1.W zakresie podatku od towarów i usług.

Konstrukcja przepisów art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 roku o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) stwarza dla małżonków szczególną sytuację prawną. Jeżeli bowiem małżonkowie nie zawrą miedzy sobą umowy spółki i nie posiadają osobowości prawnej to podatnikiem podatku VAT jest tylko ten z nich, który dokonał zgłoszenia rejestracyjnego, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy, na formularzu VAT-R i którego numer został potwierdzony na druku VAT-5. Drugi zaś małżonek w świetle przepisów cytowanej ustawy, podatnikiem nie jest pomimo, że działalność prowadzą wspólnie. Rezygnacja ze wspólnej działalności małżonka, który nie był wymieniony w zgłoszeniu rejestracyjnym i kontynuacja działalności na własne imię i nazwisko jest traktowana jako rejestracja nowego podmiotu (podatnika) rozpoczynającego wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT. Towar przekazany przez podatnika małżonkowi w świetle Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi (przy istnieniu wspólności majątkowej) niewątpliwie majątek wspólny małżonków, jednakże w świetle ustawy o podatku VAT jest to towar, który podatnik (małżonek) kupił w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Tylko on miał prawo odliczyć podatek naliczony związany z tym zakupem i tylko on może wystawić dokument potwierdzający czynność sprzedaży, czy też przekazania w jakiejkolwiek innej formie tego towaru. W świetle ustawy o podatku VAT nabywcą tego towaru był małżonek, który dokonał jego zakupu, a z chwilą przekazania nabywcą stał się drugi ze wspólników. Czynność ta została dokonana pomiędzy dwoma odrębnymi podmiotami podatku VAT i podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Działania małżonków dokonywane w zakresie prawa podatkowego nie mogą być kwalifikowane w oparciu o przepisy prawa prywatnego jakim są przepisy Kodeksu cywilnego i opiekuńczego. Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega sprzedaż i odpłatne świadczenie usług na terytorium Rzeczypospolitej oraz pozostałe czynności wymienione w art. 2 ustawy o podatku VAT. Samo zniesienie współwłasności, jeżeli nie występuje w wykonaniu jakiejś czynności określonej w art. 2 wymienionej ustawy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

2.W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych.

Organ podatkowy nie podzielił stanowiska podatnika uznając je za sprzeczne z literalną wykładnią art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). Powoływany przepis dotyczy wyłączenie stosowania ww. ustawy do opodatkowania przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej. Wbrew sugestiom strony przepis ten nie ma zastosowania do przychodów z tytułu podziału majątku wspólnego na podstawie umowy wyłączenia wspólności majątkowej. Wyłączenie ustawowej wspólności nie jest pojęciem tożsamym ani z ograniczeniem ani z jej ustaniem. Zgodnie bowiem z art. 47 ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 1964 r. Nr 9, poz. 59 ze zm.) wspólność ustawowa może być w drodze umowy rozszerzona, ograniczona lub wyłączona. Treść tego przepisu wyraźnie wskazuje, że wyłączenie nie jest równoznaczne z ograniczeniem wspólności majątkowej, podobnie jak nie jest równoznaczne z jej ustaniem. Ustanie wspólności majątkowej regulują bowiem art. 52-54 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którymi skutek ten następuje w wyniku orzeczenia sądu lub z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Skoro zatem w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym poprzestano na wymienieniu jedynie przychodów z ograniczenia i ustania wspólności majątkowej jako tych, do których przepisy ustawy nie mają zastosowania, oznacza to, że do przychodów z wyłączenia wspólności majątkowej mają zastosowanie przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stanowisko przeciwne byłoby przykładem wykładni rozszerzającej zakazanej w prawie podatkowym. Umowa wyłączająca wspólność ustawową dla swej ważności wymaga formy aktu notarialnego (art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczgo, art. 73 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny - Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Wspólność ustaje z chwilą zawarcia umowy lub z datą późniejszą określoną w umowie. Do majątku, który był nią objęty stosuje się przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych. Powstają zatem odrębne własne majątki małżonków a każdy z tych majątków obejmuje dotychczasowy majątek odrębny, udział w dodatkowym majątku wspólnym oraz majątek nabyty od chwili powstania rozdzielności (art. 42, art. 51 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).