Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPBII/2/415-107/14/ŁCz
z 28 marca 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. z Nr 112, poz. 770 ze zm.) – Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z 27 grudnia 2013 r. (data otrzymania 30 grudnia 2013 r.), uzupełnionym 12 lutego 2014 r., o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania otrzymanego zwrotu zadatku w podwójnej wysokości – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 30 grudnia 2013 r. otrzymano ww. wniosek o wydanie pisemnej interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania otrzymanego zwrotu zadatku w podwójnej wysokości.

W związku z brakami formalnymi stwierdzonymi we wniosku, pismem z 6 lutego 2014 r. Znak: IBPBII/2/415-107/14/ŁCz wezwano Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku. Uzupełnienia dokonano 12 lutego 2014 r.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca w maju 2013 r. rozpoczął budowę domu jednorodzinnego w konstrukcji szkieletu drewnianego. W związku z tym 5 czerwca 2013 r. Wnioskodawca podpisał umowę na zakup drewna konstrukcyjnego na budowę ww. domu. W umowie tej sprzedający przyjął zadatek w kwocie 15 000,00 zł i zobowiązał się do wypełnienia warunków umowy w terminie 1 miesiąca od dnia podpisania dokumentu. Po upływie tego terminu okazało się, że dostawca nie wywiązał się z umowy.

Pomimo starań ze strony Wnioskodawcy nie było możliwości ugodowego załatwienia sprawy, nawet w późniejszym terminie tj. wiosną 2014 r. Wynikało to z tego, że dostawca podpisał umowę i zgodził się dostarczyć drewno zgodnie z przesłaną mu specyfikacją a tymczasem producent drewna – z którym on współpracował – nie był w stanie tego wykonać. Nie poinformował jednak Wnioskodawcy o tym fakcie i zwlekał zamiast od razu wyjaśnić sytuację i próbować dojść do porozumienia.

Wnioskodawca został zmuszony do wstrzymania budowy na etapie płyty fundamentowej, gdyż było za późno na znalezienie nowego dostawcy i przygotowanie drewna przed zimą.

W związku z zaistniałą sytuacją Wnioskodawca wysłał do dostawcy przedsądowe wezwanie do zapłaty a następnie złożył pozew do sądu o zapłatę podwójnego zadatku zgodnie z art. 394 Kodeksu cywilnego.

W dniu 15 października 2013 r. Sąd Rejonowy w postępowaniu upominawczym wydał nakaz zapłaty. Sprzedawca zapłacił kwotę sporu wraz z ustawowymi odsetkami.

W związku z powyższym stanem faktycznym zadano następujące pytanie:

Czy przedstawione zdarzenie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy?

Czy przedstawiona sytuacja stanowi zadośćuczynienie w rozumieniu ustawy i podlega zwolnieniu od uiszczenia podatku?

Zdaniem Wnioskodawcy, przedstawione zdarzenie podlega zwolnieniu z podatku dochodowego od osób fizycznych zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zapłacona kwota stanowi zadośćuczynienie zgodnie z ustawą za poniesione straty, do których Wnioskodawca zalicza przerwane na prawie rok prace, stracił również możliwość odliczenia VAT na materiały budowlane, ponieważ do końca 2013 nie był w stanie zakupić tych materiałów na kontynuację budowy. Jest to zadośćuczynienie za stratę czasu. Wnioskodawca jest zobligowany do rozliczenia inwestycji w określonym terminie, zgodnie z umową kredytową, w przeciwnym razie poniesie poważne konsekwencje.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361, ze zm.) – opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści tego przepisu wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę w katalogu zwolnień przedmiotowych ustawy bądź, od których Minister Finansów zaniechał poboru podatku w drodze rozporządzenia.

W treści art. 10 ust. 1 ww. ustawy zostały określone źródła przychodów, gdzie m.in. wymienia się inne źródła (pkt 9).

Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy – za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy – przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10, w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy – wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Stosownie natomiast do art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy – wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Przywołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, że nie wszystkie odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego.

Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych korzystają jedynie te odszkodowania i świadczenia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Wyłączenie dotyczy m.in. odszkodowań i zadośćuczynień, które przewidziane zostały umową stron.

Z kolei zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy obejmuje tylko te odszkodowania lub zadośćuczynienia, które zostały otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Przy czym nie korzystają ze zwolnienia odszkodowania otrzymane z związku z prowadzoną działalnością gospodarczą ani odszkodowania dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Czyli zwolnione z opodatkowania są tylko odszkodowania (wypłacone na podstawie wyroku lub ugody sądowej) za tzw. szkodę rzeczywistą stanowiącą poniesienie straty, a nie dotyczącą utraconych korzyści.

W myśl art. 394 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121) – w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej. Natomiast § 2 przytoczonego artykułu stanowi, że w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.

Przez zadatek rozumie się zatem pewną sumę pieniężną lub rzecz daną przy zawarciu umowy. Kwota wręczona kontrahentowi po zawarciu umowy nie może więc być uznana za uiszczoną tytułem zadatku, chyba że co innego wynika z postanowień umowy.

Szczególna rola zadatku ujawnia się w przypadku niewykonania umowy z powodu okoliczności, za które dłużnik ponosi wyłączną odpowiedzialność. W przypadku takim wierzyciel może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sam go dał, może żądać sumy dwukrotnie wyższej i to bez względu na to czy poniósł szkodę i w jakiej wysokości.

Zatem dany zadatek pełni tu funkcje surogatu odszkodowania za niewykonanie umowy, występuje jako świadczenie o charakterze quasi odszkodowawczym. Zachowanie przedmiotu zadatku lub uzyskany zwrot jego podwójnej wartości nie stanowią jednak odszkodowania, a jedynie pełnią tą samą funkcję. Konsekwencją powyższego charakteru jest – zarówno w przypadku przepadku zadatku, jak i uzyskania sumy dwukrotności przekazanego zadatku – niemożność domagania się uzupełniającego odszkodowania na zasadach ogólnych Kodeksu cywilnego.

Otrzymana kwota odpowiadająca dwukrotności przekazanego zadatku – wbrew temu co sugeruje Wnioskodawca – nie jest również zadośćuczynieniem. Podkreślenia wymaga, że zadośćuczynienie, analogicznie jak odszkodowanie, jest szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku jakiego doznaje poszkodowany we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. W doktrynie i judykaturze powszechnym jest wiązanie pojęcia „zadośćuczynienia” z doznaną krzywdą (uszczerbkiem niematerialnym). Również z pojęciem krzywdy pojęcie „zadośćuczynienia” wiąże Słownik Języka Polskiego. Z wyrównywaniem tak powstałej krzywdy (szkody niemajątkowej) przepisy prawa wiążą zadośćuczynienie pieniężne określone art. 445 i 448 Kodeksu cywilnego.

Na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego – w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Przepis art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi natomiast, że w przypadkach przewidzianych w art. 444 tej ustawy sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Z kolei art. 448 Kodeksu pozwala dochodzić zadośćuczynienia za naruszenie każdego dobra osobistego.

Tym samym stwierdzić należy, że zadośćuczynieniu pieniężnemu przepisy Kodeksu cywilnego jednoznacznie nadają funkcję kompensacyjną. Pieniądze otrzymane przez poszkodowanego tytułem zadośćuczynienia mają zrekompensować mu negatywne przeżycia poprzez dostarczenie środków do realizacji jego pragnień i pełniejszego zaspokajania jego potrzeb. Wynika to z ogólnych zasad prawa cywilnego, które ma m.in. zapewniać możliwości wyrównania doznanych szkód. Zatem brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do nazywania kwoty odpowiadającej dwukrotności przekazanego zadatku – zadośćuczynieniem.

Mając na uwadze powyższe wyjaśnienia należy stwierdzić, że otrzymana przez Wnioskodawcę kwota – w wysokości przewyższającej wpłaconą kwotę zadatku – stanowić będzie przychód z innych źródeł, podlegający opodatkowaniu. Przychód ten pomniejszony zgodnie z art. 22 ust. 1 o koszty jego uzyskania stanowi dochód, który należy wykazać w zeznaniu o wysokości osiągniętego dochodu.

Zauważyć bowiem należy, że zwrot zadatku w podwójnej wysokości jako świadczenie o charakterze quasi odszkodowawczym, nie mieści się w katalogu zwolnień przedmiotowych, zamieszczonych w art. 21 ust. 1 ww. ustawy. Wynika to z faktu, że odszkodowania jak i zadośćuczynienia są zwolnione od opodatkowania jedynie w wyjątkowych, ściśle wymienionych w tym przepisie, przypadkach.

Dochodem w przypadku otrzymania zadatku w podwójnej wysokości jest różnica między kwotą otrzymaną a kwotą wcześniej wpłaconą.

W niniejszej sprawie brak jest również możliwości skorzystania ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Pierwszą przyczyną jest omówiona wyżej okoliczność, że świadczenie otrzymane przez Wnioskodawcę nie jest odszkodowaniem ani zadośćuczynieniem. Drugą przyczyną jest natomiast okoliczność, że nie zostało otrzymane na podstawie wyroku ani ugody sądowej. Zauważyć należy, że postępowanie upominawcze – obok postępowania zwykłego oraz postępowania nakazowego – jest jednym ze sposobów dochodzenia zapłaty roszczeń pieniężnych na drodze cywilnego postępowania sądowego. Zostało ono uregulowane w przepisach art. 497¹ – 505 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101). Zgodnie z art. 502 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego w nakazie zapłaty nakazuje się pozwanemu, żeby w ciągu dwóch tygodni od doręczenia tego nakazu zaspokoił roszczenie w całości wraz z kosztami albo w tym terminie wniósł sprzeciw do sądu. Nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym jest zatem orzeczeniem uwzględniającym powództwo. Nakaz ten stwarza domniemanie zgodności z prawdą twierdzeń i żądań powoda w zakresie dochodzonego przez niego roszczenia oraz okoliczności z tym związanych. Nakaz zapłaty jest więc swoistym poleceniem skierowanym do wierzyciela aby wywiązał się niewykonanego świadczenia, do którego był zobowiązany. Sąd wydając nakaz zapłaty nie analizuje dokumentów i nie przeprowadza postępowania dowodowego nakazuje jedynie zobowiązanemu aby spełnił świadczenie do którego spełnienia się zobligował. Nakaz zapłaty nie jest więc wyrokiem sądu, albowiem nie stanowi rozstrzygnięcia merytorycznego wniesionego powództwa. Sąd nakazuje jedynie dłużnikowi zapłacić kwotę do której zapłaty był zobowiązany, lecz której zapłacić dobrowolnie nie chciał. Natomiast zwolnienie wynikające z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy wymaga jako podstawy skorzystania ze zwolnienia wyroku lub ugody sądowej. Zatem również z tej przyczyny zwolnienie określone w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych Wnioskodawcy nie przysługuje.

Reasumując, różnica pomiędzy kwotą otrzymaną (30 000,00 zł) a kwotą wcześniej wpłaconą (zadatkiem w kwocie 15 000,00 zł) – podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych podatkiem dochodowym od osób fizycznych jako przychód z innych źródeł.

Stanowisko Wnioskodawcy należało zatem uznać za nieprawidłowe.

Do wniosku Wnioskodawca dołączył plik dokumentów. Należy jednak zauważyć, że wydając interpretacje w trybie art. 14b Ordynacji podatkowej Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działający w imieniu Ministra Finansów, nie przeprowadza postępowania dowodowego w związku z czym nie jest zobowiązany ani uprawniony do ich oceny; jest związany wyłącznie opisem stanu faktycznego przedstawionym przez Wnioskodawcę i jego stanowiskiem.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie – w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.