadczenie usługi, w wyniku którego otrzymał on zapłatę w postaci odstępnego.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.