W odpowiedzi na zapytanie z dnia 6.09.2004 r. (uzupełnione pismem z dnia 12.10.2004 r.) skierowane do tut. organu podatkowego w sprawie udzielenia pisemnej informacji w zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie, w której nie toczy się postępowanie podatkowe, Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie, działając na podstawie art. 14a § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), informuje:

1. Na podstawie art. 27a ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od. osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2001 r., podatnikom przysługiwała ulga polegająca na zmniejszeniu podatku dochodowego z tytułu systematycznego gromadzenia oszczędności wyłącznie na jednym rachunku oszczędnościowo-kredytowym i w jednym banku prowadzącym kasę mieszkaniową, według zasad określonych w odrębnych przepisach. Tymi odrębnymi przepisami są przepisy ustawy z dnia 26.10.1 995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1070 ze zm.). Z ustawy tej wynika, iż przez zawarcie umowy o kredyt kontraktowy osoba fizyczna zobowiązuje się do systematycznego gromadzenia oszczędności w kasie mieszkaniowej przez czas oznaczony, a bank prowadzący kasę mieszkaniową - do przechowywania oszczędności i udzielenia po upływie tego okresu długoterminowego kredytu na cele mieszkaniowe. Celami mieszkaniowymi są służące zaspokojeniu własnych potrzeb mieszkaniowych kredytobiorcy:

1. nabycie, budowa, przebudowa, rozbudowa lub nadbudowa domu albo lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
2. uzyskanie spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, albo prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego,
3. remont domu albo lokalu, o których mowa w pkt. 1 i 2, z wyjątkiem bieżącej konserwacji i odnowienia mieszkania,
4. spłata kredytu bankowego zaciągniętego na cele wymienione w pkt 1 - 3,
5. nabycie działki budowlanej lub jej części pod budowę domu jednorodzinnego lub budynku mieszkalnego, w którym jest lub ma być położony lokal mieszkalny kredytobiorcy.

Określony w umowie okres systematycznego oszczędzania nie może być krótszy niż 36 miesięcy, licząc od dnia pierwszej wpłaty na rachunek oszczędnościowo-kredytowy w kasje mieszkaniowej. Jeżeli jednak zgodnie z umową oszczędzający wykaże, że na realizację celu mieszkaniowego przeznaczył wkład oszczędnościowy na książeczce mieszkaniowej wraz z premią gwarancyjną udzieloną na podstawie odrębnych przepisów, okres oszczędzania może być skrócony, jednak nie więcej niż o 12 miesięcy. Natomiast przedłużenie okresu systematycznego oszczędzania po nabyciu przez posiadacza rachunku oszczędnościowo- kredytowego uprawnień do otrzymania kredytu wymaga zmiany umowy o kredyt kontraktowy. Z uwagi na to, że zarówno umowa zawarta z kasą mieszkaniową, jak i jej zmiany nastąpiły przed dniem 31.12.2001 r., to na zasadzie art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 21.11.2001 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. Nr 134, poz. 1509) podatnik zachowuje nabyte prawo do tej ulgi. Przepis ten stanowi bowiem, iż podatnikom, którzy zawarli umowę o kredyt kontraktowy z bankiem prowadzącym kasę mieszkaniową o systematyczne gromadzenie oszczędności według zasad określonych w przepisach o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego i przed dniem 1.01.2002 r. nabyli prawo do odliczania od podatku wydatków poniesionych na cel określony w art. 27a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1.01.2002 r. przysługuje, na zasadach określonych w tej ustawie, prawo do odliczenia od podatku dalszych kwot wpłaconych oszczędności na kontynuację systematycznego gromadzenia oszczędności wyłącznie na tym samym rachunku oszczędnościowo-kredytowym i w tym samym banku prowadzącym kasę mieszkaniowa, poniesionych od dnia 1.01.2002 r., do upływu określonego przed dniem 1.01.2002 r. terminu systematycznego gromadzenia oszczędności, wynikającego z umowy o kredyt kontraktowy. Jeżeli natomiast chodzi o utratę prawa do tej ulgi, to w oparciu o art. 27a ust. 13 ustawy o podatku dochodowym, w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2001 r., podatnik oszczędzający w kasie mieszkaniowej traci prawo do ulgi w dwóch przypadkach:

• po pierwsze - gdy wycofa oszczędności z kasy mieszkaniowej, z wyjątkiem, gdy wycofana kwota po określonym w umowie o kredyt kontraktowy okresie systematycznego oszczędzania została wydatkowana zgodnie z celami systematycznego oszczędzania na rachunku prowadzonym przez tę kasę,
• po drugie, gdy przeniesie uprawnienia do rachunku oszczędnościowo-kredytowego na rzecz osób trzecich, z wyjątkiem dzieci własnych lub przysposobionych.

Zapis ten ma również zastosowanie do zdarzeń powstałych po dniu 1.01.2002 r., a to na mocy art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 21.11.2001 r., o której mowa wyżej. W sytuacji więc wycofania pieniędzy z kasy przed upływem okresu wynikającego z umowy (aneksu) podatnik traci prawo do wykorzystanej ulgi z tytułu systematycznego gromadzenia oszczędności w kasie mieszkaniowej za cały okres i w związku z tym musi do dochodu (przychodu) lub podatku należnego za rok, w którym zaistniały te okoliczności doliczyć kwoty poprzednio odliczone z tego tytułu.

Przepisy prawa podatkowego dają także podatnikowi możliwość zmiany wysokości wpłat do kasy mieszkaniowej, pod warunkiem jednak, że aneks, o którym mowa w pytaniu, nie wiąże się z wydłużeniem okresu umowy, a jednocześnie umowa o kredyt kontraktowy w brzmieniu obowiązującym na dzień 31.12.2001 r. zawiera postanowienia dopuszczające możliwość jej zmiany po tym dniu, w zakresie wysokości wpłat wnoszonych do kasy mieszkaniowej lub ich częstotliwości - wówczas dokonanie takiej zmiany nie pozbawia podatnika prawa do odliczeń z tytułu kwot wnoszonych do kasy mieszkaniowej w wysokości wynikającej z umowy zmienionej. Zatem fakt sporządzenia po 31.12.2001 r. aneksu do umowy dotyczącego dodatkowej wpłaty do kasy mieszkaniowej bez przedłużenia zmienionej umowy nie powoduje pozbawienia podatnika prawa do odliczenia. Nie ma jednak przeszkód, by podatnik skrócił okres oszczędzania w kasie mieszkaniowej.

2. Kierując się dyspozycją przepisu art. 14a § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie na pisemne zapytanie podatnika oraz w oparciu o przedstawiony przez podatnika stan faktyczny udziela poniższej informacji o zakresie stosowania przepisów ustawy z dnia 28.07.1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89 ze zm.) dotyczących opodatkowania cesji praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej na rzecz zstępnych:

W świetle art. 509 § 1 ustawy z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew - cesja), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Cesji wierzytelności, stosownie do treści przepisu art. 510 1 kodeksu cywilnego, strony mogą dokonać zawierając umowę sprzedaży, zamiany, darowizny lub inną umowę zobowiązującą do przeniesienia wierzytelności na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowią. W związku z powyższym od charakteru umowy zawartej przez strony zależeć będzie czy umowa ta będzie podlegała opodatkowaniu czy też nie. W sytuacji zawarcia innej umowy zobowiązującej do przeniesienia praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego tzw. umowy nienazwanej cesja nie będzie podlegać podatkowi od spadków i darowizn jako niemieszcząca się w przedmiocie opodatkowania określonym przepisem art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89 ze zm.). Zawarcie umowy darowizny praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej skutkujące nabyciem praw do tego rachunku przez zstępnych darczyńcy w sytuacji przeznaczenia środków zgromadzonych na tym rachunku na cele mieszkaniowe zwolnione jest od podatku od spadków i darowizn stosownie do treści przepisu art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Jednak gdyby obdarowany nie przeznaczył środków zgromadzonych na rachunku na cele mieszkaniowe, darowizna ta korzystałaby ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn do wysokości kwoty wolnej od podatku, która na dzień dzisiejszy wynosi 9.637 zł - art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nadwyżka ponad kwotę wolną od podatku podlegałaby opodatkowaniu na zasadach określonych w wyżej powołanej ustawie.

Reasumując: dokonanie przez pana cesji praw do rachunku oszczędnościowo-kredytowego w kasie mieszkaniowej na rzecz zstępnego na mocy umowy nienazwanej nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.