Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPP2/443-766/14-4/SJ
z 9 października 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Pana, przedstawione we wniosku z 10 lipca 2014 r. (data wpływu 15 lipca 2014 r.) uzupełnionym pismem z 18 września 2014 r. (data wpływu 22 września 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT odszkodowania otrzymanego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 15 lipca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT odszkodowania otrzymanego z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. Wniosek uzupełniono 22 września 2014 r. o doprecyzowanie opisu sprawy.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca jest rolnikiem i opłaca podatek rolny od 1992 roku. Prowadzi gospodarstwo rolne o wielkości prawie 5 hektarów, jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w zakresie transportu pasażerskiego i handlu detalicznego od 2001 r. i z tego tytułu jest czynnym podatnikiem VAT. Zainteresowany nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomościami. W dniu 9 lipca 2012 r. Wnioskodawca otrzymał zawiadomienie o wydaniu przez Wojewodę decyzji nr 9/12 z dnia 28 maja 2012 r. o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. W decyzji została wymieniona działka gruntu nr 146/2 AM1, której Zainteresowany jest właścicielem. Po wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia odszkodowania za przejęcie z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości Wnioskodawcy, Wojewoda Dolnośląski wydał w dniu 14 stycznia 2014 r. decyzję w sprawie ustalenia odszkodowania z powyższego tytułu, które Zainteresowany otrzymał w dniu 14 lutego 2014 r.

Działkę objętą odszkodowaniem Zainteresowany otrzymał w 1992 r. od rodziców, razem z pozostałą częścią gospodarstwa rolnego, w formie darowizny. Przez cały czas użytkowania był to sad owocowy służący produkcji rolnej. Powyższa działka nigdy nie była przedmiotem najmu, ani dzierżawy.

W uzupełnieniu do wniosku wskazano, że:

1. z otrzymanej nieruchomości gruntowej (w 1992 r.) były i są nadal dokonywane dostawy produktów rolnych,
2. od otrzymania w 1992 r. nieruchomości gruntowej Wnioskodawca nie dokonywał żadnej sprzedaży gruntów,
3. w przyszłości Zainteresowany nie planuje sprzedaży żadnych gruntów (gruntu będącego przedmiotem wniosku Wnioskodawca też by nie sprzedał, ale został wywłaszczony),
4. przedmiotowy grunt nigdy nie był wykorzystywany w działalności gospodarczej w zakresie transportu pasażerskiego i handlu detalicznego, ponieważ był to sad owocowy,
5. Wnioskodawca posiada statut rolnika ryczałtowego w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy o PTU ponieważ dokonuje dostaw tylko produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej i korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3.
   
   

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy przeniesienie własności i otrzymanie odszkodowania, za przejęcie z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości, na podstawie ustawy z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, podlega w sytuacji Zainteresowanego obowiązkowi zapłaty podatku VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, nie ma on obowiązku zapłaty podatku VAT, ponieważ czynności zostały wykonane przez podmiot nie będący podatnikiem, czyli nieprowadzący działalności gospodarczej w tym zakresie (art. 15 ust. 1 i 2), choć sama czynność podlega opodatkowaniu (art. 7 ust. 1 pkt 1). Majątek został nabyty na potrzeby własne, a nie do odsprzedaży, czyli stanowi majątek prywatny.

Nie każda czynność stanowiąca dostawę, w rozumieniu art. 7, podlega opodatkowaniu, ale tylko taka, która jest wykonywana przez podmiot, który w związku z jej realizacją występuje w charakterze podatnika.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą – opodatkowaniu ww. podatkiem, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przepis art. 7 ust. 1 ustawy stanowi, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 2 pkt 6 ustawy – przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast w art. 8 ust. 1 ustawy wskazano, że przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 (…).

Jak wynika z art. 2 pkt 22 ustawy – przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Zatem grunty spełniają definicję towaru wynikającą z art. 2 pkt 6 ustawy, a ich sprzedaż jest traktowana jako czynność odpłatnej dostawy towarów na terytorium kraju.

Z przywołanego powyżej przepisu art. 7 ust. 1 ustawy wynika, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów (nieruchomości) w zamian za odszkodowanie jest objęte podatkiem od towarów i usług (a więc także wówczas, gdy nie jest ono następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa).

W takiej sytuacji uznać należy, że ma miejsce dostawa towarów w zamian za odszkodowanie, zaś odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną – objętą opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2014 r., poz. 518) – działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie, krajowe – z nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek właściciela, przechodzą, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis ten stosuje się także do nieruchomości, której podział został dokonany na wniosek użytkownika wieczystego, z tym że prawo użytkowania wieczystego działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne wygasa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne. Przepis stosuje się odpowiednio przy wydzielaniu działek gruntu pod poszerzenie istniejących dróg publicznych.

Właściwy organ składa wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej praw gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa do działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne lub pod poszerzenie istniejących dróg publicznych. Podstawą wpisu tych praw do księgi wieczystej jest ostateczna decyzja zatwierdzająca podział (art. 98 ust. 2 ww. ustawy).

Stosownie do art. 98 ust. 3 cyt. ustawy – za działki gruntu, o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie w wysokości uzgodnionej między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym a właściwym organem. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.

Z powołanych przepisów wynika zatem, że istotą przeniesienia własności gruntu z mocy prawa jest pozbawienie m.in. prawa własności nieruchomości. Dokonuje się tego za odszkodowaniem wypłaconym na rzecz osoby (podmiotu) będącego dotychczasowym właścicielem nieruchomości, co poprzedza wydanie aktu prawnego w randze decyzji. Nieruchomość objęta taką procedurą staje się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje organ administracji publicznej, który wydał decyzję zatwierdzającą podział albo orzeczenie o podziale. Z tak określonych zapisów ustawowych wynika jasno, że podmiotem podejmującym cały katalog czynności prawnych jest organ administracji.

Tym samym, wynagrodzenie (odszkodowanie) ma konkretny wymiar, a więc jest konkretną wielkością wyrażalną w pieniądzu. Dostawę można uznać za dokonaną odpłatnie, dopiero gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru. Oznacza to, że przeniesienie z mocy prawa własności towarów nabiera odpłatnego charakteru dopiero w momencie przyznania odszkodowania i ustalenia jego wysokości.

Zatem przeniesienie własności gruntu z mocy prawa w zamian za odszkodowanie stanowi odpłatną dostawę towarów o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT.

W tym miejscu należy wyjaśnić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności w zamian za wynagrodzenie pełniące funkcję odszkodowania.

Wskazać należy, że zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy – opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy – czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Jak wynika z art. 15 ust. 1 ustawy – podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – art. 15 ust. 2 ustawy – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Określony w ustawie zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług wskazuje, że aby faktycznie zaistniało opodatkowanie danej czynności konieczne jest, aby czynność podlegającą opodatkowaniu wykonał podmiot, który dla tej właśnie czynności będzie działał jako podatnik.

W świetle definicji zawartej w art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług, dla uznania określonych zachowań danego podmiotu za działalność gospodarczą istotne znaczenie ma ich zorganizowany charakter. Przy czym, taka działalność wystąpi również w przypadku wykorzystywania towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Zatem dostawa towarów (w tym gruntów) będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w sytuacji, gdy działaniom podmiotu dokonującego tej dostawy, można przypisać znamiona prowadzenia działalności gospodarczej, co w efekcie przesądza o uzyskaniu przez niego statusu podatnika. Dodatkowo należy wskazać, że działalność gospodarcza powinna cechować się stałością, powtarzalnością i niezależnością jej wykonywania, gdyż związana jest z profesjonalnym obrotem gospodarczym.

Ponadto w kwestii opodatkowania dostawy gruntów istotne znaczenie ma fakt, czy w świetle zaprezentowanego we wniosku zdarzenia przyszłego Wnioskodawca w celu dokonania dostawy gruntu podjął aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producenta, handlowca i usługodawców w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, co skutkuje koniecznością uznania go za podmiot prowadzący działalność gospodarczą w rozumieniu tego przepisu, a więc za podatnika podatku od towarów i usług, czy też sprzedaż nastąpiła w ramach zarządu majątkiem prywatnym.

Problem odnoszący się do rozstrzygnięcia, czy sprzedaż działek jest sprzedażą majątku osobistego, czy też stanowi sprzedaż realizowaną przez podatnika prowadzącego w tym zakresie działalność gospodarczą, był przedmiotem orzeczenia z 15 września 2011 r. TSUE w sprawach połączonych C-180/10 i C-181/10.

Z tezy powyższego orzeczenia wynika m.in., że osoby fizycznej, która prowadziła działalność rolniczą na gruncie nabytym ze zwolnieniem z podatku od wartości dodanej i przekształconym wskutek zmiany planu zagospodarowania przestrzennego niezależnej od woli tej osoby w grunt przeznaczony pod zabudowę, nie można uznać za podatnika podatku od wartości dodanej w rozumieniu art. 9 ust. 1 i art. 12 ust. 1 dyrektywy 112, zmienionej dyrektywą 2006/138/WE, kiedy dokonuje ona sprzedaży tego gruntu, jeśli sprzedaż ta następuje w ramach zarządu majątkiem prywatnym tej osoby. Trybunał zwrócił uwagę, że inaczej jest w wypadku, gdy zainteresowany podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi Dyrektywy. Przykładowo podane zostały działania polegające na uzbrojeniu terenu albo na działaniach marketingowych. Działania takie nie należą do zakresu zwykłego zarządu majątkiem prywatnym.

Trybunał orzekł ponadto, że liczba i zakres transakcji sprzedaży nie ma charakteru decydującego i nie może stanowić kryterium rozróżnienia między czynnościami dokonywanymi prywatnie, które znajdują się poza zakresem zastosowania dyrektywy, a czynnościami stanowiącymi działalność gospodarczą. Trybunał stwierdził, że dużych transakcji sprzedaży można dokonywać również jako czynności osobistych.

Zatem jak wynika z powyższego, kryterium decydującym o zaliczeniu transakcji sprzedaży nieruchomości przez osoby fizyczne do działalności gospodarczej jest podejmowanie aktywnych działań angażujących środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców. W konsekwencji, dostawę gruntu przeznaczonego pod zabudowę należy uznać za objętą podatkiem od wartości dodanej, pod warunkiem, że transakcja ta nie stanowi jedynie czynności związanej ze zwykłym wykonywaniem prawa własności. W przypadku gdy brak jest przesłanek świadczących o aktywności sprzedawcy w przedmiocie zbycia gruntu, która byłaby porównywalna do działań podmiotów zajmujących się profesjonalnie tego rodzaju obrotem – zbycie działki budowlanej nie stanowi działalności handlowej podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, lecz mieści się w ramach zarządu majątkiem prywatnym.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest rolnikiem i opłaca podatek rolny od 1992 roku. Prowadzi gospodarstwo rolne o wielkości prawie 5 hektarów i jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą w zakresie transportu pasażerskiego i handlu detalicznego od 2001 r. – z tego tytułu jest czynnym podatnikiem VAT. Zainteresowany nie prowadzi działalności gospodarczej w zakresie obrotu nieruchomościami, natomiast posiada statut rolnika ryczałtowego w rozumieniu art. 2 pkt 19 ustawy o VAT ponieważ dokonuje dostaw tylko produktów rolnych pochodzących z własnej działalności rolniczej i korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 3. W dniu 9 lipca 2012 r. Wnioskodawca otrzymał zawiadomienie o wydaniu przez Wojewodę decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. W decyzji została wymieniona działka gruntu nr 146/2 AM1, której Zainteresowany jest właścicielem. Po wszczęciu postępowania w sprawie ustalenia odszkodowania za przejęcie z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości Wnioskodawcy, Wojewoda Dolnośląski wydał w dniu 14 stycznia 2014 r. decyzję w sprawie ustalenia odszkodowania z powyższego tytułu, które Zainteresowany otrzymał w dniu 14 lutego 2014 r. Jak wskazał Wnioskodawca, działkę objętą odszkodowaniem otrzymał w 1992 r. od rodziców razem z pozostałą częścią gospodarstwa rolnego, w formie darowizny. Przez cały czas użytkowania był to sad owocowy służący produkcji rolnej. Powyższa działka nigdy nie była przedmiotem najmu, ani dzierżawy. Z otrzymanej nieruchomości gruntowej (w 1992 r.) były i są nadal dokonywane dostawy produktów rolnych, natomiast od otrzymania w 1992 r. nieruchomości gruntowej Wnioskodawca nie dokonywał żadnej sprzedaży gruntów oraz w przyszłości nie planuje sprzedaży żadnych gruntów (gruntu będącego przedmiotem wniosku Wnioskodawca też by nie sprzedał, ale został wywłaszczony). Grunt będący przedmiotem wniosku nigdy nie był wykorzystywany w działalności gospodarczej w zakresie transportu pasażerskiego i handlu detalicznego, ponieważ był to sad owocowy.

Z zawartego we wniosku opisu sprawy nie wynika taka aktywność Zainteresowanego, która wykraczałaby poza ramy czynności związanych ze zwykłym wykonywaniem prawa własności. Wnioskodawca nie podejmował bowiem działań, które wskazywałby na aktywność w zakresie obrotu nieruchomościami (np. wystąpienie o opracowanie planu zagospodarowania przestrzennego dla przedmiotowego gruntu, uzbrojenie terenu, ogłoszenie w prasie w poszukiwaniu nabywców itp.). Ponadto gruntu będącego przedmiotem wniosku nie nabyto w celu dalszej jego odsprzedaży, ponieważ należy on do majątku prywatnego i jest w posiadaniu Wnioskodawcy od 1992 r., tj. od czasu, gdy został nabyty w wyniku darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców.

W przedmiotowej sprawie uznać zatem należy, że Zainteresowany dokonując dostawy nieruchomości gruntowej w ramach wywłaszczenia nie działa w charakterze podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, a czynność ta nie znosi znamion działalności gospodarczej zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy. Powyższe wynika z faktu, że dostawa przez Wnioskodawcę nieruchomości gruntowej wykorzystywanej na własne potrzeby, stanowi zwykłe wykonywanie prawa własności, a ponadto dostawa ta nie jest wynikiem swobodnego dysponowania nieruchomością, a tylko skutkiem wywłaszczenia.

Reasumując, przeniesienie przez Wnioskodawcę własności gruntu z mocy prawa za odszkodowaniem na rzecz Skarbu Państwa, z przeznaczeniem na drogi publiczne – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zainteresowany, w związku z tą czynnością korzysta z przysługującego mu prawa do rozporządzania własnym majątkiem, co oznacza, że nie wypełni on przesłanek zdefiniowanych w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy i nie występuje w roli podatnika podatku VAT. W konsekwencji, z tytułu dostawy wywłaszczonej działki i otrzymanego odszkodowania nie ciąży na Wnioskodawcy obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.