INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów – uwzględniając wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2012 r. sygn. akt I SA/Po 818/11– stwierdza, że stanowisko Spółki Akcyjnej, przedstawione we wniosku z dnia 29 kwietnia 2011 r. (data wpływu 02 maja 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie momentu rozpoznania kosztu uzyskania przychodu z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 02 maja 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie:

• momentu rozpoznania przychodu z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures,
• momentu rozpoznania kosztu uzyskania przychodów z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures.
  
  

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny oraz opis zdarzenia przyszłego.

Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności zawiera na własny rachunek kontrakty terminowe typu futures oparte na indeksie WIG 20.

Kontrakty futures oparte na indeksie WIG 20 są kontraktami, których instrumentem bazowym jest indeks WIG 20, a w konsekwencji rozliczenie tych instrumentów nie może się odbywać przez fizyczną dostawę instrumentu bazowego, lecz może być dokonane wyłącznie w sposób nierzeczywisty. W dniu rozliczenia nie następuje więc dostawa instrumentu bazowego, lecz ma miejsce pieniężne rozliczenie pomiędzy stronami transakcji.

Kwota rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 wyznaczana jest codziennie podczas sesji giełdowej i jest uzależniona od zmiany wartości instrumentu bazowego. Rozliczenie kontraktu jest dokonywane codziennie, zaś kwota rozliczenia odpowiada zmianom wartości instrumentu bazowego w tym dniu w stosunku do wartości instrumentu bazowego w dniu poprzednim.

Kwota rozliczenia może być ujemna albo dodatnia, w zależności od zmiany wartości instrumentu bazowego. Dodatnia kwota rozliczenia stanowi zysk, zaś kwota ujemna - stratę na kontrakcie futures. Po każdym dziennym rozliczeniu kwota rozliczenia jest pobierana z rachunku bankowego Wnioskodawcy albo przelewana na ten rachunek.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

1. W którym momencie należy rozpoznać przychód podlegający opodatkowaniu z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 w przypadku, gdy kwota rozliczenia w danym dniu jest dodatnia...
2. W którym momencie należy rozpoznać koszt uzyskania przychodów z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 w przypadku, gdy kwota rozliczenia w danym dniu jest ujemna...

Przedmiotem niniejszej interpretacji indywidualnej jest odpowiedź na pytanie nr 2 w zakresie zdarzenia przyszłego. Wniosek Spółki dot. pytania nr 2 w zakresie stanu faktycznego został rozpatrzony odrębną interpretacją indywidualną w dniu 18 czerwca 2012 r. nr ILPB3/423-199/11/12-S-2/MM, natomiast w zakresie pytania nr 1 został rozpatrzony odrębnymi interpretacjami indywidualnymi wydanymi w dniu 18 czerwca 2012 r.: nr ILPB3/423-199/11/12-S/MM, nr ILPB3/423-199/11/12-S-1/MM.

Zdaniem Wnioskodawcy, strata z tytułu ujemnej kwoty rozliczenia kontraktu futures nie stanowi wydatków na nabycie instrumentu pochodnego i nie ma w związku z tym zastosowania ograniczenie zawarte w art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Strata ta stanowi koszt pośredni, potrącalny w dacie poniesienia, tj. ujęcia w księgach Wnioskodawcy dla celów rachunkowych, na podstawie art. 15 ust. 4d i ust. 4e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Jak Wnioskodawca wskazał powyżej, w przypadku kontraktów futures każdego dnia ma miejsce rozliczenie wynikające ze zmiany wartości instrumentu bazowego. Rozliczenie to stanowi realizację praw wynikających z kontraktu. Ujemna kwota rozliczenia instrumentu pochodnego stanowi koszt uzyskania przychodów w dacie poniesienia.

Takie stanowisko prezentuje Naczelny Sąd Administracyjny w wyrokach z dnia 1 lutego 2011 r. (sygn. akt II FSK 1724/09 i II FSK 1725/09): „jeśli natomiast chodzi o koszty uzyskania przychodów z tytułu realizacji instrumentów pochodnych (ujemni wynik z transakcji), należy zauważyć, że kwestię potrącalności kosztów podatkowych w czasie reguluje przede wszystkim art. 15 ust. 4 i następne u.p.d.o.p. Zgodnie z tymi przepisami Spółka jest uprawniona do potrącenia kosztów wynikających z rozliczenia instrumentu pochodnego (ujemny wynik z transakcji w dacie poniesienia wydatku, zgodnie z art. 15 ust. 4d u.p.d.o.p. Ograniczenie wynikające z art. 16 ust. 1 pkt 8b u.p.d.op. nie dotyczy tej sytuacji, skoro poniesienie wydatku nie następuje wcześniej, niż realizacja praw wynikających z instrumentu pochodnego. Przy ustalaniu daty potrącenia kosztów należy mieć również na względzie art. 15 ust. 4e u.p.d.o.p. (…)”.

Sąd dodał również, iż „ograniczenie przewidziane w art. 16 ust. 1 pkt 8b wpływa na datę potrącenia kosztu z tytułu np. premii opcyjnej zapłaconej przy zawarciu kontraktu. Wydatek ten nie stanowi kosztu uzyskania przychodu do czasu realizacji praw wynikających z instrumentów pochodnych albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z instrumentów pochodnych”.

Mając na uwadze powyższe, Wnioskodawca zwraca się z prośbą o potwierdzenie, że zaprezentowane powyżej stanowisko jest prawidłowe.

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, działając z upoważnienia Ministra Finansów, wydał w dniu 1 sierpnia 2011 r. interpretację indywidualną nr ILPB3/423-199/11-3/MM, w której uznał stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe.

W interpretacji stwierdzono, iż stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.), instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe.

Natomiast definicję pochodnych instrumentów finansowych dla celów podatkowych zawiera art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.). Przepis ten stanowi, iż ilekroć w ustawie jest mowa o pochodnych instrumentach finansowych, rozumie się przez to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Warto w tym miejscu wskazać, iż w przypadku transakcji terminowych wyróżniamy transakcje:

• nierzeczywiste, w których nie następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, natomiast realizacja transakcji jest dokonywana poprzez rozliczenie między stronami różnicy cen oraz
• rzeczywiste, w których następuje faktyczne przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego w drodze fizycznego dostarczenia instrumentu bazowego kupującemu przez sprzedającego, w określonym terminie i miejscu w zamian za ekwiwalent pieniężny.
  
  

Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera przepisu, który przewidywałby szczególny sposób ustalania kosztów z realizacji praw pochodnych, co oznacza że objęte są one reżimem ogólnym art. 15 w zw. z art. 16 tej ustawy.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. ustawy, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (…).

W związku z powyższym, należy stwierdzić, iż kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, której celem jest osiągnięcie przychodów, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.

W oparciu o kryterium powiązania poniesionego kosztu z przychodem, ustawodawca wyróżnił koszty podatkowe:

• bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz
• inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).
  
  

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Zatem, generalna zasada wynikająca z regulacji art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy stanowi, iż wydatki związane z nabyciem instrumentów pochodnych podlegają zaliczaniu do kosztów uzyskania przychodów w momencie:

• realizacji praw wynikających z danego instrumentu,
• rezygnacji z realizacji tych praw,
• odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych.
  
  

Należy jednak przy tym wspomnieć, że jeżeli nabycie pochodnego instrumentu finansowego służy zabezpieczeniu transakcji nabycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, to stosownie do art. 16g ust. 3 tej ustawy wszelkie wydatki poniesione w celu nabycia tego instrumentu oraz jego realizacji powiększają wartość środka trwałego lub wartości niematerialnej czy prawnej.

Z opisu sprawy wynika, iż Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności zawiera na własny rachunek kontrakty terminowe typu futures oparte na indeksie WIG 20. Rozliczenie tych instrumentów nie może się odbywać przez fizyczną dostawę instrumentu bazowego, lecz może być dokonane wyłącznie w sposób nierzeczywisty. W dniu rozliczenia nie następuje więc dostawa instrumentu bazowego, lecz ma miejsce pieniężne rozliczenie pomiędzy stronami transakcji.

Kwota rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 wyznaczana jest codziennie podczas sesji giełdowej i jest uzależniona od zmiany wartości instrumentu bazowego. Rozliczenie kontraktu jest dokonywane codziennie, zaś kwota rozliczenia odpowiada zmianom wartości instrumentu bazowego w tym dniu w stosunku do wartości instrumentu bazowego w dniu poprzednim.

Kwota rozliczenia może być ujemna albo dodatnia, w zależności od zmiany wartości instrumentu bazowego. Dodatnia kwota rozliczenia stanowi zysk, zaś kwota ujemna - stratę na kontrakcie futures. Po każdym dziennym rozliczeniu kwota rozliczenia jest pobierana z rachunku bankowego Wnioskodawcy albo przelewana na ten rachunek.

W związku z powyższym, jeśli chodzi o koszty uzyskania przychodów z tytułu realizacji instrumentów pochodnych (ujemny wynik z rozliczenia), należy zauważyć, że wydatki na jego nabycie stanowią – stosownie do art. 15 ust. 1 w związku z art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – koszty uzyskania przychodów w dacie realizacji praw wynikających z przedmiotowej transakcji.

W konsekwencji uznano, iż koszt uzyskania przychodów z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 w przypadku, gdy kwota rozliczenia w danym dniu jest ujemna należy rozpoznać w dacie realizacji praw wynikających z przedmiotowej transakcji.

Pismem z dnia 16 sierpnia 2011 r. Spółka wezwała Organ podatkowy do usunięcia naruszenia prawa w ww. interpretacji indywidualnej. Jednakże w wyniku ponownej analizy sprawy, tut. Organ stwierdził brak podstaw do zmiany tej interpretacji (odpowiedź na ww. wezwanie z dnia 13 września 2011 r. nr ILPB3/423W-71/11-2/BN).

W związku z powyższym, Strona wystosowała w dniu 14 października 2011 r. skargę skierowaną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu za pośrednictwem tut. Organu.

Odpowiedź na skargę została udzielona pismem z dnia 16 listopada 2011 r. nr ILPB3/4240-81/11-2/BN.

Sąd po rozpoznaniu sprawy, wydał w dniu 24 stycznia 2012 r. wyrok sygn. akt I SA/Po 818/11, prawomocny od 17.03.2012 r., uchylający zaskarżoną interpretację.

W wyroku tym, Sąd uznał skargę za zasadną, ponieważ zaskarżona interpretacja została wydana z naruszeniem przepisów proceduralnych, które miały wpływ na wynik sprawy.

W ocenie Sądu, zaskarżona interpretacja nie odpowiada założeniu z art. 14c § 2 Ordynacji podatkowej, bowiem pisemna interpretacja przepisów prawa podatkowego musi zawierać ocenę prawną stanowiska pytającego wraz z uzasadnieniem prawnym, która musi być na tyle konkretna, aby podatnik mógł się do niej zastosować.

W świetle obowiązującego stanu prawnego – biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zawarte w wyroku WSA w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2012 r. sygn. akt I SA/Po 818/11 stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

W związku z powyższym, stwierdzić należy, iż stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384 ze zm.), instrumentami finansowymi w rozumieniu ustawy są finansowe kontrakty terminowe oraz inne równoważne instrumenty finansowe rozliczane pieniężnie, umowy forward dotyczące stóp procentowych, swapy akcyjne, swapy na stopy procentowe, swapy walutowe.

Natomiast definicję pochodnych instrumentów finansowych dla celów podatkowych zawiera art. 16 ust. 1b ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 ze zm.). Przepis ten stanowi, iż ilekroć w ustawie jest mowa o pochodnych instrumentach finansowych, rozumie się przez to prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

Warto w tym miejscu wskazać, iż w przypadku transakcji terminowych wyróżniamy transakcje:

• nierzeczywiste, w których nie następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, natomiast realizacja transakcji jest dokonywana poprzez rozliczenie między stronami różnicy cen oraz
• rzeczywiste, w których następuje faktyczne przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego w drodze fizycznego dostarczenia instrumentu bazowego kupującemu przez sprzedającego, w określonym terminie i miejscu w zamian za ekwiwalent pieniężny.
  
  

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. ustawy, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 (…).

W związku z powyższym, należy stwierdzić, iż kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, której celem jest osiągnięcie przychodów, zabezpieczenie lub zachowanie źródła przychodów.

W oparciu o kryterium powiązania poniesionego kosztu z przychodem, ustawodawca wyróżnił koszty podatkowe:

• bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz
• inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).
  
  

W myśl art. 15 ust. 4d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, koszty uzyskania przychodów, inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka ich część dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą.

Zgodnie z treścią art. 15 ust 4e ww. ustawy za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem ust. 4a i 4f-4h, uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku), albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury (rachunku), z wyjątkiem sytuacji gdy dotyczyłoby to ujętych jako koszty rezerw albo biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów.

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 8b ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych - do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia - o ile wydatki te, stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

W tym miejscu należy podkreślić, iż powyższy przepis wprowadza jedynie ograniczenie czasowe co do początkowego momentu, od którego podatnik uprawniony jest do rozpoznania kosztów z tytułu realizacji praw z instrumentów pochodnych. Norma ta stanowi uzupełnienie ogólnych zasad potrącalności kosztów, przewidzianych w art. 15 ust. 4 i następne ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Z opisu sprawy wynika, iż Wnioskodawca w ramach prowadzonej działalności zawiera na własny rachunek kontrakty terminowe typu futures oparte na indeksie WIG 20. Rozliczenie tych instrumentów nie może się odbywać przez fizyczną dostawę instrumentu bazowego, lecz może być dokonane wyłącznie w sposób nierzeczywisty. W dniu rozliczenia nie następuje więc dostawa instrumentu bazowego, lecz ma miejsce pieniężne rozliczenie pomiędzy stronami transakcji.

Kwota rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 wyznaczana jest codziennie podczas sesji giełdowej i jest uzależniona od zmiany wartości instrumentu bazowego. Rozliczenie kontraktu jest dokonywane codziennie, zaś kwota rozliczenia odpowiada zmianom wartości instrumentu bazowego w tym dniu w stosunku do wartości instrumentu bazowego w dniu poprzednim.

Kwota rozliczenia może być ujemna albo dodatnia, w zależności od zmiany wartości instrumentu bazowego. Dodatnia kwota rozliczenia stanowi zysk, zaś kwota ujemna - stratę na kontrakcie futures. Po każdym dziennym rozliczeniu kwota rozliczenia jest pobierana z rachunku bankowego Wnioskodawcy albo przelewana na ten rachunek.

W związku z powyższym, jeżeli chodzi o koszty uzyskania przychodów z tytułu realizacji instrumentów pochodnych (ujemny wynik z rozliczenia), należy zauważyć, że stracie poniesionej na realizacji nierzeczywistych instrumentów pochodnych nie można przyznać charakteru bezpośredniego, zatem stanowi koszt pośredni potrącany w dacie poniesienia, tj. ujęcia w ewidencji księgowej, zgodnie z art. 15 ust. 4d i 4e cytowanej ustawy.

Reasumując powyższe, koszt uzyskania przychodów z tytułu dziennego rozliczenia kontraktu futures opartego na indeksie WIG 20 w przypadku, gdy kwota rozliczenia w danym dniu jest ujemna należy rozpoznać w dacie jego poniesienia, tj. ujęcia w ewidencji księgowej przez Wnioskodawcę.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.