INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 4 lipca 2011 r. (data wpływu 7 lipca 2011 r.), uzupełnionym pismem z dnia 19 września 2011 r. (data wpływu 20 września 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie kwalifikacji podatkowej należności z tytułu działalności polegającej na nabywaniu wierzytelności w celu ich wyegzekwowania oraz należności z tytułu świadczenia usług szacowania i dochodzenia roszczeń ubezpieczeniowych w imieniu klientów/poszkodowanych - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 7 lipca 2011 r. został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie kwalifikacji podatkowej należności z tytułu działalności polegającej na nabywaniu wierzytelności w celu ich wyegzekwowania oraz należności z tytułu świadczenia usług szacowania i dochodzenia roszczeń ubezpieczeniowych w imieniu klientów/poszkodowanych.

Z uwagi na stwierdzone we wniosku braki formalne, pismem z dnia 5 września 2011 r. Nr ITPP1/443-946/11-2/DM; ITPB1/415-711/11-2/AD; ITPB2/436-119/11-2/MK wezwano Pana do ich usunięcia. Wniosek uzupełniony został pismem z dnia 19 września 2011 r. (data wpływu 20 września 2010 r.).

W przedmiotowym wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca jest osobą fizyczną i rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie zaklasyfikowanym według PKD 2007 w podklasach:

1. 64.99.Z Pozostała finansowa działalność usługowa, gdzie indziej niesklasyfikowana, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych,
2. 66.21.Z Działalność związana z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat,
3. 82.11.Z Działalność usługowa związana z administracyjną obsługą biura.

Wnioskodawca będzie świadczył usługi sklasyfikowane odpowiednio według PKWiU 2008 w grupie:

1. 64.99.19.0 „Usługi finansowe (z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych), gdzie indziej niesklasyfikowane”,
2. 66.21.10.0 „Usługi związane z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat”,
3. 82.11.10.0 „Usługi związane z administracyjną obsługą biura”.

W ramach działalności sklasyfikowanej jako 64.99.Z (według PKD 2007) i 64.99.19.0 (według PKWiU 2008) Wnioskodawca na podstawie umowy bezwarunkowego przelewu wierzytelności (regulowanej przepisami art. 509 i n. Kodeksu cywilnego) będzie nabywał od poszkodowanych (osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej) wierzytelności przysługujące im wobec zakładów ubezpieczeń z tytułu szkód w mieniu (w szczególności w pojazdach) i dochodził dopłat odszkodowań od zakładów ubezpieczeń we własnym imieniu i na własne ryzyko (w postępowaniu likwidacyjnym przed zakładem ubezpieczeń, a w razie niespełnienia całego świadczenia przez zakład ubezpieczeń również przed sądem powszechnym). Wartość nominalna wierzytelności nie będzie możliwa do precyzyjnego określenia w chwili zawierania umowy przelewu wierzytelności, oszacowanie wartości nominalnej wierzytelności będzie możliwe jedynie w przybliżeniu. Nabywane wierzytelności będą zazwyczaj bezsporne co do zasady, ale sporne co do wysokości. Wysokość szkody, która implikuje wartość nominalną wierzytelności, ostatecznie, w wiążący sposób będzie ustalana przez sąd powszechny (zazwyczaj na podstawie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy). Mechanizm działalności Wnioskodawcy będzie opierał się na następującym schemacie:

1. dochodzi do zdarzenia, z tytułu którego przez zakład ubezpieczeń wypłacane jest odszkodowanie (bezsporna część odszkodowania) z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej,
2. poszkodowany uważa, że wysokość odszkodowania została zaniżona, ale nie chce samodzielnie podejmować kroków mających na celu wyegzekwowanie pełnej należnej wysokości odszkodowania (gdyż w większości przypadków wiązałoby się to z koniecznością zainicjowania postępowania cywilnego przed sądem powszechnym) i ceduje wierzytelność z tego tytułu, na podstawie umowy przelewu wierzytelności, na Wnioskodawcę,
3. Wnioskodawca po nabyciu wierzytelności we własnym imieniu kieruje do zakładu ubezpieczeń wezwanie do zapłaty (wezwanie do dobrowolnego spełnienia świadczenia - dopłaty pozostałej należnej części odszkodowania), a w razie niezaspokojenia lub tylko częściowego zaspokojenia roszczeń Wnioskodawca we własnym imieniu dochodzi zapłaty na drodze postępowania cywilnego przed sądem powszechnym.

Poszkodowani będą otrzymywać wynagrodzenie wyłącznie przy zawarciu umowy cesji wierzytelności, a to czy i w jakim zakresie Wnioskodawcy uda się pozyskać od zakładu ubezpieczeń dopłatę odszkodowania nie będzie leżało w zakresie zainteresowania poszkodowanych. Roszczenia przysługujące pierwotnie poszkodowanym, a po zawarciu umowy przelewu wierzytelności przysługujące Wnioskodawcy wynikają ze zdarzeń rodzących odpowiedzialność cywilną na podstawie przepisów o odpowiedzialności z deliktu (art. 415 i n. Kodeksu cywilnego). Odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń wynika z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zawartej pomiędzy osobą odpowiedzialną (zazwyczaj sprawcą) a zakładem ubezpieczeń. Wnioskodawca będzie skupiał się na nabywaniu wierzytelności związanych ze szkodami w pojazdach, zatem warto zaznaczyć, że zgodnie z przepisem art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. Nr 124, poz. 1152 ze zm.) poszkodowany w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń.

Z kolei w ramach działalności sklasyfikowanej jako 66.21.Z (według PKD 2007) i 66.21.10.0 (według PKWiU 2008) Wnioskodawca będzie szacował roszczenia ubezpieczeniowe (oceniał zasadność roszczeń, obliczał szkodę) i dochodził roszczeń w imieniu klientów/poszkodowanych. Wnioskodawca w tym zakresie przede wszystkim będzie na zlecenie osób fizycznych szacował wysokość szkód (w szczególności szkód na osobie, regulowanych przez m.in. przepisy art. 444-446 Kodeksu cywilnego), W tym zakresie działalności, Wnioskodawca będzie zazwyczaj wykonywał następujące czynności:

• oszacowanie przybliżonej wysokości uszczerbku na zdrowiu związanego z uszkodzeniem ciała lub wywołaniem rozstroju zdrowia oraz związane z tym ustalenie możliwości uzyskania zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
• obliczenie kosztów poniesionych na zakup lekarstw oraz niezbędny sprzęt ortopedyczny i rehabilitacyjny,
• ustalenie przewidywanych kosztów opieki,
• ustalenie wysokości utraconych dochodów,
• w przypadku wypadku śmiertelnego, oszacowanie roszczeń przysługujących najbliższym członkom rodziny zmarłego na podstawie art. 446 par. 1-4 Kodeksu cywilnego,
• w przypadku wystąpienia szkody na mieniu oszacowanie wysokości tej szkody,
• udokumentowanie szkody - w szczególności pozyskiwanie niezbędnej dokumentacji prawniczej, medycznej, urzędowej oraz dokumentacji z zakładów pracy uwiarygodniającej powstanie szkody (w szczególności notatki urzędowej z miejsca zdarzenia sporządzonej przez Policję, aktu oskarżenia sporządzonego przez Prokuraturę, wyroku Sądu, wypisu ze szpitala, karty leczenia z zakładów opieki zdrowotnej, aktu zgonu, zaświadczenia o zameldowaniu, zaświadczenia o zarobkach itp.),
• zgłoszenie szkody do zakładów ubezpieczeń, sporządzanie wezwań do dobrowolnego spełnienia świadczenia, wypełnianie formularzy dostarczanych przez zakłady ubezpieczeń, uzyskiwanie i przedstawienie dokumentacji prawniczej, medycznej, urzędowej, z zakładów pracy,
• oczekiwanie na wypłatę świadczenia odszkodowawczego z zakładów ubezpieczeń oraz wypłata świadczenia odszkodowawczego klientowi/poszkodowanemu, po potrąceniu wynagrodzenia należnego Wnioskodawcy.

Natomiast w ramach działalności sklasyfikowanej jako 82.11.Z (według PKD 2007) i 82.11.10.0 (według PKWiU 2008) Wnioskodawca będzie świadczył usługi związane z codzienną administracyjną obsługą biura. Usługi te będą świadczone wyłącznie na rzecz przedsiębiorców.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

1. Jaką stawkę podatku od towarów i usług Wnioskodawca powinien stosować dla każdego z trzech rodzajów usług świadczonych w ramach działalności gospodarczej...
2. Czy Wnioskodawca będzie mógł korzystać ze zwolnienia przewidzianego w art. 113 ust. 1 i ust. 9 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 535 ze zm.)...
3. Co stanowi podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług w przypadku działalności przedstawionej w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 64.99.Z (według PKD 2007) i 64.99.19.0 (według PKWiU 2008)...
4. Czy podstawą opodatkowania podatkiem od towarów i usług w przypadku działalności przedstawionej w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 66.21.Z (według PKD 2007) i 66.21.10.0 (według PKWiU 2008) jest wynagrodzenie Wnioskodawcy przewidziane w umowie z klientem-poszkodowanym (w tym również wynagrodzenie określane procentowo od wypłaconej przez zakład ubezpieczeń kwoty) pomniejszone o kwotę należnego podatku od towarów i usług...
5. Co stanowi przychód na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku działalności przedstawionej w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 64.99.Z (według PKD 2007) i 64.99.19.0 (według PKWiU 2008 r.)...
6. Co stanowi przychód na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku działalności przedstawionej w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 66.21.Z (według PKD 2007) i 66.21.10.0 (według PKWiU 2008 r.)...
7. czy transakcja przelewu wierzytelności, o której mowa w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 64.99.Z (według PKD 2007) i 64.99.19.0 (według PKWiU 2008 r.), będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych...
8. W jaki sposób Wnioskodawca powinien dokumentować w księgach podatkowych wartość sprzedaży usług przedstawionych w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 64.99.Z (według PKD 2007) i 64.99.19.0 (według PKWiU 2008), mając na uwadze, że nie jest możliwe precyzyjne określenie wartości nominalnej wierzytelności w chwili zwarcia umowy przelewu wierzytelności...

Przedmiotem niniejszej interpretacji jest odpowiedź na pytanie piąte i szóste. W pozostałym zakresie wniosek zostanie rozpatrzony odrębnymi pismami.

Zdaniem Wnioskodawcy:

• w zakresie pytania piątego - przychód na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku działalności przedstawionej w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 64.99.Z (według PKD 2007) i 64.99.19.0 (według PKWiU 2008) stanowi różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną zapłaconą przez Wnioskodawcę na rzecz poszkodowanego wynikającą z umowy przelewu wierzytelności, pomniejszona o kwotę należnego podatku od towarów i usług.
• w zakresie pytania szóstego - przychód na gruncie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku działalności przedstawionej w opisie zdarzenia przyszłego w akapicie poświęconym działalności w zakresie 66.21.Z (według PKD 2007) i 66.21.10.0 (według PKWiU 2008) stanowi wynagrodzenie Wnioskodawcy przewidziane w umowie z klientem/poszkodowanym (w tym również wynagrodzenie określane procentowo od wypłaconej przez zakład ubezpieczeń kwoty) pomniejszone o kwotę należnego podatku od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za nieprawidłowe.

Ogólne pojęcie przychodu w rozumieniu ustawy z dnia z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 ze zm.) określone jest w przepisach art. 11 tej ustawy. Nie ma ono jednakże zastosowania w przypadku, gdy inne przepisy ustawy w sposób odmienny określają pojęcie przychodu. Z sytuacją taką mamy do czynienia w przypadku przychodów z działalności gospodarczej.

Zgodnie z przepisem art. 14 ww. ustawy, za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

W przypadku przychodów z działalności gospodarczej nie jest zatem istotny moment otrzymania pieniędzy (wartości pieniężnych). Przychodem są bowiem kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Zasadnicze znaczenie ma zatem ustalenie pojęcia "kwota należna", determinuje ono bowiem rozumienie przychodu z działalności gospodarczej.

W przepisach podatkowych oraz w przepisach innych gałęzi prawa brak jest definicji pojęcia "kwota należna". Konieczne jest zatem odwołanie się do słownikowego rozumienia tego pojęcia. W myśl Słownika języka polskiego, "należny" to "przysługujący, należący się komuś". Z kolei czasownik "należeć się" oznacza tyle, co "przysługiwać komuś, stanowić dług, powinność, zapłatę".

Należy jednak mieć też na uwadze fakt, iż w większości przypadków umowy występujące w obrocie gospodarczym mają charakter odpłatny. Wierzytelności pieniężne (należności) związane są z dokonywaniem przez podatnika innych świadczeń na rzecz drugiej strony. Są więc kwotami należnymi za świadczenie wykonywane przez podatnika.

Tak więc w celu określenia, co stanowi przychód podatnika, należy zidentyfikować stosunek prawny leżący u podstaw otrzymania przez podatnika kwoty należnej. Jest to tym bardziej istotne, jeśli zważyć, że w niektórych przypadkach kwoty otrzymane nie są kwotami należnymi.

Dotyczyć to może w szczególności tych umów, w których podatnik występuje jako szeroko rozumiany pośrednik (przedstawiciel, pełnomocnik, zastępca pośredni etc.). W tych przypadkach, gdy podatnik działa na rzecz kogoś innego, kwotami należnymi nie są kwoty otrzymane od osoby, która jest drugą stroną umowy zawieranej i wykonywanej przez pośrednika, lecz wynagrodzenie wypłacane podatnikowi przez osobę, na rzecz której działa. Przychodem z działalności gospodarczej jest wówczas prowizja (lub inaczej: określone wynagrodzenie), a nie kwoty otrzymywane z tytułu czynności dokonywanej przez podatnika (działającego na rzecz innej osoby).

Przepis art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi również, że u podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług. Zatem u podatników uzyskujących przychody z działalności gospodarczej, którzy są jednocześnie podatnikami podatku od towarów i usług, ustawodawca wyłącza spod pojęcia przychodu zawarty w cenie (kwocie należnej) podatek VAT.

Z treści wniosku wynika, że jako osoba fizyczna ma Pan zamiar rozpocząć działalność gospodarczą w zakresie świadczenia m.in. usług finansowych (z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych), w ramach których będzie nabywał na zasadzie umowy cesji wierzytelności celem ich dalszego wyegzekwowania oraz usług związanych z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat.

Kwestia cesji wierzytelności uregulowana została w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zgodnie z art. 509 § 1 tej ustawy wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Zgodnie z § 2 tego artykułu wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Przeniesienie wierzytelności może nastąpić, jak wynika z treści art. 510 § 1 cytowanej ustawy, w wyniku wykonania umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, która przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Jednocześnie choć nabywca wierzytelności staje się wierzycielem, to jednak do czasu faktycznej realizacji wierzytelności nie uzyskuje on przychodu. Przychód powstanie dopiero w momencie wyegzekwowania wierzytelności od dłużnika, a stanowić go będzie uiszczona kwota wierzytelności.

Z kolei w przypadku świadczenia na rzecz klienta/poszkodowanego usług związanych z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, mamy do czynienia z sytuacją, gdzie nie będzie Pan występować we własnym imieniu lecz w imieniu osoby poszkodowanej. Tym samym z uwagi na charakter wykonywanych czynności przychodem będzie określona w umowie pomiędzy Panem a zleceniodawcą każda kwota wynagrodzenia za wykonane usługi.

Mając zatem na uwadze opis zdarzenia przyszłego oraz powołane przepisy prawa podatkowego stwierdzić należy, iż przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej w przypadku świadczenia m.in. usług finansowych (z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych) w ramach których będzie Pan nabywał na zasadzie umowy cesji wierzytelności celem ich wyegzekwowania będzie wyegzekwowana kwota. Tym samym wartość nominalna wierzytelności pozostaje bez wpływu na wysokość uzyskanego przychodu z tytułu ww. działalności. W przypadku natomiast usług związanych z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, przychodem będzie kwota ustalonego w umowie pomiędzy Panem a klientem/poszkodowanym wynagrodzenia, w tym również dodatkowe wynagrodzenie określone procentowo od wypłaconej przez zakład ubezpieczeń kwoty. W obu przypadkach w sytuacji, gdy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej będzie Pan jednocześnie podatnikiem podatku od towarów i usług, uzyskany przychód należy pomniejszyć o należny podatek od towarów i usług.

Z uwagi na powyższe nie można zatem zaakceptować stanowiska przedstawionego we wniosku, że w opisanej sytuacji przychodem - na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - w przypadku świadczenia usług finansowych, w ramach których będzie nabywał Pan na zasadzie umowy cesji wierzytelności celem ich wyegzekwowania, będzie różnica pomiędzy wartością nominalną wierzytelności a ceną zapłaconą na rzecz poszkodowanego wynikającą z umowy przelewu wierzytelności, pomniejszona ewentualnie o kwotę należnego podatku od towarów i usług.

Prawidłowo natomiast określona została kwota przychodu z tytułu świadczenia usług związanych z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat. Prawidłowe również - o ile będzie Pan podatnikiem podatku od towarów i usług – jest stanowisko, że uzyskany przychód zarówno z działalności gospodarczej w zakresie nabywania wierzytelności celem ich wyegzekwowania jak również z działalności w zakresie usług szacowania i dochodzenia roszczeń, należy pomniejszyć o należny podatek od towarów i usług.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.