INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (j. t. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 21 kwietnia 2010 r. (data wpływu 28 kwietnia 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego – uzupełnionym pismem z dnia 24 maja 2010 r. (data wpływu 27 maja 2010 r.) – dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie powstania nieodpłatnego świadczenia w związku z nabyciem służebności gruntowej w drodze zasiedzenia – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 28 kwietnia 2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego – uzupełniony pismem z dnia 24 maja 2010 r. (data wpływu 27 maja 2010 r.) – dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie powstania nieodpłatnego świadczenia w związku z nabyciem służebności gruntowej w drodze zasiedzenia.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe.

Spółka jest przedsiębiorstwem energetycznym zajmującym się przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej. Jako operator systemu dystrybucyjnego, świadczący usługi przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej na podstawie umów zawartych z przedsiębiorstwami energetycznymi zajmującymi się obrotem tą energią oraz na podstawie umów zawartych z odbiorcami, Spółka odpowiedzialna jest za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci dystrybucyjnej w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi. Spółka posiada oraz buduje nowe urządzenia elektroenergetyczne, które służą do doprowadzania i odprowadzania energii elektrycznej. W większości przypadków urządzenia te nie są i nie mogą być zlokalizowane na gruntach stanowiących własność Spółki. W celu realizacji zadań ustanawiana jest służebność gruntowa zgodnie z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.) zwanej dalej Kodeks cywilny, k.c. W przypadku Spółki służebności gruntowe ustanawiane są w celu korzystania z nieruchomości w zakresie umożliwiającym przedsiębiorcy właściwe korzystanie z posadowionych na gruncie urządzeń elektroenergetycznych przez możliwość przejazdu i przechodu przez nieruchomość, a także udostępnianie nieruchomości w celu wykonywania prac eksploatacyjnych, usuwania awarii i wymiany zainstalowanych urządzeń na nowe.

Ustanowienie służebności gruntowej bez wynagrodzenia następuje w drodze umowy zawartej pomiędzy właścicielem nieruchomości a Spółką. Forma aktu notarialnego wymagana jest tylko i wyłącznie dla oświadczenia właściciela nieruchomości, który prawo to ustanawia. Jednakże w większości przypadków ustanowienie służebności gruntowej następuje w drodze umowy, w której oświadczenie właściciela nieruchomości oraz oświadczenie Spółki wyrażone jest w formie aktu notarialnego. Ponadto zdarzają się również nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia.

Do ustanowienia służebności gruntowej na rzecz Spółki może dojść w drodze zasiedzenia.

Jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że Spółka korzysta przez odpowiednio długi okres z urządzeń umieszczonych na określonym gruncie i spełnione zostały w związku z tym przesłanki pozwalające na uznanie, iż w danym przypadku nastąpiło zasiedzenie służebności, sąd stwierdza w wydanym wyroku zasiedzenie służebności gruntowej. W takiej sytuacji Spółka nabywa prawo do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości obciążonej w ściśle ograniczonym zakresie odpowiadającym treści służebności gruntowej przewidzianej w art. 285 § 1 i nast. Kodeksu cywilnego. Zakres ten pokrywa się z zakresem, w jakim Spółka korzystała z nieruchomości przez okres poprzedzający stwierdzenie zasiedzenia i nie wykracza on poza znoszenie przez właściciela faktu istnienia urządzeń oraz prawa konserwacji, remontów, modernizacji, usuwania awarii i przebudowy urządzeń wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren pracowników lub innych osób upoważnionych przez Spółkę wyłącznie w celu realizacji ww. działań.

W związku z powyższym, zadano następujące pytanie.

Czy powstanie na rzecz Spółki nieodpłatnej służebności gruntowej poprzez zasiedzenie (art. 292 k.c.), w celu korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie przedstawionym w stanie faktycznym, stanowi przychód Spółki na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych...

Zdaniem Wnioskodawcy, powstanie służebności gruntowej bez wynagrodzenia poprzez jej zasiedzenie nie stanowi przychodu Spółki.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, jest m.in. wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartości innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez samorządowe zakłady budżetowe w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie.

Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „nieodpłatnego świadczenia”. Jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem termin ten dla potrzeb prawa podatkowego obejmuje nie tylko świadczenie w znaczeniu cywilnym. W jego zakres wchodzą wszystkie zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie w majątku podatnika mające konkretny wymiar finansowy.

Zgodnie z art. 285 § 1 Kodeksu cywilnego, nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) prawem, którego treść polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (służebność gruntowa).

Służebność gruntowa nie jest świadczeniem wynikającym ze zobowiązania cywilnoprawnego, lecz jest ograniczonym prawem rzeczowym. Jest to prawo związane z własnością nieruchomości władnącej i stanowi jej część składową zgodnie z art. 50 Kodeksu cywilnego. Natomiast na podstawie art. 47 tej ustawy część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Służebność gruntowa przechodzi z mocy samego prawa na każdego nabywcę wraz z przeniesieniem własności tej nieruchomości. Należy zaznaczyć, iż w przypadku służebności gruntowych energetycznych, z uwagi na ich specyfikę, bezprzedmiotowe jest oznaczenie „nieruchomości władnącej”, co potwierdził Sąd Najwyższy w Uchwale z dnia 7 października 2008 r., sygnatura III CZP 89/08. Nie zmienia to jednak faktu, iż służebność gruntowa samodzielnie nie podlega obrotowi i z tego względu nie można uznać, że jest ona przysporzeniem o konkretnym wymiarze finansowym.

Ponadto zaznaczyć należy, iż korzystanie w oznaczonym zakresie z nieruchomości nie przysparza korzyści majątkowych Spółce, stwarzając jedynie warunki umożliwiające normalne i niezakłócone wykonywanie działalności opodatkowanej, polegające na dystrybucji energii elektrycznej, a co za tym idzie prawidłowe oraz zgodne z obowiązkami narzuconymi przez ustawę Prawo Energetyczne funkcjonowanie przedsiębiorstwa energetycznego pełniącego funkcję Operatora Systemu Dystrybucyjnego. Zgodnie z przepisami Prawa Energetycznego Spółka odpowiedzialna jest za ruch sieciowy, czyli sterowanie pracą sieci. Natomiast przez pojęcie „sieć” należy rozumieć połączone i współpracujące ze sobą instalacje służące do przesyłania lub dystrybucji energii, należące do przedsiębiorstwa energetycznego. Z uwagi na specyficzną konstrukcję sieci, która nie może znajdować się wyłącznie na gruntach należących do Spółki, a jednocześnie jest jej własnością istnienie służebności jest naturalną możliwością korzystania z prawa własności do sieci. Na rzecz Spółki ustanawiana jest służebność, jednak nie korzysta ona z nieruchomości innego podmiotu w prowadzonej działalności w taki sposób, że w następstwie tego uzyskiwane są korzyści majątkowe, tj. pojawiają się dodatkowe przysporzenia. Należy również podkreślić, iż odpłatność nie stanowi essentialia negotii umowy służebności, więc ustanowienia jej bez wynagrodzenia nie można uznać za odstąpienie przez właściciela nieruchomości od żądania opłaty z tego tytułu.

Stanowisko Spółki potwierdza utrwalona linia orzecznicza oraz interpretacje indywidualne. W interpretacji indywidualnej Nr IBPB3/423-296/07/PP z 11 lutego 2008 r., Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach stwierdza, iż korzystanie z cudzej nieruchomości „nie przysparza korzyści majątkowych Spółce, stwarza jedynie warunki umożliwiające wykonywanie bieżących prac konserwacyjnych, przeglądu, kontroli i napraw, a w konsekwencji zapewnia odbiorcy komfort w postaci bezawaryjnej dostawy ciepła. Umowa ustanowienia służebności powoduje powstanie określonych praw, które nie mają charakteru zobowiązaniowego, a jedynie rzeczowy. W związku z powyższym nie stanowi nieodpłatnych świadczeń objętych przepisami art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.

Podobny pogląd przedstawił Naczelnik Urzędu Skarbowego w Zgorzelcu w interpretacji Nr PD-l-423/35/1/06 z dnia 27 listopada 2006 r. twierdząc, iż „służebność gruntowa jest prawem związanym z własnością nieruchomości władnącej i przysługuje każdoczesnemu właścicielowi, a ponadto przysługuje nie tylko właścicielowi nieruchomości, ale każdej innej osobie wykonującej prawo własności w imieniu właściciela. Umowa ustanowienia służebności powoduje powstanie określonych praw, które nie mają charakteru zobowiązaniowego, a rzeczowy”. Natomiast Naczelnik Lubelskiego Urzędu Skarbowego w interpretacji Nr PD/423-63/04 z dnia 5 sierpnia 2004 r. stwierdził, że „ustanowienie służebności nie mieści się w pojęciu „nieodpłatnych świadczeń” objętych przepisami art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych”.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j. t. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności: wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych, spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie.

Niezależnie od formy nieodpłatnej realizacji praw lub innych tego rodzaju świadczeń do wyceny przychodu podatkowego stosuje się wartości rynkowe.

Na podstawie bowiem art. 12 ust. 5 ww. ustawy wartość otrzymanych nieodpłatnie praw określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem m.in. czasu i miejsca ich uzyskania. Stosownie natomiast do art. 12 ust. 6 pkt 4 wartość nieodpłatnych świadczeń ustala się m.in. na podstawie cen rynkowych stosowanych przy udostępnianiu praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności czasu i miejsca udostępnienia.

Służebności gruntowe zostały uregulowane w art. 285-295 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Służebność gruntowa jest prawem, którego treść polega na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności (art. 285 § 1 Kodeksu cywilnego). W omawianej sytuacji to przedsiębiorstwo jest beneficjentem nieodpłatnego ustanowienia służebności gruntowej, i korzyści płynących z obciążenia danej nieruchomości daną służebnością na jego rzecz.

Ustanowienie tej służebności może być zarówno odpłatne, jak i nieodpłatne – zależne jest to tylko od woli kontrahentów. Pod względem prawnym i gospodarczym jedną z zasadniczych cech służebności gruntowej jest powszechna możliwość ustanowienia odpowiedniego wynagrodzenia.

Nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie powoduje, iż Spółka nabędzie określone prawo nie wypłacając wynagrodzenia właścicielowi danej nieruchomości, czyli nastąpi nabycie służebności gruntowej bez wynagrodzenia.

Biorąc pod uwagę poglądy doktryny oraz orzecznictwo sądowe, które jak słusznie zauważyła Spółka opowiada się za szerokim rozumieniem pojęcia nieodpłatnego świadczenia, za takie świadczenie należy uznać wszystkie te zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, tj. niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy. Podstawową cechą nieodpłatnego świadczenia jest taka sytuacja, że otrzymujący przysporzenie, w tym przypadku Spółka, nie będzie zobowiązana do jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego, np. obniżki ceny z tytułu świadczonej usługi. Jeżeli zatem Spółka nabędzie prawo do służebności gruntowej przez zasiedzenie, to po jej stronie wystąpi przysporzenie majątkowe mające konkretny wymiar finansowy, polegający na tym, że Spółka nie będzie zobowiązana płacić za prawo do stosownego korzystania z cudzej nieruchomości. W konsekwencji będzie musiała rozpoznać w związku z taką sytuacją przychód na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Dodatkowo należy wskazać, iż przytoczone we wniosku rozstrzygnięcia organów podatkowych zostały wydane w indywidualnych sprawach i nie wiążą tut. organu upoważnionego do wydania niniejszej interpretacji indywidualnej.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu; ul. Św. Jakuba 20; 87-100 Toruń.