Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPB3/423-187/14/PS
z 16 lipca 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko – przedstawione we wniosku z dnia 16 kwietnia 2014 r. (data wpływu 22 kwietnia 2014 r.) uzupełnionym na formularzu ORD-IN z dnia 4 lipca 2014 r. (data wpływu 8 lipca 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości i momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie papierów wartościowych – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 22 kwietnia 2014 r. został złożony wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości i momentu zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na nabycie papierów wartościowych.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Od wielu lat Spółka współpracowała ze Stocznią X, wykonywała usługi polegające na budowie i remoncie instalacji przeciw pożarowych na statkach. W 2003 r. Stocznia stała się niewypłacalna ale otrzymała pomoc od Skarbu Państwa i zawarła z wieloma swoimi wykonawcami Ugody restrukturyzujące w trybie przewidzianym przepisami o pomocy dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy. W 2004 r. Wnioskodawca podpisał ze Stocznią Umowę Odnowienia, która zawierała plan spłaty długu (spłaty nie były regularne, były kolejne aneksy itp). W 2004 r. Wnioskodawca przychylił się do propozycji objęcia limitowanych przez Stocznię X S.A. akcji i wyraził zgodę na częściowe umorzenie zobowiązania w zamian za akcje Stoczni. Spółka objęła 30000 akcji imiennych o nominale 10 PLN o wartości 300 000,00 PLN. W 2005 r. Wnioskodawca podpisał umowę ze Stocznią zamiany wierzytelności na obligacje Stoczni X S.A., nastąpiła konwersja zobowiązań Stoczni na obligacje, 150 szt. wartość nominalna 1 000,00 PLN, łączna wartość nominalna posiadanych obligacji 150 000,00 PLN z datą wykupu 30 czerwca 2010 r. Pozostała część zobowiązań została przez Stocznię w ratach spłacona. Do wykupu obligacji nie doszło bowiem z art. 57 ust.1 pkt 2 ustawy o postępowaniu kompensacyjnym wynika, że od dnia wszczęcia postępowania kompensacyjnego zawieszone zostały spłaty zobowiązań Stoczni X S.A. powstałe przed dniem wszczęcia postępowania kompensacyjnego.

W księgach rachunkowych Spółki w 2005 r. akcje i obligacje wykazane zostały w bilansie jako długoterminowe aktywa finansowe. W 2008 r. Spółka w oparciu o obowiązujące przepisy prawne dokonała aktualizacji wyceny wartości na dzień 31 grudnia 2008 r. posiadanych długoterminowych aktywów finansowych z tytułu trwałej utraty wartości akcji i obligacji:

• ustawa o rachunkowości - art. 26 ust. 1 pkt 2; art. 28 ust. 1 pkt 3; art. 35 ust. 1 i 2,
  

• ustawa o postępowaniu kompensacyjnym w podmiotach o szczególnym znaczeniu dla polskiego przemysłu okrętowego,
  

• stanowisko Banku Y z dnia 16 stycznia 2009 r. ze znakiem DSF-1/230/2008 w sprawie kierowania roszczenia z tyt. wykupu obligacji do Emitenta w związku z warunkami i trybem określonym w wymienionej wyżej ustawie,
  

• bilans Stoczni X S.A. sporządzony na dzień 31 grudnia 2008 r. wykazujący znacznej wartości, ujemny łączny kapitał własny i analogicznie, w porównywalnej wartości ujemnej, łączny kapitał własny wykazany w bilansie kompensacyjnym Stoczni, sporządzony na dzień 6 stycznia 2009 r.
  

W tym samym roku Wnioskodawca w podatku dochodowym od osób prawnych wykazał aktualizację długoterminowych aktywów finansowych w pozycji „Koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodów” (ustawa o postępowaniu kompensacyjnym). W 2009 r. na mocy ww. ustawy Spółka zgłosiła wierzytelność do Prezesa Zarządu Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie.

W 2013 r. Spółka otrzymała pismo z Sądu Rejonowego o zatwierdzeniu ostatecznego planu podziału. Wierzytelność Spółki znajduje się w kategorii III listy wierzytelności, powyższe skutkuje brakiem możliwości zaspokojenia wierzytelności.

W uzupełnieniu wniosku z dnia 4 lipca 2014 r. (data wpływu 8 lipca 2014 r.) Spółka wskazuje, że akcje Stoczni X S.A. nabyte zostały na podstawie umorzenia części wierzytelności, a obligacje na podstawie konwersji wierzytelności.

W związku z powyższym opisem zadano między innymi następujące pytanie, uzupełnione na formularzu ORD-IN z dnia 4 lipca 2014 r. (data wpływu 8 lipca 2014 r.).

Czy istnieje możliwość zaliczenia przez Spółkę do kosztów uzyskania przychodów w momencie sprzedaży akcji i obligacji Stoczni X S.A. wydatków na nabycie tych papierów wartościowych, widniejących w księgach Spółki jako długoterminowe aktywa finansowe, w wartości odpowiadającej wartości nominalnej wierzytelności przysługującej wobec Stoczni X S.A., które uległy umorzeniu na akcje i konwersji na obligacje?

Zdaniem Wnioskodawcy sprzedając akcje i obligacje Stoczni X S.A. za symboliczną kwotę, z powodu utraty ich wartości Spółka uzyska prawo do odzyskania zapłaconego w 2008 r. podatku dochodowego od osób prawnych i zaliczy wartość akcji i obligacji w wartości w jakiej je nabyła do kosztów uzyskania przychodów.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 851), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Z przepisu tego wynika zatem, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie są kosztami uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowym z przychodami (tzn. wydatki takie są uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ w rezultacie ich poniesienia podatnik może oczekiwać zwiększenia swoich przychodów), w tym służą zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów. Co istotne również, muszą być to wydatki, dzięki którym podatnik może osiągnąć przychód podlegający opodatkowaniu.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika, że Spółka współpracowała ze Stocznią X i wykonywała usługi polegające na budowie i remoncie instalacji przeciw pożarowych na statkach. W 2003 r. Stocznia stała się niewypłacalna ale otrzymała pomoc od Skarbu Państwa i zawarła z wieloma swoimi wykonawcami ugody restrukturyzujące w trybie przewidzianym przepisami o pomocy dla przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy. W 2004 r. Wnioskodawca podpisał ze Stocznią Umowę Odnowienia, która zawierała plan spłaty długu (spłaty nie były regularne, były kolejne aneksy itp). W 2004 r. Wnioskodawca przychylił się do propozycji objęcia limitowanych przez Stocznię X S.A. akcji i wyraził zgodę na częściowe umorzenie zobowiązania w zamian za akcje Stoczni. W 2005 r. Wnioskodawca podpisał umowę ze Stocznią zamiany wierzytelności na obligacje Stoczni X S.A., w związku z czym nastąpiła konwersja zobowiązań Stoczni na obligacje. Pozostała część zobowiązań została przez Stocznię w ratach spłacona. Do wykupu obligacji jednak nie doszło bowiem z art. 57 ust.1 pkt 2 ustawy o postępowaniu kompensacyjnym wynika, że od dnia wszczęcia postępowania kompensacyjnego zawieszone zostały spłaty zobowiązań Stoczni X S.A. powstałe przed dniem wszczęcia postępowania kompensacyjnego. Reasumując akcje Stoczni X S.A. nabyte zostały na podstawie umorzenia części wierzytelności, a obligacje na podstawie konwersji wierzytelności.

Przedmiotem wątpliwości Wnioskodawcy jest możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów niespłaconych przez Stocznię wierzytelności, które częściowo zostały umorzone w zamian za akcje, a częściowo uległy konwersji na obligacje, w momencie sprzedaży tych papierów wartościowych.

Odnośnie nabytych akcji w wyniku umorzenia części wierzytelności, w pierwszej kolejności wskazać należy, że stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów umorzonych wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy zostały zarachowane jako przychody należne.

Powołany przepis zakazuje, co do zasady, zaliczania umorzonych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy umarzana wierzytelność została uprzednio wykazana jako przychód należny podatnika, stosownie do art. 12 ust. 3 omawianej ustawy. Norma zawarta w art. 12 ust. 3 pozwala bowiem ujmować dla celów podatkowych przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, które nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane przez podatnika, ale są mu należne, tj. stanowią przedmiot wymagalnych świadczeń.

Wierzytelność stanowi uprawnienie do żądania spełnienia świadczenia z określonego stosunku zobowiązaniowego, przysługujące wierzycielowi wobec dłużnika. Jest ona zbywalnym prawem majątkowym. „Umorzyć” natomiast to – zgodnie ze znaczeniem funkcjonującym w języku powszechnym – zrezygnować całkowicie lub częściowo ze ściągania jakichś należności pieniężnych.

Na gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych pojęcie umorzenia wierzytelności ma węższe znaczenie niż na gruncie prawa cywilnego. Umorzeniem wierzytelności w rozumieniu przepisów omawianej ustawy podatkowej jest zwolnienie dłużnika z obowiązku wykonania zobowiązania, tj. zwolnienie go z długu. Instytucję tę reguluje art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.), zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Wobec powyższego, na mocy art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnik może uznać za koszty uzyskania przychodów wierzytelności uprzednio zarachowane – zgodnie z art. 12 ust. 3 tej ustawy – jako przychody należne, jeżeli zwolnił dłużnika z obowiązku wykonania zobowiązania, a dłużnik przyjął to zwolnienie.

Umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela z prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa (art. 508 ustawy - Kodeks cywilny).

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, że akcje Stoczni X S.A. nabyte zostały na podstawie umorzenia części wierzytelności.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności nie wynika jednak, ażeby w przedmiotowej sprawie doszło do umorzenia wierzytelności, bowiem Spółka w zamian za wierzytelności otrzymała akcje. Nie ulega wątpliwości, że niniejsza transakcja (podobnie jak wykup obligacji) nosi znamiona świadczenia w miejsce wykonania - datio in solutum - bowiem niniejsza czynność prawna sprowadzała się do wygaśnięcia istniejącego zobowiązania Stoczni poprzez spełnienie innego świadczenia aniżeli wynikające z dotychczasowego stosunku obligacyjnego, tj. wydania akcji.

Umowa oparta na cywilnoprawnej konstrukcji świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) określana również jako – świadczenie zamiast wypełnienia – jest formą umowy uregulowanej w art. 453 ustawy Kodeks cywilny. Zgodnie z tym przepisem (zdanie pierwsze), jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.

Celem datio in solutum jest zatem wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania - poza umową stron - jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika.

Datio in solutum (z łac. świadczenie w miejsce wykonania) to instytucja prawa zobowiązań, czynność prawna prowadząca do wygaśnięcia istniejącego zobowiązania poprzez spełnienie innego świadczenia aniżeli wynikające z dotychczasowego stosunku obligacyjnego. Na skutek datio in solutum dłużnik spełnia na rzecz wierzyciela inne świadczenie niż to, do którego był dotychczas zobowiązany. W rezultacie zwalnia się z zobowiązania.

Reasumując nie znajdzie zatem zastosowania art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Stosownie natomiast do treści art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych do kosztów uzyskania przychodów nie zalicza się wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e.

Z powyższego przepisu wynika więc, że wydatki na nabycie lub objęcie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych są kosztem uzyskania przychodów w momencie odpłatnego ich zbycia lub wykupu przez emitenta papierów wartościowych.

Zgodzić można się więc ze Spółką, że sprzedając akcje Spółka uzyska prawo do zaliczenia tych akcji w wartości w jakiej je nabyła do kosztów uzyskania przychodów, a więc w wartości nominalnej wierzytelności Spółki.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika również, że w 2005 r. Wnioskodawca podpisał umowę ze Stocznią zamiany wierzytelności na obligacje Stoczni X S.A., skutkiem czego nastąpiła konwersja zobowiązań Stoczni na obligacje.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz. U. z 2014 r., poz. 730), obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Obligacje, jako instrumenty rynku kapitałowego, pełnią liczne funkcje, tj.: obok pożyczkowej, lokacyjnej, także płatniczą, obiegową, gwarancyjną i zabezpieczającą. W wyniku emisji obligacji emitent (dłużnik) uzyskuje, często długoterminowe, źródło finansowania swojej działalności, nabywca obligacji (wierzyciel) zaś lokuje środki pieniężne w celu uzyskania korzyści o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Korzyścią nabywcy – obligatariusza są korzyści, np. pieniężne w postaci odsetek lub różnicy pomiędzy ceną emisyjną, a ceną nominalną, wypłacane w formie należności głównej lub ubocznej - w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji. Zgodnie z powyższą definicją, nabywca obligacji (wierzyciel) w zamian za udzieloną emitentowi obligacji pożyczkę, ma prawo, w przypadku świadczenia pieniężnego do zwrotu, w ściśle określonym terminie, pożyczonej kwoty wraz z należnymi odsetkami. Emitent zatem w dacie wykupu obligacji ma obowiązek pozostawienia do dyspozycji nabywcy obligacji powyższą należność.

Obligacja jest zatem papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Emitent poprzez propozycję nabycia skutkującą zbyciem (objęciem) uzyskuje od nabywców określoną kwotę pieniężną, którą obowiązany jest zwrócić w oznaczonym terminie oraz zapłacić określoną kwotę lub procent za korzystanie z pieniędzy nabywcy obligacji.

Świadczenie do którego zobowiązuje się emitent to wykup obligacji, który stanowi swoisty zwrot kwot wydanych przez obligatariusza na nabycie obligacji. Co do zasady - kwota wykupu zawiera także zapłatę za korzystanie z kapitału, którą ustawa określa jako „kwotę dyskonta”.

Przez dyskonto należy rozumieć różnicę między wartością nominalną obligacji a kwotą, za jaką obligacje zostały zakupione (w tym wykupione przez emitenta), zarówno na rynku pierwotnym, jak i wtórnym.

Z przedstawionego zdarzenia przyszłego wynika jednak, że do wykupu obligacji nie doszło bowiem zgodnie z art. 57 ust.1 pkt 2 ustawy o postępowaniu kompensacyjnym, od dnia wszczęcia postępowania kompensacyjnego zawieszone zostały spłaty zobowiązań Stoczni X S.A. powstałe przed dniem wszczęcia postępowania kompensacyjnego. Co więcej, w 2013 r. Spółka otrzymała pismo z Sądu Rejonowego o zatwierdzeniu ostatecznego planu podziału, z którego wynika, że wierzytelność Spółki znajduje się w kategorii III listy wierzytelności, co skutkuje brakiem możliwości zaspokojenia wierzytelności.

Jak już uprzednio wskazano, na mocy art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na nabycie udziałów albo akcji czy papierów wartościowych przy ustaleniu kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego ich zbycia. Przepis ten stanowi zatem o regule potrącalności kosztów – koszty są potrącalne w momencie zbycia udziałów, akcji oraz papierów wartościowych w tym wykupu papierów wartościowych przez emitenta.

Użycie przez ustawodawcę określenia – wydatki na nabycie – oznacza, że do kosztów – ale dopiero z chwilą sprzedaży (wykupu) – zalicza się wszelkie koszty bezpośrednio warunkujące nabycie tych udziałów lub akcji, czy papierów wartościowych, bez których poniesienia nie byłoby możliwe skuteczne ich nabycie.

W przedmiotowej sprawie, należy podkreślić, iż jak wynika z ww. ustawy o obligacjach, obligacja jest papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (art. 4 ww. ustawy).

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy, należy stwierdzić, iż Stocznia, jako emitent obligacji, jest dłużnikiem właściciela obligacji, tj. Spółki. Innymi słowy to Stocznia posiada w stosunku do Spółki zobowiązanie z tyt. emisji obligacji.

Zatem w sytuacji przedstawionej w niniejszym wniosku, gdyby Stocznia wykupiła obligacje, doszłoby de facto do zaspokojenia wierzytelności Spółki.

Reasumując, wydatki poniesione na objęcie lub nabycie papierów wartościowych Spółka może zakwalifikować do kosztów podatkowych dopiero w momencie ich zbycia lub wykupu przez emitenta. W efekcie rozpoznania przychodów i kosztów podatkowych w momencie zbycia obligacji powstanie dochód w wysokości należnego dyskonta, co wynika z konstrukcji papieru wartościowego jakim jest obligacja, gdyż ta część jej nominalnej wartości, która stanowi de facto zwrot uzyskanej w momencie sprzedaży przez emitenta od nabywcy kwoty (podobnie jak pożyczka) jest obojętna podatkowo.

Odnosząc powyższe do postawionego przez Wnioskodawcę pytania, należy wskazać, iż w sytuacji, gdy Stocznia nie wykupi obligacji z powodu upadłości, Spółka nie będzie miała co do zasady możliwości rozpoznania kosztów podatkowych związanych z ich nabyciem.

Skoro jednak Spółka ma zamiar dokonać odpłatnego zbycia obligacji na rzecz pracownika Spółki, stosownie do treści art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, będzie miała możliwość zaliczenia wydatków na nabycie tych obligacji w kwocie nominalnej wartości pierwotnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów.

Stanowisko Spółki uznać należy więc za prawidłowe.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z dnia 13 marca 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.