Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPBII/1/415-591/14/MK
z 17 października 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749, ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. Nr 112, poz. 770, ze zm.) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 15 lipca 2014 r. (data wpływu do Biura – 16 lipca 2014 r.), uzupełnionym 29 września 2014 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania świadczeń otrzymanych (przyznanych) na podstawie wyroku:

• w zakresie zwolnienia z podatku dochodowego świadczenia i ustawowych odsetek z tytułu bezumownego korzystania z działki oraz wykazania tego świadczenia w zeznaniu podatkowym na druku PIT-38 – jest nieprawidłowe,
• w pozostałym zakresie – jest prawidłowe.
  
  

UZASADNIENIE

W dniu 16 lipca 2014 r. wpłynął do Biura ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania świadczeń otrzymanych (przyznanych) na podstawie wyroku.

Z uwagi na fakt, że wniosek nie spełniał wymogów formalnych w piśmie z 22 września 2014 r. znak: IBPB II/1/415-591/14/MK wezwano do jego uzupełnienia.

Wniosek uzupełniono 29 września 2014 r.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wyrokiem Sądu Okręgowego zasądzono od Spółki Akcyjnej na rzecz Wnioskodawcy zapłatę w wysokości 77.900 zł z ustawowymi odsetkami od 12 czerwca 2012 r.

Wnioskodawca wniósł do Sądu pozew o zasądzenie kwoty tytułem zadośćuczynienia za wykorzystanie części nieruchomości, będącej jego własnością – w postaci elementów infrastruktury technicznej gazociągu – w wyniku czego poniósł szkodę, ponieważ nieruchomość utraciła wartość nabywczą i poniósł szkodę w postaci ograniczenia prawa do korzystania. Wnioskodawca nie może na własnej działce postawić domu mieszkalnego w związku z przebiegiem gazociągu.

Wnioskodawca nieruchomość nabył na własność jako spadkobierca na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego o stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłych rodzicach. Przez część nieruchomości, na długości ok. 22,5 m przebiega gazociąg wysokoprężny, natomiast na jej powierzchni zlokalizowany jest Zespół Zaporowo-Upustowy (ZZU), zajmujący obszar ok. 27 m kw., które to elementy stanowią własność Spółki Akcyjnej.

Wnioskodawca nigdy nie wyraził zgody na korzystanie z jego nieruchomości, a w księgach wieczystych nie ma zapisu o służebności przesyłu.

Wysokość zapłaty za szkodę wynika między innymi z uwzględnienia utraty wartości rynkowej nieruchomości związanej z przebiegiem gazociągu i stacji ZZU – spadek wartości zbywczej działki z rurociągiem gazowym jest ewidentny oraz z ograniczenia prawa użytkowania własnej nieruchomości w związku z brakiem możliwości zabudowy na terenie, przez który przebiega gazociąg i w jego pobliżu – Wnioskodawca nie może postawić budynku mieszkalnego na terenie swojej działki, gdyż przepisy o bliskości urządzeń gazowniczych uniemożliwiają taką zabudowę, tym samym musi kupić inną działkę dla realizacji celu budowlanego. Dodatkowo przedmiotem pozwu było wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki w oznaczonym okresie.

Wnioskodawca nie prowadzi działalności gospodarczej i otrzymane zadośćuczynienie nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Wnioskodawca otrzymał na konto bankowe łącznie kwotę wynikającą z wyroku w wysokości 96.728,40 zł. W wyroku jest zasądzone:

• kwota 77.900 zł – zapłata;
• kwota 3.617 zł – zwrot kosztów adwokata;
• kwota 5.596,68 zł – zwrot kosztów procesu.
  
  

Reszta otrzymanej kwoty w wysokości 9.614,40 zł stanowi odsetki.

Wnioskodawca otrzymał dwie raty – kwotę 53.768,10 zł w 2013 r., co zgłosił do opodatkowania w całej otrzymanej kwocie w PIT-38, co zasugerowano mu w Urzędzie Skarbowym. Druga rata w kwocie 42.959,98 zł wpłynęła w 2014 r.

Wątpliwość budzi to czy ma to opodatkowywać, a jeżeli tak to w jaki sposób?

Uzupełnienie wniosku, które wpłynęło do Biura 22 września 2014 r. zawiera następujące informacje:

1. Cyt. z wyroku: Wyrok Sądu (…), po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2013 r. sprawy z powództwa (…) Wnioskodawcy przeciwko (…) Spółce Akcyjnej o zapłatę:
   1. Zasądza od pozwanego (Spółki Akcyjnej) na rzecz (Wnioskodawcy) kwotę 77.900 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2012 r.
   2. W pozostałej części powództwo oddala.
   3. Zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.
   4. Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego kwotę 5.596,68 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, od uiszczenia których powód był zwolniony.
   Dalej Wnioskodawca wskazał, że na tym treść wyroku się kończy. Nie ma uzasadnienia, a z treści nie wynika co Sąd zasądził. Zapisane jest, że zapłatę.
   
2. W pozwie złożonym do Sądu przedstawiciel prawny zapisał tytuł: „Pozew o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości”. W uzasadnieniu pozwu w dowodzie nr 4 wskazuje się, że „Wysokość wskazanego pozwem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie jest adekwatna do stopnia ingerencji pozwanej w treść powoda oraz uwzględnia wartość rynkową nieruchomości i jej przeznaczenie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zaznaczyć również należy, iż wskazana inwestycja ma charakter trwały. Ponadto, w związku z przebiegiem ww. linii przesyłowej, ze względu na bezpieczeństwo, w znaczny sposób ograniczone zostało prawo powoda do przeprowadzenia, zgodnych z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego inwestycji.”
   Wnioskodawca stwierdza, w związku z tymi zapisami, że trudno jednoznacznie wskazać czego dotyczy świadczenie, jeżeli Sąd w wyroku nie wskazał tytułu: wynagrodzenie, odszkodowanie czy zadośćuczynienie. W tytule pozwu wskazane jest wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. W dowodzie nr 1 uzasadnienia pozwu wskazuje się podstawę roszczenia zgodnie z art. 224 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 225 Kodeksu. Jednak w dowodzie nr 4 uzasadnienia pozwu wskazuje się na fakt obniżenia wartości i użyteczności działki, co ma konsekwencje odszkodowawcze i charakter zadośćuczynienia.
   
3. Wnioskodawca nie jest w stanie ustalić w jakich częściach Sąd zasądził wynagrodzenie za bezumowne korzystanie, a w jakiej odszkodowanie za obniżenie wartości i użyteczności działki – bo nie ma w wyroku jakiegokolwiek odniesienia do pozwu i uzasadnienia.
   
4. Sąd w wyroku nie podał jakiejkolwiek podstawy prawnej dla zasądzonej kwoty.
   
5. Otrzymana kwota została wypłacona na podstawie wyroku, a w wyroku nie ma słowa odnośnie tytułu wypłaty.
   
6. Przedmiotowa nieruchomość gruntowa wchodzi w skład gospodarstwa rolnego w rozumieniu ustawy o podatku rolnym.
   
7. Operator sieci to Spółka Akcyjna. Wnioskodawca nie ma wiedzy, czy jest to podmiot uprawniony do prowadzenia inwestycji dotyczących budowy urządzeń infrastruktury technicznej, a z żadnego dokumentu biorącego udział w sprawie to nie wynika.
   
8. Wnioskodawca poniósł koszty związane z adwokatem, udokumentowane fakturą z dnia 25 lutego 2014 r. na wartość brutto 5.033 zł – faktura zapłacona gotówką. Kwota wydatkowana na koszty procesu to wartość 14.100 zł – kwota przekazana adwokatowi za pokwitowaniem w dniu 22 stycznia 2014 r.

Wnioskodawca stwierdza, że w zaufaniu do państwa prawa złożył pozew i został wydany wyrok. W wyroku Sąd nie podaje istotnych dla kwestii podatkowych cech zasądzonej kwoty takich jak tytuł zasądzonej kwoty i podstawa prawna. Wątpliwość, która się zrodziła na gruncie prawa podatkowego wymaga przyjęcia stanowiska przez Krajową Informację Podatkową – o co wnioskuje. Prosi, na podstawie danych, które opisał i dokumentuje kserokopiami pozwu i wyroku o rozstrzygnięcie kwestii podatkowej w tym zakresie, gdyż nie ma innych danych i wiedzy niż zawarta w tych dokumentach.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

1. Czy w opisanym stanie faktycznym otrzymane zadośćuczynienie na podstawie wyroku sądowego – do wysokości określonej w tym wyroku – jest zwolnione od podatku dochodowego?
2. Czy odsetki zasądzone wyrokiem Sądu i otrzymane, należy traktować jako nierozerwalną część zadośćuczynienia i są one zwolnione od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b?
3. Czy w przypadku obowiązku opodatkowania otrzymanego zadośćuczynienia stanowi ono tytuł jako „inne przychody” i opodatkowane winno być w zeznaniu rocznym PIT-36, czy Wnioskodawca prawidłowo opodatkował w PIT-38?
4. Czy w przypadku obowiązku opodatkowania odsetek otrzymane odsetki stanowią tytuł jako „inne przychody” i opodatkowane winny być w zeznaniu rocznym PIT-36, czy też Wnioskodawca prawidłowo wykazał je w PIT-38?
5. Czy podstawę opodatkowania stanowi otrzymana kwota 96.728,08 zł pomniejszona o zasądzony w wyroku zwrot kosztów zastępstwa adwokackiego w kwocie 3.617 zł i pomniejszona o kwotę otrzymaną tytułem zwrotu kosztów procesu w kwocie 5.596,68 zł? Czyli opodatkowaniu podlegałaby kwota zadośćuczynienia w wysokości 77.900 zł plus kwota 9.614,40 zł odsetek?
6. Czy jeżeli jest obowiązek opodatkowania tego zadośćuczynienia a Wnioskodawca zgłosił już do opodatkowania pierwszą otrzymaną ratę, tj. kwotę 53.768,10 zł w PIT-38 za 2013 r., to z drugiej raty może potrącić koszty adwokata i procesu i opodatkować różnicę?
   
   

Ad. 1. Zdaniem Wnioskodawcy, w zaistniałym stanie faktycznym otrzymana zapłata na podstawie wyroku Sądu jest zwolniona od podatku dochodowego, gdyż ma tu zastosowanie przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwalniający inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub w tej ugodzie; sytuacja opisana w zastrzeżeniach nie występuje. Wnioskodawca nie prowadzi bowiem działalności gospodarczej i sytuacja nie ma związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Ad. 2. Odsetki zasądzone w wyroku Sądowym są częścią zadośćuczynienia, gdyż pozwany nie wypłacił żądanego zadośćuczynienia na wezwanie Wnioskodawcy, co spowodowało proces sądowy, który odwlekał w czasie zapłatę, a tym samym zmniejszył jej realną wartość w związku z utratą wartości pieniądza w czasie. Odsetki są wyrównaniem tej realnej wartości pieniądza w czasie, a tym samym stanowią wartość zadośćuczynienia. Jeżeli odsetki rekompensujące utratę wartości zasądzonego zadośćuczynienia są nierozerwalną częścią zadośćuczynienia – powinny być zwolnione z podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym.

Ad. 3. Jeżeli zadośćuczynienie ma być opodatkowane, to w PIT-38 zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

Ad. 4. Jeżeli zadośćuczynienie ma być opodatkowane, to w PIT-38 w pozycji „inne przychody”.

Ad. 5. Jeżeli podlega to pod opodatkowanie, to podstawę opodatkowania powinna stanowić otrzymana kwota 96.728,08 zł, pomniejszona o zasądzone koszty adwokata w kwocie 3.617zł – jako należne adwokatowi i pomniejszona o koszty procesu w kwocie 5.596,68 zł, które Wnioskodawca musiał uiścić. Podstawę opodatkowania stanowi zatem kwota 87.514,40 zł gdzie kwota 77.900 zł to zadośćuczynienie, a kwota 9.614,40 zł to odsetki.

Ad. 6. Jeżeli Wnioskodawca opodatkował już pierwszą otrzymaną ratę w kwocie 52.768,10 zł w PIT-38 za 2013 r., to z drugiej raty otrzymanej w 2014 r. może potrącić koszty adwokata i koszty procesu, a różnicę może opodatkować w zeznaniu rocznym za 2014 r.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam, co następuje:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zatem wszelkie dochody podatnika nie wymienione enumeratywnie w katalogu zwolnień przedmiotowych podlegają opodatkowaniu.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z brzmieniem art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności”, definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy.

Oceniając stanowisko Wnioskodawcy stosownym jest powołanie przepisów traktujących o zwolnieniu z opodatkowania wypłaconych odszkodowań, tj. art. 21 ust. 1 pkt 3 i 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy stanowi, iż wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Stosownie natomiast do art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy korzystają jedynie te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy.

Zakres zwolnienia wynikający natomiast z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowania, które nie zostały otrzymane w związku z prowadzoną działalnością (lit. a) i są odszkodowaniami za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty (lit. b). Wskazany przepis nie dotyczy utraconych korzyści. Te zostały wyłączone z katalogu zwolnień. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako wyłączone ze zwolnienia na mocy lit. b) omawianego przepisu.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że wyrokiem Sądu Okręgowego zasądzono na rzecz Wnioskodawcy zapłatę od Spółki Akcyjnej w wysokości 77.900 zł z ustawowymi odsetkami od 12 czerwca 2012 r. Z uzasadnienia wyroku nie wynika co Sąd zasądził. Zapisane w nim jest jedynie, że zasądził zapłatę.

Wnioskodawca wniósł do Sądu pozew o zasądzenie kwoty tytułem zadośćuczynienia za wykorzystanie części nieruchomości, będącej jego własnością, bowiem przez część nieruchomości przebiega gazociąg wysokoprężny, natomiast na jej powierzchni zlokalizowany jest Zespół Zaporowo-Upustowy (ZZU), zajmujący obszar ok. 27 m kw. Wnioskodawca nigdy nie wyraził zgody na korzystanie z jego nieruchomości, a w księgach wieczystych nie ma zapisu o służebności przesyłu. Wysokość zapłaty za szkodę wynika między innymi z uwzględnienia utraty wartości rynkowej nieruchomości związanej z przebiegiem gazociągu i stacji ZZU – spadek wartości zbywczej działki z rurociągiem gazowym jest ewidentny oraz z ograniczenia prawa użytkowania własnej nieruchomości w związku z brakiem możliwości zabudowy na terenie, przez który przebiega gazociąg i w jego pobliżu.

Dodatkowo przedmiotem pozwu było wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z działki w oznaczonym okresie. Wnioskodawca otrzymał na konto bankowe łącznie kwotę wynikającą z wyroku w wysokości 96.728,40 zł. W wyroku jest zasądzone:

• kwota 77.900 zł – zapłata;
• kwota 3.617 zł – zwrot kosztów adwokata;
• kwota 5.596,68 zł – zwrot kosztów procesu.
  
  

Reszta otrzymanej kwoty w wysokości 9.614,40 zł stanowi odsetki.

Wnioskodawca otrzymał dwie raty – kwotę 53.768,10 zł w 2013 r. Druga rata – w kwocie 42.959,98 zł wpłynęła w 2014 r.

W pozwie złożonym do Sądu przedstawiciel prawny zapisał tytuł: „Pozew o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości”.

W dowodzie nr 1 uzasadnienia pozwu wskazuje się podstawę roszczenia zgodnie z art. 224 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 225 Kodeksu. Jednak w dowodzie nr 4 uzasadnienia pozwu wskazuje się na fakt obniżenia wartości i użyteczności działki, co ma konsekwencje odszkodowawcze i charakter zadośćuczynienia.

W świetle przedstawionego stanu faktycznego należy stwierdzić, iż zasądzona przez Sąd kwota 77.900 zł stanowi wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Tego właśnie dotyczył bowiem pozew złożony do Sądu. Wynika to bowiem wprost z treści pozwu: „Pozew o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości” – jego tytułu, na który wskazał Wnioskodawca w opisie stanu faktycznego sprawy.

Wskazują na to także przepisy prawa, na podstawie których roszczenie to zostało złożone – czyli art. 224 w związku z art. 225 Kodeksu cywilnego.

Dalej z opisu stanu faktycznego wynika, że odwołanie się w pozwie do utraty wartości nieruchomości (w związku z postawieniem na niej linii przesyłowej – gazociągu oraz Zespołu Zaporowo-Upustowego), dokonywane było w celu uzasadnienia wysokości żądanego pozwem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Skoro zatem z treści wyroku – jak sam Wnioskodawca stwierdza – nie wynika charakter zasądzonej do zapłaty kwoty, to jedynym wyznacznikiem jest treść pozwu. To w oparciu o niego Sąd rozstrzygał bowiem zasadność roszczenia, o które wystąpił Wnioskodawca przeciwko Spółce Akcyjnej. Treść pozwu, jego tytuł nie pozostawia wątpliwości – otrzymana na podstawie wyroku zapłata dotyczy wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Należy wskazać, że bezumowne korzystanie z rzeczy ma miejsce wtedy, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w strefę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków.

W myśl art. 224 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r., poz. 121) samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jej posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (art. 224 § 2 ww. ustawy).

Na podstawie art. 225 Kodeksu cywilnego obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

W orzecznictwie przyjmuje się, że wynagrodzenie o jakim mowa w przywoływanych normach nie jest odszkodowaniem. Stanowi ono natomiast sposób regulowania stosunków między właścicielem a nieuprawnionym posiadaczem, ochronę interesów właściciela i przywracania zakłóconej równowagi między tymi podmiotami.

Należy przy tym zaznaczyć, że przepisy art. 224 § 2 i art. 225 Kodeksu cywilnego w zakresie wymienionych w nich roszczeń wyłączają inne podstawy odpowiedzialności posiadacza wobec właściciela. Zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależy od tego, czy właściciel w rzeczywistości poniósł jakiś uszczerbek, a posiadacz uzyskał jakąś korzyść. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie nie jest i nie może być odszkodowaniem z tytułu pozbawienia posiadania rzeczy, wiąże się bowiem z faktem wykonywania posiadania samoistnego (art. 225 Kodeksu cywilnego), a nie wyrządzeniem szkody w jakiejkolwiek postaci.

Tym samym świadczenie (wynagrodzenie) przysługujące z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy, nie jest naprawieniem szkody wyrządzonej właścicielowi lecz zapłatą za korzystanie z jego rzeczy, którą korzystający z rzeczy musiałby uiścić właścicielowi, gdyby to korzystanie oparte było na istniejącej podstawie prawnej; a więc tym co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz oddał w odpłatne korzystanie na podstawie ważnego stosunku prawnego. W związku z powyższym, tak wypłacone świadczenie nie jest odszkodowaniem, do którego miałyby zastosowanie przepisy prawa cywilnego regulujące wysokość lub zasady ustalania roszczeń odszkodowawczych.

Skoro zatem świadczenie (wynagrodzenie) z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy nie ma charakteru odszkodowawczego to nie może ono korzystać ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie żadnego z przepisów zawartych w katalogu zwolnień, a więc także z wyżej wskazanych przepisów. Co prawda ustawa podatkowa nie zawiera definicji szkody czy odszkodowania, jednakże dokonując jego wykładni nie należy odbiegać od jego rozumienia jakie temu pojęciu zostało nadane w systemie prawa cywilnego. O tym co stanowi szkodę oraz jakie są zasady i sposoby jej naprawienia decydują co do zasady przepisy art. 361 i art. 363 Kodeksu cywilnego. Natomiast przedmiotowe świadczenie jako nie służące naprawieniu szkody, nie ma charakteru odszkodowawczego, podobnie jak korzystanie z nieruchomości przez posiadacza nie oznacza wyrządzenia jej właścicielowi szkody tylko dlatego, że nie łączy ich ważny stosunek prawny. Wynagrodzenie, o którym mowa w art. 224 § 2 i art. 225 jest należne bez względu na uszczerbek majątkowy jaki poniósł lub mógłby ponieść właściciel rzeczy.

W świetle powyższego należy zatem stwierdzić, że wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie powołanych powyżej przepisów.

Natomiast instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Z kolei w myśl art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej normy.

Odsetki wypłacone w związku z opóźnieniem wypłaty danego świadczenia nie są wliczane do wartości tego świadczenia. Zgodnie bowiem z treścią art. 20 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r., poz. 101) do wartości przedmiotu sporu nie wlicza się odsetek, pożytków i kosztów, żądanych obok roszczenia głównego. Przepis ten ma więc zastosowanie do odsetek ustawowych, z którymi zasądzono świadczenia główne.

Analizując treść powyższych przepisów należy zauważyć, iż nie można utożsamiać odsetek za zwłokę z odszkodowaniem czy też innym świadczeniem (naprawieniem szkody). Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego – są skutkiem nie wykonania zobowiązań.

W niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek ustawodawca przewidział możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Zwolnienie to zostało zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl tego przepisu wolne od podatku są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, a więc ze stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, a także pracy nakładczej oraz z tytułu renty i emerytury.

W omawianym przypadku mamy do czynienia z wypłatą świadczenia z tytułu bezumownego korzystania z działki wraz z odsetkami, nie zaś z wynagrodzeniem, o którym mowa powyżej (tj. wynagrodzeniem ze stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, a także pracy nakładczej), tym samym takie odsetki nie korzystają z powyższego zwolnienia.

Z uwagi więc na to, iż w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych brak jest regulacji, które zwalniałyby od podatku odsetki ustawowe od przedmiotowych świadczeń, przyjąć należy, iż także one podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Reasumując, świadczenie otrzymane przez Wnioskodawcę z tytułu bezumownego korzystania z działki nie może korzystać ze zwolnienia od podatku zarówno na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3, jak i art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynikające z wyroku sądowego należne odsetki również nie korzystają ze zwolnienia i stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zatem wypłacona Wnioskodawcy kwota w wysokości 96.728,08 zł stanowi przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji, Wnioskodawca winien przedmiotową kwotę wykazać odpowiednio w zeznaniu podatkowym za 2013 r. i 2014 r. Z wniosku wynika bowiem, że Wnioskodawca otrzymał dwie raty – pierwszą w kwocie 53.768,10 zł w 2013 r. oraz drugą ratę – w kwocie 42.959,98 zł w 2014 r.

Kwoty te – odpowiednio – winien doliczyć do pozostałych dochodów (przychodów) uzyskanych w 2013 r. oraz w 2014 r., wykazać w zeznaniach podatkowych i opodatkować – nie jak stwierdza Wnioskodawca, podatkiem zryczałtowanym – lecz podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, tj. z zastosowaniem skali podatkowej, o której mowa w art. 27 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z uwzględnieniem prawa do zastosowania kosztów, o których mowa w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Należy bowiem zauważyć, iż zgodnie z art. 22 ust. 1 ww. ustawy kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Kosztami uzyskania przychodu są zatem wszelkie racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z uzyskanymi przychodami. Z oceny związku z uzyskanym przychodem winno wynikać, iż poniesiony wydatek obiektywnie mógł się przyczynić do osiągnięcia przychodów z danego źródła. Aby zatem wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodu winien, w myśl powołanego przepisu, spełniać łącznie następujące warunki:

• pozostawać w związku przyczynowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
• nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• być właściwie udokumentowany.
  
  

Koszty poniesione w celu uzyskania przychodów to te, które zostały poniesione z zamiarem uzyskania przychodu. Ten zamiar (cel) musi być, po pierwsze – obiektywnie realny, po drugie – istniejące okoliczności faktyczne muszą wskazywać na to, że dany wydatek w istocie mógł podatnikowi pozwolić na przewidywanie osiągnięcia przychodu. Natomiast koszty ponoszone w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodu, to wydatki mające na celu ochronę źródła przychodu, tak by źródło to istniało w stanie niepogorszonym.

Koszty uzyskania przychodów nie są kosztami uzyskania jakichkolwiek przychodów, lecz zawsze związane są z uzyskaniem przychodu z konkretnego źródła. Koszty uzyskania przychodu z danego źródła pomniejszają przychody z tego właśnie źródła, a nie jakiekolwiek przychody. Koszty uzyskania przychodu są zatem ściśle i funkcjonalnie przyporządkowanie do danego źródła przychodów.

Zgodnie z art. 98 § 1 powołanego powyżej Kodeksu postępowania cywilnego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Z § 2 art. 98 ww. ustawy wynika, iż do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 ww. ustawy).

Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy (art. 98 § 4 ww. ustawy).

W świetle powyższego, zasądzone koszty sądowe i koszty adwokackie (3.617 zł – zwrot kosztów adwokata i 5.596,68 zł – zwrot kosztów procesu) są kosztami, o których mowa we wskazanym powyżej art. 98 Kodeksu postępowania cywilnego. Koszty te zostały poniesione przez Wnioskodawcę, dlatego też są kosztami uzyskania przychodu z tytułu wypłaconego Wnioskodawcy na podstawie wyroku sądowego świadczenia i jako takie winny z jednej strony zostać wykazane jako przychód a z drugiej strony jako koszt uzyskania przychodów.

W istocie fakt ten powoduje, że w przedmiotowej sprawie opodatkowaniu podlega zasądzona wyrokiem kwota główna ww. świadczenia w wysokości 77.900 zł powiększona o należne ustawowe odsetki w wysokości 9.614,40 zł.

Należy zauważyć, iż z wniosku wynika, że Wnioskodawca:

• poniósł koszty związane z adwokatem, udokumentowane fakturą z dnia 25 lutego 2014 r. na wartość brutto 5.033 zł – faktura zapłacona gotówką,
• kwota wydatkowana na koszty procesu to wartość 14.100 zł – kwota przekazana adwokatowi za pokwitowaniem w dniu 22 stycznia 2014 r.
  
  

Ponieważ koszty te poniesione zostały w 2014 r., dlatego też są kosztami uzyskania przychodu z powyższego tytułu podlegającymi odliczeniu w zeznaniu podatkowym za 2014 r. składanemu – zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – do 30 kwietnia 2015 r.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do dnia 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, z zastrzeżeniem ust. 7 i 8.

Należy zauważyć, że formularz PIT-36 jest przeznaczony dla podatników, do których ma zastosowanie art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i którzy niezależnie od liczby źródeł przychodów:

1. prowadzili:
   • pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej,
   • działy specjalne produkcji rolnej opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej,
2. uzyskali przychody:
   • z najmu, podnajmu, dzierżawy, poddzierżawy lub z innych umów o podobnym charakterze, opodatkowane na ogólnych zasadach,
   • od których byli obowiązani samodzielnie opłacać zaliczki na podatek,
   • ze źródeł przychodów położonych za granicą,
   • z innych źródeł, opodatkowanych na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej, od których ani płatnik, ani podatnik w ciągu roku podatkowego nie miał obowiązku odprowadzania zaliczek,
3. korzystają ze zwolnienia na podstawie art. 44 ust. 7a ustawy (tzw. kredyt podatkowy),
4. są obowiązani dokonać doliczenia na podstawie art. 44 ust. 7f ustawy,
5. są obowiązani doliczyć do swoich dochodów dochody małoletnich dzieci,
6. obniżają dochód o straty z lat ubiegłych,
7. wykazują należny zryczałtowany podatek dochodowy, o którym mowa w art. 29, 30 i 30a ustawy, jeżeli podatek ten nie został pobrany przez płatnika,
8. wykazują należny podatek dochodowy, o którym mowa w art. 30e ustawy.
   
   

Natomiast formularz PIT-38 jest przeznaczony dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody z tytułu:

1. odpłatnego zbycia:
   • papierów wartościowych,
   • pożyczonych papierów wartościowych (sprzedaż krótka),
   • pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających,
   • udziałów w spółkach mających osobowość prawną;
2. objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.
   
   

Skoro Wnioskodawca w 2013 r. i w 2014 r. osiągnął przychód z tytułu bezumownego korzystania z działki zaliczany do przychodów z innych źródeł, tj. do przychodów, o których mowa w art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to zobowiązany jest do złożenia zeznania za 2013 r. i za 2014 r. na formularzu PIT-36 a nie na formularzu PIT-38.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za:

• nieprawidłowe – w zakresie zwolnienia z podatku dochodowego świadczenia i ustawowych odsetek z tytułu bezumownego korzystania z działki oraz wykazania tego świadczenia w zeznaniu podatkowym na druku PIT-38,
• prawidłowe – w pozostałym zakresie.
  
  

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Organ zauważa, że wydając interpretacje w trybie art. 14b Ordynacji podatkowej Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, nie przeprowadza postępowania dowodowego w związku z czym nie jest obowiązany, ani uprawniony do oceny dołączonych do wniosku oraz jego uzupełnieniu dokumentów (ich weryfikacji); zgodnie z prezentowanym w doktrynie i orzecznictwie sądowym poglądem, organ podatkowy rozpatruje sprawę wyłącznie w ramach stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę oraz jego stanowiska. Wyczerpujące przedstawienie stanu faktycznego musi być zatem dokonane w pełnym zakresie wprost w treści wniosku kierowanego do organu mającego wydać interpretację indywidualną. Stan faktyczny brany pod uwagę nie może być uzupełniane dołączanymi do wniosku dokumentami, organ podatkowy nie ma bowiem uprawnień, aby w oparciu o dokumenty składane do wniosku lub poszukiwane z urzędu samodzielnie ustalać stan faktyczny, uzupełniać go, bądź oceniać zgodność opisu sformułowanego we wniosku z rzeczywistością.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-100 Gliwice, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2012 r., poz. 270, ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.