INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 10 stycznia 2011r. (data wpływu do tut. Biura – 17 stycznia 2011r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty osobie fizycznej odszkodowania z tytułu niedostarczenia przez Gminę lokalu socjalnego osobie eksmitowanej – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 17 stycznia 2011r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych wypłaty osobie fizycznej odszkodowania z tytułu niedostarczenia przez Gminę lokalu socjalnego osobie eksmitowanej.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni jest współwłaścicielką nieruchomości zabudowanej budynkiem wielomieszkaniowym w K. Dwa lokale mieszkalne zajmowane są przez byłych lokatorów, którzy w okresie obowiązywania szczególnego trybu najmu otrzymali przydziały administracyjne. Tytuły prawne utracili wskutek wypowiedzenia najmu z powodu zaniechania płacenia czynszu. Sąd Rejonowy orzekł w stosunku do tych lokatorów eksmisję i przyznał im prawo do lokalu socjalnego. Zobowiązaną do przydzielenia lokalu socjalnego jest, na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, Gmina. Gmina lokali nie przyznała powodując swoim zaniechaniem powstanie po stronie wnioskodawczyni szkody w postaci niemożności korzystania ze swej własności. Za tę szkodę, w myśl art. 417 Kodeksu cywilnego, odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi Gmina, która w oparciu o ten artykuł wypłaciła wnioskodawczyni odszkodowania: za jeden lokal – w lutym 2010r. kwotę około 50.000 zł, a za drugi lokal – w sierpniu 2010r. kwotę około 12.000 zł. Pierwszą kwotę Gmina wypłaciła w oparciu o wyrok Sądu Rejonowego z grudnia 2009r., drugą kwotę na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z lipca 2010r.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy wypłacone osobie fizycznej przez Gminę odszkodowanie z tytułu niedostarczenia lokalu socjalnego osobie uprawnionej do tego lokalu z mocy wyroku sądowego podlega opodatkowaniu czy też jest wolne od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 lub 3b ustawy z 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych...

Wnioskodawczyni uważa, iż otrzymane od Gminy odszkodowania nie stanowią dochodu z najmu ani dochodu z innych źródeł podlegających opodatkowaniu. Zasądzone świadczenia mają charakter cywilnoprawnej rekompensaty za szkodę. Warunkiem powstania roszczenia odszkodowawczego po stronie uprawnionego jest szkoda właściciela z tytułu bezprawnego niewykonywania przez zobowiązanego swoich obowiązków oraz związek przyczynowy między powstaniem szkody a działaniem lub zaniechaniem zobowiązanego podmiotu. W tej sytuacji źródłem świadczenia nie jest dochód jaki rzecz przynosi ze stosunku prawnego, tylko czyn sprawcy szkody. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 08 kwietnia 2010r. sygn. akt P 1/08 przedmiotowe roszczenie ma charakter rekompensaty, tak więc stanowi świadczenie odszkodowawcze wynikające wprost z art. 417 Kodeksu cywilnego. Trybunał Konstytucyjny podnosi m.in.: „Niedostarczenie lokalu socjalnego rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu szkody, jaką ponosi właściciel opróżnianego lokalu, ponieważ musi godzić się na dalsze zajmowanie jego lokalu przez osoby eksmitowane. Jest on bowiem przez bliżej nieoznaczony czas - do chwili dostarczenia osobom eksmitowanym lokalu socjalnego - pozbawiony uprawnienia do dysponowania przedmiotem swojej własności i korzystania z niego. Oznacza to, że de facto właściciel zastępuje gminę w realizacji jednego z jej podstawowych obowiązków w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych."

Ponadto, w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2006r. sygn. akt P 14/06 Trybunał stwierdza, że „roszczenia właściciela lokalu przeciwko gminie ... jest roszczeniem odszkodowawczym". Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 23 maja 2006r. sygn. akt SK 51/05 wypowiedział się na temat roli i funkcji roszczenia będącego przedmiotem niniejszego wystąpienia. W swych rozważaniach nigdzie nie zakwalifikował tego odszkodowania jako „odpowiednika czynszu”. Stwierdził mianowicie, że „Roszczenia odszkodowawcze przysługujące właścicielowi lokalu, który nie może wykonać wyroku eksmisyjnego ze względu na niewykonanie obowiązku przez gminę pełnią rolę potrójną:

Po pierwsze - ... mamy tu do czynienia z samodzielnym prawem podmiotowym o normatywnej postaci roszczenia ... .

Po drugie - w ujęciu funkcjonalnym wskazane roszczenie odszkodowawcze stanowi formę (instrument) ochrony interesów uprawnionego z tytułu naruszenia prawa własności ... .

Po trzecie - pojawia się tutaj również element ochrony całości praw majątkowych danej osoby (mienia w rozumieniu cywil#161;stycznym) ... właściciel nie może korzystać z lokalu i pobierać pożytków."

Właściciel ma roszczenie do gminy z powodu prawnej niemożności realizacji prawa własności.

Zdaniem wnioskodawczyni, skoro odszkodowanie, o którym mowa stanowi rekompensatę za to, że właściciel nie może pobierać pożytku, nie może być pożytkiem, jaki rzecz przynosi. Właściwa będzie tu analogia do renty zasądzonej od sprawcy szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym na ciele poszkodowanego stanowiąca rekompensatę za utracony zarobek - renta nie jest odpowiednikiem utraconego wynagrodzenia tak jak odszkodowanie nie jest odpowiednikiem czynszu. Ważne stwierdzenie zawiera Uchwała Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej z dnia 7 kwietnia 2006r. sygn. akt CZP 21/2006, iż gmina zobowiązana jest do zapłaty odszkodowania tylko wtedy gdy właściciel wykaże, że na skutek zajmowania lokalu przez osobę bez tytułu prawnego poniósł szkodę.

Zatem świadczenie odszkodowawcze nie jest zdaniem wnioskodawczyni, „odpowiednikiem czynszu" a rekompensatą za niemożność jego pozyskiwania w odpowiedniej wysokości.

Konieczność wykazania przez właściciela szkody w jego mieniu wyklucza zaliczenie odszkodowania do pożytków, jakie rzecz przynosi.

Sprawcą szkody jest organ władzy publicznej, który ma wynikający z ustawy i wyroku obowiązek określonego działania, ale działania tego nie podejmuje i skutkiem tego po stronie właściciela lokalu powstaje roszczenie odszkodowawcze na podstawie art. 417 Kodeksu cywilnego w zakresie wyznaczonym treścią art. 361 Kodeksu cywilnego. Według wnioskodawczyni, stanowisko o braku podstaw do naliczania podatku dochodowego od zasądzonych kwot znajduje oparcie w przepisach prawnopodatkowych.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych „wolne od podatku dochodowego są: otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b wolne od podatku dochodowego są również inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane m.in. na podstawie wyroku do wysokości określonej w tym wyroku. Biorąc pod uwagę charakter świadczenia, powołane przepisy i zasądzenie kwot wyrokami sądowymi wnioskodawczyni uważa, iż nie jest zobowiązana do uiszczenia podatku dochodowego od tych kwot.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam co następuje:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2000r. Nr 14, poz. 176 ze zm., od 31 marca 2010r. t. j. Dz. U. z 2010r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy wynika, iż wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
   
   

Należy jednak podkreślić, że zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy objęte są tylko te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Oznacza to, że zwolnienie nie obejmuje wszystkich odszkodowań, a tylko te, których wysokość lub zasady ustalania zostały określone wprost w stosownych przepisach prawa.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż wnioskodawczyni jest współwłaścicielką nieruchomości zabudowanej budynkiem wielomieszkaniowym w K. Dwa lokale mieszkalne zajmowane są przez byłych lokatorów, którzy w okresie obowiązywania szczególnego trybu najmu otrzymali przydziały administracyjne. Tytuły prawne utracili wskutek wypowiedzenia najmu z powodu zaniechania płacenia czynszu. Sąd Rejonowy orzekł w stosunku do tych lokatorów eksmisję i przyznał im prawo do lokalu socjalnego. Zobowiązaną do przydzielenia lokalu socjalnego jest, na podstawie ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego, Gmina, która jednocześnie lokali nie przyznała. W oparciu o art. 417 Kodeksu cywilnego Gmina wypłaciła wnioskodawczyni odszkodowania: za jeden lokal – w lutym 2010r. kwotę około 50.000 zł, a za drugi lokal – w sierpniu 2010r. kwotę około 12.000 zł. Pierwszą kwotę Gmina wypłaciła w oparciu o wyrok Sądu Rejonowego z grudnia 2009r., drugą kwotę na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z lipca 2010r.

Zgodnie z art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 21 czerwca 2001r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2005r. Nr 31, poz. 266 ze zm.) jeżeli gmina nie dostarczyła lokalu socjalnego osobie uprawnionej do niego z mocy wyroku, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.).

Z przepisu art. 417 § 1 ww. Kodeksu cywilnego wynika, iż za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa (art. 417 § 2 Kodeksu cywilnego).

Jeszcze raz należy podkreślić, iż zwolnieniem określonym w art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych objęte są tylko te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Tym samym wypłacane przez Gminę współwłaścicielce lokali odszkodowania z tytułu niedostarczenia przez Gminę lokalu socjalnego osobom uprawnionym do tego lokalu na mocy prawomocnego wyroku (tj. osobom eksmitowanym), nie są odszkodowaniami korzystającymi z ww. zwolnienia.

Powołane bowiem powyżej przepisy – art. 18 ust. 5 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz art. 417 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego, do którego odsyła ww. art. 18 ust. 5 – regulują tylko możliwość wystąpienia strony o odszkodowanie, nie określają jednak wprost jego wysokości, a także nie wskazują zasad ustalania odszkodowania.

Powyższe odszkodowania nie mogą również korzystać ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z treści tego przepisu wynika bowiem, iż wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.
   
   

Zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli za poniesioną stratę, nie dotyczy natomiast utraconych korzyści.

Podkreślić należy, iż podstawowym warunkiem zwolnienia świadczenia od opodatkowania na podstawie przytoczonego przepisu jest jego odszkodowawczy charakter. Odszkodowanie jest świadczeniem, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody. W praktyce szkoda może obejmować stratę polegającą na ubytku w majątku – wskutek doznania tej straty poszkodowany staje się uboższy niż był dotychczas lub może dotyczyć utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógłby się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono – wówczas poszkodowany nie staje się bogatszy, jakkolwiek mógł liczyć na wzbogacenie się. Na podstawie ww. przepisów opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlega odszkodowanie otrzymane z tytułu utraconych korzyści, które podatnik mógł otrzymać gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W świetle powyższego wypłacone wnioskodawczyni – współwłaścicielce lokali – odszkodowania z tytułu niedostarczenia przez Gminę lokali socjalnych osobom uprawnionym na mocy prawomocnego wyroku (tj. osobom eksmitowanym) nie dotyczą odszkodowań za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli za poniesioną stratę, ale dotyczą utraconych korzyści, korzyści, które współwłaścicielka lokali mogłaby uzyskać, gdyby bez przeszkód mogła dysponować swoją własnością – lokalami mieszkalnymi, tj. np. wynająć lub wydzierżawić lokale na wolnym rynku. W związku z czym odszkodowania te nie będą korzystały ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a zatem dochód z tego tytułu będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Wypłacone ww. kwoty odszkodowania stanowią przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 20 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie bowiem z art. 20 ust. 1 tej ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Wskazany przez ustawodawcę w art. 20 ust. 1 ww. ustawy katalog przychodów zaliczanych do innych źródeł nie stanowi katalogu zamkniętego, zawiera on jedynie przykładowe wskazanie przychodów zaliczanych do innych źródeł.

Wobec powyższego stanowisko wnioskodawczyni należało uznać za nieprawidłowe, gdyż wbrew przedstawionemu stanowisku, otrzymane przez wnioskodawczynię odszkodowania stanowią przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Odnosząc się do powołanych we wniosku przez wnioskodawczynię wyroków Trybunału Konstytucyjnego należy stwierdzić, iż tut. organ wydając niniejszą interpretację podziela stanowisko w nich zawarte, tj. że roszczenia właścicieli lokali przeciwko Gminie mają charakter odszkodowawczy. Specyfika prawa podatkowego nakazuje jednakże inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowania z tytułu utraconego zysku. Odszkodowania z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać gdyby mu szkody nie wyrządzono podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Wskazać należy, iż powołana przez wnioskodawczynię uchwała Sądu Najwyższego z 07 kwietnia 2006r. CZP 21/2006 w przedmiocie roszczenia odszkodowawczego właścicieli lokali dotyczyła art. 18 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, który to artykuł stracił moc z dniem 19 września 2006r. na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2006r.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.