2020.08.25 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0115-KDIT1.4011.466.2020.1.MT
z 25 sierpnia 2020 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 15 maja 2020 r. (data wpływu 25 maja 2020 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych zasądzenia roszczeń – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 25 maja 2020 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

W dniu 18 stycznia 2008 r. Wnioskodawca oraz …, działając jako konsumenci, zawarli umowę o kredyt mieszkaniowy … („Umowa”), w której kredytodawcą był … Bank SA z siedzibą w … (obecnie …. Bank SA z siedzibą w …) („Bank”). Kredyt został udzielony na okres od dnia … stycznia 2008 r. do dnia … stycznia 2037 r. (29 lat) i miał zostać przeznaczony na sfinansowanie domu mieszkalnego, w którym Wnioskodawca obecnie mieszka. Strony zawarły aneksy do Umowy, spośród których istotny dla wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej jest aneks nr 2, na mocy którego … przestała być stroną Umowy, a tym samym jedynym kredytobiorcą pozostał Wnioskodawca.

Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy, Bank udzielił Wnioskodawcy kredytu denominowanego w złotych w kwocie stanowiącej równowartość 303.630,17 CHF. Kwota kredytu w złotych (tj. kwota która faktycznie miała zostać wypłacona powodowi) miała zostać określona poprzez przeliczenie na złote kwoty wyrażonej w CHF, według kursu kupna CHF, zgodnie z Tabelą kursów, obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia środków, w momencie dokonywania przeliczeń kursowych.

Począwszy od dnia zawarcia Umowy do dnia … stycznia 2020 r. Bank - tytułem zobowiązań wynikających z Umowy - pobrał od Wnioskodawcy łączną kwotę w wysokości 552.725,07 PLN.

W ocenie Wnioskodawcy, konstrukcja Umowy wskazuje, że może być ona traktowana jako umowa kredytu denominowanego do CHF i jest w całości nieważna. W związku z powyższym, Wnioskodawca uznał, że przysługuje mu roszczenie o zwrot wpłaconych przez niego świadczeń na rzecz Banku z tytułu Umowy, jako że zostały nienależnie od niego pobrane. Z tego też tytułu Wnioskodawca zdecydował o wystąpieniu z roszczeniem do Banku. Z ostrożności procesowej, Wnioskodawca uznał, iż na wypadek gdyby rozpoznający sprawę powyższego roszczenia Sąd nie podzielił poglądu co do nieważności Umowy, Wnioskodawca zgłasza do Banku roszczenie ewentualne, wynikające z faktu, iż zdaniem Wnioskodawcy, postanowienia umowne zawierające waloryzację świadczeń Wnioskodawcy do waluty obcej (tj. CHF), jak również wprowadzające mechanizm dowolności w kształtowaniu kursu waluty CHF do przeliczeń dokonywanych w związku z Umową są abuzywne, a przez to niewiążące. Powyższe skutkuje koniecznością przyjęcia, iż Umowa winna być realizowana z pominięciem takich niewiążących klauzul i w konsekwencji oznacza, iż Wnioskodawca posiada nadpłatę świadczeń wpłaconych do Banku, w zestawieniu z tymi, do których płatności byłby zobowiązany w razie nieważności mechanizmów waloryzacji do CHF. Nadpłata ta powinna podlegać zwrotowi na rzecz Wnioskodawcy.

Biorąc powyższe pod uwagę, Wnioskodawca w dniu … marca 2020 r. złożył w Sądzie Okręgowym w … Wydział Cywilny pozew (sygnatura akt …), w którym wniósł o:

zasądzenie od pozwanego Banku na rzecz Wnioskodawcy kwoty 482.951,50 PLN, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia … marca 2020 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń (w okresie od dnia … stycznia 2010 r. do dnia … stycznia 2020 r.), na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy oraz ustalenie, iż zawarta przez Wnioskodawcę z Bankiem Umowa jest nieważna (roszczenia główne),
a w przypadku nieutrzymania się zarzutu nieważności całej wyżej opisanej umowy – zasądzenie od pozwanego Banku na rzecz Wnioskodawcy kwoty 246.975,75 PLN, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia … marca 2020 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nadpłat w okresie od dnia … stycznia 2010 r. do dnia … stycznia 2020 r., których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych klauzul waloryzacyjnych i ustalenie, iż niektóre postanowienia Umowy nie wiążą Wnioskodawcy (roszczenie ewentualne).

W pozwie tym Wnioskodawca oświadczył, że za datę wymagalności dochodzonych w pozwie roszczeń pieniężnych uznaje dzień … marca 2020 r.

W zakresie roszczenia głównego powództwo oparte zostało na twierdzeniu, że Umowa jest w całości nieważna z uwagi na sprzeczność z prawem, zasadami współżycia społecznego, jak i abuzywność wskazanych przez Wnioskodawcę konkretnych postanowień Umowy. W Umowie Bank bowiem nie oznaczył w sposób jednoznaczny wysokości i waluty udzielonego i wypłaconego kredytu, co powinno nastąpić już na etapie jej zawarcia (naruszenie art. 69 ust. 1 i art. 69 ust. 2 Prawa Bankowego oraz art. 353¹ Kodeksu cywilnego), czym Bank naruszył zasadę walutowości oraz dopuszczalną waloryzację świadczenia (art. 358 § 1 i art. 358¹ § 1 w zw. z art. 358¹ § 2 Kodeksu cywilnego w brzmieniu na datę zawarcia Umowy). Dodatkowo Bank wprowadził regulację polegającą na przeliczaniu udzielonego przez niego kredytu z kwoty wyrażonej w walucie obcej (tu: CHF) na kwotę wyrażoną w złotych polskich według kursu wymiany jednostronnie określonego przez Bank w dniu jego uruchomienia, która to kwota stanowiła następnie podstawę ustalania wysokości rat kapitałowo-odsetkowych. Ponadto, pozwany Bank w Umowie posłużył się niedozwolonymi postanowieniami dotyczącymi waloryzacji wysokości udzielonego kredytu oraz wysokości rat spłaty do waluty obcej, a także w sposób sprzeczny z prawem oraz zasadami współżycia społecznego pobierał odsetki na podstawie wcześniej już zwaloryzowanej kwoty kredytu, co czyni Umowę nieważną w rozumieniu art. 58 Kodeksu cywilnego.

Z ostrożności procesowej Wnioskodawca wskazał w pozwie, iż na wypadek gdyby Sąd uznał, że abuzywność zakwestionowanych postanowień umownych nie powoduje nieważności całej Umowy, oraz że może ona nadal obowiązywać bez klauzul uznanych za abuzywne (przy pominięciu niedozwolonych postanowień), zasadne staje się roszczenie określone przez Wnioskodawcę jako ewentualne w wysokości 246.975,75 PLN wraz z odsetkami. W ramach tego roszczenia Wnioskodawca domaga się zasądzenia nadpłaty jakiej dokonał na rzecz Banku, wynikającej z abuzywnego mechanizmu waloryzacji do CHF, w okresie od dnia … stycznia 2010 r. do dnia … stycznia 2020 r. Przyjęcie tejże argumentacji czyni również zasadnym powództwo o ustalenie bezskuteczności, wobec Wnioskodawcy, poszczególnych zakwestionowanych klauzul umownych.

Rozpatrzenie przez Sąd Okręgowy w …. pozwu złożonego przez Wnioskodawcę w dniu … marca 2020 r. skutkować będzie zaistnieniem jednego z poniższych zdarzeń przyszłych, których dotyczą pytania sformułowane w dalszej części niniejszego wniosku o wydanie indywidulanej interpretacji przepisów prawa podatkowego:

pierwszym zdarzeniem przyszłym będzie uznanie przez Sąd Okręgowy w …. w wyroku Umowy za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych i zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy określonej w wyroku kwoty. W przypadku uznania przez Sąd Okręgowy w … Umowy za nieważną Wnioskodawcy należeć będzie się zwrot całości uiszczonych przez niego świadczeń na rzecz Banku z tytułu nieważnej Umowy, przy czym w złożonym pozwie Wnioskodawca dochodzi zapłaty kwoty 482.951,50 PLN wraz z odsetkami, na którą składają się środki wpłacone na rzecz Banku w okresie od dnia … stycznia 2010 r. do dnia … stycznia 2020 r.;
drugim zdarzeniem przyszłym, jeśli nie dojdzie do wydania wyroku stanowiącego pierwsze zdarzenie przyszłe, będzie uznanie przez Sąd Okręgowy w … w wyroku abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od początku (ex tunc), zaś strony są związane umową kredytową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu Cywilnego) i zasądzi na rzecz Skarżącego określoną w wyroku kwotę, przy czym w złożonym przez Wnioskodawcę pozwie roszczenie w tym zakresie zostało określone w wysokości 246.975,75 PLN wraz z odsetkami.

Do momentu wydania przez Sąd Okręgowy w …. wyroku w związku z pozwem Wnioskodawcy złożonym przed wystąpieniem z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego, nie będzie wiadomo o tym:

czy wystąpi pierwsze zdarzenie przyszłe, którego dotyczy pytanie oznaczone we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej numerem 1, polegające na tym, że Sąd Okręgowy w …. uzna Umowę kredytową za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych i w konsekwencji zasądzi na rzecz Wnioskodawcy określona kwotę;
czy też wystąpi drugie zdarzenie przyszłe, którego dotyczy pytanie oznaczone we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej numerem 2, polegające na tym, że Sąd Okręgowy w …. stwierdzi abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy kredytowej, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową kredytową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu cywilnego) i w związku z tym Sąd zasądzi na rzecz Skarżącego określoną kwotę.

Składając wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej Wnioskodawca nie kreuje sytuacji, w której planuje złożyć w sądzie powszechnym pozew przeciwko Bankowi i uzależnia złożenie tego pozwu lub jego treści od tego jaką ocenę prawną planowanego działania otrzyma w formie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego.

Wnioskodawca złożył już bowiem pozew w sądzie powszechnym przeciwko Bankowi, formułując wskazane powyżej żądania przed datą złożenia wniosku o wydanie interpretacji. Tym samym, Wnioskodawca nie uzależniał treści złożonego pozwu od treści interpretacji indywidualnej, o wydanie której wnioskuje. Działanie Wnioskodawcy w postaci złożenia pozwu już zaistniało, a o tym, które ze wskazanych powyżej zdarzeń przyszłych wystąpi nie decyduje Wnioskodawca tylko wyłącznie Sąd Okręgowy w … w wyroku, który zostanie wydany w związku z pozwem złożonym przez Wnioskodawcę.

W związku z powyższym wniosek o wydanie indywidualnej interpretacji prawa podatkowego nie ma dla Wnioskodawcy ani celu poznawczego ani nie ma służyć Wnioskodawcy przeprowadzeniu analiz porównawczych różnych wariantów działań planowanych przez Wnioskodawcę, gdyż działanie Wnioskodawcy (złożenie pozwu do Sądu Okręgowego w …) miało już miejsce w dniu … marca 2020 r.

Wniosek o interpretację dotyczy zatem skutków podatkowych jakie wystąpią dla Wnioskodawcy w wyniku przyszłego działania sądu powszechnego w związku z pozwem złożonym przez Wnioskodawcę przed datą złożenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej.

Niezależnie od tego, które z poniższych zdarzeń przyszłych wystąpi:

pierwszym zdarzeniem przyszłym będzie sytuacja, gdy Sąd Okręgowy w … uzna w wyroku umowę kredytową za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych;
drugim zdarzeniem przyszłym będzie sytuacja, gdy Sąd Okręgowy w … uzna w wyroku abuzywność konkretnych postanowień waloryzacyjnych umowy kredytowej, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od początku (ex tunc), zaś strony są związane umową kredytową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu Cywilnego),

to Wnioskodawca otrzyma na mocy wyroku Sądu Okręgowego w … kwotę pieniędzy.

W związku z tym Wnioskodawca formułuje pytania odnoszące się do każdego z tych zdarzeń przyszłych i wyraża własne stanowisko i ocenę prawną odnośnie do każdego z zadanych pytań, a tym samym odnośnie do każdego z tych wskazanych powyżej dwóch zdarzeń przyszłych, zaś zaistnienie jednego z tych zdarzeń, wykluczając zaistnienie drugiego z nich, wynika z powszechnie obowiązujących przepisów z zakresu prawa cywilnego, których zastosowanie przez Sąd Okręgowy w …. skutkować może tym, że Sąd ten:

uzna w wyroku umowę kredytową za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych i zasądzi na rzecz Wnioskodawcy określoną kwotę, albo
uzna w wyroku abuzywność konkretnych postanowień waloryzacyjnych umowy kredytowej, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od początku (ex tunc), zaś strony są związane umową kredytową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu Cywilnego) i zasądzi na rzecz Wnioskodawcy określoną kwotę.

W związku z tym, zachodzą przesłanki prawne do wydania interpretacji prawa podatkowego dla Wnioskodawcy dotyczącej przedstawionych przez niego zdarzeń przyszłych, na co dodatkowo wskazuje prawomocny wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 9 lipca 2019 r., sygn. akt III SA/Wa 363/19.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

Czy w przypadku uznania przez Sąd Okręgowy w … Umowy za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych i w konsekwencji zasądzenia na rzecz Wnioskodawcy zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy, otrzymana przez Wnioskodawcę od Banku kwota pieniędzy (w złożonym pozwie Wnioskodawca dochodzi zapłaty kwoty 482.951,50 PLN wraz z odsetkami) stanowić będzie u Wnioskodawcy przychód i w związki z tym po stronie Wnioskodawcy powstanie zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych?
Czy w przypadku gdy Sąd Okręgowy w … stwierdzi abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu cywilnego) i w związku z tym Sąd zasądzi na rzecz Wnioskodawcy kwotę pieniędzy tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych a przez to niewiążących klauzul waloryzacyjnych, otrzymana kwota pieniędzy (w złożonym przez Wnioskodawcę pozwie roszczenie w tym zakresie zostało określone w wysokości 246.975,75 PLN wraz z odsetkami) stanowić będzie u Wnioskodawcy przychód i w związku z tym po stronie Wnioskodawcy powstanie zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ?

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad. 1)

Jeżeli w wyniku rozpoznania pozwu złożonego przez Wnioskodawcę Sąd Okręgowy w … uzna Umowę za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych, to oznaczać to będzie, że podpisanie przez Wnioskodawcę i Bank Umowy nie skutkowało nawiązaniem stosunku prawnego o charakterze umowy kredytu, wobec czego na podstawie art. 410 Kodeksu cywilnego należy zakwalifikować świadczenie faktycznie spełnione przez Wnioskodawcę na rzecz Banku (świadczeniem tym było zapłacenie na rzecz Banku kwoty 482.951,50 PLN) jako nienależne, tj. spełnione bez podstawy prawnej i podlegające w związku z tym zwrotowi.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej „Ustawa PIT”), za przychody uznaje się, między innymi, otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze. Wydaje się zatem, że przepis ten rozstrzyga, że kwota, która będzie uzyskana przez Wnioskodawcę na mocy wyroku sądowego od Banku tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy, będzie przychodem dla Wnioskodawcy.

Nie można jednakże pomijać okoliczności w jakich Wnioskodawca - podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych otrzyma tę kwotę od Banku, innymi słowy jaka będzie przyczyna uzyskania tych pieniędzy. Przyczyną tą będzie uznanie przez sąd powszechny Umowy za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych i tym samym zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy określonej wyrokiem kwoty tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy kredytowej.

Oznacza to, że ustalić należy, czy kwota która będzie uzyskana przez Wnioskodawcę na mocy wyroku sądowego od Banku tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy, może być uznana za przychód wynikający z czynności będącej przedmiotem umowy prawnie skutecznej, bowiem:

zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 Ustawy PIT, przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
zgodnie z art. 2 ust. 6 Ustawy PIT w przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że przychody pochodzą z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Z przepisów tych wynika zatem, że:

istnieje domniemanie prawne, że dopóki brak jest przeciwnego dowodu, każdy przychód uzyskany przez podatnika jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
zaistnienie dowodu przeciwnego w stosunku do tego domniemania skutkuje tym, że przychód uzyskany przez podatnika nie jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
przychody pochodzące z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy nie podlegają opodatkowaniu, bowiem przepisów Ustawy PIT nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Wniosek ten wynika nie tylko z zasad logiki, ale również z wykładni autentycznej, skoro sam ustawodawca w uzasadnieniu projektu ustawy wprowadzającej art. 2 ust. 6 Ustawy PIT stwierdził, że „wprowadzono domniemanie, że uzyskane przez podatnika przychody wynikają z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy; domniemanie to będzie można obalić wykazując, że przychody wynikają z czynności niemogących być przedmiotem prawnie skutecznej umowy” (Druk nr 3032 - Sejm VII kadencji).

Jeżeli w wyniku rozpoznania pozwu złożonego przez Wnioskodawcę Sąd Okręgowy w … wyda wyrok, w którym uzna Umowę za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu Cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych, to wyrok ten będzie niewątpliwie tym „dowodem przeciwnym” obalającym domniemanie prawne, że uzyskana przez Wnioskodawcę od Banku kwota określona tym wyrokiem, tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Wniosek ten poprzeć można dodatkowo powołując fragment uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 18/09), formułujący postulaty de lege ferenda stanowiące podstawę właśnie do wprowadzenia do Ustawy PIT art. 2 ust 6: „Warte rozważenia wydaje się wprowadzenie domniemania, że uzyskane przez podatnika przychody nie wynikają z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Taka regulacja określałaby jasno sytuację podatnika, o ile ustalałaby również sposób obalenia domniemania: mógłby on uiścić podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach ogólnych albo próbować wykazać, że osiągnął przychód, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f., znając zakres swoich obowiązków dowodowych. W aktualnym stanie prawnym, wobec braku odpowiedniego uregulowania tego zagadnienia, pozycja podatnika nie jest określona klarownie, co powoduje, że chociaż nie jest w ogóle obowiązany uiścić podatku, to jednak musi liczyć się z możliwością ustalenia podatku od dochodów nieujawnionych. Należy zarazem zastrzec, że w wypadku przychodów z przestępstw obalenie domniemania mogłoby nastąpić jedynie na podstawie orzeczenia sądu karnego, a w wypadku przychodów z czynów zabronionych, niezakwalifikowanych jednak jako przestępstwa - na podstawie orzeczenia sądu karnego lub prokuratora. Zagadnień tych - wbrew stanowisku Prokuratora Generalnego - nie są przecież uprawnione rozstrzygać samodzielnie organy podatkowe”.

Skoro na skutek zaistnienia „dowodu przeciwnego”, którym będzie wyrok Sądu Okręgowego w …, w którym Sąd uzna Umowę za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych, obalającego domniemanie prawne, że uzyskany przez Wnioskodawcę zwrot pieniędzy z banku jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, zwrot ten w kwocie zasądzonej przez Sąd należy uznać za przychód, o którym mowa jest w art. 2 ust. 1 pkt 4 Ustawy PIT, czyli za przychód wynikający z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, gdyż Umowa wskutek jej nieważności nie była prawnie skuteczna, czyli końcowo zwrot ten należy uznać za przychód do którego nie stosuje się przepisów Ustawy PIT.

Zatem – w ocenie Wnioskodawcy – uzyskanie przez niego od Banku kwoty, która będzie zasądzona przez Sąd Okręgowy w …. tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy, nie skutkuje powstaniem po stronie Wnioskodawcy zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jak podnosi Zainteresowany, wniosek ten poprzeć można dodatkowo następującymi orzeczeniami sądów administracyjnych:

wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 sierpnia 2016 r. sygn. akt II FSK 1956/14: „W myśl w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Problematyka uregulowana w ww. przepisie jest związana z szerszym zagadnieniem dotyczącym wpływu prawa cywilnego na powstawanie zobowiązań podatkowych. Jednocześnie zarówno w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i w innych ustawach podatkowych nie zostało dookreślone, co należy rozumieć przez "czynność nie mogącą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy". Jest to o tyle istotne, że zwykle wspomniane czynności są utożsamiane z czynnościami prawnymi nieważnymi bezwzględnie. W piśmiennictwie wskazuje się, że w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. dotyczy sytuacji takiej, że "opodatkowaniu nie podlegają czynności charakteryzujące się tym, że w ogóle nie mogą być przedmiotem umowy skutecznej na gruncie prawa cywilnego, nie zaś wszelkie czynności, które w konkretnym przypadku nie są prawnie skuteczne" (tak A. Nita, Czynności nie mogące być przedmiotem prawnie skutecznej umowy w świetle prawa podatkowego, "Przegląd Podatkowy" 2003, nr 2, s. 18). Nie ma zatem przeszkód prawnych, żeby ze względu na uregulowanie zawarte w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. nie opodatkować przychodu pochodzącego z czynności prawnej względnie nieważnej (podatek mógłby zostać zwrócony dopiero w przypadku wzruszenia takiej czynności). Podobnie opodatkowaniu co do zasady podlega przychód z czynności prawnej, dotkniętej wadą określaną jako bezskuteczność zawieszona (oczywiście dokonana czynność prawna nie wywołuje skutków prawnych tak długo, jak właściwy podmiot nie dokona jej potwierdzenia). Jeżeli natomiast czynność prawna w rozumieniu przepisów prawa cywilnego jest bezwzględnie nieważna, to nie może być przedmiotem prawnie skutecznej umowy i dlatego w myśl art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. jest wyłączona z opodatkowania”;
wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2017 r. sygn. akt II FSK 1501/15: „ Art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, i że odnosi się on do dwóch zasadniczych sytuacji, tj. gdy określone czynności są sprzeczne z nakazami zawartymi w przepisach prawnych powszechnie obowiązujących oraz są sprzeczne z normami moralnymi. Jako przykład takich czynności można wskazać umowę, w której jedna strona umowy płaci drugiej za popełnienie czynu zabronionego. W takim przypadku otrzymane środki finansowe przez stronę dokonującą takiego czynu nie będą stanowiły przychodu.”;
wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 4 października 2017 r. sygn. akt I SA/Op 220/17: „Ustawodawca w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. używając sformułowania "czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy" miał na myśli zachowania podmiotów, które nie mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego. Zatem pojęcie "czynności", o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. oznacza zachowania (czynności faktyczne), które w ogóle nie mogą być wskazane w treści ważnej czynności prawnej, jako świadczenie strony tej czynności. Chodzi więc o czynności, które w żadnych okolicznościach i warunkach, jakie przepisy prawa przewidują dla zawarcia wolnej od wad umowy, nie mogą być przedmiotem stosunku prawnego. W celu ustalenia, czy przychody podlegają ustawie, wystarczy wskazanie, że określone czynności, z których te przychody wynikałyby, mogą być choćby hipotetycznie przedmiotem stosunku cywilnoprawnego. Oznacza to, że ustawie podatkowej podlegają przychody wynikające z czynności (zachowań) nie naruszających praw przyrody, ustaw oraz zasad współżycia społecznego, czyli takich, które mogą być wskazane w treści umowy korzystającej z ochrony prawnej. Zatem tylko przychody wynikające z zachowań, które w żadnych warunkach i okolicznościach nie mogą zostać zaakceptowane przez obowiązujący porządek prawny, nie podlegają opodatkowaniu.”.

Zatem, zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku uznania przez Sąd Okręgowy w … Umowy za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie wywołującą żadnych skutków prawnych i w konsekwencji zasądzenia na rzecz Wnioskodawcy należności głównej w kwocie, która będzie określona w wyroku tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń, na podstawie nieważnej z mocy samego prawa Umowy, otrzymana przez Wnioskodawcę od Banku kwota nie będzie stanowić u Wnioskodawcy przychodu i w związku z tym po stronie Wnioskodawcy nie powstanie zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów Ustawy PIT.

Ad. 2)

Sąd Okręgowy w … może nie uznać Umowy za bezwzględnie nieważną na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego od samego początku (ex tunc) i nie uznać jej za nie wywołującą żadnych skutków prawnych, a w konsekwencji nie zasądzić na rzecz Wnioskodawcy kwoty tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń. Biorąc pod uwagę taką ewentualność Wnioskodawca wniósł o zasądzenie od pozwanego Banku kwoty 246.975,75 PLN wraz z odsetkami tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul waloryzacyjnych.

Jeśli Sąd stwierdzi abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego), nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od samego początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu Cywilnego), to w związku z tym Sąd zasądzi na rzecz Wnioskodawcy określoną w wyroku kwotę tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 Ustawy PIT, za przychody uznaje się, między innymi, otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze.

Wydaje się zatem, że przepis ten rozstrzyga, że kwota, która będzie uzyskana przez Wnioskodawcę na mocy wyroku sądowego od Banku tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul, będzie przychodem dla Wnioskodawcy. Nie można jednakże pomijać okoliczności w jakich Wnioskodawca - podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych otrzyma tę kwotę od Banku, innymi słowy jaka będzie przyczyna uzyskania tych pieniędzy. Przyczyną tą będzie uznanie przez sąd powszechny abuzywności konkretnych postanowień Umowy kredytowej, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od samego początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu cywilnego) i tym samym zasądzenie na rzecz Wnioskodawcy kwoty tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul.

Oznacza to, że ustalić należy, czy kwota która będzie uzyskana przez Wnioskodawcę na mocy wyroku sądowego od Banku tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul, może być uznana za przychód wynikający z czynności będącej przedmiotem umowy prawnie skutecznej, bowiem:

zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 Ustawy PIT, przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
zgodnie z art. 2 ust. 6 Ustawy PIT w przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że przychody pochodzą z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Z przepisów tych wynika zatem, że:

istnieje domniemanie prawne, że dopóki brak jest przeciwnego dowodu, każdy przychód uzyskany przez podatnika jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
zaistnienie dowodu przeciwnego w stosunku do tego domniemania skutkuje tym, że przychód uzyskany przez podatnika nie jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy;
przychody pochodzące z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy nie podlegają opodatkowaniu, bowiem przepisów Ustawy PIT nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Jeżeli w wyniku rozpoznania pozwu złożonego przez Wnioskodawcę Sąd Okręgowy w … wyda wyrok, w którym stwierdzi abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu Cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu Cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od samego początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu Cywilnego), to wyrok ten będzie niewątpliwie tym „dowodem przeciwnym” obalającym domniemanie prawne, że uzyskana przez Wnioskodawcę od Banku kwota tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Wniosek ten poprzeć można dodatkowo powołując fragment uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 lipca 2013 r. (sygn. akt SK 18/09), formułujący postulaty de lege ferenda stanowiące podstawę właśnie do wprowadzenia do Ustawy PIT art. 2 ust. 6: „Warte rozważenia wydaje się wprowadzenie domniemania, że uzyskane przez podatnika przychody nie wynikają z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Taka regulacja określałaby jasno sytuację podatnika, o ile ustalałaby również sposób obalenia domniemania: mógłby on uiścić podatek dochodowy od osób fizycznych na zasadach ogólnych albo próbować wykazać, że osiągnął przychód, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f., znając zakres swoich obowiązków dowodowych. W aktualnym stanie prawnym, wobec braku odpowiedniego uregulowania tego zagadnienia, pozycja podatnika nie jest określona klarownie, co powoduje, że chociaż nie jest w ogóle obowiązany uiścić podatku, to jednak musi liczyć się z możliwością ustalenia podatku od dochodów nieujawnionych. Należy zarazem zastrzec, że w wypadku przychodów z przestępstw obalenie domniemania mogłoby nastąpić jedynie na podstawie orzeczenia sądu karnego, a w wypadku przychodów z czynów zabronionych, niezakwalifikowanych jednak jako przestępstwa - na podstawie orzeczenia sądu karnego lub prokuratora. Zagadnień tych - wbrew stanowisku Prokuratora Generalnego - nie są przecież uprawnione rozstrzygać samodzielnie organy podatkowe”.

Skoro na skutek zaistnienia „dowodu przeciwnego”, którym będzie wyrok Sądu Okręgowego w …, w którym Sąd stwierdzi abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od samego początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu cywilnego), to w związku z tym Sąd zasądzi na rzecz Wnioskodawcy określoną w wyroku kwotę tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul waloryzacyjnych, obalającego domniemanie prawne, że uzyskany przez Wnioskodawcę zwrot pieniędzy z banku jest przychodem pochodzącym z czynności, które mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, zwrot ten w kwocie zasądzonej przez Sąd należy uznać za przychód, o którym mowa jest w art. 2 ust. 1 pkt 4 Ustawy PIT, czyli za przychód wynikający z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, gdyż dotyczy on kwot pobranych przez Bank na podstawie abuzywnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od samego początku (ex tunc), czyli końcowo zwrot ten należy uznać za przychód do którego nie stosuje się przepisów Ustawy PIT.

Zatem uzyskanie przez Wnioskodawcę od Banku kwoty zasądzonej przez Sąd tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez Bank, na podstawie Umowy, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul waloryzacyjnych, nie skutkuje powstaniem po stronie Wnioskodawcy zobowiązania podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jak podnosi Wnioskodawca, wniosek ten poprzeć można dodatkowo następującymi orzeczeniami sądów administracyjnych:

wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 sierpnia 2016 r. sygn. akt II FSK 1956/14: „W myśl w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Problematyka uregulowana w ww. przepisie jest związana z szerszym zagadnieniem dotyczącym wpływu prawa cywilnego na powstawanie zobowiązań podatkowych. Jednocześnie zarówno w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, jak i w innych ustawach podatkowych nie zostało dookreślone, co należy rozumieć przez "czynność nie mogącą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy". Jest to o tyle istotne, że zwykle wspomniane czynności są utożsamiane z czynnościami prawnymi nieważnymi bezwzględnie. W piśmiennictwie wskazuje się, że w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. dotyczy sytuacji takiej, że "opodatkowaniu nie podlegają czynności charakteryzujące się tym, że w ogóle nie mogą być przedmiotem umowy skutecznej na gruncie prawa cywilnego, nie zaś wszelkie czynności, które w konkretnym przypadku nie są prawnie skuteczne" (tak A. Nita, Czynności nie mogące być przedmiotem prawnie skutecznej umowy w świetle prawa podatkowego, "Przegląd Podatkowy" 2003, nr 2, s. 18). Nie ma zatem przeszkód prawnych, żeby ze względu na uregulowanie zawarte w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. nie opodatkować przychodu pochodzącego z czynności prawnej względnie nieważnej (podatek mógłby zostać zwrócony dopiero w przypadku wzruszenia takiej czynności). Podobnie opodatkowaniu co do zasady podlega przychód z czynności prawnej, dotkniętej wadą określaną jako bezskuteczność zawieszona (oczywiście dokonana czynność prawna nie wywołuje skutków prawnych tak długo, jak właściwy podmiot nie dokona jej potwierdzenia). Jeżeli natomiast czynność prawna w rozumieniu przepisów prawa cywilnego jest bezwzględnie nieważna, to nie może być przedmiotem prawnie skutecznej umowy i dlatego w myśl w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. jest wyłączona z opodatkowania.”;
wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2017 r. sygn. akt II FSK 1501/15: „ Art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, i że odnosi się on do dwóch zasadniczych sytuacji, tj. gdy określone czynności są sprzeczne z nakazami zawartymi w przepisach prawnych powszechnie obowiązujących oraz są sprzeczne z normami moralnymi. Jako przykład takich czynności można wskazać umowę, w której jedna strona umowy płaci drugiej za popełnienie czynu zabronionego. W takim przypadku otrzymane środki finansowe przez stronę dokonującą takiego czynu nie będą stanowiły przychodu”.
wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z dnia 4 października 2017 r. sygn. akt I SA/Op 220/17: „Ustawodawca w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. używając sformułowania "czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy" miał na myśli zachowania podmiotów, które nie mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego. Zatem pojęcie "czynności", o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 u.p.d.o.f. oznacza zachowania (czynności faktyczne), które w ogóle nie mogą być wskazane w treści ważnej czynności prawnej, jako świadczenie strony tej czynności. Chodzi więc o czynności, które w żadnych okolicznościach i warunkach, jakie przepisy prawa przewidują dla zawarcia wolnej od wad umowy, nie mogą być przedmiotem stosunku prawnego. W celu ustalenia, czy przychody podlegają ustawie, wystarczy wskazanie, że określone czynności, z których te przychody wynikałyby, mogą być choćby hipotetycznie przedmiotem stosunku cywilnoprawnego. Oznacza to, że ustawie podatkowej podlegają przychody wynikające z czynności (zachowań) nie naruszających praw przyrody, ustaw oraz zasad współżycia społecznego, czyli takich, które mogą być wskazane w treści umowy korzystającej z ochrony prawnej. Zatem tylko przychody wynikające z zachowań, które w żadnych warunkach i okolicznościach nie mogą zostać zaakceptowane przez obowiązujący porządek prawny, nie podlegają opodatkowaniu”.

Zatem, zdaniem Wnioskodawcy w przypadku gdy Sąd Okręgowy w … stwierdzi abuzywności konkretnych postanowień waloryzacyjnych Umowy, co rodzi wedle przepisu art. 385¹ Kodeksu cywilnego taki skutek, że postanowienia te (podobnie jak w przypadku skutku z art. 58 Kodeksu cywilnego) nie wiążą Wnioskodawcy z mocy samego prawa i od początku (ex tunc), zaś strony są związane Umową w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 Kodeksu Cywilnego) i w związku z tym Sąd zasądzi na rzecz Wnioskodawcy określoną w wyroku kwotę tytułem zwrotu nienależnie pobranych przez pozwanego, na podstawie Umowy kredytowej, świadczeń z tytułu wszystkich nadpłat, których Wnioskodawca dokonał na rzecz Banku z powodu nieuprawnionego zastosowania przez Bank abuzywnych, a przez to niewiążących klauzul waloryzacyjnych, to otrzymana przez Wnioskodawcę od Banku zasądzona kwota nie będzie stanowić u Wnioskodawcy przychodu i w związku z tym po stronie Wnioskodawcy nie powstanie zobowiązanie podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wnioskodawca podnosi, że w przypadku analogicznym do opisanych zdarzeń przyszłych i przedstawionego stanowiska Wnioskodawcy odnośnie pytań sformułowanych we wniosku o wydanie interpretacji, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał takie stanowisko za prawidłowe – w interpretacji indywidualnej z dnia 4 maja 2020 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.449.2018.2020.7.S.LS.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1426), ustawa reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych. Przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów i świadczeń wskazanych w jej art. 2 ust. 1.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy, jej przepisów nie stosuje się do przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Zakresem zastosowania tego przepisu są objęte sytuacje w których spełnione są łącznie następujące warunki:

podatnik uzyskał przychód, a więc przysporzenie majątkowe i jednocześnie
przychód ten „wynika z czynności, które nie mogą być przedmiotem skutecznej prawnie umowy”, czyli wykazuje związek przyczynowo-skutkowy z taką czynnością, ma swoje źródło w takiej czynności.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Powołany przepis wyraża tzw. zasadę powszechności opodatkowania. Regułą jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu, wyjątkiem zaś jest sytuacja, gdy dochód opodatkowaniu nie podlega. Wyjątki od omawianej zasady dotyczą:

dochodów, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako zwolnione z podatku oraz
dochodów, od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanego na podstawie art. 22 ustawy Ordynacja podatkowa (rozporządzenie takie może być wydane w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników).

Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest – z zastrzeżeniem art. 25e, art. 29-30cb, art. 30da-30f oraz z art. 44 ust. 7e i 7f – suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów (art. 9 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest natomiast – stosownie do art. 9 ust. 2 omawianej ustawy – nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym.

Ogólne określenie „przychodów” zawiera art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Stosownie do tego przepisu przychodami (z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f) są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;
pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ogólne określenie „kosztów uzyskania przychodów” zawiera natomiast art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl tego przepisu, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Źródła przychodów zostały określone przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. I tak, źródłami przychodów są m.in.:

stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta (art. 10 ust. 1 pkt 1);
pozarolnicza działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3);
kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a-c (art. 10 ust. 1 pkt 7);
inne źródła (art. 10 ust. 1 pkt 9).

Przychody z poszczególnych źródeł przychodów i zasady ich ustalania zostały uregulowane w art. 12-20 omawianej ustawy.

Katalog źródeł przychodów jest katalogiem zamkniętym. Ustawodawca „zamknął” ten katalog dzięki wprowadzeniu kategorii „innych źródeł”, czyli źródeł przychodów innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b. W sytuacji, gdy dane przysporzenie podatnika ma charakter przychodu i nie mieści się w żadnej z kategorii wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ustawy, jest przypisywane do źródła z art. 10 ust. 1 pkt 9. Rozwiązanie to jest jednym z elementów gwarantujących realizację zasady powszechności opodatkowania.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

W opisanym zdarzeniu przyszłym, Wnioskodawca – niezależnie, które z podniesionych przez niego roszczeń zostanie ostatecznie zasądzone przez sąd – otrzyma od Banku:

zwrot pieniędzy, które wpłacał do Banku na podstawie umowy/postanowień umowy kredytowej, a które w wyniku uznania umowy/postanowień umowy za nieważne, okazały się nienależne Bankowi (dalej: realizacja „roszczenia o zwrot środków”);
odsetki od zgłoszonego „roszczenia o zwrot środków”.

Otrzymanie przez Wnioskodawcę środków pieniężnych stanowiących realizację „roszczenia o zwrot środków” nie będzie przychodem Wnioskodawcy. Czynność ta nie spowoduje uzyskania przez Wnioskodawcę przysporzenia majątkowego, wzrostu jego majątku. Wnioskodawca otrzyma zwrot własnych pieniędzy, które nienależnie wpłacił wcześniej do Banku. Pieniądze te nie będą przychodem Wnioskodawcy w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ich uzyskanie nie będzie skutkować po stronie Wnioskodawcy powstaniem obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym, Wnioskodawca nie będzie miał obowiązku rozliczenia tych środków dla celów podatkowych.

Jednocześnie, skoro uzyskane środki nie będą miały charakteru przychodu, to – wbrew stanowisku Wnioskodawcy – nie mogłyby mieścić się w zakresie zastosowania art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (przepis ten, jak wyjaśniono, dotyczy przychodów).

Druga kategoria należności, jakie uzyska Wnioskodawca w zdarzeniu przyszłym to zasądzone odsetki od zgłoszonego „roszczenia o zwrot środków”. Odsetki te nie będą miały charakteru zwrotu nienależnie wpłaconych do Banku środków. Będą należnością z tytułu opóźnienia w zapłacie przez Bank kwoty podniesionych przez Wnioskodawcę roszczeń. Ich uzyskanie przez Wnioskodawcę będzie jego przysporzeniem majątkowym.

Co istotne, omawiane odsetki nie będą wynikały bezpośrednio z czynności podpisania przez Wnioskodawcę umowy kredytowej zawierającej niedozwolone klauzule. Będą zasądzone na podstawie odpowiednich przepisów prawa cywilnego, a ich wysokość będzie związana z długością okresu dochodzenia przez Wnioskodawcę realizacji podniesionego „roszczenia o zwrot środków” w trybie postępowania sądowego. Wbrew twierdzeniom Wnioskodawcy, nie można ich zakwalifikować jako „przychodu wynikającego z czynności, która nie może być przedmiotem skutecznej prawnie umowy”, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy.

A zatem, opisane odsetki – jako środki pieniężne otrzymane przez Wnioskodawcę – będą jego przychodem podatkowym (art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Z uwagi na pochodzenie tych środków i związany z nim brak możliwości zakwalifikowania odsetek do przychodów z któregokolwiek ze źródeł przychodów określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8a omawianej ustawy, należy je uznać za przychody z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Jednocześnie, odsetki te nie będą objęte zwolnieniem od podatku – żaden przepis art. 21 ust. 1 ustawy nie przewiduje takiego zwolnienia. Jako przychody Wnioskodawcy z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy) uzyskane odsetki będą podlegały więc opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania.

Jak wskazywano powyżej, dochodem ze źródła przychodów jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym (art. 9 ust. 2). Wobec tego, wydatki poniesione przez Wnioskodawcę w celu uzyskania od Banku świadczenia (zwrotu nienależnie wpłaconych środków) wraz z odsetkami za zwłokę – w części odpowiadającej proporcji wartości zasądzonych odsetek do sumy zasądzonego roszczenia głównego wraz z odsetkami, będą stanowiły koszty uzyskania przychodu z odsetek (art. 22 ust. 1 ustawy). W pozostałej części wydatki te są kosztami uzyskania kwoty niestanowiącej przychodu.

Tym samym, dochodem Wnioskodawcy z tytułu otrzymania przedmiotowych odsetek będzie różnica pomiędzy wartością:

przychodu w postaci otrzymanych odsetek (tj. kwoty otrzymanych odsetek) i
kosztów uzyskania tego przychodu, tj. poniesionych kosztów postępowania mającego za cel uzyskanie roszczenia – w części odpowiadającej proporcji wartości przychodu z odsetek do sumy zasądzonych roszczeń.

Dochód ten będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na tzw. zasadach ogólnych, zgodnie z art. 27 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (według skali podatkowej).

Wnioskodawca powinien wykazać wartość przychodu z otrzymanych odsetek, kosztów jego uzyskania i dochodu z odsetek w zeznaniu rocznym składanym za rok podatkowy, w którym otrzyma odsetki (art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) i zapłacić należny z tego tytułu podatek.

Podsumowując, niezależnie, czy sąd uzna umowę kredytową Wnioskodawcy za bezwzględnie nieważną (skutek ex tunc) czy uzna konkretne postanowienia waloryzacyjne umowy za abuzywne, co będzie oznaczało brak związania nimi Wnioskodawcy (skutek ex tunc), to otrzymana przez Wnioskodawcę od Banku kwota pieniędzy:

w części w jakiej będzie stanowiła zwrot nienależnie pobranych przez Bank świadczeń – nie będzie przychodem Wnioskodawcy (art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych a contrario) i nie spowoduje powstania po jego stronie obowiązku podatkowego (a dalej - zobowiązania podatkowego) w podatku dochodowym od osób fizycznych;
w części w jakiej będzie stanowiła zapłatę odsetek od kwoty zwrotu nienależnie pobranych przez Bank świadczeń – będzie przychodem Wnioskodawcy z tzw. innych źródeł (art. 11 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 i art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych), podlegającym opodatkowaniu na tzw. zasadach ogólnych, według skali podatkowej (art. 27 ww. ustawy).

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawcę wyroków sądów administracyjnych, należy podkreślić, że organ w toku rozważań nad sposobem rozstrzygnięcia wniosku miał na względzie prezentowane w nich stanowiska i argumenty.

W odniesieniu natomiast do powołanej przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnej, należy wyjaśnić, że o ile funkcjonowanie w obrocie prawnym rozstrzygnięć, w których odmiennie oceniono takie same albo zbliżone stany faktyczne jest niewątpliwie niepożądane z punktu widzenia zasady prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie do organów, wyrażonej w art. 121 § 1 Ordynacji podatkowej, w praktyce sytuacje takie mogą mieć miejsce (w odniesieniu do interpretacji indywidualnych, choćby z uwagi na przewidzianą przez ustawodawcę w art. 14e § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej możliwość zmiany interpretacji indywidualnej przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej w przypadku stwierdzenia jej nieprawidłowości, z uwzględnieniem w szczególności orzecznictwa sądów, Trybunału Konstytucyjnego lub Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej).

Podstawowym zadaniem tutejszego organu jest wydawanie interpretacji prawidłowych, tj. w prawidłowy sposób odczytujących normy prawne zawarte w przepisach prawa podatkowego, a nie bezkrytycznie utrwalających raz wyrażony pogląd w tym zakresie. Niniejsze rozstrzygnięcie czyni zadość tym wymogom.

Interpretacja dotyczy 2 zdarzeń przyszłych przedstawionych przez Wnioskodawcę (uzyskania 2 rodzajów należności: realizacji „roszczenia o zwrot środków” i zapłaty odsetek od zgłoszonego „roszczenia o zwrot środków”) i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 2193, z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2019 r., poz. 2325, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP.

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin