2015.05.04 - Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu

Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPB2/4511-1-117/15-2/WM
z 4 maja 2015 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 2 lutego 2015 r. (data wpływu: 3 lutego 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty wynagrodzenia wraz z ustawowymi odsetkami – jest:

prawidłowe – w odniesieniu do pytań nr:1, 2, 3;
nieprawidłowe – w odniesieniu do pytania 4.

UZASADNIENIE

W dniu 3 lutego 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty wynagrodzenia wraz z ustawowymi odsetkami.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Sąd okręgowy – wydział cywilny, dnia 16 grudnia 2013 r. wydał wyrok w sprawie z powództwa A i B przeciwko Sp. z o. o., o zapłatę odszkodowania za bezumowne korzystanie z ich nieruchomości oznaczonej nr 188/13, dla której sąd rejonowy prowadzi księgę wieczystą.

Apelacja pozwanej (spółki – dopisek tut. Organu) od tego wyroku została oddalona wyrokiem sądu apelacyjnego z 29 maja 2014 r.

Nie było skargi kasacyjnej.

Wnoszono o zapłatę 234 000 zł, jednak Sąd zasądził kwotę 198 198,29 zł plus odsetki, orzekając wygranie sprawy w 85%.

W dniu 13 czerwca 2014 r. na wspólne konto powodów wpłynęła kwota 273 419,14 zł, składająca się z zasądzonego odszkodowania w wysokości 198 198,29 zł i odsetek ustawowych w wysokości 75 220,85 zł. Połowa tej kwoty, tj. 99 099,15 zł + 37 610,42 zł, w sumie: 136 709,57 zł należy do A, druga połowa – do B.

A od urodzenia, aż do chwili obecnej, mieszka w (…).

B mieszkał w (…), a od 11 lipca 2004 r. do chwili obecnej mieszka i pracuje w Wielkiej Brytanii, gdzie jest rezydentem. Niniejsza prośba o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego dotyczy sytuacji Wnioskodawczyni, tj. A, pomimo, że dalsza treść i oświadczenia dotyczą obojga małżonków.

W małżeństwie Zainteresowanej obowiązuje ustawowy ustrój wspólności majątkowej. Oboje małżonkowie są zatrudnieni na pełen etat, jako pracownicy najemni. Ani Wnioskodawczyni, ani Jej mąż nie prowadzą pozarolniczej działalności gospodarczej. Małżonkowie nie byli i nie są podatnikami podatku od towarów i usług VAT.

Od 1995 r. małżonkowie posiadają i uprawiają grunty rolne, ok. 2,35 ha i z tego tytułu są podatnikami podatku rolnego – gruntowego. Nie posiadają oni i nigdy nie posiadali statusu rolnika ryczałtowego w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.), jak również nie korzystali ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3 i nie byli zobowiązani do prowadzenia ksiąg rachunkowych na podstawie odrębnych przepisów. Działalność rolnicza była prowadzona na potrzeby własne, jednakże małżonkowie nie dostarczali produktów rolnych na rynek i nie świadczyliśmy usług rolniczych.

Podstawę ww. wyroków sądowych stanowiły następujące ustalenia.

Dnia 17 września 2001 r. A i B nabyli w drodze przetargu, od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, na cele rolne, własność nieruchomości rolnej, niezabudowanej, oznaczonej jako działka nr 188/13, dla której sąd rejonowy prowadzi księgę wieczystą, o powierzchni 12,2366 ha. Nabycie nieruchomości nastąpiło na majątek objęty małżeńską ustawową wspólnością majątkową. Grunt był początkowo uprawiany, przez dwa lata, a następnie odłogowany, ze względu na nieopłacalność uprawy spowodowaną degradacją (odwodnieniem i zniszczeniem warstwy organicznej) przez ruch zakładu górniczego, który bezprawnie użytkował teren działki nr 188/13 jako składowisko odpadów, ziemi, kamieni i piasku, drogi i place manewrowe. Doszło nawet do nielegalnego wydobycia żwiru z obszaru 1,1157 ha, co zostało udowodnione w trakcie postępowania sądowego, w 2013 r.

W okresie, kiedy małżonkowie byli właścicielami ww. nieruchomości ( tj. od 17 września 2005 r. do 28 lutego 2008 r.), nie była ona przedmiotem umowy najmu, dzierżawy, itp. Podatek rolny – gruntowy był odprowadzany do gminy.

Nieruchomość oznaczona nr 188/13 od wschodu i południa – na długości około 840 m – graniczy z działką nr 188/14 o powierzchni 34,2239 ha, stanowiącą obszar górniczy kopalni, eksploatowanej przez Spółkę z o. o. Spółka była dzierżawcą nieruchomości oznaczonej nr 188/14, na podstawie umowy z Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa od 24 czerwca 1999 r. Umowa została pierwotnie zawarta do 2 września 2003 r., ale aneksem nr 1 czas jej trwania został przedłużony do 16 września 2003 r., a aneksem nr 2 – do 31 grudnia 2018 r.

Zgodnie z umową, Spółka ma prawo do eksploatacji złoża kruszywa naturalnego, objętego dokumentacją geologiczną, stanowiącego część działki nr 188/14. Działka ta (a także 188/13) powstała w wyniku podziału działki 188/11, której Spółka była użytkownikiem na podstawie umowy dzierżawy z 2 marca 1992 r., zawartej z Państwowym Gospodarstwem Rolnym. Decyzją z dnia 12 sierpnia 1993 r. Urząd Wojewódzki udzielił Spółce koncesji na okres od 1 września 1993 r. do 2 września 2003 r. na wydobywanie kruszywa naturalnego ze złoża położonego na działce nr 188/11.

W dniu 20 marca 2003 r., po podziale działki nr 188/11, Urząd Wojewódzki udzielił Spółce, na okres od 21 marca 2003 r. do 31 grudnia 2018 r. koncesji na eksploatację kruszywa naturalnego ze złoża na terenie działki nr 188/14, stanowiącej własność Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa, a będącej przedmiotem umowy dzierżawy pomiędzy Agencją a Spółką. Granice obszaru i terenu górniczego wyznaczono decyzją z dnia 6 marca 1998 r. i przedstawiono na mapie w skali 1:2000, stanowiącej integralną część koncesji.

W koncesji zobowiązano Spółkę między innymi do prowadzenia działalności zgodnie z projektem zagospodarowania złoża i zatwierdzonym planem ruchu zakładu górniczego oraz do prowadzenia rekultywacji terenów poeksploatacyjnych. Zgodnie z decyzją Urzędu Rejonowego z 28 listopada 1997 r. ustalono leśny kierunek rekultywacji zdegradowanych gruntów, w wyniku eksploatacji kruszywa na działce nr 188/11 zobowiązano Spółkę do przeprowadzenia rekultywacji sukcesywnie w okresie od 2003 r. do 2007 r. oraz zawiadomienia Urzędu o terminie zakończenia prac rekultywacyjnych.

Decyzją z 2 grudnia 2005 r., wydaną przez Starostwo Powiatowe, zmieniono, na wniosek Spółki, termin wykonania rekultywacji określony w decyzji z 28 listopada 1997 r. w ten sposób, że zobowiązano Spółkę do rekultywacji gruntów na działce nr 188/14 w okresie od 2012 r. do 2016 r.

W projekcie zagospodarowania złoża kruszywa naturalnego, opracowanym w marcu 2003 r. na zlecenie Spółki, wskazano, że likwidacja zakładu górniczego będzie prowadzona zgodnie z planem ruchu odkrywkowego zakładu górniczego, zgodnie z ustalonym leśnym kierunkiem rekultywacji. W uproszczonym planie ruchu odkrywkowego zakładu górniczego na lata 2008-2013 przewidziano prowadzenie prac rekultywacyjnych po działalności górniczej wzdłuż zachodniej granicy złoża (granicy między działkami nr: 188/14 i 188/13) od południa w kierunku północnym.

Działka nr 188/13 była do 31 sierpnia 2001 r. przedmiotem umowy użyczenia, na cele rolne, zawartej 1 września 2000 r. pomiędzy Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa a pozwaną. Wcześniej Spółka użytkowała działkę 188/13 bezumownie, co spowodowało konieczność uiszczenia przez AWRSP podatku od nieruchomości. Dnia 6 lutego 2001 r. AWRSP zawarła ze Spółką ugodę, w której ustalono, że po zapłaceniu przez Spółkę w uzgodnionym terminie kwoty 43 235,20 zł tytułem naprawienia szkody wynikłej z konieczności uiszczenia przez Agencję podatku, Agencja zrzeknie się pozostałych roszczeń. Rozliczenia stron dotyczyły okresu użytkowania poprzedzającego zawarcie umowy użyczenia z 1 września 2000 r.

W chwili nabycia nieruchomości oznaczonej nr 188/13 przez małżonków Spółka nie miała już żadnego tytułu prawnego do korzystania z niej. Miała świadomość, że dotychczasowa umowa użyczenia wygasła, ale mimo tego nadal użytkowała nieruchomość na własne potrzeby. Strony prowadziły negocjacje odnośnie zawarcia umowy dzierżawy przedmiotowej nieruchomości, zapłaty tytułem korzystania z niej oraz ewentualnie jej nabycia przez Spółkę.

Do żadnych konkretnych ustaleń nie doszło. Wobec braku porozumienia w kwestii korzystania z gruntu Wnioskodawca wspólnie z mężem podjęli działania na drodze sądowej.

I tak, złożono:

Wniosek do Sądu Rejonowego z 26 lipca 2004 r. o zawezwanie do próby ugodowej w sprawie o naruszenia posiadania działki nr 188/13 i odszkodowania za szkody górnicze. (…)
Pozew do Sądu Okręgowego – Wydział Cywilny o przywrócenie stanu zgodnego z prawem, zaniechanie naruszeń oraz zapłatę (zwrócony z powodu niedotrzymania terminu wyjaśnień przez pełnomocnika).
Pozew do Wydziału Cywilnego Sądu Rejonowego z 4 czerwca 2007 r. o ustalenie odpowiedzialności za degradację gruntów i szkody o charakterze szkód górniczych. Pozew ten oddalono wyrokiem Sądu Okręgowego – Wydział II Cywilny Odwoławczy z dnia 13 października 2009 r. ze wskazaniem, że należy wystąpić z pozwem o zapłatę.
Pozew o zapłatę kwoty 234 000 zł odszkodowania z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości złożony 29 lutego 2008 r. do Sądu Okręgowego – Wydział I cywilny, oddalony wyrokiem z dnia 15 lutego 2010 r, przekazany do ponownego rozpatrzenia wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Wydział I Cywilny, został rozstrzygnięty wyrokiem Sądu Okręgowego – Wydział I Cywilny z 16 grudnia 2013 r. Apelacja pozwanej została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego Wydział Cywilny z dnia 29 maja 2014 r.

Na podstawie tych ostatnich wyroków (pkt 4) Spółka zapłaciła małżonkom kwotę 273 419,14 zł, składająca się z zasądzonego odszkodowania w wysokości 198 198,29 zł i odsetek ustawowych w wysokości 75 220,85 zł.

Wymieniony w punkcie 4. pozew początkowo obejmował roszczenia o zapłatę za bezumowne użytkowanie za to, że Spółka od 17 września 2001 r. do 31 marca 2007 r. w złej wierze użytkowała nieruchomość oznaczoną nr 188/13, jako droga dojazdowa, parking dla samochodów oczekujących na załadunek wydobywanego kruszywa, plac manewrowy do zawracania samochodów ciężarowych, a także jako składowisko odpadów (hałdy). Łącznie powierzchnię użytkowaną przez Spółkę, głównie w południowej części działki nr 188/13 oszacowano na około 10 000 m². Odszkodowanie liczono jako sumę iloczynów powierzchni zajmowanej x stawka zależna od rodzaju użytkowania i okresu czasu, wdanym przedziale czasowym. W toku procesu powołano rzeczoznawców dla dokładnego obliczenia stawki i rodzaju zajętej powierzchni, w wyniku czego powstały następujące opinie:

opinia biegłego z zakresu budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości z 10 lipca 2009 r.;
opinia geodety biegłego sądowego, z dnia 30 kwietnia 2012 r. wykonana na zlecenie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny;
opinia uzupełniająca geodety biegłego sądowego z dnia 9 lipca wykonana na zlecenie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny;
opinia biegłego w zakresie górnictwa odkrywkowego geologii z marca 2013 r. wykonana na zlecenie Sądu Okręgowego – I Wydział Cywilny.

Opinia biegłej sądowej z zakresu budownictwa lądowego i szacowania nieruchomości zawierała przybliżoną powierzchnię zajmowaną przez kopalnię, wykorzystywaną, jako place manewrowe i składowiska piasku, oraz ustalenia dotyczące stawek wynajmu powierzchni w rozpatrywanych okresach czasu. Opinie biegłej sądowej geodety i biegłej sądowej w zakresie górnictwa odkrywkowego i geologii wskazały, że powierzchnia placów manewrowych znajduje się głównie na wierzchniej części nasypu, który u podstawy jest nieco większy niż te powierzchnie oraz że nasyp, utworzony z piasku i kamieni był obiektem, częścią zakładu górniczego. Powierzchnię nasypu ustalono na 7 792 m². Powierzchnię drogi ustalono na 600 m². Razem nasyp + droga = 8 392 m².

Biegłe dodatkowo ujawniły i udokumentowały istnienie na działce Wnioskodawczyni i Jej męża 188/13 wyrobisk kopalni o głębokości do 20 m powierzchni 5 604 m² oraz pasa ochronnego wyrobisk, o powierzchni 5 553 m²; razem 11 157 m², które również były częścią zakładu górniczego.

Prezentowane przez Spółkę podczas procesów dowody, dokumenty, mapy i pisemne oświadczenia zaprzeczały przekroczeniu granicy przy eksploatacji złoża, utworzeniu na działce nr 188/13 wyrobisk i pozostawieniu na jej terenie hałd i nasypów z piasku. Zaprzeczano również zarzutom, że Spółka użytkowała działkę, jako parking, plac manewrowy i miejsce do zawracania samochodów ciężarowych. Spółka przyznała jedynie to, że użytkowała część terenu działki nr 188/13 jako drogę dojazdową do kopalni, o powierzchni około 600 m².

Okazane przez Spółkę mapy, takie jak: mapa sytuacyjno-wysokościowa wyrobisk górniczych stan na 31 grudnia 2003 r., mapa stan na dzień 31 grudnia 2004 r, mapa stan na dzień 31 grudnia 2005 r. oraz mapy z kolejnych lat – dokumentowały położenie wyrobisk w sposób nierzetelny.

Nieprawidłowo naniesiono granice wyrobisk nawet na mapie na konturze z 2007 r. dotyczącej planu ruchu na lata 2008-2013.

Wprowadziło to w błąd Wnioskodawczynię i Jej męża i wpłynęło na sformułowanie początkowej treści pozwu.

Ekspertyzy biegłych sądowych były pierwszymi dokumentami ujawniającymi nieprawidłowości w prowadzeniu ruchu zakładu górniczego i w dokumentacji Spółki, ujawniającymi rzeczywiste położenie wyrobisk i powstanie nasypu w wyniku składowania odpadów produkcyjnych kopalni na działce nr 188/13.

W związku z podejrzeniem możliwości popełnienia przestępstwa, w wyniku niezgodności ewidencji geodezyjnych dokumentów Spółki i ekspertyz biegłych sądowych, skierowano pismo do Prokuratury Rejonowej z 10 października 2013 r.

Skala nieprawidłowości widoczna jest przy porównaniu ww. map z mapami wykonanymi w tej samej skali przez biegłe sądowe. Szczególnie przydatna do zaprezentowania rodzaju i rozmiaru szkód górniczych jest kopia mapy, załącznika do opinii biegłego geodety (np. wykonana na przeźroczystej kalce, ułatwiająca zapoznanie się ze skalą nieprawidłowości w dokumentowaniu wyrobisk i pasów ochronnych i kopalni, poprzez nałożenie jej na oficjalne dokumenty – mapy wykonane w skali 1:2 000).

W następstwie ustalenia rzeczywistego położenia obiektów zakładu górniczego na działce nr 188/13 nastąpiła zmiana powództwa, polegająca na zmianie jego elementów i doprecyzowaniu kierunku postępowania dowodowego. Objęto powództwem roszczenie o odszkodowanie za udokumentowane szkody górnicze w postaci wyrobisk górniczych i pasów (filarów) ochronnych wyrobisk oraz nasypu z piasku. Wyrobiska i pasy ochronne wyrobisk były nowymi elementami włączonymi do postępowania, natomiast nasyp z odpadów piasku pokrywał się fizycznie z powierzchnią określaną wcześniej, jako plac manewrowy i miejsce do zawracania samochodów ciężarowych, zlokalizowane na jego płaskiej górnej powierzchni. Początkowo wystąpiono z wnioskiem o wydłużenie okresu objętego pozwem, do 28 lutego 2008 r., ale na rozprawie w dniu 17 października 2013 r. wycofano to rozszerzenie.

Powierzchnię drogi Sąd ustalił na podstawie mapy wykonanej przez biegłą geodetę. Powierzchnia ta wynosi 600 m² (Czas od 17 września 2001 r. do 12 października 2006 r.).

W dalszej części tekst zawiera fragmenty uzasadnienia wyroku (…) odnośnie najistotniejszych kwestii.

„ (...) Ustaleń odnośnie pozostałej (poza drogą dojazdową) części nieruchomości zajmowanych przez pozwaną Sąd dokonał na podstawie opinii biegłych geodety i geolog oraz na podstawie dokumentów przedłożonych przez pozwaną, a dotyczących prowadzonej przez nią kopalni żwiru. Pozwana twierdziła, że w okresie objętym żądaniem pozwu nie wydobywała żwiru z nieruchomości powodów i nie usypywała na niej hałd piachu i żwiru, w związku z czym, za ten sposób korzystania nie należy się powodom żadne wynagrodzenie. W ocenie Sądu, stanowisko to nie zasługuje na aprobatę. Zgodzić się należy z pozwaną, że dowody zebrane w sprawie nie dają podstaw do przyjęcia, iż w okresie objętym żądaniem pozwu pozwana prowadziła działalność wydobywczą na nieruchomości powodów lub zwoziła na nią piach z terenu kopalni. Okoliczność ta jednak nie sprzeciwia się przyjęciu, że pozwana była posiadaczem nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności. Sąd przypomniał w tym miejscu, że pozwana prowadziła na podstawie koncesji działalność polegającą na wydobywaniu kruszywa naturalnego ze złoża. Zgodnie z koncesją pozwana miała prawo do wydobywania kopaliny na określonym w koncesji obszarze i okresie. Granice obszaru górniczego nie wykraczały poza granice nieruchomości nr 188/14, którą pozwana wydzierżawiła od Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. Koncesja została najpierw udzielona na okres od 1993 roku do 2003 roku, a potem od 2002 roku do 2018 roku. Do działalności pozwanej w okresie objętym sporem zastosowanie miały przepisy ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (t.j. Dz.U. z 2005 r. poz. 228, nr 1947), obowiązującej do dnia 1 stycznia 2012 r. Według definicji określonych w art. 6 ww. ustawy:

zakładem górniczym jest wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wydobywania kopaliny ze złoża, w tym wyrobiska górnicze, obiekty budowlane oraz technologicznie związane z nimi obiekty i urządzenia przeróbcze;
obszarem górniczym jest przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny oraz prowadzenia robót górniczych związanych z wykonywaniem koncesji (treść tej definicji pierwotnie brzmiała „obszarem górniczym jest przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny objętej koncesją”);
terenem górniczym jest przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego;
wyrobiskiem górniczym jest przestrzeń w nieruchomości gruntowej lub w górotworze powstała w wyniku robót górniczych.

Przepis art. 80 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze, nakładał na przedsiębiorcę, w razie likwidacji zakładu górniczego, obowiązek między innymi:

zabezpieczenia lub zlikwidowania wyrobisk górniczych oraz obiektów i urządzeń zakładu górniczego,
zabezpieczenia niewykorzystanej części złoża kopaliny, przedsięwzięcia niezbędnych środków w celu ochrony środowiska oraz rekultywacji gruntów i zagospodarowania terenów po działalności górniczej.

Opis szczegółowych przedsięwzięć zapewniających wykonanie powyższych obowiązków powinien być zawarty w planie ruchu likwidowanego zakładu górniczego (por. art. 81 ust. 2 pr.g.g.).

Mając na uwadze treść powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy wskazał, że wyrobiska górnicze, zaznaczone na mapie biegłej geodety kolorem pomarańczowym (mapa k.850), a na mapie biegłej geodety kolorem żółtym (mapa k.805), stanowią część zakładu górniczego pozwanej, choć wykraczają poza granice obszaru górniczego, wyznaczonego przez organ koncesyjny. Dopóki proces likwidacji zakładu górniczego nie zostanie zgodnie z obowiązującymi przepisami przeprowadzony, dopóty pozwaną uznawać należy za posiadacza zakładu. W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że w okresie objętym żądaniem pozwu pozwana była posiadaczem tej części nieruchomości powodów, która była zajęta pod wyrobiska kopalni. Wskazał, że powodowie zostali pozbawieni możliwości korzystania nie tylko z tej części nieruchomości, która była zajęta pod wyrobiska, ale również tej części, która została wyłączona z użytkowania ze względu na niebezpieczeństwo osunięcia się ziemi. Biegła geolog szerokość tego pasa bezpieczeństwa określiła na 8 metrów, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Taka szerokość pasa ochronnego została również określona przez samą pozwaną w załączniku nr 8 do uproszczonego planu ruchu (por. załącznik nr 8 do uproszczonego planu ruchu – skoroszyt z granatową okładką oraz k.782).

Powierzchnia wyrobiska wynosi 5 604 m², powierzchnia pasa ochronnego wynosi 5 553 m², co daje razem 11 157 m² (Czas od 17 września 2001 r. do 31 marca 2007 r.).

W ocenie Sądu, zebrane w sprawie dowody dają również podstawę do przyjęcia, że na nieruchomość powodów został nawieziony przez pozwaną piach i żwir, z których powstał widoczny na zdjęciach i na mapie biegłej geodety nasyp. Bez znaczenia jest to, że zwałowisko powstało przed nabyciem nieruchomości przez powodów oraz, że z chwilą wybudowania nowej drogi pozwana nie korzystała już ze starej drogi dojazdowej i urządzonego na nasypie placu manewrowego. Wielkość powierzchni nasypu Sad pierwszej instancji ustalił na podstawie opinii biegłej geodety.

Wielkość ta, zgodnie z opinią, wynosi 7792 m² (Czas od 17 września 2001 r. do 31 marca 2007 r.).

Sąd apelacyjny poparł wnioski Sądu pierwszej instancji w oparciu o wiarygodny, prawidłowo zebrany i oceniony materiał dowodowy: (s. 25 uzasadnienia wyroku).

Sąd okręgowy prawidłowo też przyjął, że pozwana była samoistnym posiadaczem części działki powodów, co usprawiedliwia ich roszczenie oparte na art. 224 kc. oraz 225 kc. w stosunku do obszarów, co do których pozwana zaprzeczała, aby je zajmowała. Dotyczyło to tych części działki, w które pozwana ingerowała zanim powodowie stali się jej właścicielami bądź w krótkim okresie po przejściu na nich prawa własności. Zgodnie z art. 336 kc. posiadaczem rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel, użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Elementem tego stanu faktycznego jest zatem korzystanie z rzeczy, w szczególności w granicach odpowiadających stosunkowi prawnemu posiadacz pobiera pożytki i inne dochody z rzeczy. Stan ten obejmuje też składowanie odpadów a także zmiany ukształtowania terenu w sposób trwały, odpowiadający potrzebom samoistnego posiadacza. Sąd Apelacyjny przychylił się zatem do oceny Sądu Okręgowego, że składowanie odpadów kopalni oraz wykopanie urwiska usypanie rozjazdu stanowiło o posiadaniu przez pozwana tej części gruntów powodów, skoro był on używany wyłącznie przez nią na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, także już po zeskładowaniu części przedmiotów. Nie może ona zasłaniać się wówczas stwierdzeniem, że zmiany w ukształtowaniu terenu nastąpiły jeszcze przed zakupem nieruchomości przez powodów, skoro po nabyciu pozwana nadal teren użytkowała jak własny (…).

„(…) W ocenie Sądu dowody zebrane w sprawie dają wystarczającą podstawę do przyjęcia, że pozwana (Spółka) znajdowała się w złej wierze w całym objętym żądaniem pozwu okresie i co do wszystkich części nieruchomości powodów, które w związku z prowadzoną przez siebie działalnością wykorzystywała” (wyrok Sądu Okręgowego z dnia 16 grudnia 2013 r.).

„(…) Wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z poszczególnych części nieruchomości została obliczona w sposób następujący:

wynagrodzenie za nasyp i drogę o łącznej powierzchni 8 392 m²
1. październik 2001 r. – koniec marca 2002 r. - 8392 m² x 0,12 x 6 = 6042,24 zł;
2. kwiecień 2002 r. – koniec marca 2003 r. - 8392 m² x 0,13 x 12 = 13091,52 zł;
3. kwiecień 2003 r. – koniec lutego 2004 r. - 8392 m² x 0,14 x 11 = 12923,68 zł;
4. marzec 2994 r. – koniec października 2004 r. - 8392 m² x 0,15 x 8 = 10070,40 zł;
5. listopad 2004 r. – koniec czerwca 2005 r. - 8392 m² x 0,16 x 8 = 10741,76 zł;
6. lipiec 2005 r. – koniec stycznia 2006 r. - 8392 m² x 0,17 x 7 = 9986,48 zł;
7. luty 2006 r. – koniec lipca 2006 r. - 8392 m² x 0,18 x 6 = 9063,36 zł;
8. sierpień 2006 r. – koniec grudnia 2006 r. - 8392 m² x 0,19 x 5 = 7972,40 zł;
9. styczeń 2007 r. – koniec marca 2007 r. - 8392 m² x 0,20 x 3 = 5035,20 zł.
Razem wynagrodzenie = 84 927,04 zł.
wynagrodzenie za powierzchnię zajętą pod wyrobisko i pas ochronny, o łącznej powierzchni 5604 m² + 5553 m² = 11 157 m²
1. październik 2001 r. – koniec marca 2002 r. - 11157 m² x 0,12 x 6 = 8033,04 zł
2. kwiecień 2002 r. – koniec marca 2003 r. - 11157 m² x 0,13 x 12 = 17404,92 zł
3. kwiecień 2003 r. – koniec lutego 2004 r. - 11157 m² x 0,14 x 11 =17181,78zł
4. marzec 2994 r. – koniec października 2004 r. - 11157 m² x 0,15 x 8 = 13388,40 zł
5. listopad 2004 r. – koniec czerwca 2005 r. - 11157 m² x 0,16 x 8 = 14280,96 zł
6. lipiec 2005 r. – koniec stycznia 2006 r. - 11157 m² x 0,17 x 7 = 13276,83 zł
7. luty 2006 r. – koniec lipca 2006 r. - 11157 m² x 0,18 x 6 = 12049,56 zł
8. sierpień 2006 r. – koniec grudnia 2006 r. - 11157 m² x 0,19 x 5 = 10599,15 zł
9. styczeń 2007 r. – koniec marca 2007 r. - 11157 m² x 0,20 x 3 = 6694,20 zł
Razem wynagrodzenie = 112 908,84 zł.

Łączna kwota wynagrodzenia za drogę z nasypem (8392 m²) i wyrobisko z pasem ochronnym (11 157 m²) wynosi 197 835,88 zł.

Od ww. należało w dalszej kolejności:

odliczyć wynagrodzenie za drogę za okres od 13 października 2006 r. do 31 marca 2007 r.
dodać za całą powierzchnię należność za 13 dni września 2001 r. (od 17 września do 30 września 2001 r.).

Wynagrodzenie za drogę za okres od 13 października 2006 r. do 31 marca 2007 r. wynosi:

od 13 do 31 października 2006 r.: 600 m² x 0,19 = 114 zł; 114:31 (dni) = 3,67 zł za jeden dzień, czyli za 18 dni = 18 x 3,67 zł = 66,06 zł;
listopad 2006 r. – grudzień 2006 r. – 600 m² x 0,19 x 2 = 228 zł;
styczeń 2007 r. – marzec 2007 r. – 600 m² x 0,20 zł x 3 = 360 zł.

Razem: a + b + c = 654,06 zł.

Wynagrodzenie za drogę z nasypem i wyrobisko z pasem ochronnym (19549 m²) za okres od 17 września do 30 września 2001 r. wynosi 1 016,47 zł. Za wrzesień Sąd przyjął stawkę jak za październik 2001 r., w związku z czym obliczenie przedstawia się następująco:

19549 m² x 0,12 = 2345,88 zł za miesiąc;
2345,88; 30 (dni) = 78,19 za dzień;
za 13 dni września wynagrodzenie = 1 016,47 zł

Łączna kwota wynagrodzenia, która wynika z powyższych obliczeń i którą Sąd zasądził wyniosła 198 198, 29zł (197835,88 zł + 1016,47 zł - 654,06 zł = 198 198,29 zł).

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Uwzględniając, że powodowie wygrali sprawę w 85%, Sąd ustalił obowiązek poniesienia przez strony kosztów procesu według zasady stosunkowego rozdzielenia kosztów, określonej w art. 100 k.p.c., a szczegółowe rozliczenie pozostawił referendarzowi.”

Powyższe obliczenia można przedstawić w innej postaci, bardziej odpowiedniej dla obliczenia należności podatkowych:

wynagrodzenie za nasyp o powierzchni 7792 m²:
1. październik 2001 r. - koniec marca 2002 r. - 7792 m² x 0,12 x 6 = 5610,24 zł;
2. kwiecień 2002 r. - koniec marca 2003 r. - 7792 m² x 0,13 x 12 = 12155,52 zł;
3. kwiecień 2003 r.- koniec lutego 2004 r. - 7792 m² x 0,14 x 11 = 11999,68 zł;
4. marzec 2994 r.- koniec października 2004 r. - 7792 m² x 0,15 x 8 = 9350,40 zł;
5. listopad 2004 r. - koniec czerwca 2005 r. - 7792 m² x 0,16 x 8 = 9973,76 zł;
6. lipiec 2005 r. - koniec stycznia 2006 r. - 7792 m² x 0,17 x 7 = 9272,48 zł;
7. luty 2006 r. - koniec lipca 2006 r. - 7792 m² x 0,18 x 6 = 8415,36 zł;
8. sierpień 2/006 r. - koniec grudnia 2006 r. - 7792 m² x 0,19 x 5 = 7402,40 zł;
9. styczeń 2007 r. - koniec marca 2007 r. - 7792 m² x 0,20 x 3 = 4675,20 zł;
10. 13 dni września 2001 r - 7792 x 0,12 x 13/30 = 405,18 zł;
Razem wynagrodzenie za nasyp = 79260,22 zł.
wynagrodzenie za drogę o powierzchni 600 m²:
1. październik 2001 r. - koniec marca 2002 r. - 600 m² x 0,12 x 6 = 432 zł;
2. kwiecień 2002 r. - koniec marca 2003 r. - 600 m² x 0,13 x 12 = 936 zł;
3. kwiecień 2003 r. - koniec lutego 2004 r. - 600 m² x 0,14 x 11 = 924 zł;
4. marzec 2994 r. - koniec października 2004 r. - 600 m² x 0,15 x 8 = 720 zł;
5. listopad 2004 r. - koniec czerwca 2005 r. - 600 m² x 0,16 x 8 = 768 zł;
6. lipiec 2005 r. - koniec stycznia 2006 r. - 600 m² x 0,17 x 7 = 714 zł;
7. luty 2006 r. - koniec lipca 2006 r. - 600 m² x 0,18 x 6 = 648 zł;
8. sierpień 2006 r. - 13 październik 2006 r. - 600 m² x 0,19 x (2 + 13/31) = 275,81 zł;
9. 13 dni września 2001 r. - 600 x 0,12 x 13/30 = 31,20 zł.
Razem wynagrodzenie za drogę = 5449,01zł.
Wynagrodzenie za powierzchnię zajętą pod wyrobisko pas ochronny, o łącznej powierzchni 5604 m² + 5553 m² = 11 157 m² za okres od 1 października 2001 r. do 31 marca 2007 r. obliczono na 112 908,84 zł. Do tego dodając wynagrodzenie za 13 dni września 2001 r.: 11157 m² x 0,12 x 13/30 = 580,16 zł.

112 908,84 + 580,16 = 113489 zł

Razem wynagrodzenie za wyrobisko z pasem ochronnym = 113 489,00 zł

Razem wynagrodzenie za drogę = 5449,01 zł

+ 0,06 zł korekty na przybliżenia 22 miejsca po przecinku + 0,06 zł

Razem wynagrodzenie za nasyp = 79260,22 zł.

Razem odszkodowanie = 198 198,29 zł

Razem odsetki ustawowe = 75 220,85 zł

Razem = 273419,14 zł

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

Czy Wnioskodawczyni rozlicza się z podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok 2014, za uzyskanie połowy odszkodowania z odsetkami, tj. kwoty 136 709,57 zł?
Czy Zainteresowana odpowiada wobec polskiego urzędu skarbowego za rozliczenie podatku z drugiej połowy odszkodowania, w przypadku, gdy z drugiej połowy odszkodowania Jej mąż, rozlicza się wobec Wielkiej Brytanii, gdzie jest rezydentem?
Czy otrzymana przez Wnioskodawczynię połowa odsetek, tj. kwota 37 610,42 zł, jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych?
Czy otrzymana przez Zainteresowaną połowa odszkodowania, tj. kwota 99 099,15 zł, jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych? (To pytanie składa się z trzech następujących zapytań: 4A, 4B, 4C).
4A. Czy otrzymana połowa odszkodowania za drogę, tj. kwota 2724,54 zł (1/2 x 5449,07 = 2724.54 zł), jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych?
4B. Czy otrzymana połowa odszkodowania za nasyp, tj. kwota 39630,11 zł (1/2 x 79260,22 = 39630,11 zł), jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych?
4C. Czy otrzymana połowa odszkodowania za wyrobisko i pas (filar) ochronny wyrobiska górniczego, kopalni odkrywkowej żwiru, tj. kwota 56 744,50 zł (1/2 x 113 489,00 = 56 744,50 zł) jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zdaniem Wnioskodawczyni:

Ad. 1.

Zainteresowana odpowiada za rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych, za rok 2014, za uzyskanie połowy odszkodowania z odsetkami, tj. kwoty 136 709,57 zł.

Ad. 2.

Wnioskodawczyni nie odpowiada za rozliczenie podatku z drugiej połowy odszkodowania wobec polskiego urzędu skarbowego, ponieważ Jej mąż, z otrzymanej drugiej połowy odszkodowania powinien rozliczyć się wobec Wielkiej Brytanii, gdzie jest rezydentem.

Ad. 3.

Otrzymana przez Zainteresowaną połowa odsetek, tj. kwota 37 610,42 zł, nie jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych. Kodeks cywilny stanowi, że odsetek za zwłokę nie można utożsamiać z odszkodowaniem (naprawieniem szkody), wobec czego należy je uznać za przychód podlegający opodatkowaniu. Wnioskodawczyni musi ją wykazać w zeznaniu rocznym za rok 2014 w rubryce „Przychody z innych źródeł”.

Ad. 4.

Odpowiedź na to pytanie składa się z odpowiedzi na pytania 4A, 4B i 4C.

Ad. 4A.

Otrzymana przez Wnioskodawczynię połowa odszkodowania za drogę, tj. kwota 2724,54 zł (1/2 x 5449,07 = 2724,54 zł) nie jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega bowiem, odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 21 ust. 1 pkt 3b). Odszkodowanie to zaliczone jest jako „inne, nie spełniające wymogów postawionych w art. 21 ust. 1 pkt 3”. Zainteresowana musi ją wykazać w zeznaniu rocznym za rok 2014 w rubryce „Przychody z innych źródeł”.

Ad. 4B.

Otrzymana połowa odszkodowania za nasyp, tj. kwota 39630,11 zł, (1/2 x 79 260,22 = 39630,11zł) jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych. Wprawdzie górna powierzchnia nasypu użytkowana była jako plac manewrowy, Sąd nie badał jednak tej powierzchni i do obliczenia odszkodowania przyjął powierzchnię nasypu. Sam nasyp składał się z piasku i kamieni, a jego utworzenie było szkodą górniczą. Na podstawie opinii biegłej sądowej geodety i biegłej sądowej z zakresu górnictwa odkrywkowego i geologii nasyp został zakwalifikowany, jako obiekt powstały w wyniku działalności zakładu górniczego, utworzony dla potrzeb ruchu kopalni i część zakładu górniczego, pozostawiona na nieruchomości małżonków w rozpatrywanym w pozwie okresie czasu (mapka dołączona do opinii).

Stosownie do regulacji zawartej w art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy, w brzmieniu obecnie obowiązującym, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkami wymienionymi w podpunktach a) do g), które to wyjątki nie dotyczą omawianego tu przypadku.

Odrębnymi przepisami rangi ustawowej, z których wynikają wprost zasady ustalania odszkodowania, w tym przypadku jest ustawa – Kodeks cywilny, z dnia 23 kwietnia 1964 r. tj. Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm. oraz ustawa Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, obowiązująca do 1 stycznia 2012 r. Dział V Stosunki sąsiedzkie i odpowiedzialność za szkody.

Poniżej zacytowano najistotniejsze artykuły Ustawy – Prawo geologiczne i górnicze:

Art. 91.

Właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, jeżeli ruch ten odbywa się zgodnie z zasadami określonymi w ustawie. Może żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody zgodnie z przepisami tej ustawy.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do innych podmiotów zagrożonych ruchem zakładu górniczego.
Jeżeli nie zachodzą okoliczności przewidziane w ust. 1 i 2, przedsiębiorca odpowiada za szkodę według zasad określonych w Kodeksie cywilnym.

Art. 92. Do naprawiania szkód, o których mowa w art. 91 ust. 1 i 2, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Art. 93. 1. Jeżeli nie można ustalić, kto wyrządził szkodę, odpowiada za nią przedsiębiorca, który w chwili ujawnienia się szkody jest uprawniony do wydobywania kopaliny w granicach obszaru górniczego.

Art. 94.

Naprawienie szkody powinno nastąpić przez przywrócenie stanu poprzedniego.
Przywrócenie stanu poprzedniego może nastąpić przez dostarczenie gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju.
Naprawienie szkody w gruntach rolnych i leśnych następuje w drodze rekultywacji, zgodnie z przepisami o ochronie tych gruntów.
Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego ciąży na przedsiębiorcy.

Art. 95.

Jeżeli nie jest możliwe przywrócenie stanu poprzedniego lub koszty tego przywrócenia rażąco przekraczałyby wielkość poniesionej szkody, naprawienie szkody następuje przez zapłatę odszkodowania.
Jeżeli poszkodowany poniósł nakłady na naprawienie szkody, odszkodowanie ustala się w wysokości odpowiadającej wartości uzasadnionych nakładów. Przepis ten nie narusza postanowień ust. 1.
W uzasadnionych przypadkach odszkodowanie może być wypłacone z zabezpieczenia ustalonego zgodnie z art. 17.

Art. 97.

W sprawach o naprawienie szkód uregulowanych przepisami niniejszego działu orzekają sądy powszechne.

Art. 100. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności za szkody spowodowane inną niż wydobywanie kopalin działalnością regulowaną ustawą.

Z regulacji ww. ustaw wynika, że dla powstania odpowiedzialności cywilnej z tytułu szkody wyrządzonej ruchem zakładu górniczego (tzw. szkody górniczej) niezbędne jest łączne zaistnienie trzech przesłanek:

zdarzenia, z którym łączy się obowiązek naprawienia szkody (ruch zakładu górniczego),
powstania szkody,
związku przyczynowego między zdarzeniem a szkodą.

W momencie złożenia pozwu do Sądu Wnioskodawczyni nie była już właścicielem nieruchomości i nie dotyczyła Jej możliwość naprawy poprzez przywrócenie stanu poprzedniego. Możliwe było jedynie dochodzenie odszkodowania poprzez zapłatę za straty poniesione na nieruchomości. W czasie trwania procesu, w następstwie ustalenia rzeczywistego położenia obiektów zakładu górniczego na działce nr 188/13, nastąpiła zmiana powództwa, polegająca na zmianie jego elementów i doprecyzowaniu kierunku postępowania dowodowego.

Objęto powództwem roszczenie o odszkodowanie za udokumentowane szkody górnicze w postaci nasypu z piasku, wyrobisk górniczych i pasów (filarów) ochronnych wyrobisk.

Powyższa część odszkodowania, jako spełniająca wymogi art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i mająca na celu zrekompensowanie poszkodowanemu poniesionej przez niego szkody, a nie jego wzbogacenie, nie powinna być rozpatrywana w kategorii „inne odszkodowania”, odpowiednio do regulacji art. 21 ust. 1 pkt 3b.

Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 7 listopada 2003 roku (sygn. akt I SA/Łd 1210/02), każde odszkodowanie otrzymane na podstawie przepisów prawa rangi ustawowej (w tym na podstawie kodeksu pracy), o ile nie znalazło się w katalogu wyłączeń z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego.

Ad. 4C.

Otrzymana przez Wnioskodawczynię połowa odszkodowania za wyrobisko i pas (filar) ochronny wyrobiska górniczego, kopalni odkrywkowej żwiru, tj. kwota 56744,50 zł (1/2 x 113 489,00 = 56 744,50 zł) jest zwolniona z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Argumentacja jest podobna do tej zawartej w poprzednim punkcie (4B), dotyczącym nasypu. Wyeksploatowanie żwiru z powierzchni działki nr 188/13, w wyniku czego powstało wyrobisko o głębokości do 20 m i utworzenie na tej działce filaru ochronnego skarpy wyrobiska, było szkodą górniczą. Na podstawie opinii biegłej sądowej geodety i biegłej sądowej z zakresu górnictwa odkrywkowego i geologii wyrobisko i pas ochronny zostały zakwalifikowane, jako obiekty powstałe w wyniku działalności zakłady górniczego, utworzone dla potrzeb ruchu kopalni i jako części zakładu górniczego, pozostawione na nieruchomości Wnioskodawczyni w rozpatrywanym w pozwie okresie czasu (mapka dołączona do opinii).

Odrębnymi przepisami rangi ustawowej, z których wynikają wprost zasady ustalania odszkodowania, w tym przypadku jest ustawa – Kodeks cywilny, z dnia 23 kwietnia 1964 r. tj. Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm. oraz ustawa – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. tj. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947, obowiązująca do 1 stycznia 2012 r. Dział V Stosunki sąsiedzkie i odpowiedzialność za szkody.

Poniżej zacytowano najistotniejsze artykuły ustawy – Prawo geologiczne i górnicze:

Art. 91.

Właściciel nie może sprzeciwić się zagrożeniom spowodowanym ruchem zakładu górniczego, jeżeli ruch ten odbywa się zgodnie z zasadami określonymi w ustawie. Może żądać naprawienia wyrządzonej tym ruchem szkody zgodnie z przepisami tej ustawy.
Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do innych podmiotów zagrożonych ruchem zakładu górniczego.
Jeżeli nie zachodzą okoliczności przewidziane w ust. 1 i 2, przedsiębiorca odpowiada za szkodę według zasad określonych w Kodeksie cywilnym.

Art. 92. Do naprawiania szkód, o których mowa w art. 91 ust. 1 i 2, stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

Art. 94.

Naprawienie szkody powinno nastąpić przez przywrócenie stanu poprzedniego.
Przywrócenie stanu poprzedniego może nastąpić przez dostarczenie gruntów, obiektów budowlanych, urządzeń, lokali, wody lub innych dóbr tego samego rodzaju.
Naprawienie szkody w gruntach rolnych i leśnych następuje w drodze rekultywacji, zgodnie z przepisami o ochronie tych gruntów.
Obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego ciąży na przedsiębiorcy.

Art. 95.

Jeżeli nie jest możliwe przywrócenie stanu poprzedniego lub koszty tego przywrócenia rażąco przekraczałyby wielkość poniesionej szkody, naprawienie szkody następuje przez zapłatę odszkodowania.
Jeżeli poszkodowany poniósł nakłady na naprawienie szkody, odszkodowanie ustala się w wysokości odpowiadającej wartości uzasadnionych nakładów. Przepis ten nie narusza postanowień ust. 1.
W uzasadnionych przypadkach odszkodowanie może być wypłacone z zabezpieczenia ustalonego zgodnie z art. 17.

Art. 97. 1. W sprawach o naprawienie szkód uregulowanych przepisami niniejszego działu orzekają sądy powszechne.

Art. 100. Przepisy niniejszego działu stosuje się odpowiednio do odpowiedzialności za szkody spowodowane inną niż wydobywanie kopalin działalnością regulowaną ustawą.

zdarzenia. z którym łączy się obowiązek naprawienia szkody (ruch zakładu górniczego),
powstania szkody,
związku przyczynowego między zdarzeniem a szkodą.

W momencie złożenia pozwu do Sądu Wnioskodawczyni nie była już właścicielem nieruchomości i nie dotyczyła jej możliwość naprawy poprzez przywrócenie stanu poprzedniego. Możliwe było jedynie dochodzenie odszkodowania poprzez zapłatę za straty poniesione na nieruchomości. W czasie trwania procesów, w następstwie ustalenia rzeczywistego położenia obiektów zakładu górniczego na działce nr 188/13, nastąpiła zmiana powództwa, polegająca na zmianie jego elementów i doprecyzowaniu kierunku postępowania dowodowego. Objęto powództwem roszczenie o odszkodowanie za udokumentowane szkody górnicze w postaci wyrobisk górniczych i pasów (filarów) ochronnych wyrobisk. Powyższa część odszkodowania, jako spełniająca wymogi art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i mająca na celu zrekompensowanie poszkodowanemu poniesionej przez niego szkody, a nie jego wzbogacenie, nie powinna być rozpatrywana w kategorii „inne odszkodowania”, odpowiednio do regulacji art. 21 ust. 1 pkt 3b.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe – w odniesieniu do pytań nr:1, 2, 3. Stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Zainteresowanej.

Natomiast, stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe – w odniesieniu do pytania 4.

Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jednocześnie, jak wynika z treści przepisu art. 9 ust. 2 ww. ustawy, dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Stosownie do przepisu art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Rodzaje źródeł przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie w pkt 9 wymieniono inne źródła.

Zgodnie z postanowieniami z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności”, definicja źródeł przychodów ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie. Z przychodem z innych źródeł mamy zatem do czynienia w każdym przypadku, kiedy podatnik osiąga korzyść majątkową.

Jednakże, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Ponadto, w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Jak wskazano we wniosku w 2014 r. na konto Zainteresowanej i Jej męża wpłynęło świadczenie otrzymane na podstawie wyroku sądowego. Tytułem do ww. wypłaty było zasądzenie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu należącego do małżonków wraz z odsetkami ustawowymi.

Zauważyć należy, że zagadnienia dotyczące bezumownego korzystania z nieruchomości zostały uregulowane w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.; dalej: „KC”).

W myśl art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jej posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 ww. ustawy).

Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wynagrodzenie o jakim mowa w przywoływanych normach nie jest odszkodowaniem. Stanowi ono natomiast sposób regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami.

Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego w zakresie wymienionych w nich roszczeń wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela. Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 KC), a nie wyrządzeniem szkody w jakiejkolwiek postaci.

Tym samym świadczenie przysługujące z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi, lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą korzystający z rzeczy musiałby uiścić właścicielowi, gdyby to korzystanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdy rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. W związku z powyższym, tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.

Jak już wcześniej wskazano ustawa podatkowa nie zawiera definicji szkody czy odszkodowania, jednakże dokonując jego wykładni nie należy odbiegać od jego rozumienia jakie temu pojęciu zostało nadane w systemie prawa cywilnego. O tym co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują co do zasady przepisy art. 361 i art. 363 Kodeksu cywilnego. Natomiast przedmiotowe świadczenie jako nie służące naprawieniu szkody, nie ma charakteru odszkodowawczego, podobnie jak korzystanie z nieruchomości przez posiadacza nie oznacza wyrządzenie jej właścicielowi szkody tylko dlatego, że nie łączy ich ważny stosunek prawny, a właściciel nie mógł z nieruchomości tej korzystać. Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 224 § 2 i art. 225 jest należne bez względu na uszczerbek majątkowy, jaki poniósł lub mógłby ponieść właściciel rzeczy.

Zaakcentować należy, że specyfika postępowania interpretacyjnego polega na tym, że upoważniony do wydania interpretacji indywidualnej organ podatkowy orzeka tylko i wyłącznie w obrębie stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię. Co oznacza, że organ rozpatrujący konkretną sprawę nie ma możliwości modyfikowania (uzupełniania, odtwarzania) stanu faktycznego tej sprawy, nie prowadzi również postępowania dowodowego w trybie działu IV Ordynacji podatkowej. Skoro Zainteresowana wskazała we wniosku, że sąd zasądził na Jej rzecz wypłatę wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania – a nie odszkodowania – tut. Organ nie ma podstaw do rozpatrzenia przedmiotowej sprawy pod kątem skutków podatkowych wypłaty odszkodowania. Powtórzyć bowiem należy, że organ upoważniony do wydania interpretacji nie miał umocowania zbadania przedmiotowej sprawy poza nakreślony we wniosku opis stanu faktycznego.

W świetle powyższego, stwierdzić należy, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości należącej do Zainteresowanej i Jej męża stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem każdy z beneficjentów ww. wynagrodzenia otrzymuje realne przysporzenie majątkowe. W odniesieniu do wypłaty ww. świadczeń brak jest podstaw do zastosowania zwolnień od podatku, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Podkreślić bowiem należy, że ewentualne zwolnienie znajduje zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do otrzymania odszkodowania, co na gruncie badanej sprawy nie było miejsca.

Z powyższego względu również stanowisko Zainteresowanej, zgodnie z którym wynagrodzenie (według Wnioskodawczyni – odszkodowanie) wypłacone za drogę stanowi inne odszkodowanie, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Ponadto, informuje się, że dołączone do wniosku dokumenty nie podlegały analizie w toku postepowania w sprawie wydania interpretacji indywidualnej. Organ wydający interpretację indywidualną bazuje tylko i wyłącznie na przedstawionym przez Zainteresowaną opisie stanu faktycznego.

Z kolei, odnosząc się do powołanych przez Zainteresowaną wyroków sądów administracyjnych, wskazać należy, że stanowisko przyjęte w tych orzeczeniach nie może stanowić samodzielnej podstawy prawnej rozstrzygnięcia tut. Organu. Powyższe wynika z treści art. 153 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, zgodnie z którym ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia.

Poinformować należy, że zgodnie z art. 14b § 1 ustawy – Ordynacja podatkowa, minister właściwy do spraw finansów publicznych, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną).

Wskazać należy, iż z uwagi na to, że wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej stosowania przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych został złożony przez Wnioskodawczynię – jednego z beneficjentów zasądzonego odszkodowania wraz odsetkami, zaznacza się, iż interpretacja nie wywiera skutku prawnego dla drugiego z beneficjentów tego świadczenia, tj. męża Wnioskodawczyni.

Mąż Zainteresowanej, chcąc uzyskać interpretację indywidualną powinien wystąpić z odrębnym wnioskiem o jej wydanie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin