Zgodnie z art. 78 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 z późn. zm.) fundusz udziałowy spółdzielni powstaje z następujących źródeł:

1. wpłat udziałów członkowskich,
2. odpisów na udziały członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej,
3. z innych źródeł określonych w odrębnych przepisach.

Fundusz udziałowy stanowi (obok funduszu zasobowego) zasadniczy fundusz własny spółdzielni. Zarówno fundusz udziałowy jak i fundusz zasobowy stanowią kapitał spółdzielni służący do finansowania jej działalności bieżącej oraz majątku trwałego, a także do pokrywania strat bilansowych spółdzielni.

Zgodnie z art. 75 Prawa spółdzielczego zysk spółdzielni, po pomniejszeniu o podatek dochodowy i inne obciążenia obowiązkowe wynikające z odrębnych przepisów ustawowych, stanowi nadwyżkę bilansową spółdzielni.

Podział nadwyżki bilansowej jest pozostawiony do decyzji walnego zgromadzenia, z tym jednakże zastrzeżeniem, że co najmniej 5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego spółdzielni - jeżeli fundusz ten nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych. Ponadto jeżeli zadeklarowane przez członka udziały nie zostały w pełni wniesione, kwoty przypadające członkowi z tytułu podziału nadwyżki bilansowej zalicza się na poczet jego niepełnych udziałów.

Część nadwyżki bilansowej pozostałej po dokonaniu odpisu na fundusz zasobowy przeznacza się na cele określone w uchwale walnego zgromadzenia, a zwłaszcza:

1. na rozwój spółdzielni (inwestycje),
2. na utworzenie lub podwyższenie funduszy statutowych (w tym na cele świadczeń socjalnych),
3. do podziału między członków (zasady podziału nadwyżki bilansowej między członków spółdzielni określa jej statut):
   - odpis na udziały członkowskie,
   - oprocentowanie udziałów członkowskich,
   - udział w nadwyżce bilansowej z tytułu wkładu pracy
4. premie i nagrody dla członków i pracowników,
5. na cele społeczne i zapomogi,
6. do dyspozycji rady nadzorczej i zarządu.

Odpisane na udziały członkowskie kwoty z podziału nadwyżki bilansowej spółdzielni są kwalifikowane jako przychody z kapitałów pieniężnych (z tytułu udziału w zyskach osoby prawnej, tj. spółdzielni do której zostały wniesione udziały), o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn.zm.).

Zgodnie z obowiązującymi w 2004 r. przepisami art. 41 ust. 5 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - spółdzielnie w razie przeznaczenia dochodu na powiększenie funduszu udziałowego, jako płatnicy pobierają zryczałtowany podatek dochodowy w terminie 14 dni od dnia podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały dotyczącej podwyższenia funduszu udziałowego. Podatek ten w myśl art. 30a ust. 1 pkt 4 wynosi 19% dochodu (przychodu). Dochodów opodatkowanych w formie ryczałtowej nie kumuluje się z innymi dochodami w rocznym zeznaniu podatkowym.

Spółdzielnia kwoty zryczałtowanego podatku dochodowego powinna przekazać do 20 dnia następnego miesiąca do urzędu skarbowego właściwego według swojej siedziby wraz ze zbiorczą deklaracją PIT-8A.

Z przedstawionego w piśmie stanu faktycznego wynika, że Spółdzielnia w latach 1998 i 1999 poniosła stratę, która na podstawie uchwał podjętych przez Walne Zgromadzenie Członków pokryta została w 2002 r. z funduszu udziałowego Spółdzielni. W roku 2003 Spółdzielnia wypracowała zysk i część zysku w 2004 r. przekaże na uzupełnienie funduszu udziałowego (zmniejszonego w związku z pokrywaniem strat Spółdzielni za lata 1998 i 1999).

W ocenie tut. organu podatkowego, odpisane na udziały członkowskie kwoty z podziału nadwyżki bilansowej - zysku Spółdzielni, stanowią przychód poszczególnych członków Spółdzielni z tytułu udziału w zyskach osoby prawnej i podlega zgodnie z art. 41 ust. 5 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19%.

Przepisy art. 90 § 1 ww. ustawy Prawo spółdzielcze oraz § 84 Statutu Spółdzielni określają, że straty bilansowe spółdzielni pokrywa się z funduszu zasobowego, a w części przekraczającej fundusz zasobowy - z funduszu udziałowego. Natomiast art. 19 § 2 tejże ustawy stanowi, że członek spółdzielni uczestniczy w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych udziałów.

Zatem stanowisko Spółdzielni, że odpisane w 2004 r. na udziały członkowskie kwoty z podziału nadwyżki bilansowej Spółdzielni za 2003 r. stanowią zwrot udziałów „pożyczonych” od członków Spółdzielni na pokrycie strat za lata 1998 i 1999 i nie należy od tych kwot potrącać podatku dochodowego, jest nieprawidłowe.

Tut. organ podatkowy nadmienia ponadto, że jedynym przepisem, w którym ustawodawca przewidział szczególny tryb wpłacania pobranych zaliczek na podatek dochodowy, przez płatnika będącego zakładem pracy chronionej lub zakładem aktywności zawodowej, jest art. 38 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W powyższym przepisie określono dwie kategorie przychodów, od których zaliczki na podatek dochodowy pobrane przez ww. zakłady podlegają szczególnemu trybowi przekazywania, tzn. od przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy oraz zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez pracodawcę.

Pobranie więc przez zakład pracy chronionej lub zakład aktywności zawodowej zaliczki lub podatku od przychodów podatnika z innych tytułów, powoduje konieczność przestrzegania ogólnej zasady odprowadzania ich na rachunek urzędu skarbowego.

Powyższe oznacza zatem, że zryczałtowany podatek dochodowy należny od odpisów na udziały członkowskie nadwyżki bilansowej Spółdzielni - należy przekazać na ogólnych zasadach, tzn. na rachunek urzędu skarbowego, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby płatnika. Posiadany przez płatnika status zakładu pracy chronionej nie ma w tym przypadku żadnego znaczenia.