W odpowiedzi na pismo złożone w dniu 22 listopada 2004r., uzupełnione znakami opłaty skarbowej w dniu 30 listopada 2004r., stanowiące zapytanie w przedmiocie stosowania przepisów prawa podatkowego w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku dochodowego od osób fizycznych, Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego Łódź – Bałuty działając na podstawie art. 14a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) wyjaśnia:

I. w zakresie podatku od towarów i usług

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza - na podstawie ust. 2 ww. art. 15 ustawy - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Ze złożonego pisma wynika, że jest Pan adwokatem, prowadzącym kancelarię adwokacką. W ramach świadczonych usług adwokackich prowadzi Pan z urzędu sprawy karne, w których jest obrońcą wyznaczonym przez sąd lub prokuratora oraz sprawy cywilne, w których jako obrońcę wyznacza Pana Okręgowa Rada Adwokacka. Z tytułu prowadzenia ww. spraw z urzędu otrzymuje Pan wynagrodzenie wypłacane przez sąd. Ponadto stwierdza Pan, że sąd określa wysokość wynagrodzenia z urzędu i z tego tytułu jest odpowiedzialny w stosunku do adwokata, wyznacza terminy w sprawie, a więc określa warunki wykonywania tych czynności, nie może jednak w żadnym przypadku określać merytorycznego sposobu prowadzenia sprawy z urzędu.

Stosownie do art. 15 ust. 3 pkt 3 ww. ustawy o podatku od towarów i usług, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2 – 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

W świetle ww. unormowania chodzi więc o taki stosunek prawny zachodzący pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą, który wykazuje cechy właściwe stosunkowi pracy – niezależnie od tego jak jest nazwany. Warunki jakie musi spełniać dany stosunek prawny, aby świadcząca w oparciu o niego osoba fizyczna została wyłączona z kręgu podatników podatku od towarów i usług, z uwagi na brak samodzielności przy realizacji czynności określonych w art. 13 pkt 2 – 8 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazują, że chodzi w tym przypadku jedynie o takie czynności o charakterze usługowym, które wykonywane są w warunkach swoistych dla umowy o pracę: podporządkowania usługodawcy co do warunków realizacji umówionych czynności oraz obciążenie zatrudniającego ryzykiem za wykonanie tych czynności.

W powyższym piśmie stwierdza Pan, że w odniesieniu do czynności wykonywanych z urzędu sąd określa wynagrodzenie, wyznacza terminy w sprawie, jednak w żadnym przypadku nie może określać merytorycznego sposobu prowadzenia sprawy.

W związku z tym - zdaniem tut. Organu - nie można uznać, że w tej sytuacji sąd przejmuje odpowiedzialność za prowadzenie przez Pana zleconych z urzędu spraw. Nie są zatem spełnione wszystkie warunki określone w ww. przepisie art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy. Na podstawie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy przedmiotowe czynności należy uznać za samodzielnie wykonywaną działalność gospodarczą.

Oznacza to tym samym - z uwagi na brak zwolnienia od podatku usług adwokackich i radcowskich dotyczących spraw cywilnych i karnych prowadzonych z urzędu - że podlegają one opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w wysokości 22%, zgodnie z art. 41 ust. 1 ww. ustawy.

Ponadto zgodnie z art. 29 ust. 1 i 2 ww. ustawy o podatku od towarów i usług podstawą opodatkowania jest obrót. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. W przypadku gdy pobrano zaliczki, zadatki, przedpłaty lub raty, obrotem jest również kwota otrzymanych zaliczek, zadatków, przedpłat lub rat, pomniejszona o przypadającą od nich kwotę podatku.

Faktura stwierdzająca dokonanie sprzedaży, powinna zawierać - zgodnie z § 12 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, zasad wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97, poz. 971) - m.in. imiona nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy, jak również wartość wykonywanych usług z wykazaniem sumy wartości sprzedaży netto z podziałem na poszczególne stawki podatku i zwolnionych od podatku oraz niepodlegających opodatkowaniu, kwotą podatku od sumy wartości sprzedaży netto, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku, wartość sprzedaży wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatku lub zwolnionych od podatku, lub niepodlegających opodatkowaniu oraz kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie.

II. w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych

Zgodnie z art. 13 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust.1 pkt 2, uważa się przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9.

Z przedstawionego przez Pana opisu stanu faktycznego wynika, iż wykonując zawód adwokata otrzymuje Pan m.in. wynagrodzenie wypłacone przez sąd z tytułu prowadzenia spraw z urzędu.

W świetle cytowanego powyżej przepisu uzyskany przychód z ww. tytułu należy kwalifikować do przychodów, o których mowa w art. 13 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. przychodów z działalności wykonywanej osobiście.

Zasady pobierania zaliczek na podatek dochodowy z tego tytułu regulują art. 41 i 42 ww. ustawy. Zgodnie z treścią powołanego art. 41 ust. 1 ustawy, sądy jako płatnicy są obowiązane pobierać zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 19 % należności pomniejszonej o koszty uzyskania przychodów w wysokości określonej w art. 22 ust. 9 oraz pomniejszonej o składki potrącone przez płatnika w danym miesiącu na ubezpieczenie emerytalne i rentowe oraz składki na ubezpieczenie chorobowe, o którym mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b i wpłacenie jej do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczkę na rachunek urzędu skarbowego według siedziby płatnika (art. 42 ust. 1).

Wyjaśniam również, że w przypadku opodatkowania tego rodzaju wynagrodzeń podatkiem od towarów i usług dla celów obliczenia zaliczki na podatek dochodowy podstawę winien stanowić przychód pomniejszony o podatek VAT. Zgodnie bowiem z treścią art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodem są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Kwota zaś podatku VAT nie jest kwotą faktycznie otrzymaną, czy postawioną do dyspozycji podatnika.