Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPP3/4512-438/15/JP
z 3 września 2015 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 613) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) w związku z § 9 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego z dnia 22 kwietnia 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 643) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 28 maja 2015 r. (data wpływu 2 czerwca 2015 r.), uzupełnionym pismem z 19 sierpnia 2015 r. (data wpływu 24 sierpnia 2015 r.), o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w zakresie:

  • braku prawa do odliczenia podatku VAT w związku z realizacją projektu pn. „…” jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem/urządzeń zakupionych bezpośrednio dla pracowników Starostwa wykonujących wyłącznie czynności niepodlegające opodatkowaniu VAT – jest prawidłowe,
  • prawa do odliczenia podatku VAT, jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem oraz pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu, wykorzystywanych zarówno do czynności podlegających opodatkowaniu jak i czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 2 czerwca 2015 r. wpłynął ww. wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w zakresie prawa do odliczenia podatku VAT w związku z realizacją projektu pn. „…”. Ww. wniosek został uzupełniony pismem z 19 sierpnia 2015 r. (data wpływu 24 sierpnia 2015 r.) będącym odpowiedzią na wezwanie Organu z 10 sierpnia 2015 r. nr IBPP3/4512-438/15/JP.

W przedmiotowym wniosku, uzupełnionym pismem z 19 sierpnia 2015 r., przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca (Powiat) realizuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność zadania własne Powiatu dotyczące zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie określonym w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 595 ze zm.).

Powiat posiada status podatnika VAT w odniesieniu do czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych i jest czynnym podatnikiem VAT.

Powiat jest jednym z 158 partnerów realizujących projekt pod nazwą „…” współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa na lata 2007-2013.

Projekt realizowany jest w partnerstwie: Województwo – lider, Jednostki Samorządu Terytorialnego szczebla powiatowego (14) oraz szczebla gminnego (144) – 158 partnerów.

Głównym celem projektu „…” jest zapewnienie mieszkańcom Powiatu lepszego dostępu do szerokiego zakresu usług publicznych dostępnych drogą elektroniczną. Wpłynie to na poprawę sprawności działania urzędów administracji samorządowej, poprawę jakości obsługi obywateli oraz lepszy dostęp obywateli do informacji publicznej.

Tak określony cel główny projektu będzie realizowany poprzez następujące działania:

  1. Zaprojektowanie, wykonanie i wdrożenie Systemu e-Usług Internetowych (SeUl), który obejmuje oprócz centralnego portalu internetowego także m.in. portale internetowe urzędów lokalnych, centralny system zarządzania infomatami, integrację z centralną elektroniczną skrzynką podawczą wraz z całą wymaganą przepisami infrastrukturą, pomocnicze programy biurowe, program do kopiowania danych, programy do monitoringu i kontroli funkcjonowania systemu. Umożliwi to uruchomienie usług świadczonych drogą elektroniczną m.in. pobranie formularzy ze strony internetowej, wypełnienie ich i wysłanie do odpowiedniego urzędu, a także otrzymanie informacji zwrotnej o przebiegu załatwienia sprawy.
  2. Zaprojektowanie, wykonanie i wdrożenie Systemu Elektronicznego Obiegu Dokumentów (SEOD), który umożliwi przyjmowanie dokumentów elektronicznych od interesantów oraz przetworzenie ich przez pracowników urzędów. System ten uporządkuje obieg dokumentów w urzędach, zwiększy efektywność i jakości pracy urzędników, a także przyczyni się do zwiększenia transparentności pracy urzędów.
  3. Uzupełnienie infrastruktury sieciowej urzędów. W projekcie przewiduje się budowę lub uzupełnienie już istniejącej sieci w obiektach urzędów o część pasywną (okablowanie i gniazda sieci LAN) oraz część aktywną.
  4. Budowa infrastruktury sprzętowej SeUl zlokalizowanej w Urzędzie Marszałkowskim. Przedmiotem tej części projektu będzie dostawa oraz instalacja dużej mocy serwerów, systemów backupu i monitoringu sieci, komputerów przenośnych. Serwery te będą obsługiwały m.in. portal e-usług, system zarządzania infomatami, monitorowanie urządzeń sieci rozległej, systemy backupu. Infrastruktura ta zostanie zlokalizowana w budynku Urzędu Marszałkowskiego.
  5. Wyposażenie urzędów w odpowiedni sprzęt i urządzenia w zależności od wielkości Partnera. Będą to serwery oraz zestawy komputerowe typu PC, notebooki oraz urządzenia wielofunkcyjne, a także infomaty – multimedialne kioski informacyjne, które dostarczać będą obywatelom informacje na wybrany temat oraz będą pełnić rolę publicznego dostępu do Internetu.

W ramach projektu „…" Powiat otrzymał:

  1. Zestawy komputerów stacjonarnych wraz z monitorami i systemem operacyjnym – 112 szt.,
  2. Komputery przenośne (notebooki) z systemem operacyjnym – 12 szt.,
  3. Pakiet oprogramowania biurowego wraz z programem antywirusowym – 124 szt.,
  4. Zestawy wielofunkcyjne typ A i typ B – 3 szt.,
  5. Zestawy do podpisu cyfrowego (kwalifikowanego) – 20 szt.,
  6. Infomaty wewnętrzne i zewnętrzne – 3 szt.,
  7. Licencje Systemu Wewnętrznego Obiegu Dokumentów – oraz platformy workflow –125 szt.,
  8. Portal SeUl oraz eUsługi oparte o formularze wraz z integracja z ePUAP,
  9. Serwer wraz z licencją na system operacyjny, platformę workflow (serwer), antywirus (serwer) typu B – l szt.,
  10. Sprzęt aktywny LAN, przełącznik typu A (24 portowy) i przełącznik typu B (48 portowy),
  11. Urządzenia oraz licencje oprogramowania do systemu monitorowania sieci,
  12. Urządzenia oraz licencje oprogramowania do zabezpieczenie brzegu sieci VPN,
  13. Okablowanie sieciowe i gniazda sieciowe,
  14. Szafy serwerowe i teleinformatyczne,
  15. Promocję projektu,
  16. Audyt projektu,
  17. Dokumentację projektu,
  18. Inżyniera kontraktu.

Wszystkie zakupy towarów i usług w ramach wyżej wymienionego zakresu projektu dokonywane były na rzecz każdego partnera z osobna, w tym na rzecz Powiatu i były dokumentowane fakturami wystawionymi na Powiat.

Nabyte przez Powiat składniki stanowią własność i znajdą się w ewidencji Powiatu. Cała inwestycja służy wszystkim pracownikom Starostwa Powiatowego.

Zgodnie z przepisami prawa (w szczególności ustawą z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym) Powiat wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zadania te realizowane są przez Powiat zarówno w charakterze relacji administracyjnoprawnych (w większości), jak i stosunków cywilnoprawnych. Zadania te dotyczą edukacji publicznej, utrzymania i rozbudowy dróg publicznych, kultury, geodezji, kartografii i katastru, gospodarki nieruchomościami, administracji architektoniczno-budowlanej, pomocy społecznej, porządku publicznego i wielu innych dziedzin.

Działania Powiatu wykonywane w ramach reżimu publicznoprawnego (z wykorzystaniem władztwa), z uwagi na dominujące formy administracyjnoprawne czynności, pozostają poza sferą zastosowania ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, bowiem w ogóle nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Czynności te jednak (jako niepodlegające opodatkowaniu VAT) wiązać się mogą z uzyskiwaniem określonych wpływów, w szczególności w postaci: dochodów z opłat za wydanie praw jazdy, dowodów rejestracyjnych pojazdu, kart wędkarskich, itp.

Istnieją również zadania niezwiązane z uzyskiwaniem jakichkolwiek wpływów – w szczególności budowa ogólnodostępnej infrastruktury (drogi powiatowe, chodniki, boiska), modernizacja czy rozbudowa budynków użyteczności publicznej – szkół, urzędu pracy, domu pomocy społecznej itp., których finansowanie realizowane jest ze środków publicznych Powiatu.

Część zadań Powiat wykonuje natomiast na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych – w ramach relacji zobowiązaniowych (w tym zakresie czynności te podlegają opodatkowaniu VAT). Działalność Powiatu dotycząca czynności podlegających ustawie o podatku od towarów i usług jest działalnością wydzieloną z całości działalności finansowej Powiatu i księgowana w oddzielnych modułach księgowych oraz prowadzona na wydzielonych rachunkach bankowych –„Zarządzanie Mieniem Powiatu” oraz „Dochody Skarbu Państwa”, a czynności opodatkowane stawkami VAT 23%, 8%, ZW stanowią niewielki ułamek pozostałej działalności.

Czynności niepodlegające VAT (tj. Geodezja, Komunikacja, Edukacja, PCPR, Ochrona środowiska, Gospodarka leśna itp.) stanowią ponad 98 % całości obrotu.

W ramach czynności wykonywanych na podstawie umów cywilnoprawnych Powiat dokonuje zarówno:

  • czynności opodatkowanych VAT według odpowiednich stawek – w szczególności usługi najmu lokali użytkowych, odsprzedaży usług tzw. mediów związanych z dzierżawionymi lokalami użytkowanymi tj. energia elektryczna, centralne ogrzewanie, dostawa wody, opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego (w bardzo ograniczonym zakresie), usługi dzierżawy gruntów rolnych,
  • czynności podlegających opodatkowaniu VAT, aczkolwiek zwolnionych przedmiotowo z VAT – w szczególności dotyczy to usługi najmu nieruchomości (lokali) o charakterze mieszkalnym na cele mieszkaniowe.

W związku z wykonywaniem wymienionych czynności opodatkowanych i zwolnionych oraz występowaniem zdarzeń niepodlegających opodatkowaniu VAT, Powiat ponosi szereg wydatków z tytułu, których kontrahenci wystawiają na rzecz Powiatu faktury z wykazanymi kwotami VAT. Faktury zakupowe VAT podlegające odliczeniu (czynności opodatkowane) są ściśle wydzielone od zakupów niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT i trafiają do opisanego powyżej oddzielnego modułu księgowego oraz realizowane są z wydzielonego rachunku bankowego. W ten sposób bezspornie są one powiązane ze sprzedażą opodatkowaną. Faktury zakupowe do odliczenia których stosowana jest proporcja stanowią znikomy ułamek faktur odliczanych w całości.

W przypadku dokonywania zakupów związanych z czynnościami, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, Powiat przyjął zasadę, że odlicza VAT proporcją sprzedaży ustaloną zgodnie z art. 90 ust 3 (czynności związane z zawartymi umowami cywilnoprawnymi/dzierżawionymi nieruchomościami stanowiącymi własność Powiatu). Proporcja sprzedaży ustalona zgodnie z art. 90 ust 3 corocznie wynosi ponad 98 %, za 2014 r. wynosiła 99,68 %.

Z urządzeń zakupionych w ramach ww. projektu korzystają wszyscy pracownicy Starostwa, w tym pięciu pracowników Wydziału Funduszy, Inwestycji i Gospodarki Nieruchomościami zajmujących się m.in. wykonywaniem operacji niepodlegających opodatkowaniu oraz opodatkowanych (pracownicy korzystają z komputerów wraz z oprogramowaniem funkcjonujących w ramach utworzonej sieci informatycznej).

Powiat nie jest w stanie obiektywnie określić, jaka część pracy tych pracowników jest związana z czynnościami podlegającymi VAT a jaka z niepodlegającymi regulacjom VAT.

W piśmie z 19 sierpnia 2015 r. Wnioskodawca uzupełnił opis stanu faktycznego wskazując, że pierwsze wydatki w projekcie zrealizowano w czerwcu 2012 r. Ostatniego zakupu w projekcie dokonano w październiku 2014 r.

Wskaźnik proporcji za 2012 r. wynosił 99,56%, za 2013 r. wynosił 99,37%, za 2014 r. – 99,68%.

We wszystkich latach wskaźnik został zaokrąglony w górę do najbliższej liczby całkowitej, zgodnie z art. 90 ust.4 ustawy 6 VAT.

W odniesieniu do zakupów związanych z realizowanym projektem Powiat nie ma możliwości bezpośredniego przyporządkowania zakupów wyłącznie do czynności opodatkowanych.

Do wyliczenia kwoty podatku do odliczenia, Powiat zastosował rzeczywisty wskaźnik proporcji wyliczony zgodnie z art. 90 ust. 2-8 ustawy o VAT.

Pod pojęciem „indywidualnego wskaźnika” Wnioskodawca rozumie przyjęcie proporcji wyliczonej szacunkowo, poprzez szacunkowe wyodrębnienie części wartości komputerów wraz z oprogramowaniem i urządzeń wykorzystywanych, zarówno do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, obliczoną według opisanych poniżej opisanej zasady.

Ponieważ Wnioskodawca nie ma obiektywnej możliwości wyliczenia czynności w związku, z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku, z którymi takie prawo nie przysługuje, stąd wyliczył procentowy udział komputerów używanych przez pracowników bezpośrednio wykonujących czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT i niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT w stosunku całkowitej wartości projektu (całości zakupionego sprzętu w ramach PSeAP wykorzystywanego zarówno do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT).

Wyliczył również wartość komputerów wraz z oprogramowaniem i urządzeń zakupionych dla pracowników realizujących zadania z tytułu nadzoru i obsługi pośredniej (czyli wykonujących czynności niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT) oraz wartość pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu (m.in. serwera wraz z siecią informatyczną, licencji obiegu dokumentów, portalu z integracją z ePUAP, promocji, audytu projektu, inżyniera kontraktu, dokumentacji projektu) wykorzystywanych również do czynności niepodlegąjących opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wyliczonym wskaźnikiem procentowym, udziału komputerów używanych przez pracowników bezpośrednio wykonujących czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT i niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT w stosunku całkowitej wartości projektu, Wnioskodawca pomnożył wartość komputerów wraz z oprogramowaniem i urządzeń wykorzystywanych przez pracowników pośrednio wykonujących, zarówno do czynności niepodlegąjących opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT oraz wartość pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu, wykorzystywanych również do czynności niepodlegąjących opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

VAT do odliczenia od wyżej opisanej części wartości komputerów wraz z oprogramowaniem i urządzeń wykorzystywanych, zarówno do czynności niepodlegąjących opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, wynosi 100% (zgodnie z wyliczoną proporcją obrotu za 2014 r.)

Przez czynności niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT Wnioskodawca rozumie czynności wykonywane przez Powiat w ramach reżimu publicznoprawnego (z wykorzystaniem władztwa), które z uwagi na dominujące formy administracyjnoprawne czynności, pozostają poza sferą zastosowania ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.

Natomiast czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym opodatkowane i zwolnione od podatku) to czynności wykonywane przez Powiat na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

W ramach PSeAP zakupiono komputery wraz z oprogramowaniem i urządzenia dla wszystkich pracowników Starostwa Powiatowego.

Część pracowników, przy pomocy zakupionego sprzętu, w ramach swoich obowiązków wykonuje czynności niepodlegające opodatkowaniu podatkiem VAT i czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym opodatkowane i zwolnione od podatku).

Ponadto Wnioskodawca wskazał, że w zapytaniu mamy do czynienia z zakupami sprzętu wykorzystywanego do wszystkich trzech rodzajów czynności: opodatkowanych podatkiem VAT, zwolnionych od podatku VAT, niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zadania z tytułu nadzoru i obsługi pośredniej wykonywane przez np. skarbnika, pracownika księgowości zajmującego się księgowaniem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, dyrektora Wydziału Inwestycji dotyczą zarówno czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT, jak i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym opodatkowanych i zwolnionych od podatku).

Całkowity obrót Starostwa Powiatowego w 2014 r. wynosił 120 171 631 zł, w tym 1 803 704 zł stanowił obrót z tytułu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym opodatkowanych i zwolnionych od podatku). Czyli 98,5% zrealizowanego w 2014 r. obrotu dotyczyło działalności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.

Podobnie kształtowały się proporcje za 2013 r. Całkowity obrót Starostwa Powiatowego w 2013 r. wynosił 122 530 749 zł, w tym jedynie 1 804 011 zł stanowił obrót z tytułu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Zakupy dotyczące pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu, do których podłączone są m.in. komputery pracowników, o których mowa w pkt 2 i 3 dotyczą zarówno czynności niepodlegąjące opodatkowaniu podatkiem VAT, jak i czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym opodatkowane i zwolnione od podatku). Pracownicy wymienieni w pkt 2 i 3 w ramach swoich obowiązków wykonują zarówno czynności niepodlegąjące opodatkowaniu podatkiem VAT, jak i czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT (w tym opodatkowane i zwolnione od podatku).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

  1. Czy jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem/urządzeń zakupionych bezpośrednio dla pracowników Starostwa wykonujących wyłącznie czynności niepodlegające opodatkowaniu VAT – odliczenie nie przysługuje?
  2. Czy jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem zakupionych dla pracowników wykonujących m.in. czynności podlegające opodatkowaniu VAT i niepodlegające opodatkowaniu VAT – odliczenie przysługuje? Jeśli tak, to czy właściwe jest przyjęcie wskaźnika z art. 90 ust. 2 ustawy o VAT w wysokości 100 %?
  3. Czy jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem zakupionych dla pracowników realizujących zadania z tytułu nadzoru i obsługi pośredniej (np. skarbnik, pracownik księgowości zajmujący się księgowaniem czynności podlegających VAT, Dyrektor Wydziału Inwestycji) – odliczenie przysługuje? Jeśli tak – to czy właściwe jest przyjęcie indywidualnego wskaźnika z art. 90 ust. 8-9 ustawy o VAT?
  4. Czy jeśli zakupy dotyczą pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu do których podłączone są m.in. komputery pracowników o których mowa w pkt 2 i 3 (m.in. serwer wraz z siecią informatyczną, licencja obiegu dokumentów, portal z integracją z ePUAP, promocja, audyt projektu, inżynier kontraktu, dokumentacja projektu – odliczenie przysługuje? Jeśli tak, to czy właściwe jest przyjęcie indywidualnego wskaźnika z art. 90 ust. 8-9 ustawy o VAT?

Stanowisko Wnioskodawcy:

  1. Jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem/urządzeń zakupionych bezpośrednio dla pracowników Starostwa wykonujących wyłącznie czynności niepodlegające opodatkowaniu VAT – odliczenie nie przysługuje. Czynności pracowników związane są wyłącznie z zadaniami niepodlegającymi ustawie o VAT.
  2. Jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem zakupionych dla pracowników wykonujących m.in. czynności podlegające opodatkowaniu VAT i niepodlegające opodatkowaniu VAT – odliczenie przysługuje.
    Ponieważ Powiat nie ma obiektywnej możliwości wyliczenia czynności w związku, z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynności, w związku, z którymi takie prawo nie przysługuje (czynności niepodlegające ustawie o VAT) może więc zastosować art. 90 ust. 2 i odliczyć VAT przy zastosowaniu wskaźnika proporcji wyliczony zgodnie z art. 90 ust 3 ustawy o VAT.
    W sytuacji Powiatu wskaźnik wyliczony zgodnie z art. 90 ust 3 ustawy o VAT wynosi, ponad 98 % czyli VAT odliczany jest w 100%. Zastosowanie takiego rozwiązania daje możliwość odzyskania 100% VAT, ale Wnioskodawca ma wątpliwości, czy w tym przypadku tak wyliczony wskaźnik powinien być stosowany, ponieważ zawyża VAT możliwy do odzyskania, gdyż nie uwzględnia obrotu z tytułu czynności niepodlegających opodatkowaniu, a tym samym nie uwzględnia wykorzystywania sprzętu do czynności niepodlegających opodatkowaniu.
    W piśmie z 19 sierpnia Wnioskodawca wskazał, że przez sformułowanie „odzyskać” należy rozumieć „odliczenie” podatku VAT.
  3. Jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem zakupionych dla pracowników realizujących zadania z tytułu nadzoru i obsługi pośredniej (np. skarbnik, pracownik księgowości zajmujący się księgowaniem czynności podlegających VAT, Dyrektor Wydziału Inwestycji) – odliczenie przysługuje.
    Do wyliczenia Powiat przyjął zasadę, że obliczy wartościowy udział wyodrębnionych komputerów używanych przez pracowników bezpośrednio wykonujących czynności m.in. podlegające ustawie o VAT w stosunku całkowitej wartości projektu. Tak wyliczonym wskaźnikiem obliczy VAT od wartości komputerów wraz z oprogramowaniem/urządzeń zakupionych dla pracowników realizujących zadania z tytułu nadzoru i obsługi pośredniej.
  4. Jeśli zakupy dotyczą pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu, do których podłączeni są m.in. pracownicy o których mowa w pkt 2 i 3 (m.in. serwer wraz z siecią informatyczną, licencja obiegu dokumentów, portal z integracją z ePUAP, promocja, audyt projektu, inżynier kontraktu, dokumentacja projektu) – odliczenie przysługuje.
    Do wyliczenia Powiat przyjął zasadę, jak w punkcie powyżej, że obliczy wartościowy udział wyodrębnionych komputerów używanych przez pracowników bezpośrednio wykonujących czynności m.in. podlegające ustawie o VAT w stosunku całkowitej wartości projektu. Tak wyliczonym wskaźnikiem obliczy VAT, zgodnie z art. 90 ust. 1 ustawy o VAT, od wartości pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu (m.in. serwera wraz z siecią informatyczną, licencji obiegu dokumentów, portalu z integracją z ePUAP, promocji, audytu projektu, inżyniera kontraktu, dokumentacji projektu LP) podatek VAT do odliczenia.

Wyliczenia:

  1. Wskaźnik proporcji wyliczony zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT za 2014 r. – 100%.
  2. Całkowita wartość projektu netto – 1 128 432,31 zł.
  3. Wartość netto komputerów wraz z oprogramowaniem zakupionych dla pracowników wykonujących m.in. czynności podlegające opodatkowaniu VAT i niepodlegające opodatkowaniu VAT – 27 109,95 zł – VAT podlegający zwrotowi wynosi 6 235,29 zł.
  4. Wartościowy udział wyodrębnionych komputerów używanych przez pracowników bezpośrednio wykonujących czynności m.in. podlegające ustawie o VAT w stosunku całkowitej wartości projektu 2,40% ( 27 109,95zł/1 128 432,31 zł).
  5. Wartość komputerów wraz z oprogramowaniem zakupionych dla pracowników realizujących zadania z tytułu nadzoru i obsługi pośredniej – 16 265,97 zł.
  6. Wartość pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu (m.in. serwera wraz z siecią informatyczną, licencji obiegu dokumentów, portalu z integracją z ePUAP, promocji, audytu projektu, inżyniera kontraktu, dokumentacji projektu) – 364 889,53 zł.
  7. Wartość urządzeń przyjętych do wyliczenia kwoty podatku naliczonego – 9 157,05 zł (2,4% x (16 265,97 zł + 364 889,53 zł) VAT podlegający zwrotowi wynosi 2 106,12 zł.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego w zakresie:

  • braku prawa do odliczenia podatku VAT w związku z realizacją projektu pn. „…” jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem/urządzeń zakupionych bezpośrednio dla pracowników Starostwa wykonujących wyłącznie czynności niepodlegające opodatkowaniu VAT – jest prawidłowe,
  • prawa do odliczenia podatku VAT, jeśli zakupy dotyczą komputerów wraz z oprogramowaniem oraz pozostałych urządzeń zakupionych w ramach projektu, wykorzystywanych zarówno do czynności podlegających opodatkowaniu jak i czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT – jest nieprawidłowe.

Na wstępie należy zaznaczyć, że w niniejszej interpretacji dokonano oceny stanowiska Wnioskodawcy wyłącznie w zakresie prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z realizacja projektu pn. „…”. Natomiast w zakresie oceny sposobu wyliczenia „indywidualnego wskaźnika proporcji” oraz przedstawionych wyliczeń, zostanie wydane odrębne rozstrzygniecie.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 ze zm.), zwanej dalej ustawą. W myśl tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

W myśl art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o VAT – w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2013 r. – kwotę podatku naliczonego stanowi, suma kwot podatku określonych w fakturach otrzymanych przez podatnika z tytułu nabycia towarów i usług, z uwzględnieniem rabatów określonych w art. 29 ust. 4.

Stosownie do art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy – w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2014 r. – kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

  1. nabycia towarów i usług,
  2. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Odliczyć można w całości podatek naliczony, który jest związany z transakcjami opodatkowanymi podatnika. Wskazana zasada wyłącza tym samym możliwość dokonywania odliczeń podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku oraz niepodlegających temu podatkowi. Jednocześnie z zasady tej wynika, że odliczenie podatku naliczonego może być częściowe, tzn. w tej części, w jakiej dane towary lub usługi, z którymi związany jest podatek naliczony są wykorzystywane do realizacji czynności opodatkowanych, z pominięciem tej części podatku od tych towarów i usług, w jakiej towary te (usługi) są wykorzystywane do wykonywania czynności zwolnionych od podatku lub niepodlegających temu podatkowi.

W podatku od towarów i usług obowiązuje zasada tzw. „niezwłocznego odliczenia podatku naliczonego”. Zasada ta wyraża się tym, że podatnik, aby skorzystać z prawa do odliczenia, nie musi czekać, aż nabyty towar lub usługa zostaną odsprzedane lub efektywnie wykorzystane na potrzeby działalności opodatkowanej.

W każdym przypadku należy dokonać oceny, czy intencją podatnika wykonującego określone czynności, z którymi łączą się skutki podatkowoprawne, było wykonywanie czynności opodatkowanych.

Ponadto podkreślić należy, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Stosownie do cytowanych wyżej przepisów prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje, gdy odliczenia tego dokonuje podmiot działający w charakterze podatnika oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do celów działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy o VAT).

Od dnia 1 kwietnia 2014 r. powyższy przepis art. 15 ust. 2 ustawy otrzymał następujące brzmienie: „działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.

Stosownie do art. 15 ust. 6 ww. ustawy o VAT, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami podatku od towarów i usług jedynie w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny. Będą to zatem wszystkie realizowane przez te jednostki (urzędy) czynności w sferze ich aktywności cywilnoprawnej, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości), wynajmu, dzierżawy, itd., umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych).

Powiat, w rozumieniu ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2013 r., poz. 595, z późn. zm.), jest jednostką samorządu terytorialnego. Posiada osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Jest właścicielem mienia i innych praw majątkowych oraz samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu powiatu.

Wątpliwości Wnioskodawcy sformułowane w pytaniu pierwszym dotyczą prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie komputerów wraz z oprogramowaniem/urządzeń, zakupionych bezpośrednio dla pracowników Starostwa wykonujących wyłącznie czynności niepodlegające opodatkowaniu,

Jak wskazano wyżej, obniżenie podatku należnego o podatek naliczony może nastąpić jedynie na ściśle określonych przez ustawodawcę zasadach, a jedną z podstawowych przesłanek pozytywnych jest niewątpliwy i bezsporny związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi. W odniesieniu więc do towarów i usług służących wyłącznie czynnościom niepodlegającym opodatkowaniu, nie znajdzie zastosowania cytowany na wstępie art. 86 ust. 1 ustawy o VAT.

W konsekwencji, Wnioskodawcy z tytułu zakupu komputerów wraz z oprogramowaniem /urządzeń, wykorzystywanych przez pracowników Starostwa wykonujących wyłącznie czynności niepodlegające opodatkowaniu, nie przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT.

Zatem, stanowisko Wnioskodawcy oznaczone jako nr 1 jest prawidłowe.

Przechodząc do prawa do odliczenia podatku VAT z tytułu zakupu komputerów wraz z oprogramowaniem oraz pozostałych urządzeń tj. zakupów objętych pytaniami nr 1 do 3, należy zauważyć, że jak wynika z treści wniosku wszystkie opisane komputery wraz z oprogramowaniem oraz pozostałe urządzenia wykorzystywane są zarówno do czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT (opodatkowanych i zwolnionych) jak i do czynności niepodlegąjących opodatkowaniu. Wnioskodawca jednoznacznie wskazał, że w pytaniu mamy do czynienia z zakupami sprzętu wykorzystywanego do wszystkich trzech rodzajów czynności: opodatkowanych podatkiem VAT, zwolnionych od podatku VAT, niepodlegąjących opodatkowaniu podatkiem VAT.

W przypadku dokonywania zakupów związanych z czynnościami, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, jak i czynnościami, w związku z którymi takie prawo nie przysługuje, zastosowanie znajdują przepisy art. 90 ustawy o VAT. Zgodnie z art. 90 ust. 1, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Jeżeli nie jest możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mowa w ust. 1, to na mocy art. 90 ust. 2 ustawy, podatnik może pomniejszyć kwotę podatku należnego o taką część kwoty podatku naliczonego, którą można proporcjonalnie przypisać czynnościom, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, z zastrzeżeniem ust. 10.

Proporcję, o której mowa w cyt. wyżej ust. 2, na podstawie art. 90 ust. 3 ustawy, ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Art. 90 ust. 4 ustawy stanowi, że proporcję, o której mowa w ust. 3, określa się procentowo w stosunku rocznym na podstawie obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy, w odniesieniu do którego jest ustalana proporcja. Proporcję tę zaokrągla się w górę do najbliższej liczby całkowitej.

Na mocy art. 90 ust. 9a ustawy, obowiązującego od 1 stycznia 2014 r., przy ustalaniu proporcji zgodnie z ust. 2-6 do obrotu nie wlicza się kwoty podatku.

Stosownie do art. 90 ust. 10 ustawy, w przypadku gdy proporcja określona zgodnie z ust. 2-8:

  • przekroczyła 98% oraz kwota podatku naliczonego niepodlegająca odliczeniu, wynikająca z zastosowania tej proporcji, w skali roku, była mniejsza niż 500 zł - podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100%;
  • nie przekroczyła 2% – podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 0%.

W rozpatrywanej sprawie wskaźnik proporcji za 2012 r. wynosił 99,56%, za 2013 r. wynosił 99,37%, za 2014 r. – 99,68%. We wszystkich latach wskaźnik został zaokrąglony w górę do najbliższej liczby całkowitej, zgodnie z art. 90 ust. 4 ustawy 6 VAT, tj. 100%. Do wyliczenia kwoty podatku naliczonego do odliczenia, Powiat zastosował rzeczywisty wskaźnik proporcji wyliczony zgodnie z art. 90 ust. 2-8 ustawy o VAX.

Z tak przedstawionego opisu sprawy wynika, że zakupione komputery z oprogramowaniem oraz pozostały sprzęt wykorzystywany jest przez Powiat wyłącznie do czynności opodatkowanych i niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Należy podkreślić, że przepisy dotyczące zasad odliczania częściowego, zawarte w art. 90 ustawy, znajdują zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do czynności wykonywanych w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy. Dotyczą zatem czynności podlegających opodatkowaniu (opodatkowanych i zwolnionych). Natomiast nie dotyczą czynności niepodlegających przepisom ustawy. Zatem, fakt, że w sytuacji Powiatu wskaźnik wyliczony zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy wynosi ponad 98% czyli VAT odliczany jest 100%, nie oznacza, że Wnioskodawca ma możliwość odliczenia 100% podatku VAT z tytułu nabycia towarów wykorzystywanych zarówno do czynności opodatkowanych jak i niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wnioskodawcy będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu sprzętu objętego pytaniem 1-3 wyłącznie w zakresie w jakim sprzęt ten będzie wykorzystywany do czynności opodatkowanych podatkiem VAT.

Z uwagi na brzmienie art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług należy zauważyć, że obowiązkiem Wnioskodawcy jest przypisanie konkretnych wydatków do określonego rodzaju działalności, z którymi wydatki te są związane. Wnioskodawca ma obowiązek odrębnego określenia, z jakim rodzajem działalności będzie związany podatek wynikający z otrzymanych faktur zakupu, czyli dokonania alokacji podatku do czynności podlegających opodatkowaniu (w opisanej sytuacji opodatkowanych) i czynności niepodlegających opodatkowaniu.

W odniesieniu do stosowanej metody wyodrębnienia podatku należy wskazać, że sposób wyodrębnienia kwot podatku naliczonego związanego ze sprzedażą opodatkowaną, winien mieć charakter obiektywny, determinowany okolicznościami sprawy. Wybór metody wyodrębnienia kwot podatku naliczonego należy wyłącznie do obowiązków Wnioskodawcy. Ważne jest jedynie by przyjęta metoda stanowiła właściwe odzwierciedlenie odliczenia podatku naliczonego związanego z czynnościami opodatkowanymi. Jednakże należy podkreślić, że wyłącznie Wnioskodawca znający specyfikę, organizację i podział pracy w swojej jednostce jest w stanie wyodrębnić część podatku naliczonego, związaną z czynnościami podlegającymi opodatkowaniu, a nie organ podatkowy w trybie interpretacji indywidualnej.

Wnioskodawca jest zobowiązany do przyjęcia przy odliczeniu podatku VAT naliczonego obiektywnego kryterium (np. klucza inwestycyjnego bądź transakcyjnego) zapewniającego, że obliczenie proporcji pomiędzy działalnością gospodarczą a działalnością niemającą charakteru gospodarczego będzie obiektywnie odzwierciedlało część wydatków faktycznie przypadającą odpowiednio na każdy z tych rodzajów działalności. Zatem możliwe jest zastosowanie jakiegokolwiek sposobu rozdziału dokonanych zakupów towarów i usług pod warunkiem jednak, że gwarantuje on najdokładniejsze ustalenie kwoty podatku naliczonego do odliczenia (vide: wyrok TSUE w sprawie C-511/10 - pkt 23 i 24 ).

Zatem Wnioskodawcy w odniesieniu do wskazanych we wniosku zakupów wykorzystywanych zarówno do czynności niepodlegających opodatkowaniu jak i do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług, przysługuje prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, jednakże wyłącznie w takim zakresie, w jakim zakupy te można przyporządkować działalności podlegającej VAT w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług i związanej z czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT. Wnioskodawca winien przy zastosowaniu wybranego przez siebie klucza (wskaźnika), wyliczyć wartość podatku związaną z działalnością gospodarczą podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT (opodatkowaną). Wnioskodawcy nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu komputerów wraz z oprogramowaniem dla pracowników wymienionych w pytaniu 2 i 3 oraz zakupu pozostałych urządzeń wykorzystywanych przez tych pracowników w zakresie w jakim sprzęt ten będzie wykorzystywany do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ponieważ sprzęt, będący przedmiotem pytań od nr 1-3, jest wykorzystywany do takich samych kategorii czynności, to określenia kwoty podatku naliczonego do odliczenia należy dokonać na tych samych zasadach (według tych samych przepisów) w odniesieniu do całego tego sprzętu. Wnioskodawca przedstawiając swoje stanowisko wyraził odmienną opinię co do odliczenia podatku w odniesieniu do każdego pytania. Natomiast jak wykazano powyżej, prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu komputerów wraz z oprogramowaniem dla pracowników wymienionych w pytaniu 2 i 3 oraz zakupu pozostałych urządzeń wykorzystywanych przez tych pracowników (wymienionych w pytaniu 4) będzie Wnioskodawcy przysługiwało wyłącznie w zakresie w jakim sprzęt ten będzie wykorzystywany do czynności opodatkowanych podatkiem VAT, z pominięciem czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem VAT.

W konsekwencji, stanowisko Wnioskodawcy do pytań oznaczonych we wniosku jako nr 2, 3 i 4 jest nieprawidłowe.

W zakresie oceny sposobu wyliczania indywidualnego wskaźnika proporcji, zostanie wydane odrębne rozstrzygniecie

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie, ul. Kraszewskiego 4a, 35-016 Rzeszów, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a 43-300 Bielsko-Biała.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj