INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

uwzględniająca prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21 września 2010 r., sygn. akt III SA/Wa 112/10

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie działając w imieniu Ministra Finansów uwzględniając prawomocny (od dnia 9 grudnia 2011r.) wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie sygn. akt III SA/Wa 112/10 z dnia 21 września 2010 roku (data wpływu 23.12.2011r.), stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 13.07.2009 r. (data wpływu 16.07.2009r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, że w odniesieniu do instrumentów pochodnych przychód z tytułu tych instrumentów będzie powstawał zgodnie z art. 12 ust. 3e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, tj. z chwilą otrzymania zapłaty-jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 16.07.2009r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia, czy Bank kwotę przychodu stanowiącą efekt rozliczenia instrumentu pochodnego kwalifikować powinien jako opodatkowaną zgodnie z zasadą wynikającą z art. 12 ust. 3e ustawy, a zatem za datę jego powstania powinien przyjąć dzień faktycznego dokonania zapłaty przez kontrahenta.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

W ramach prowadzonej finansowej działalności gospodarczej Bank S.A., dalej: Bank, zawiera z klientami transakcje na rynku instrumentów pochodnych. Bank może zawierać transakcje terminowe z klientami korporacyjnymi, klientami indywidualnymi, jak i z innymi bankami oraz instytucjami finansowymi. Instrumenty pochodne służą przede wszystkim do zabezpieczania się przed stratami związanymi z niekorzystnymi zmianami na rynku cen akcji, stóp procentowych, walut czy surowców. Instrumenty te mają pomagać aktywnie zarządzać m.in. ryzykiem stopy procentowej oraz ryzykiem kursu walutowego, mogą również służyć celom spekulacyjnym.

Wśród zawieranych przez Bank umów dotyczących instrumentów pochodnych, znajdują się m.in.:

1. transakcje terminowe typu forward, w ramach których obie strony kontraktu określają wartość instrumentu, która będzie miała zastosowanie do ich wzajemnego przyszłego rozliczenia, a także ustalają kwotę, do której stosowany będzie ten współczynnik oraz okres trwania kontraktu, po jakim nastąpi rozliczenie. Wykonanie kontraktu w takim przypadku polega zasadniczo na obliczeniu oraz zapłacie w ustalonym terminie przez jedną ze stron uzgodnionej w umowie kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy hipotetyczną wartością instrumentu uzgodnioną przez strony w kontrakcie a jego wartością referencyjną (np. kursu waluty, stopy procentowej etc.);
2. transakcje opcyjne, czyli kontrakty dające ich posiadaczowi (nabywcy”) prawo (lecz nie obowiązek) do nabycia (w przypadku opcji kupna — ang. calI) lub sprzedaży (w przypadku opcji sprzedaży — ang. put) danego dobra po z góry określonej cenie. Prawo to może być zrealizowane zależnie od treści umowy w dniu wygaśnięcia opcji lub w dowolnym dniu od daty zawarcia kontraktu opcyjnego do daty wygaśnięcia włącznie. ewentualnie w kilku ściśle określonych datach.
   
   

W przeciwieństwie do nabywcy, sprzedający opcję („wystawca”) jest zobowiązany do sprzedania lub zakupu danego dobra od nabywcy opcji, jeżeli ten uzna, że zechce z posiadanego prawa skorzystać (czyli uzna wykonanie opcji za opłacalne). W praktyce opcja zostaje zrealizowana, jeśli przewidywana przez nią cena jest bardziej korzystna niż cena oferowana na rynku w danym czasie. Zysk nabywcy opcji jest wówczas równy różnicy między ceną rynkową a ceną realizacji opcji. Najczęściej, zawierane przez Bank są opcje na stopy procentowe, opcje walutowe. opcje na akcje oraz opcje towarowe. W przypadku tego rodzaju kontraktu Bank może być zarówno wystawca jak i nabywcą opcji. W przypadku gdy Bank jest wystawcą opcji otrzymuje on premię opcyjną z tytułu przejęcia na siebie ryzyka wykonania opcji. Jeśli jest nabywcą dokonuje płatności premii na rzecz jej wystawcy. Wykonanie kontraktu jest natomiast niezależne od samej czynności wystawienia opcji. Z reguły, odbywa się poprzez wypłatę na rzecz nabywcy opcji określonej kwoty, stanowiącej różnicę pomiędzy ceną term mową dobra oraz jego ceną bieżącą. Przy rozliczeniu kontraktu, w przypadku opcji nabytych przez Bank, wynagrodzeniem, które Bank może otrzymać jest zatem kwota należna od wystawcy opcji, obliczona w sposób wskazany powyżej.

Reasumując w związku z zawarciem wspomnianych transakcji terminowych, wynagrodzeniem Banku z tytułu rozliczenia instrumentu finansowego, zależnie od ukształtowania się rynkowego kursu danego instrumentu bazowego, stanie się kwota kalkulowana jako różnica pomiędzy nim a wartością tego dobra ustalonego w umowie na moment wykonania kontraktu.

W związku z powyższym opisem stanu faktycznego, spółka zadała następujące pytanie:

Czy Bank kwotę przychodu stanowiącą efekt rozliczenia instrumentu pochodnego kwalifikować powinien jako opodatkowaną zgodnie z zasadą wynikającą z art. 12 ust. 3 UPDOP, a zatem za datę jego powstania przyjąć powinien dzień faktycznego dokonania zapłaty przez kontrahenta...

Zdaniem Wnioskodawcy:

Zgodnie z art. 12 ust. 3 UPDOP, za przychody związane z działalnością gospodarczą osiągnięte w roku podatkowym uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane. W ocenie Banku nie powinna wywoływać wątpliwości ocena, iż przychody wynikające z zawartych w ramach wykonywanej przez bank działalności finansowej kontraktów terminowych powinny być kwalifikowane do wspomnianej kategorii związanych z działalnością gospodarczą. Natomiast dla określenia momentu ich opodatkowania istotna jest analiza regulacji zawartych w art. 12 ust. 3a oraz ust. 3e UPOOP.

Na mocy pierwszego z powołanych przepisów datą powstania przychodu związanego z działalnością gospodarczą jest dzień: wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi - nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.

W ocenie Banku przypadków przedstawionych w opisie stanu faktycznego nie można zakwalifikować do żadnej z kategorii wymienionych w art. 12 ust. 3a UPDOP. W wyniku zawarcia kontraktu terminowego nie dochodzi bowiem ani do wydania rzeczy, ani do zbycia prawa majątkowego. Prawo takie, a ściślej role poszczególnych stron, jest bowiem dopiero kreowane na mocy zawartego kontraktu, zaś tak wartość uprawnień każdego kontrahenta (w przypadku opcji - nabywcy), jak i to czy w ogóle one wystąpią nie jest wiadoma w dniu jego zwarcia. Jednocześnie ze względu na specyfikę opisanych kontraktów nie sposób jest jednoznacznie wskazać, który ż podmiotów i czy w ogóle powinien być uznawany za świadczący usługę na rzecz drugiego w dacie rozliczenia kontraktu, skoro fakt wystąpienia wynagrodzenia, jak i jego wartość, nie są co do zasady następstwem ustalonych zachowań (aktywności bądź zaniechania) kontrahentów. Określenie kwoty należnej do zapłaty, oraz ustalenie czy ona wystąpi (w przypadku transakcji typu forward również kwestii kto będzie uprawniony do jej otrzymania), jest co do zasady pochodną zjawisk pozostających poza kontrolą stron umowy tzn. wartości uzgodnionych indeksów, takich jak stopy procentowe, kursy walut, akcji itp. o ile zatem w razie ukształtowania okoliczności rynkowych bank osiągnie przychód, przychód ten trudno uznać za wiążący się z wykonaniem bądź częściowym wykonaniem usługi na rzecz strony zobowiązanej do jego zapłaty w rozumieniu art. 12 ust. 3a UPDOP. Dla przykładu, jeśli Bank będąc nabywcą opcji sprzedaży waluty Euro po kursie 4,2 PLN na skutek ustalenia kursu tej waluty na poziomie 4 PLN będzie zainteresowany wykonaniem swojego uprawnienia, w konsekwencji czego zażąda od kontrahenta zapłaty różnicy pomiędzy kursem rynkowym i kursem uzgodnionym przez strony, wynagrodzenia tego nie sposób uznać za efekt wykonanej na rzecz kontrahenta usługi. Konsekwencją powyższych ustaleń jest w ocenie Banku stwierdzenie, iż w odniesieniu do przychodu związanego z działalnością gospodarczą do którego nie stosuje się art. 12 ust. 3a UPDOP, a za takie jak wykazano powyżej powinny być uznane wartości wynikające z zawartych kontraktów terminowych, za datę powstania przychodu uznać można zgodnie z art. 12 ust. 3e UPDOP wyłącznie dzień faktycznego otrzymania zapłaty od kontrahenta. W rezultacie w razie braku płatności w uzgodnionym przez strony terminie Bank będzie zobligowany do rozpoznania przychodu podatkowego dopiero w okresach i w wartości, w której faktycznie otrzyma należne od kontrahenta wynagrodzenie.

Prezentowane powyżej stanowisko banku jest zgodne z poglądami wyrażanymi przez organy podatkowe. Dla przykładu zgodnie z interpretacją indywidualną Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2009r. (IPPB3/423-8/09-2/AG) ponieważ „uzyskanie przychodu będzie następstwem realizacji praw wynikających z nabytych pochodnych instrumentów finansowych lub ewentualnie rezygnacji z realizacji tych praw, ustalenie daty powstania przychodu powinno odbywać się według zasad przewidzianych dla „innych zdarzeń”, a więc zgodnie z art. 12 ust. 3e tej ustawy. Realizacja przez T praw z Instrumentu C. lub rezygnacja z realizacji tych praw nie stanowi ani zbycia prawa majątkowego, ani tym bardziej wydania rzeczy, wykonania usługi czy tez dostawy energii”.

Podobną opinię, jakkolwiek w odmiennych okolicznościach faktycznych, wyraził również na wniosek Banku Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie. Zgodnie z treścią uzasadnienia decyzji z dnia 22 października 2007r. (1401/BP-i/4210-66!lCh/PP-I) „(...) w wyniku realizacji praw wynikających z pochodnego instrumentu finansowego może zaistnieć sytuacja odwrotna, tzn. jeżeli indeks przychodów generowanych przez kartę będzie w danym okresie niższy od zakładanego agencja będzie zobowiązana do dokonania na rzecz Banku świadczenia pieniężnego. Otrzymana kwota będzie stanowić dla Banku przychód wynikający z realizacji prawa majątkowego wynikającego z zawartego kontraktu. Zgodnie więc z dyspozycją zawartą w art. 12 ust. 3e ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w przypadku otrzymania przychodu związanego z działalnością gospodarczą a nie dotyczącego zapłaty za usługi. sprzedaży towaru lub też zbycia prawa majątkowego, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty.”

Wydając interpretację indywidualną w dniu 06.10.2009r. nr IPPB3/423-451/09-2/JB (data doręczenia 08.10.2009r.) uznano powyższe stanowisko za nieprawidłowe stwierdzając, że definicję pochodnych instrumentów finansowych zawiera art. 16 ust. lb ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.), zgodnie z którym za pochodne instrumenty finansowe uznaje się prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych albo od stóp procentowych lub indeksów, w szczególności opcje i kontrakty terminowe.

W praktyce obrotu instrumentami pochodnymi występują:

• transakcje rzeczywiste, w których następuje faktyczne przeniesienie prawa własności ze sprzedającego na kupującego w drodze fizycznego dostarczenia instrumentu bazowego kupującemu przez sprzedającego, w określonym terminie i miejscu w zamian za ekwiwalent pieniężny

• transakcje nierzeczywiste, w których nie następuje fizyczna dostawa instrumentu bazowego, natomiast realizacja transakcji jest dokonywana poprzez rozliczenie między stronami różnicy pomiędzy terminowym a bieżącym kursem waluty.
  
  

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 13 i 14, są w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Natomiast na podstawie art. 12 ust. 3 tej ustawy, za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami specjalnymi produkcji rolnej, osiągnięte w roku podatkowym, uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów. udzielonych bonifikat i skont.

Objęte powyższym przepisem przychody muszą być następstwem prowadzonej działalności gospodarczej. W związku z tym, między przychodem, a działalnością gospodarczą musi istnieć związek skutkujący powstaniem przychodu. Określenie „związane z działalnością gospodarcza” pojmuje się dość szeroko, tym samym uznając, iż przychodami z tego źródła są nie tylko przychody będące bezpośrednim wynikiem tej działalności, ale także przychody z każdej innej działalności z nią związanej, w tym w szczególności z tytułu niektórych operacji finansowych. Przychodami należnymi, które to określenie nie zostało zdefiniowane w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych, są przychody, które w następstwie działalności gospodarczej stały się należnością (wierzytelnością.), chociaż faktycznie jeszcze ich nie uzyskano. Oznacza to, że opodatkowanie rozszerzone zostało także na przychody, które zgodnie z ich zaksięgowaniem, powinny wpłynąć do podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą lecz jeszcze to nie nastąpiło, co jest konsekwencją oparcia opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej na tzw. zasadzie memoriałowej.

Zasady rozpoznawania momentu uzyskania przychodów określonych w art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, uregulowane są w art. 12 ust. 3a- 3e.

Zgodnie z art. 12 ust. 3a ww ustawy, za datę powstania przychodu uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

1. wystawienia faktury, albo
2. uregulowania należności.
   
   

Z kolei, zgodnie z ust.3c, jeżeli strony ustalają że usługa jest rozliczana w okresach rozliczeniowych, za datę powstania przychodu uznaje się ostatni dzień okresu rozliczeniowego określonego w umowie lub na wystawionej fakturze, nie rzadziej niż raz w roku.

W przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w cyt. powyżej ust.3, do którego nie mają zastosowania regulacje zawarte w ust.3a i 3c, zgodnie z ust.3e - za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty. Należy zauważyć, że w momencie nabycia pochodnego instrumentu finansowego, nie dochodzi do rzeczywistego nabycia waluty, jak również nie następuje wydatkowanie środków pieniężnych na jej nabycie. Chociaż z dniem zawarcia umowy strony nabywają prawo majątkowe wynikające z nabytego instrumentu, to do skonkretyzowania tego prawa, w postaci żądania określonego świadczenia od drugiej strony transakcji, dochodzi o dopiero w momencie realizacji transakcji. W tym też momencie uprawniony uzyskuje przychód należny w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Istotą niniejszej sprawy jest ustalenie podatkowego momentu uzyskania przychodu z tytułu realizacji praw majątkowych wynikających z instrumentów pochodnych nierzeczywistych (kontraktów forward oraz opcji walutowych), a więc takich w których nie dochodzi ani do taktycznego otrzymania/wydania waluty obcej ani do wydatkowania/otrzymania środków pieniężnych związanych z jej nabyciem/zbyciem. W tym przypadku realizacja prawa wynikającego z instrumentu pochodnego, polega na dokonaniu przez strony rozliczenia wzajemnych zobowiązań i należności i nabyciu na dzień realizacji transakcji roszczenia o wypłatę środków pieniężnych w wysokości różnicy pomiędzy kursem terminowym oraz kursem bieżącym waluty.

W ocenie organu. podatkowego to właśnie na ten moment Bank powinien rozpoznać przychód podatkowy jako kwotę należną, niezależnie od okoliczności faktycznego otrzymania płatności, co może nastąpić w terminie późniejszym (np. z powodu odroczenia terminu płatności). Zgodnie z brzmieniem powołanego art. 12 ust. 3a przychód powstaje w dniu wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi (w całości lub w części), nie później niż w dniu wystawienia faktury lub uregulowania należności. Realizację nierzeczywistej opcji walutowej! nierzeczywistego kontraktu forward można utożsamić ze zbyciem prawa majątkowego, gdyż w dniu, w którym następuje rozliczenie nabywca instrumentu pochodnego traci prawo wynikające z nabytego instrumentu. Za przyjęciem powyższej interpretacji przemawia również treść art. 16 ust. 1 pkt 8b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych — do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów (...). Skoro więc koszt podatkowy powstaje w momencie realizacji prawa wynikającego z nabytego pochodnego instrumentu finansowego to również w tym momencie powstaje przychód podatkowy. Ponieważ przychód podatkowy w odniesieniu do wskazanych we wniosku nierzeczywistych instrumentów pochodnych (tj. kontraktów forward oraz opcji walutowych), powstaje zgodnie z art. 12 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych w dniu realizacji nierzeczywistej opcji walutowej / nierzeczywistego kontraktu forward, za nieprawidłowe należy uznać stanowisko Banku, iż należy go rozpoznać z chwilą otrzymania zapłaty. Przepis art. 12 ust. 3e ma bowiem zastosowanie jedynie w odniesieniu do tych kategorii przychodów. do których nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d, co jak wyżej wykazano w przedmiotowej sprawie nie ma miejsca.

Na powyższą interpretację Spółka złożyła wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, na które organ podatkowy pismem z dnia 05.11.2009r. znak IPPB3/423W-451/09-4/JB stwierdził brak naruszenia prawa przez organ podatkowy i w związku z tym brak podstaw do zmiany przedmiotowej interpretacji. W dniu 10.12.2009r. Skarżący złożył za pośrednictwem tut. organu skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na ww. interpretację i wniósł o uchylenie jej w całości.

Wyrokiem z dnia z dnia 21.09.2010r. sygn. akt III SA/Wa 112/10, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną. Sąd zaznaczył , że „przedmiotem pytania — i wniosku o interpretację — jest podatkowa kwalifikacja przychodów uzyskiwanych w efekcie rozliczenia finansowego instrumentu pochodnego. Instrument pochodny, to instrument finansowy - czyli swoisty kontrakt między stronami, regulujący wzajemne płatności - którego wartość kształtuje się jako pochodna wartość innych, rzeczywistych, bazowych instrumentów finansowych, takich jak towary, , papiery wartościowe oraz parametry rynku . Zwane są także instrumentami pozabilansowymi. Ustawodawca, w art. 3 ust. 28 a ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. Nr 193, poz. 1538 ze zm.), instrumenty pochodne definiuje jako: „opcje, kontrakty terminowe, swapy, umowy forward oraz inne prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny lub wartości instrumentów finansowych, walut, stóp procentowych, rentowności, indeksów finansowych, wskaźników finansowych, towarów, zmian klimatycznych, stawek frachtowych, poziomów emisji, stawek inflacji lub innych oficjalnych danych statystycznych, a także innych aktywów, praw, zobowiązań, indeksów lub wskaźników (instrumentów bazowych) oraz instrumenty pochodne dotyczące przenoszenia ryzyka kredytowego.”

Zdaniem Sądu, źródłem przychodu z tytułu transakcji terminowych, względnie transakcji opcyjnych, nie jest wydanie rzeczy, ani zbycie prawa majątkowego, lecz realizacja uprawnienia wynikającego z zawartego kontraktu. Przepis ten traktuje o wydaniu rzeczy, a więc przedmiotu fizycznie istniejącego, bez przesądzania podstawy prawnej wydania, zbycie prawa majątkowego, a więc przeniesienie prawa własności pod tytułem darmym lub odpłatnym, albo też o usłudze, a więc czynności rzeczywistej. Czynność podejmowana przez Bank czy jako wystawcy czy jako nabywcy opcji nie ma charakteru usługi skoro w wyniku zawartej umowy strony nie podejmują działania. Kontrakty przewidziane ustawą o obrocie instrumentami finansowymi to rodzaje umów nienazwanych w prawie cywilnym mających charakter podwójnie zobowiązujący, (każda ze stron jest uprawniona i zobowiązana) a więc umów obligacyjnych, rozliczanych pieniężnie na podstawie przyjętych przez strony transakcji, instrumentów bazowych. Należy też podkreślić, że omawiane kontrakty terminowe są swego rodzaju zakładem zawieranym pomiędzy wystawcą opcji, a nabywcą Obie strony podejmują decyzję o zawiązaniu stosunku umownego, gdyż przewidują, że oczekiwania drugiej strony co do ceny instrumentu pierwotnego są nietrafne. Kontrakt taki jest umową, w której strony przyrzekają korzyść majątkową dla tej z nich, której twierdzenie co do przyszłej ceny instrumentu pierwotnego okaże się prawdziwe. Wyróżnia się opcje i kontrakty terminowe o charakterze rzeczywistym i nierzeczywistym. W pierwszym przypadku, wykonanie kontraktu polega na przeniesieniu „własności” instrumentu pierwotnego, a w drugim - tylko na rozliczeniu pieniężnym. Wobec tego zarówno kontrakty forward jak i opcje walutowe spełniają definicję pochodnych instrumentów finansowych, zawadą w art. 16 ust. lb p.d.p.

Generalna zasada dotycząca opodatkowania osób prawnych prowadzących działalność gospodarczą została wyrażona w art. 12 ust. 3 p.d.p., stanowiącym iż przychodami z działalności gospodarczej są przychody związane z taką działalnością, a więc wszystkie te, które nie powstałyby, gdyby podatnik nie prowadził działalności gospodarczej. Ustawodawca wyraźnie wskazał w tym przepisie, że aby zakwalifikować dany przychód do wskazanego źródła należy ustalić związek przyczynowy pomiędzy wykonaną czynnością, a powstaniem takiego przychodu. Szczególnym rodzajem przychodów z działalności gospodarczej są przychody należne. Pochodzą one z działalności gospodarczej i są to kwoty, których podatnik może skutecznie żądać, a które nie zostały mu jeszcze wypłacone. Zasada ta, wyrażona w art. 12 ust. 3 p.d.p. doznaje jednak ograniczenia poprzez doprecyzowanie daty powstania przychodu, o której mowa w ust. 3a. Stwierdza on, że za dzień powstania przychodu uważa się, z zastrzeżeniem ust. 3c-3e, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Zapisy ustawy w ust. 3 c i 3d nie dotyczą niniejszej sprawy natomiast w ust. 3e występuje dyspozycja, wskazana przez Bank, iż w przypadku otrzymania przychodu, o którym mowa w ust. 3, do którego nie stosuje się ust. 3a 3c i 3d, za datę powstania przychodu uznaje się dzień otrzymania zapłaty. Badane przepisy nie są uniwersalne, również nie zawierają odrębnych unormowań dla szeregu innych umów jak najmu, dzierżawy, leasingu lub o podobnym charakterze, które w ten sposób mogą być klasyfikowane z różnych dyspozycji tego przepisu (Mariusz Chudzik, komentarz do art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - Wydawnictwo LEX 2007). Należy zgodzić się z cytowanym komentarzem, gdyż istotnie niektóre rozwiązania prawno - podatkowe przewidują iż datą powstania przychodu jest data realizacji umowy jako celu na użytek którego została zawarta. Do nich należą umowy przewidziane ustawą o obrocie instrumentami finansowymi czy też dotyczących inwestowania przy użyciu papierów wartościowych. Przepis art. 16 ust. 1 pkt 8b p.d.p., wyraźnie stanowi, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych — do czasu realizacja praw wynikających z tych instrumentów. Dyrektor Izby Skarbowej uważa, że przepis ten potwierdza słuszność jego stanowiska co do daty powstania przychodu. Sąd nie podziela prezentowanej koncepcji. Skoro bowiem koszt podatkowy powstaje w momencie realizacji prawa wynikającego z nabytego pochodnego instrumentu finansowego to również w tym momencie powstaje przychód podatkowy. Natomiast realizacja prawa przy analizowanych umowach to otrzymanie zapłaty. Realizacja to urzeczywistnienie czegoś, spełnienie, ziszczenie, spieniężenie (czeków, weksli itp.). (Władysław Kopaliński - Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, wydanie XXI, Warszawa 1967, str. 431). Zrealizowany, w języku polskim, oznacza wykonany, zakończony.

Sąd wskazuje, że ze względu na nakreślony stan faktyczny i rolę Banku jako wystawcy lub nabywcy opcji - istotą transakcji opcyjnych jest prawo nabywcy do kupna lub sprzedaży przedmiotu transakcji albo obowiązek Banku dostosowania się do wymagań nabywcy opcji. Istotą transakcji opcyjnej nie jest zbycie rzeczy, prawa majątkowego lub wykonanie usługi, lecz wykonanie (realizacja) uprawnienia wynikającego z umowy. Celem kontraktu jest dokonanie transakcji na ustalonych warunkach i związany z tym zysk lub strata. Także przychód nie jest skutkiem zbycia rzeczy, prawa majątkowego, wykonania usługi, lecz skutkiem wykonania przysługującego uprawnienia, które zostało wpisane w treści zawartej uprzednio umowy opcyjnej i należy do jej istotnych postanowień. Uwagi te należy odnieść również do transakcji terminowych typu forward, których przedmiotem jest wartość instrumentu, która będzie miała zastosowanie do wzajemnego, przyszłego rozliczenia oraz kwoty, do której stosowany będzie współczynnik, jak też okres kontraktu, a nie „zbycie rzeczy, prawa majątkowego lub wykonanie usługi”.

W ocenie Sądu, kwalifikacja przychodów Banku, w stanie faktycznym opisanym w interpretacji, powinna nastąpić z uwzględnieniem art. 12 ust. 3e, ponieważ do przychodu, o którym mowa w ust. 3, nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3d. Stąd, za datę powstania przychodu należy uznać dzień otrzymania zapłaty. Podejmując wskazane w wyroku rozstrzygnięcie, Sąd uwzględnił poglądy prezentowane w wyrokach sądów administracyjnych, dotyczących opodatkowania instrumentów pochodnych, a to wyroki WSA w Warszawie.- III SA/Wa 1838/09, III SA/Wa 27/10; wyrok WSA we Wrocławiu I SA/Wr 327/09 i wyrok WSA w Gliwicach - I SA/GL 460/10.

Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 9 listopada 2011r. sygn. akt II FSK 21/11 oddalił skargę kasacyjną złożoną przez tutejszy organ podatkowy utrzymując tym samym w mocy wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 września 2010r. syg. Akt III SA/Wa 112/10. NSA wskazał, iż „zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 12 ust. 3 u.p.d.o.p. za przychody związane z działalnością gospodarczą uważa się także należne przychody, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Ustawodawca wprowadził zatem w odniesieniu do tych przychodów jako zasadę rozliczanie ich według metody memoriałowej. W kolejnych ustępach art. 12 (ust. 3a, 3c-3e) doprecyzował jednakże datę uzyskania przychodu, wprowadzając w art. 12 ust. 3 a jako zasadę powiązanie powstania przychodu z datą wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi. Od zasady tej przewidział kolejne wyjątki, odnoszące się usług rozliczanych w okresach rozliczeniowych ( ust. 3c) i dostaw energii elektrycznej, cieplnej oraz gazu przewodowego ( ust. 3d) oraz do przychodów z działalności gospodarczej, do których nie stosuje się ust. 3a, 3c i 3 d. W tym ostatnim wypadku przyjęto w ustawie metodę kasową, uznając za dzień powstania przychodu dzień otrzymania zapłaty. Ustalenie momentu powstania przychodu z działalności gospodarczej wymaga zatem każdorazowo sprawdzenia, czy winien on być przyporządkowany do grupy przychodów z konkretnych tytułów, wskazanych w ust. 3a, 3c i 3d. Jeżeli nie należy on do żadnej z tych grup, moment jego powstania określa ust. 3e, mający zastosowanie do wszystkich przychodów, które nie zostały wyraźnie określone w ust. 3a, ust. 3c i 3 d art. 12 u.p.d.o.p. Nie budzi wątpliwości, że do transakcji opisanych we wniosku o udzielenie interpretacji nie mają zastosowania regulacje ust. 3 c i 3d. W ocenie skarżącej Spółki przychód wynikający z rozliczenia nierzeczywistych kontraktów terminowych i opcyjnych jest przychodem, o którym mowa w art. 12 ust. 3e. Organ interpretujący prezentuje natomiast stanowisko, że przychód ten należy zrównać z przychodem ze zbycia prawa majątkowego, a zatem momentem jego powstania będzie dokonanie obliczenia należnych kontrahentom świadczeń pieniężnych. Poglądu tego nie można podzielić.

Z opisu transakcji, zawartych we wniosku o udzielenie interpretacji wynika, że cena wynikających z nich praw majątkowych zależna jest bezpośrednio lub pośrednio od wartości oznaczonych towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota, platyny dewizowej bądź papierów wartościowych albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów. Takie cechy posiadają bowiem zarówno transakcje terminowe typu forward, jak i transakcje opcyjne ( por. też D.Strzelec w: Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych pod red. W.Nykiela i A.Mariańskiego, Gdańsk 2008, s. 378-380 i powołana tam literatura). Stanowią one zatem pochodne instrumenty finansowe w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ( art. 16 ust. 1b u.p.d.o.p.). Prawa z tych instrumentów uznawane są za prawa majątkowe. Kwestia ta nie budzi zresztą wątpliwości organu składającego skargę kasacyjną (przeciwnie, wywodzi on z tego charakteru instrumentów wnioski co do daty powstania przychodu z jego realizacji) nie wymaga zatem szerszych rozważań.

Przychód ze zbycia praw majątkowych, a więc również ze zbycia pochodnych instrumentów finansowych powstaje w dacie zbycia prawa majątkowego. Ustawa podatkowa nie definiuje pojęcia zbycia prawa majątkowego. Zbycie to wiązać się jednak musi z prawnie dopuszczalnym odpłatnym przeniesieniem prawa własności danego prawa majątkowego na inną osobę, a zatem ze zmianą osoby uprawnionej do korzystania z prawa majątkowego. W opisanym we wniosku o interpretację stanie faktycznym nie wskazano na uzyskanie przychodu w wyniku zbycia prawa majątkowego. Wynikało z niego, że przychód pochodzić miał z wykonania wskazanych w umowie obowiązków stron tej umowy, a zatem, co zresztą przyjmuje także organ podatkowy, jego źródłem miała być realizacja nierzeczywistych kontraktów terminowych czy opcyjnych (poprzez wypłacenie wyliczonej zgodnie z kontaktem kwoty pieniędzy), a nie zbycie praw przysługujących w wyniku ich zawarcia. W wyniku tych czynności nie dochodziło do zmian podmiotowych stosunku umownego, a jedynie do spełnienia przez jedną ze stron tego stosunku przyrzeczonego umówionego świadczenia pieniężnego. Ustawodawca w sposób jednoznaczny odróżnia zbycie praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych od ich realizacji czy rezygnacji z realizacji tych praw. Wynika to wprost z treści art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p., zgodnie z którym nie uważa się za koszt uzyskania przychodów wydatków związanych z nabyciem pochodnych instrumentów podatkowych- do czasu realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo rezygnacji z realizacji praw wynikających z tych instrumentów albo ich odpłatnego zbycia- o ile wydatki te stosownie do art. 16g ust. 3 i 4, nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych. Skoro ustawodawca uznał za konieczne odróżnienie wskazanych wyżej sytuacji ( wskazując przy tym na alternatywę rozłączną), to niedopuszczalne jest uznanie, że pojęcie zbycia praw z pochodnych instrumentów finansowych obejmuje również ich realizację. Przy takiej wykładni część art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f. byłaby bowiem zbędnym powtórzeniem. Z tych względów nie można uznać, że realizacja praw z nierzeczywistych kontraktów terminowych i opcyjnych jest równoznaczna z ich zbyciem, jak twierdzi Minister Finansów. Realizacja praw wynikających z nierzeczywistych kontraktów terminowych i opcyjnych nie polega także na wydaniu rzeczy czy świadczeniu usług ( nie budzi to wątpliwości także organu interpretującego). Z tych względów trafnie w zaskarżonym wyroku przyjęto, że przychód z realizacji praw z tych kontraktów nie może być uznany za przychód, o którym mowa w art. 12 ust. 3a u.p.d.o.f. Moment jego uzyskania należy w związku z tym oceniać zgodnie z zasadą kasową, wyrażoną w art. 12 ust. 3 e u.p.d.o.p. Powstaje on zatem w dniu otrzymania zapłaty, zgodnie z art. 12 ust. 3e u.p.d.o.p. Taki sam pogląd wyrażono także w wyrokach Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia I lutego 2011r. (II FSK 1724/09 i li FSK 1725/09, oba dostępne http://orzeczenia.nsa.goy.pl). Ze wskazanych wyżej względów zarzut błędnej wykładni art. 12 ust.3, ust. 3a ust. 3e w zw. z art. 16 ust. 1 b u.p.d.o.p. uznać należy za niezasadny.”

W wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy, po uwzględnieniu prawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 21.09.2009r. sygn. akt III SA/Wa 112/10, oraz w świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.