Podatnikami podatku od towarów i usług w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535) są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Art. 15 ust. 2 powyższej ustawy zawiera definicję działalności gospodarczej, która dla potrzeb podatku od towarów i usług obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wówczas, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Przepis art. 15 ust. 3 wskazuje czynności, których nie uznaje się za samodzielnie prowadzoną działalność gospodarczą. Do nich zaliczamy np. czynności: z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1 – 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14 poz. 176 ze zm.); z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2 - 8 ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności.

Z powyższego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 cyt. ustawy wynika, że jeżeli istnieje stosunek prawny, w ramach którego zleceniodawca ponosi odpowiedzialność za działania zleceniobiorcy, to wtedy nie są to usługi w rozumieniu ustawy o VAT, a w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Chodzi więc o taki stosunek prawny między usługodawcą a usługobiorcą, który wykazuje cechy właściwe stosunkowi pracy, tj. obciążenie zatrudniającego ryzykiem za wykonanie tych czynności oraz podporządkowanie usługodawcy co do warunków realizacji umówionych czynności, jak również określenie wynagrodzenia.

Powyższe powoduje, iż w sytuacji, gdy czynności wykonywane przez podatnika jako zleceniobiorcę mieszczą się w granicach przychodu zgodnie z brzmieniem art. 13 pkt 2 - 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a jednocześnie spełnione zostaną kumulatywnie warunki, o których mowa powyżej, wówczas nie znajdzie zastosowania przepis zawarty w art. 15 ust. 1, co oznacza, iż w tym zakresie podatnikiem, w rozumieniu ustawy z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług, nie będzie adwokat pełniący czynności obrońcy z urzędu lub bezpłatnej pomocy prawnej.

W świetle powyższego, ponieważ podatnik świadczy usługi prawnicze i jest zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług oraz składa deklaracje VAT-7 to w przypadku niespełnienia któregokolwiek z warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 w/w ustawy czynności w zakresie bezpłatnej pomocy prawnej przyznawanej Stronie przez Sąd a wykonywane przez podatnika będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w stawce 22 % (art. 41 ust. 1 ustawy).