Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0115-KDIT2-3.4010.109.2017.2.JG
z 28 sierpnia 2017 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 9 czerwca 2017 r. (data wpływu 14 czerwca 2017 r.) uzupełnione pismem z dnia 27 lipca 2017 r. (data wpływu 3 sierpnia 2017 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odszkodowań przyznanych w drodze rozstrzygnięcia sądowego a wynikających z postanowień Umowy społecznej – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 czerwca 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów odszkodowań przyznanych w drodze rozstrzygnięcia sądowego a wynikających z postanowień Umowy społecznej.

Z uwagi na stwierdzone we wniosku braki formalne, pismem z dnia 18 lipca 2017 r. nr 0115 KDIT2-3.4010.109.2017.1.JG wezwano Wnioskodawcę do ich usunięcia. Wniosek został uzupełniony pismem w dniu 3 sierpnia 2017 r.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, spółką kapitałową należącą do Grupy (dalej: „Grupa Kapitałowa”). Podstawowa działalność Grupy Kapitałowej obejmuje wytwarzanie, dystrybucję oraz obrót energią.

Głównym przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest świadczenie usług obsługowo rozliczeniowych na rzecz podmiotów należących do Grupy Kapitałowej. Spółka świadczy m.in. usługi wydruków masowych, polegające na wsparciu w procesie rozliczania sprzedaży energii ostatecznym odbiorcom.

Począwszy od 2011 r. w Spółce prowadzony był kompleksowy proces restrukturyzacji. W związku z planowanymi w ramach tego procesu zwolnieniami grupowymi, Spółka realizowała program dobrowolnych odejść pracowniczych.

Niektórym pracownikom, którzy nie skorzystali z możliwości dobrowolnego rozwiązania umowy o pracę w ramach programu Spółka zaproponowała możliwość zatrudnienia na nowych zasadach, na podstawie porozumienia zmieniającego warunki pracy. Część osób, którym taką możliwość zaproponowano, nie przyjęła nowych warunków (dalej: „Pracownicy”). W związku z powyższym Spółka, zgodnie z art. 42 Kodeksu Pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 1666, z późn. zm.), złożyła Pracownikom oświadczenia o wypowiedzeniu warunków umów o pracę, które - w związku z odmową przyjęcia zaproponowanych warunków - uległy rozwiązaniu po upływie okresu wypowiedzenia zgodnie z art. 42 § 3 Kodeksu Pracy.

Jednocześnie należy wskazać, że Spółka jest stroną Umowy społecznej, która obowiązuje od 1 sierpnia 2007 r. (dalej: „Umowa społeczna”). Zgodnie z postanowieniami Umowy społecznej Pracownikom zapewniono szczególną ochronę stosunku pracy, polegającą na zobowiązaniu się przez Spółkę do dokonywania wszelkich zmian w umowach o pracę (w tym rozwiązania stosunku pracy oraz wypowiadania warunków pracy lub płacy) jedynie w trybie zgodnym z postanowieniami tejże Umowy. Spółka została również zobowiązana do zapewnienia gwarancji zatrudnienia w ciągu 120 miesięcy od wejścia w życie umowy, tj. do końca lipca 2017 r.

Dodatkowo Wnioskodawca pragnie wskazać, że Umowa społeczna została wprowadzona w formie załącznika do obowiązującego w Spółce Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy. Na podstawie zapisów Umowy społecznej, w przypadku naruszenia gwarancji zatrudnienia Spółka została zobowiązana do wypłaty odszkodowania w wysokości stanowiącej iloczyn liczby miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca okresu gwarancji oraz wynagrodzenia miesięcznego pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy, według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Dodatkowo zastrzeżono, że odszkodowanie to nie może być niższe niż siedmiokrotność średniego wynagrodzenia w Spółce.

Dochodząc tychże roszczeń Pracownicy skierowali przeciwko Spółce pozwy na drogę sądową. W wyniku przeprowadzonych postępowań sądowych stwierdzono, że Spółka dokonała wypowiedzenia umów o pracę z naruszeniem obowiązującej w Spółce Umowy społecznej. Na mocy prawomocnych wyroków Wnioskodawca został zobowiązany do wypłaty zwolnionym Pracownikom odszkodowań wynikających z Umowy społecznej. Spółka wypłaciła Pracownikom stosowne kwoty wraz z odsetkami za opóźnienie i kosztami zastępstwa procesowego.

Ponadto, z jednym z byłych pracowników („Pracownik A”) Spółka zawarła porozumienie, na podstawie którego zobowiązała się do wypłaty na jego rzecz jednorazowego świadczenia. Przedmiotowe porozumienie było poprzedzone wydaniem niekorzystnego dla Spółki wyroku, w którym sąd orzekł, że dokonane wobec pracownika wypowiedzenie zmieniające naruszało gwarancje zatrudnienia. W celu zabezpieczenia się przed ewentualnymi dodatkowymi roszczeniami Pracownika A w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem zapisów Umowy społecznej Spółka wypłaciła kwotę ustaloną w zawartym porozumieniu.

Dodatkowo, Spółka rozwiązała z innym ze swoich byłych pracowników („Pracownik B”) umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 Kodeksu Pracy. Pracownik B złożył odwołanie od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia powołując się zarówno na nieprawidłowości formalne, jak i na to, że przyczyny uzasadniające rozwiązanie były nieprawdziwe.

W drodze postępowania sądowego uznano rację Pracownika B, że rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa pracy co najmniej w zakresie braku podstawy (uzasadnienia) do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. W związku z tym zasądzono na rzecz Pracownika B odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę.

Spółka wypłaciła Pracownikowi B zasądzone odszkodowanie.

Ponadto w uzupełnieniu przedstawionego we wniosku stanu faktycznego Spółka udzieliła następujących odpowiedzi na pytania zawarte w ww. wezwaniu.

1. Czy naruszenie postanowień Umowy Społecznej było celowe oraz czym było uzasadnione?

Zgodnie z art. 8 Umowy Społecznej „Decyzje i działania dotyczące praw i obowiązków pracowników w procesach restrukturyzacji pracodawcy wymagają uprzedniego uzgodnienia ze związkami zawodowymi. Tym samym, w przypadku braku uzgodnienia Wnioskodawca nie mógł dokonać restrukturyzacji. W wyniku wniosku Wspólnej Reprezentacji Organizacji Związkowych działających w Grupie Kapitałowej o rozpoznanie sporu zbiorowego z pracodawcami należącymi do (…), w 2008 r. w sprawie o sygn. (…) orzekło Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym. W orzeczeniu tym wskazano, że w przypadku dalszej restrukturyzacji Pracodawca nie jest bezwzględnie zobowiązany do osiągnięcia stosownych uzgodnień, a do podjęcia szczególnych starań dla uzgodnienia kwestii dotyczących praw i interesów pracowniczych ze stroną związkową.

Wnioskodawca 18 grudnia 2013 r. zwrócił się do związków zawodowych z wnioskiem o dokonanie uzgodnienia w przedmiocie programu restrukturyzacji działalności przedsiębiorstwa spółki w 2014 r., jednak dokonanie takiego uzgodnienia okazało się niemożliwe. Tym samym opierając się na orzeczeniu Kolegium Arbitrażu Społecznego, możliwe było dokonanie restrukturyzacji bez osiągnięcia stosownego porozumienia, bowiem Wnioskodawca podjął dostępne mu działania mające na celu uzgodnienie ze związkami zawodowymi planu restrukturyzacji. Wobec braku ww. porozumienia, pracodawca uchwalił regulamin zwolnień grupowych.

2. Jakimi przesłankami kierował się Wnioskodawca typując pracowników do wypowiedzenia dotychczasowych warunków pracy?

Opierając się na zasadzie rachunku ekonomicznego, konieczna była likwidacja części placówek Wnioskodawcy, których funkcjonowanie nie przynosiło dochodów. Wypowiedzeniami objęci zostali wszyscy pracownicy, którzy byli zatrudnieni na:

• 83 stanowiskach pracy w 16 Biurach Obsługi Klienta w lokalizacjach: (…)
• 58 stanowiskach pracy w Telefonicznym Centrum Zgłoszeniowym w lokalizacjach (…)
• 84 stanowiskach pracy w Departamencie Fakturowania w lokalizacjach (…)
• 26 stanowiskach pracy w Departamencie Obsługi Płatności w lokalizacjach: (…)
• 53 stanowiskach pracy w Departamencie Windykacji w lokalizacjach (…),
• 37 stanowisk pracy w Departamencie Obsługi Rynku Masowego w lokalizacjach: (…)
• 16 stanowisk pracy w Departamencie Obsługi Rynku Biznesowego w lokalizacjach: (…)
• 5 stanowisk pracy w Wydziale Wsparcia Klienta Wewnętrznego w lokalizacjach: (…)

Osobom zajmującym ww. stanowiska:

1. w pierwszej kolejności pracownikom na likwidowanych stanowiskach proponowano dobrowolne zawarcie porozumienia w przedmiocie zmiany warunków pracy lub płacy lub rozwiązania,
2. dopiero jeżeli pracownicy nie skorzystali z ww. możliwości, wówczas pracownik otrzymywał wypowiedzenie zmieniające. W przypadku odmowy przyjęcia zmienionych warunków pracy i płacy, stosunek pracy wraz z upływem okresu wypowiedzenia ulegał rozwiązaniu.

3. Czy postanowienia zawarte w wypowiedzeniach zmieniających były dla pracowników niekorzystne?

Postanowienia zawarte w wypowiedzeniach zmieniających były mniej korzystne niż dotychczasowe warunki pracy i płacy pracowników. Ze względu na likwidację placówek konieczne było przeniesienie pracowników do innego, zazwyczaj mniej dogodnego dla nich miejsca pracy, a zaproponowane wynagrodzenie zwykle było niższe niż otrzymywane dotychczas.

4. Czy działanie Wnioskodawcy było racjonalne i czym było uzasadnione? Proszę o wskazanie przesłanek racjonalnego działania Wnioskodawcy uzasadniającego wypłatę odszkodowań pracownikom, którzy nie przyjęli wypowiedzeń zmieniających i w związku z powyższym ich umowy o pracę uległy rozwiązaniu?

Ze względu na fakt, że likwidowane w wyniku restrukturyzacji placówki Wnioskodawcy nie przynosiły zysków, nieracjonalnym i niecelowym pod względem ekonomicznym byłoby ich dalsze prowadzenie. Pracodawca miał zatem następujący wybór:

1. Kontynuować prowadzenie nierentownych placówek, w związku z czym zmuszony byłby:
   
   
   
   1. na podstawie Umowy Społecznej oraz wynikającej z niej gwarancji zatrudnienia Wnioskodawca – stale i w pełnej kwocie wypłacać wynagrodzenie wszystkim pracownikom zatrudnionym w tych placówkach,
      
   2. ponosić wysokie koszty stałe, m. in. koszty najmu lokalu, koszty mediów.
      
      
      
2. Złożyć pracownikom zatrudnionym w likwidowanych placówkach wypowiedzenie zmieniające:
   
   
   
   1. w przypadku wyrażenia zgody na zmianę warunków pracy i płacy – w bardziej efektywny i celowy sposób wykorzystać pracę tych pracowników,
      
   2. w przypadku odmowy przyjęcia zmienionych warunków pracy i płacy – wypłacić tym pracownikom stosowne odszkodowania, stanowiące zaledwie ułamek kwot przeznaczonych na prowadzenie placówki i wynagrodzenia tych pracowników;
      

dzięki czemu możliwe byłoby uniknięcie dalszego ponoszenia kosztów stałych wskazanych w punkcie a).

5. Jeżeli Wnioskodawca zamierzał restrukturyzować zatrudnienie w drodze zmiany warunków pracy, to dlaczego nie zawarł w Umowie Społecznej zapisów, które w przypadku racjonalnego, uzasadnionego przesłankami obiektywnymi działania wyłączałyby wypłatę odszkodowania?

Umowa Społeczna była przedmiotem negocjacji ze związkami zawodowymi, a zatem niemożliwie było wynegocjowanie jakichkolwiek postanowień, które mogłyby umożliwić pracodawcy osłabienie warunków wynikających z gwarancji zatrudnienia, zdefiniowanych w Umowie Społecznej.

6. Jakie było uzasadnienie wyroku sądu w sprawie Pracownika A?

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w wyroku z dnia (…) 2014 r. wydanym w sprawie o sygn. (…) dotyczącym Pracownika A wskazał, że Umowa Społeczna miała charakter normatywny w rozumieniu art. 9 § 1 kodeksu pracy. Niezależnie od tego, protokołem dodatkowym ww. Umowa Społeczna została włączona do Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy (poprzez zastąpienie załączonej do Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy umowy społecznej z 2004 r. nową). Tym samym w ocenie Sądu normatywny charakter tej Umowy Społecznej nie mógł być kwestionowany.

W ocenie Sądu przejęcie Pracownika A przez Wnioskodawcę nie ma wpływu na fakt, że aktualnymi pozostały wywodzące się z Umowy Społecznej gwarancje zatrudnienia.

Sąd podkreślił, że pomimo, iż umowa z Pracownikiem A została rozwiązana na mocy wypowiedzenia zmieniającego, gwarancje zatrudnienia nie przestały obowiązywać z uwagi na treść art. 5 ust. 1 Ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2016 r. poz. 1474).

Sąd uznał, że dokonane wobec Pracownika A wypowiedzenie zmieniające naruszało gwarancje zatrudnienia. Art. 13 Umowy Społecznej stanowił, że pracodawcy nie mogą wypowiedzieć Pracownikom warunków pracy lub płacy w przypadkach, gdy reprezentujący Pracownika związek zawodowy zgłosił Pracodawcy zastrzeżenia co do zamiaru takiego wypowiedzenia, a zachodzi jedna z wymienionych sytuacji, m.in. gdy wypowiedzenie powoduje zmniejszenie wynagrodzenia pracownika lub gdy wypowiedzenie zmienia miejsce pracy pracownika na położone w odległości większej niż 45 km od miejsca określonego w jego umowie o pracę, przy czym czas dojazdu nie może być dłuższy niż 1,25 godziny publicznymi środkami komunikacji.

Zgodnie natomiast z art. 16 Umowy Społecznej, nie można wypowiedzieć umowy o pracę Pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 5 lat do nabycia prawa do emerytury lub świadczenia przedemerytalnego, po upływie okresu gwarancyjnego.

Jak wskazał Sąd w uzasadnieniu, żaden z ww. warunków nie został spełniony – Związek zawodowy, do którego należał powód zgłosił zastrzeżenia co do zamiaru wypowiedzenia zmieniającego, a ponadto wypowiedzenie prowadziłoby do zmniejszenia wynagrodzenia powoda oraz niedozwolonej w świetle art. 13 Umowy Społecznej zmiany miejsca pracy.

Dodatkowo, Pracownik A posiadał (…)-letni staż pracy i po kolejnych dwóch latach w zatrudnieniu spełniłby przesłanki uzyskania prawa do świadczenia przedemerytalnego.

W ocenie Sądu wypowiedzenie zmieniające, wskutek odmowy jego przyjęcia przez Pracownika A, wywołało skutek równoznaczny z wypowiedzeniem definitywnym, naruszało zatem postanowienia Umowy Społecznej.

7. Z jakimi ewentualnymi roszczeniami dodatkowymi mógł wystąpić Pracownik A?

Zgodnie z art. 15 Umowy Społecznej, „W przypadku naruszenia Gwarancji Zatrudnienia, o których mowa w art. 12, Pracodawca zobowiązany będzie do wypłacenia Pracownikowi odszkodowania w wysokości stanowiącej iloczyn miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca Okresu Gwarancyjnego, liczonych od dnia rozwiązania umowy o pracę oraz wynagrodzenia miesięcznego Pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu jak za urlop wypoczynkowy (...)

Odszkodowanie, o którym mowa w postanowieniach niniejszego rozdziału nie wyczerpuje uprawnień Pracownika do świadczeń związanych z naruszeniem przepisów o rozwiązaniu umowy o pracę. Jednocześnie zgodnie z art. 16 Umowy Społecznej „ 1. Nie można wypowiedzieć umowy o pracę Pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 5 lat do nabycia prawa do emerytury lub świadczenia przedemerytalnego, po upływie Okresu Gwarancyjnego. 2. W przypadku naruszenia zobowiązania, o którym mowa w ust. 1 Pracodawca zobowiązany jest do wypłacenia Pracownikowi odszkodowania w wysokości obliczonej według zasad określonych w art. 15.”

Mając to na uwadze pracownikowi, na podstawie art. 15 i 16 Umowy Społecznej przysługiwało prawo do odszkodowania.

8. Jakie postanowienia zawiera porozumienie, na mocy którego wypłacono Pracownikowi A jednorazowe świadczenie?

Porozumienie zawarte z Pracownikiem A zawiera następujące postanowienia:

1. Poza kwotami już wypłaconymi (wypłaconej odprawy w związku z rozwiązaniem umowy z przyczyn niedotyczących pracownika i odszkodowania zasądzonego w związku z rozwiązaniem umowy o pracę) Pracownik A otrzyma świadczenie w wysokości (…) zł płatne na wskazany rachunek bankowy w dwóch ratach.
2. Świadczenie określone powyżej zawiera w sobie i zaspokaja wszelkie roszczenia Pracownika A, związane z umową o pracę i jej rozwiązaniem, wynikające z powszechnie oraz wewnętrznie obowiązujących w Spółce przepisów prawa pracy, a także z tytułu Umowy Społecznej dotyczącej zabezpieczenia praw i interesów pracowniczych w procesie konsolidacji i restrukturyzacji Grupy Kapitałowej.
3. Otrzymane przez Pracownika A świadczenie wskazane w punkcie a powyżej zwalnia Spółkę, jako pracodawcę, z zobowiązania do wypłaty innych świadczeń przewidzianych przepisami powszechnie lub wewnętrznie obowiązującymi w Spółce z tytułu umowy o pracę i jej rozwiązania, w szczególności zwalnia Spółkę z wypłaty jakichkolwiek świadczeń i odszkodowań przewidzianych postanowieniami Umowy Społecznej, dotyczącej zabezpieczenia praw i interesów pracowniczych w procesie konsolidacji i restrukturyzacji Grupy Kapitałowej.
4. Pracownik A oświadczył, że w związku z punktami b i c powyżej nie będzie dochodził obecnie ani w przyszłości jakichkolwiek roszczeń z tytułu umowy o pracę lub jej rozwiązania dokonanego Porozumieniem, ani nie przeleje takich roszczeń na osobę trzecią.
5. Ponadto Pracownik A oświadczył, że w przypadku podjęcia przez niego zatrudnienia w Spółce/u pracodawców wchodzących w skład Grupy Kapitałowej i spółki z nią powiązane w rozumieniu przepisów kodeksu spółek handlowych, zobowiązuje się do zwrotu na rzecz Spółki kwoty odpowiadającej wartości otrzymanego świadczenia określonego w punkcie a),
6. Pracownik A zobowiązał się nie ujawniać żadnych informacji związanych z podpisaniem niniejszego Porozumienia przez czas nieokreślony po jego zawarciu,
7. Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji o której mowa powyżej obejmuje w szczególności zakaz przekazywania, ujawniania lub narażania na ujawnienie informacji związanych z podpisaniem niniejszego Porozumienia, zarówno w całości, jak i w części, osobom trzecim.

Wypłacona kwota odszkodowania nie przekracza maksymalnej wysokości ustalonej w ww. postanowieniach Umowy Społecznej.

9. Czym było uzasadnione wypłacenie odszkodowania Pracownikowi A i czy w zawartym porozumieniu wskazano te przesłanki?

Jak już wskazano w odpowiedzi na pytanie 8, zgodnie z art. 15 i 16 Umowy Społecznej Pracownikowi A, którego gwarancja zatrudnienia została naruszona, przysługuje „odszkodowanie w wysokości stanowiącej iloczyn miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca Okresu Gwarancyjnego (tj. do lipca 2017 r.), liczonych od dnia rozwiązania umowy o pracę oraz wynagrodzenia miesięcznego Pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu jak za urlop wypoczynkowy.”

Mając to na uwadze, wypłacenie odszkodowania Pracownikowi A było uzasadnione treścią ww. postanowień Umowy Społecznej. Treść porozumienia została zrelacjonowana w odpowiedzi na pytanie nr 9.

10. Co wpisano, jako przyczynę rozwiązania umowy o pracę w trybie art. 52 kodeksu pracy Pracownikowi B?

Jako przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Pracownikowi B wskazano ciężkie naruszenie przez niego podstawowych obowiązków pracowniczych, polegające na:

1. wykonaniu z niedopuszczalną zwłoką nałożonego obowiązku w postaci złożenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego,
2. rażącym uchybieniu w wykonaniu powierzonego zadania na rzecz Spółki - właściciela, polegającym na nie przekazaniu danych finansowych w wyznaczonym terminie,
3. rażących uchybieniach we współpracy z pracownikami pozwanego polegającymi na ciągłym antagonizowaniu stosunków pracowniczych poprzez formułowanie krytycznych ocen jakości pracy innych pracowników,
4. rażącym uchybieniu we współpracy ze strategicznym kontrahentem Pracodawcy, co uniemożliwia skuteczne realizowanie podstawowych działań gospodarczych Pracodawcy, w wyniku czego pracodawca całkowicie utracił do Pracownika B zaufanie.

11. Dlaczego – zdaniem sądu – brak było uzasadnienia do rozwiązania umowy o pracę z Pracownikiem B w tym trybie?

Sąd wskazał, że żadna przyczyn uzasadniających rozwiązanie umowy nie jest na tyle istotna, aby mogła stanowić podstawę rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Tym samym Sąd uznał, że pracownik swoim działaniem nie dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, stanowiących podstawę do rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy wydatki Spółki z tytułu wypłaty odszkodowań, w związku z rozwiązaniem z Pracownikami umów o pracę z naruszeniem obowiązującej w Spółce Umowy społecznej stanowią dla Wnioskodawcy koszty uzyskania przychodów na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowego od osób prawnych?
2. Czy dokonana na podstawie porozumienia wypłata przez Spółkę świadczenia na rzecz Pracownika A w celu zabezpieczenia się Spółki przed przyszłymi roszczeniami tego pracownika w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem zapisów Umowy społecznej stanowi dla Wnioskodawcy koszt uzyskania przychodów na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób prawnych?
3. Czy wypłata przez Spółkę na rzecz Pracownika B odszkodowania, w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem przepisów prawa pracy stanowi dla Wnioskodawcy koszt uzyskania przychodów?

Niniejsza interpretacja rozstrzyga w zakresie pytania oznaczonego numerem 1 we wniosku. W zakresie pytań o numerach 2 – 3 zostaną Wnioskodawcy wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Zdaniem Wnioskodawcy, wydatki z tytułu odszkodowań wypłacanych w związku rozwiązaniem umów o pracę z naruszeniem postanowień Umowy społecznej stanowią dla Spółki koszty uzyskania przychodów w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy.

W art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie wymieniono wprost ww. odszkodowania wypłaconego byłemu pracownikowi w związku z rozwiązaniem umowy o pracę z naruszeniem przepisów prawa jako wydatku wyłączonego z kosztów uzyskania przychodów. Nieujęcie określonych odszkodowań w katalogu kosztów niestanowiących kosztów uzyskania przychodów, zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie oznacza jednakże automatycznie, że poniesiony z tego tytułu wydatek stanowi koszty uzyskania przychodów. Należy bowiem wówczas ustalić, czy spełnia on ww. przesłanki pozytywne kwalifikowania kosztów, wynikające z cytowanego art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej.

Kosztami uzyskania przychodów są wyłącznie takie wydatki, które spełniają łącznie następujące warunki:

• zostały poniesione przez podatnika i nie zostały mu w żaden sposób zwrócone,
• ich poniesienie miało na celu uzyskanie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów,
• nie zostały wyłączone z kategorii kosztów podatkowych na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych,
• ich poniesienie zostało właściwie udokumentowane.

Przesłanka celowości kosztu jest spełniona, gdy istnieje związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem tego kosztu a powstaniem lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskania. Nie ma przy tym znaczenia, czy dany wydatek przyniósł oczekiwany skutek w postaci osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Istotne jest czy w momencie zobowiązania się podatnika do jego poniesienia, podatnik ten mógł, w sposób obiektywny, oczekiwać takiego efektu. Dodatkowo należy wskazać, że ustawodawca celowo użył pojęcia „przychodów”, a nie „przychodu”. Liczba mnoga wskazuje w tym przypadku, że aby wydatek można było uznać za koszt w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie jest konieczne wykazanie zależności między nim, a powstaniem lub powiększeniem konkretnego, mierzalnego przychodu. Wydatek taki musi przyczyniać się do osiągnięcia lub możliwości osiągnięcia (zachowania, zabezpieczenia źródła) jakichkolwiek przychodów w przyszłości.

Co istotne, regulacje ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wskazują, że kosztami uzyskania przychodów są wydatki podatników związane z prowadzoną przez nich działalnością gospodarczą nawet wówczas, gdy bezpośrednio nie przyczyniają się do powstania przychodów, służą jednakże zachowaniu bądź zabezpieczeniu jego źródła.

Jak wskazano w opisie stanu faktycznego, w 2014 roku, w ramach prowadzonego od 2011 r. procesu restrukturyzacji, Wnioskodawca dokonał wypowiedzenia Pracownikom wynikających z umowy warunków pracy i płacy, w konsekwencji czego doszło do rozwiązania z Pracownikami umów o pracę na podstawie art. 42 § 3 Kodeksu pracy. W drodze rozstrzygnięcia sądowego Pracownikom zostało jednak zasądzone odszkodowanie wynikające z postanowień zawartej w 2007 r. Umowy społecznej.

W drugim przedstawionym w stanie faktycznym przypadku, Wnioskodawca zawarł porozumienie z Pracownikiem A. Na podstawie zawartego porozumienia Wnioskodawca zobowiązał się do wypłaty na rzecz Pracownika A jednorazowego świadczenia, w celu zabezpieczenia się przed ewentualnymi przyszłymi roszczeniami wynikającymi z zapisów obowiązującej Umowy społecznej.

Ponadto w stanie faktycznym wskazano przypadek, w którym Wnioskodawca rozwiązał z byłym pracownikiem, zwanym we wniosku Pracownikiem B, umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 Kodeksu Pracy, co na drodze sądowej zostało uznane za działanie naruszające przepisy prawa pracy. W związku z powyższym sąd zasądził odszkodowanie na rzecz Pracownika B, a Spółka wykonując wyrok to odszkodowanie wypłaciła.

W ocenie Wnioskodawcy, we wszystkich trzech przedstawionych we wniosku stanach faktycznych, występuje oczywisty związek wydatków poniesionych przez Wnioskodawcę na rzecz byłych pracowników z uzyskiwanymi przez Spółkę przychodami, a konkretnie z zabezpieczeniem lub zachowaniem źródła przychodów.

Zawarcie w lipcu 2007 r. Umowy społecznej związane było z planowanym w tamtym czasie procesem głębokiej restrukturyzacji Grupy Kapitałowej, której Wnioskodawca jest częścią.

Proces ten wynikał z wdrażanych w tamtym czasie, daleko idących zmian w obszarze całego sektora energetycznego. Zmiany te miały swoje źródło m.in. z przepisach ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r., Nr 89, poz. 625, z późn. zm.). Bez przeprowadzenia w tamtym czasie znaczących modyfikacji w strukturze działalności Wnioskodawcy oraz Grupy Kapitałowej, której Wnioskodawca jest częścią, nie byłoby możliwe kontynuowanie prowadzonej działalności gospodarczej oraz dalsze osiąganie przychodów.

W celu zapewnienia poparcia dla procesu restrukturyzacji ze strony pracowników, a także związków zawodowych, zawarta została w Grupie Kapitałowej Umowa społeczna stanowiąca w istocie gwarancję zatrudnienia dla pracowników. Jednym z elementów tej umowy było zobowiązanie się Spółki do wypłaty odszkodowania, w przypadku, gdyby pomimo zawartej Umowy społecznej rozwiązała z pracownikiem umowę o pracę. Brak tego zapisu w Umowie społecznej skutkowałby niemożnością jej zawarcia ze względu na niewyrażenie zgody przez związki zawodowe, co wprost przełożyłoby się na istotne utrudnienia procesu restrukturyzacji zarówno całej Grupy Kapitałowej, jak i przedsiębiorstwa Wnioskodawcy. To z kolei miałoby bezpośredni wpływ na możliwość osiągania przez Spółkę w przyszłości przychodów bądź też na ich wysokość.

W związku z tym, zdaniem Wnioskodawcy powyższe okoliczności wskazują jednoznacznie, że wydatki związane z wypłaconymi przez Spółkę odszkodowaniami na rzecz Pracowników, które wynikają z treści Umowy społecznej, są ściśle związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, przez co wykazują związek z zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów, w wyniku czego należy uznać, że stanowią one dla Spółki koszty uzyskania przychodów.

Ponadto, Spółka stoi na stanowisku, że również w przypadku drugiego opisanego we wniosku zdarzenia, tj. wypłaty świadczenia na rzecz Pracownika A, na podstawie zawartej ugody, istnieje związek między poniesionym wydatkiem a zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów. Spółka zdecydowała się bowiem na zawarcie przedmiotowego porozumienia w celu ograniczenia ryzyka związanego z przyszłymi roszczeniami Pracownika A, których wysokość na moment zawierania porozumienia była niemożliwa do określenia.

Ugoda zawarta z Pracownikiem A pozwoliła Spółce uwolnić się od wszelkich przyszłych zobowiązań wobec tej osoby wynikających z zapisów Umowy społecznej, jak i z treści ogólnie obowiązujących przepisów prawa pracy. W ten sposób wypłacone świadczenie należy uznać za związane z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz uzyskiwanymi przez Wnioskodawcę przychodami, a także za mające na celu zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów Wnioskodawcy.

Również wydatki związane z wypłatą odszkodowania na rzecz Pracownika B w związku z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 Kodeksu pracy, zdaniem Wnioskodawcy, stanowią dla niego koszt uzyskania przychodów, ponieważ wiążą się z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz mają wpływ na zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów. Odszkodowanie to, w ocenie Spółki stanowiło w rzeczywistości realizację należności przysługującej byłemu pracownikowi z tytułu rozwiązania umowy o pracę. Wypłata odszkodowania powinna wobec tego zostać potraktowana jak wypłata na rzecz Pracownika B należności wynikających z umowy o pracę. W ocenie Wnioskodawcy, nie ma przy tym znaczenia fakt, że Spółka dokonała wypłaty na rzecz byłego pracownika, ani to że wypłata nastąpiła w wyniku rozstrzygnięcia sądowego.

Wnioskodawca pragnie podkreślić ponadto, że opisywane koszty odszkodowań wypłacanych na rzecz Pracowników, świadczenia na rzecz Pracownika A oraz koszty odszkodowania wypłaconego na rzecz Pracownika B w związku z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, nie zostały wymienione w katalogu wydatków nieuznanych za koszty uzyskania przychodów, zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W ocenie Spółki, wskazane w art. 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych kategorie wydatków niebędące kosztami uzyskania przychodów stanowią wyjątek od generalnej definicji kosztów podatkowych wskazanej w art. 15 ust. 1 tej ustawy i jako wyjątek, nie powinny być interpretowane rozszerzająco. W związku z tym wydatki, które nie zostały wprost wskazane w treści przepisu art. 16 ustawy, lecz zostały poniesione przez podatnika, właściwie udokumentowane oraz wykazują związek (choćby pośredni) z możliwością osiągania przychodów lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła takich przychodów, powinny móc zostać zaliczone przez podatnika do kosztów uzyskania przychodów.

W opinii Wnioskodawcy, argumentacja przemawiająca za prawem zaliczenia opisywanych w treści wniosku odszkodowań i świadczeń do kosztów uzyskania przychodów opiera się na ich związku z prowadzoną przez Wnioskodawcę działalnością gospodarczą.

W szczególności, w zakresie odszkodowań wypłaconych Pracownikom istnieje tu związek z ogólnym procesem restrukturyzacji branży energetycznej, w celu dostosowania struktury działalności do wymogów wynikających z przepisów prawa, w tym m.in. Prawa energetycznego, a także procesem restrukturyzacji samego przedsiębiorstwa Wnioskodawcy, mającym na celu dostosowanie struktury działalności do wymagań rynkowych oraz ograniczenie ponoszonych kosztów.

Wypłata odszkodowań na rzecz Pracowników była skutkiem zawarcia przez Wnioskodawcę Umowy społecznej, która została podpisana w związku z koniecznością przeprowadzenia procesu restrukturyzacji bez sprzeciwu ze strony pracowników, a także związków zawodowych reprezentujących pracowników. Powyższe odszkodowanie spełnia zatem warunek ustawowy, jakim jest poniesienie wydatku w celu uzyskania przychodów, tudzież zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów podatnika.

Również zawarcie przez Spółkę porozumienia i wypłata świadczenia na rzecz Pracownika A związana była z obowiązującą w Spółce Umową społeczną, a konkretnie z koniecznością zabezpieczenia ryzyka dalszych roszczeń z tytułu rozwiązania umowy o pracę z naruszeniem zapisów tej umowy.

Ponadto podkreślić należy, że wskazane w stanie faktycznym odszkodowania/świadczenia wypłacane na podstawie Umowy społecznej swoim charakterem odpowiadają faktycznie wypłacie wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę, o czym świadczy m.in. sposób jego kalkulacji. Z tego względu należy uznać, że wypłata taka, pomimo że nazwana odszkodowaniem, w rzeczywistości nie stanowi sankcji za niezgodne z prawem działanie Spółki jako pracodawcy, lecz jest w istocie wynagrodzeniem wynikającym z uprzednio łączącego strony stosunku pracy.

Zdaniem Wnioskodawcy, zarówno fakt ciążącego na nim obowiązku wypłaty świadczeń wynikających wprost z zawartej Umowy społecznej, jak i prawa byłych pracowników do przysługujących im świadczeń z tytułu rozwiązania umowy o pracę w okresie gwarancji zatrudnienia, a także podstawa prawna rozwiązania umowy o pracę oraz sposób obliczenia wysokości świadczenia, skutkują koniecznością stwierdzenia, że wydatki z tytułu wypłaty tego rodzaju świadczeń stanowią koszty uzyskania przychodów w myśl art. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Wnioskodawca pragnie wskazać, że możliwość uznania odszkodowań wypłacanych byłym pracownikom za koszty uzyskania przychodów wynika również z rozstrzygnięć sądów administracyjnych oraz interpretacji organów podatkowych wydawanych w podobnych stanach faktycznych.

Spółka pragnie zwrócić uwagę w szczególności na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 września 2014 r., sygn. II FSK 2305/12 oraz poprzedzający go wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 24 maja 2012 r., sygn. I SA/Rz 321/12.

Oba sądy, rozpatrując skargę wniesioną przez podatnika na interpretację indywidualną wskazały, że skoro wypłacił on pracownikowi świadczenie, do którego zobowiązał się w umowie społecznej, to stanowi ono dla niego koszt uzyskania przychodów w momencie wypłaty. Z ww. wyroków wynika, że nie ma znaczenia to, że wypłata odszkodowania dokonywana jest na rzecz osoby będącej byłbym pracownikiem, ponieważ jest ona realizacją należności przysługujących z tytułu rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę, która powinna być traktowana analogicznie jak wynagrodzenie za pracę. Ponadto w wydanych wyrokach wskazano wyraźnie, że wydatek z tytułu odszkodowania za nieprawidłowe rozwiązanie umowy o pracę nie został też wymieniony w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jako wyłączony z katalogu kosztów uzyskania przychodów.

Dostosowując się do powyższych rozstrzygnięć sądów administracyjnych Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w dniu 2 lutego 2015 r. wydał interpretację sygn. IBPBI/2/423 1352/14/KP, w której w całości podzielił wyrażone przez podatnika stanowisko, że wydatki z tytułu wypłaconego przez niego odszkodowania, którego obowiązek wypłaty wynikał z umowy społecznej za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, stanowi koszt uzyskania przychodów.

Dodatkowo Wnioskodawca pragnie wskazać na wyrok NSA z 17 listopada 2015 r. w sprawie sygn. II FSK 2565/13, w którym NSA uznał prawo podatnika do zaliczenia w poczet kosztów uzyskania przychodów odszkodowania wypłaconego na rzecz byłego pracownika w związku z niezgodnym z prawem rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W treści uzasadnienia powyższego wyroku NSA stwierdził, że „Odszkodowanie zapłacone przez skarżącą Spółkę na mocy ugody sądowej miało swoją podstawę prawną w przepisach prawa pracy i stanowiło ekwiwalent należności przysługujących pracownikowi od pracodawcy z tytułu rozwiązania umowy u pracę. Wydatek poniesiony na pokrycie odszkodowania na rzecz byłego pracownika należy zatem traktować podobnie, jak wypłatę wynagrodzenia i innych należności wynikających z umowy o pracę.(...) W stanie faktycznym przedstawionym przez Skarżącą w obecnie rozpoznawanej sprawie między wypłatą odszkodowania a stosunkiem pracy istniał niewątpliwie bezpośredni związek, którego istnienie nakazywało przyjąć, że wydatki poniesione przez będącą pracodawcą Spółkę na wypłatę, na podstawie ugody, odszkodowania związanego z nieprawidłowym rozwiązaniem umowy o pracę, należy zaliczyć w poczet kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. Dla oceny charakteru wypłaconego odszkodowania i jego związku z należnościami wynikającymi z umowy o pracę nie ma znaczenia fakt, że wydatek poniesiony został na rzecz byłego pracownika, jak również okoliczność, że wypłata odszkodowania nastąpiła w wykonaniu ugody sądowej; ma natomiast znaczenie to, że omawiany wydatek nie został wymieniony w katalogu wyłączeń z kosztów uzyskania przychodów, zawartym w art. 16 ust. 1 u.p.d.o.p.”

Wnioskodawca w pełni zgadza się ze stanowiskiem prezentowanym przez sądy administracyjne w powyższych wyrokach, z których wynika wniosek, że tak długo jak odszkodowania wypłacane przez podatnika na rzecz byłych pracowników związane są z wiążącą strony umową o pracę i/lub wynikają z regulacji prawa pracy oraz nie zostały wprost wymienione w katalogu art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, tak długo powinny być one zaliczane przez podatnika do kosztów uzyskania przychodów.

W związku z powyższym Spółka wnosi o potwierdzenie jej stanowiska wyrażonego w niniejszym wniosku.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r. poz. 201, z późn. zm.) odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Zastrzec należy również, że organ nie dokonał oceny tej części stanowiska, która wykracza poza treść sformułowanego pytania oznaczonego we wniosku numerem 1.

Jednocześnie organ interpretacyjny podkreśla, że zgodnie z zadanym pytaniem nr 1 i przedstawioną częścią stanowiska Wnioskodawcy dotyczącej tego pytania, przedmiotowa interpretacja dotyczy jedynie kwoty odszkodowań wynikających z postanowień zawartej w 2007 r. Umowy społecznej przyznanych w drodze rozstrzygnięcia sądowego, nie obejmuje natomiast wypłaconych przez Wnioskodawcę odsetek od zasądzonych odszkodowań i zapłaconych kosztów zastępstwa procesowego.

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnej i wyroków sądów administracyjnych, tutejszy organ informuje, że zostały one wydane w indywidualnych sprawach i nie ma zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego czy też zdarzenia przyszłego.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2017 r, poz. 1369) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.