2021.01.21 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB2-3.4014.356.2020.2.MD
z 21 stycznia 2021 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2020 r., poz. 1325, ze zm.) – Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 27 października 2020 r. (data wpływu – 2 listopada 2020 r.), uzupełnionym 17 grudnia 2020 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych cesji prawa do dochodzenia roszczeń względem grupy producentów rolnych – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 2 listopada 2020 r. wpłynął do Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych cesji prawa do dochodzenia roszczeń względem grupy producentów rolnych.

Wniosek nie spełniał wymogów formalnych, w związku z czym w piśmie z 1 grudnia 2020 r. znak: 0111-KDIB2-3.4014.356.2020.1.MD wezwano do jego uzupełnienia. Wniosek uzupełniono 17 grudnia 2020 r.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe oraz stan faktyczny:

Wnioskodawca będący osobą fizyczną zamierza zawrzeć ze swoim byłym zięciem umowę cesji praw obejmujących roszczenia powstałe na skutek nieuczciwej praktyki stosowanej przez spółkę producentów rolnych („Szkodzący”). Nieuczciwa praktyka polega na bezpodstawnym wywodzeniu przez Szkodzącego, iż pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej (w której przed laty wspólnikiem był Wnioskodawca, a którego następnie – na mocy aneksu umowy spółki cywilnej – zastąpił były zięć) a grupą producentów rolnych zamiast umowy o świadczenie usług (agrotechnicznych) istniała umowa dzierżawy gruntu, który to grunt rolny był dzierżawiony przez wspólników spółki cywilnej od Agencji ... – na podstawie istniejącej od 21 marca 1995 roku umowy dzierżawy. Podstawowym celem gospodarczym spółki była – stosownie do umowy spółki cywilnej – uprawa pszenicy, rzepaku, buraków cukrowych, pasz pod stado bydła, warzyw oraz innych roślin w zależności od rentowności i zbytu na rynku. W toku prowadzenia działalności rolniczej spółka cywilna rozpoczęła współpracę z grupą producentów rolniczych, w ramach której grupa producentów wykonywała na rzecz wspólników spółki cywilnej usługi agrotechniczne na dzierżawionej nieruchomości rolnej.

Obecnie Wnioskodawca ma zamiar pozwać spółkę producentów rolnych o odszkodowanie należne mu z tytułu działań podjętych przez grupę producentów rolnych, które przejawiały się poprzez wytwarzanie mylnego wrażenia pośród uczestników obrotu gospodarczego co do kwestii związanych z charakterem umowy wiążącej wspólników spółki cywilnej ze Szkodzącym. Działania szkodzące manifestowały się tym, że grupa producentów wykazywała w stosunku do innych uczestników obrotu, że rzekomo poddzierżawiała przedmiotowe nieruchomości rolne, co rzutować miało na szerszy niż w rzeczywistości zakres uprawnień i powodowało m.in. (a) bezprawny zabór płodów rolnych oraz (b) ubieganie się o dopłaty w ramach systemów dopłat bezpośrednich. Grupa producentów rolnych mylnie zaliczała areał z nieruchomości rolnej roszcząc sobie prawo do uzyskania dotacji bezpośrednich z funduszy europejskich. Grupa producentów rolnych twierdziła, że umowa zawarta między grupą producentów rolnych a Wnioskodawcą była umową dzierżawy, a nie tak jak w rzeczywistości umową o świadczenie usług (agrotechnicznych), co w świetle analizy prawnej oraz zebranej przez Wnioskodawcę dokumentacji wskazuje na przestępny charakter działań osób kierujących grupą producentów rolnych.

Wnioskodawca oraz jego były zięć – który względem grupy producentów rolnych posiada tożsame rodzajowo roszczenie, które obejmuje okres od momentu, w którym to zastąpił Wnioskodawcę w ramach umowy spółki cywilnej – od wielu lat pozostają w bliskich stosunkach gospodarczych. Z uwagi na fakt, iż uprzednio były zięć Wnioskodawcy był mężem córki Wnioskodawcy, współpraca pomiędzy Wnioskodawcą a byłym zięciem obejmowała wiele płaszczyzn związanych z bieżącą rolniczą działalnością gospodarczą, a między nimi dochodziło do różnych transakcji oraz wymian na zasadach właściwych dla stosunków gospodarczych panujących pomiędzy najbliższymi członkami rodziny. Wnioskodawca oraz jego były zięć są zgodni co do faktu, iż z tytułu wcześniejszych zobowiązań istniejących pomiędzy stronami Wnioskodawca posiada względem swojego byłego zięcia wierzytelność w wysokości 200.000,00 PLN.

Równocześnie, z uwagi na fakt iż zarówno Wnioskodawca jak i jego zięć dysponują tożsamymi rodzajowo roszczeniami przeciwko Szkodzącemu, Wnioskodawca zaproponował, żeby były zięć przeniósł na Wnioskodawcę roszczenie, co umożliwi mu w ten sposób zwolnienie się z długu, a zarazem kumulacje tych roszczeń w majątku Wnioskodawcy, co uprości ich dochodzenie na drodze sądowej.

Obecnie nie jest możliwe ustalenie w jaki sposób sąd orzeknie o zasadach odpowiedzialności za szkody, które swoimi działaniami wywołała grupa producentów rolnych. Z uwagi na skomplikowany stan faktyczny oraz przeprowadzoną wnikliwą analizę prawną, na którą składała się analiza dokumentów w tym w szczególności umów zawieranych przez lata przez spółkę cywilną, w której wspólnikiem początkowo był Wnioskodawca, a następnie jego były zięć – który go zastąpił, ustalenie finalnego rozstrzygnięcia poprzez założenie, iż racja zostanie przyznana w całości oraz wyłącznie Wnioskodawcy jest niemożliwe. Kwota roszczenia, która została wyliczona na podstawie dokumentacji wykorzystanej przy sporządzaniu pozwu przez Wnioskodawcę wynosi ok. 3.175.860,00 PLN. Niemniej finalna wartość w jakiej wysokości ustali ją sąd będzie wiadoma dopiero po zakończeniu postępowania sądowego, zatem w chwili obecnej nie jest wiadome, czy na skutek przedmiotowej czynności dojedzie do przysporzenia majątkowego po stronie Wnioskodawcy oraz ewentualnie w jakiej wysokości.

W odpowiedzi na wezwanie Organu, w uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca (częściowo powielając opis zawarty we wniosku) wskazał, że:

Wnioskodawca pozostawał stroną umowy spółki cywilnej w latach 1995-2006. W 2006 roku do tej samej spółki wstąpił – na miejsce Wnioskodawcy – jego ówczesny zięć. Spółka cywilna dzierżawi grunt rolny od Agencji..., na podstawie zawartej 21 marca 1995 roku umowy dzierżawy. W toku prowadzenia działalności rolniczej spółka cywilna rozpoczęła współpracę z grupą producentów rolniczych („Szkodzący”), rolniczych w ramach której grupa producentów wykonywała na rzecz wspólników spółki cywilnej usługi agrotechniczne na dzierżawionej nieruchomości rolnej.

Działania szkodzące obejmują okres od 2004 do 2010 roku. Czasookres ten przypada zatem zarówno na uczestnictwo w spółce cywilnej Wnioskodawcy jak i jego byłego zięcia. Wnioskodawca oraz jego były zięć posiadają względem producentów rolnych tożsame rodzajowo roszczenia dotyczące właściwego (dla uczestnictwa w spółce cywilnej przez każdego z nich) czasookresu. Roszczenie (roszczenia) są jednakże dalece sporne i ich ewentualne stwierdzenie wymagać będzie dochodzenia na drodze procesu cywilnego. Wnioskodawca, chce pozwać Szkodzących. Z uwagi na fakt, iż uprzednio były zięć Wnioskodawcy był mężem córki Wnioskodawcy, współpraca pomiędzy Wnioskodawcą a byłym zięciem obejmowała wiele płaszczyzn związanych z bieżącą rolniczą działalnością gospodarczą, a między nimi dochodziło do różnych transakcji oraz wymian dalece odformalizowanych, o charakterze właściwym relacjom gospodarczym pomiędzy najbliższymi członkami rodziny. Wnioskodawca oraz jego były zięć są zgodni co do faktu, iż z tytułu wcześniejszych zobowiązań istniejących pomiędzy stronami Wnioskodawca posiada względem swojego byłego zięcia wierzytelność w wysokości 200.000,00 PLN. Równocześnie, z uwagi na fakt, iż zarówno Wnioskodawca jak i jego zięć dysponują tożsamymi rodzajowo roszczeniami przeciwko Szkodzącemu, Wnioskodawca zaproponował, żeby były zięć przeniósł na Wnioskodawcę roszczenie, co umożliwi mu w ten sposób zwolnienie się z długu, a zarazem kumulację tych roszczeń w majątku Wnioskodawcy, co uprości ich dochodzenie na drodze sądowej.

Nabycie roszczenia nastąpi w ramach instytucji świadczenia w miejsce wykonania (tzw. datio in solutum), o której mowa w art. 453 Kodeksu cywilnego, która dokona się poprzez cesję wspomnianego roszczenia. Celem takiej umowy byłoby właśnie zwolnienie byłego zięcia z długu. W szczególności, działając w celu wykonania zobowiązania do zapłaty kwoty pieniężnej na rzecz Wnioskodawcy, wynikającej z uznania długu, były zięć (w miejsce świadczenia pieniężnego) przeniesie na rzecz Wnioskodawcy swoje roszczenie względem Szkodzących.

Nabycie roszczenia w wyżej opisany sposób zostanie udokumentowane w umowie zawartej przez Wnioskodawcę i byłego zięcia, w której strony uznają, że zobowiązanie byłego zięcia do zapłaty Wnioskodawcy kwoty pieniężnej z tytułu uznanego długu zostało wykonane poprzez przeniesienie przez byłego zięcia na rzecz Wnioskodawcy roszczenia przysługującego byłemu zięciowi względem Szkodzących, przy czym do zwolnienia dojdzie do spełnienia innego rodzajowo świadczenia niż wskazuje to obecny dług byłego zięcia (zostanie spełnione świadczenie niepieniężne w miejsce pieniężnego). Wobec wskazanego spornego charakteru roszczenia, w chwili obecnej można stwierdzić, iż funkcją świadczenia byłego zięcia, w ramach opisanego mechanizmu, będzie możliwość wykazania przez Wnioskodawcę legitymacji procesowej, również w zakresie czasookresu, w którym to były zięć był już wspólnikiem spółki cywilnej.

Do tak przedstawionego zdarzenia przyszłego, Wnioskodawca zajął stanowisko, że czynność prawna będąca przedmiotem postępowania, nie przybrała postaci jakiejkolwiek formy wskazanej w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych, w tym umowy sprzedaży.

Konstrukcja cywilistyczna zawartej umowy jest najbliższa datio in solutum. Zgodnie z art. 453 ustawy Kodeks cywilny – jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa. Z uwagi na fakt, iż pomiędzy Wnioskodawcą, a jego byłym zięciem istnieje bezspornie wierzytelność przysługująca Wnioskodawcy w kwocie 200.000,00 PLN z tytułu wzajemnych rozliczeń. Równocześnie, należy podkreślić, iż w obliczu przedmiotowego stanu faktycznego powyżej wskazane świadczenie przybiera szczególną formę – świadczenia w miejsce wykonania. tj. przelew wierzytelności w miejsce wykonania – cessio in solutum.

Tym samym, konieczne jest wskazanie, iż Wnioskodawca doszedł do porozumienia z byłym zięciem, co do świadczenia, które chce uzyskać od niego w celu umożliwienia zięciowi zwolnienia się z długu. Należy zatem podkreślić, iż wolą byłego zięcia Wnioskodawcy jest dokonanie cesji roszczenia przybierającego postać świadczenia w miejsce wypełnienia, prowadzące do wygaśnięcia istniejącego – bezspornego między stronami – zobowiązania.

Zgodnie z art. ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, temu podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
umowy dożywocia,
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat.
ustanowienie hipoteki,
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności,
umowy depozytu nieprawidłowego,
umowy spółki.

Podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają też zmiany ww. umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne (art. 1 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych).

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jednocześnie, ustawowe wyliczenie zostało wzmocnione zasadą, zgodnie z którą o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób, to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym. Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu nawet, gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Zgodnie już ze wspomnianym art. 453 Kodeksu cywilnego, datio in solutum polega na zwolnieniu się dłużnika ze zobowiązania za zgodą wierzyciela poprzez spełnienie innego świadczenia. Celem datio in solutum jest zatem wygaśniecie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste dokonanie świadczenia przez dłużnika. Jak już wspomniano wyżej, katalog czynności cywilnoprawnych ujęty w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych ma charakter zamknięty. W związku z tym, czynności cywilnoprawne, które nie zostały w nim wymienione w sposób wyraźny, nie podlegają opodatkowaniu omawianym podatkiem.

Podsumowując powyższe, cesja wierzytelności w drodze datio in solutum. jako umorzenie wcześniejszych zobowiązań wynikających ze stosunków gospodarczych pomiędzy Wnioskodawcą, a jego byłym zięciem nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych jako czynność niewymieniona w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Ponadto, zdaniem Wnioskodawcy, zawarta umowa cesji nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, gdyż (a) nie osiągnie on konkretnego i wymiernego przysporzenia majątkowego w momencie jej zawarcia, gdyż nie jest znana kwota ewentualnego odszkodowania, która mogłaby być podstawą opodatkowania, (b) a nadto nie ma pewności czy roszczenie zostanie uwzględnione. Jest ono sporne, a postępowanie będzie toczyło się przed sądem, toteż wskazanie jakiegokolwiek terminu, w którym roszczenie Wnioskodawcy zostałoby przez sąd uznane jest niemożliwe, ponadto kwota wierzytelności również jest niemożliwa do dokładnego ustalenia, z uwagi na fakt, iż do oceny sądu jako prowadzącego przedmiotowe postępowanie należy wskazanie wysokości roszczenia. W końcu, wskazać należy, że (c) zapatrywanie takie wynika także z naczelnej zasady jednokrotności opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych, która – w okolicznościach faktycznych – winna zostać odniesiona do treści art. 1 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie, z którym podatkowi podlegają orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne. Tak więc przedmiotowe roszczenie – w sytuacji jego skutecznego dochodzenia na drodze sądowej spowoduje powstanie obowiązku podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych w momencie zasądzenia na rzecz Wnioskodawcy.

Ponadto, uregulowana w art. 453 Kodeksu cywilnego instytucja świadczenia w miejsce wypełnienia/wykonania (datio in solutum) stanowi jeden z wyjątków od zasady realnego wykonywania zobowiązań cywilnych, znajdujący podstawę w zasadzie swobody umów. Wskutek zawarcia umowy o świadczenie w miejsce wypełnienia, dłużnik uzyskuje upoważnienie przemienne (facultas alternativa), umożliwiające mu wykonanie zobowiązania przez spełnienie świadczenia innego niż pierwotne. Z chwilą wypełnienia świadczenia zastępczego następuje wykonanie umowy o datio in solutum, a zarazem wykonanie istniejącego zobowiązania, co prowadzi do jego wygaśnięcia. Roszczenie wierzyciela, wynikające z umowy zobowiązaniowej zostaje zaspokojone wskutek spełnienia przez dłużnika na jego rzecz świadczenia zastępczego.

Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, że czynność nabycia na podstawie art. 453 Kodeksu cywilnego, przez Wnioskodawcę wierzytelności wynikającej z roszczenia przysługującego przeciwko grupie producentów rolnych nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Czynność ta nie została bowiem wymieniona w ustawowym katalogu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. W rezultacie więc na Wnioskodawcy nie będzie ciążył z tego tytułu obowiązek podatkowy w postaci podatku od czynności cywilnoprawnych.

Podsumowując, według definicji ustawowej, obowiązek podatkowy jest wynikającą z ustaw podatkowych ogólną powinnością zapłaty podatku w związku z zaistnieniem zdarzenia opisanego w ustawie. W przedmiotowym zdarzeniu przyszłym, zdarzenie, z którego wprost wynikałby obowiązek zapłaty podatku od czynności prawnej jest zależne od kwestii związanej z zasądzeniem przez sąd na rzecz Wnioskodawcy zasadności roszczenia.

Opisaną więc transakcję należy potraktować jako porozumienie w zakresie zwolnienia z obowiązku spłaty zobowiązań wynikających z wieloletniej współpracy gospodarczej pomiędzy Wnioskodawcą oraz jego byłym zięciem. Taki rodzaj rozliczenia wskazuje, że umowa cesji, do której zawarcia zmierza Wnioskodawca, nie jest żadną z typowych umów podlegających podatkowi od czynności cywilnoprawnych, bowiem nie mieści się wprost w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu. Na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych obowiązuje tzw. zasada numerus clausus, tym samym, jeśli jakaś czynność wprost nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu, to nie może zostać opodatkowana.

Na potwierdzenie stanowiska Wnioskodawca przywołał interpretacje indywidualne.

W uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca podtrzymał stanowisko zawarte w pierwotnym wniosku, wskazując ponadto, że podstawą prawną nabycia roszczenia przez Wnioskodawcę będzie instytucja prawna świadczenia w miejsce wykonania (tzw. datio in solutum), o której mowa w art. 453 Kodeksu cywilnego. Wnioskodawca wskazuje, że były zięć przeniesie roszczenie przysługujące mu względem Szkodzących, w zamian za wygaśnięcie swojego długu względem Wnioskodawcy. Tak więc czynności celem jest zwolnienie się przez byłego zięcia z jego zobowiązania względem Wnioskodawcy (tzn. efektywne wygaśnięcie takiego zobowiązania), przy czym do zwolnienia dojdzie w zamian za spełnienie innego rodzajowo świadczenia niż wskazuje obecny dług byłego zięcia (zostanie spełnione świadczenie niepieniężne w miejsce pieniężnego). Mając na uwadze funkcjonalne różnice pomiędzy umową sprzedaży (ewentualnie podobną) a „świadczeniem zamiast wypełnienia” Wnioskodawca wskazuje, że nie można utożsamiać tych czynności na gruncie prawnym, a co za tym idzie nie można kwalifikować „świadczenia zamiast wypełnienia” jako wchodzącego w skład zamkniętego katalogu z art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Wnioskodawca podtrzymuje stanowisko, iż czynność taka, jako niewymieniona w art. 1 ustawy, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Nie powielając orzecznictwa wskazanego w treści wniosku, Wnioskodawca wskazuje, że brak jest podstaw do stosowania analogii mających rozszerzyć zakres obowiązku, o którym mowa w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych także na opisane zdarzenie przyszłe. Dopuszczenie analogii w prawie podatkowym jest przyjmowane z zastrzeżeniem zakazu stosowania analogii do zwiększenia obowiązków podatkowych (na niekorzyść podatnika) i z ograniczeniami stosowania analogii wynikającymi z art. 217 Konstytucji RP. Analogia w prawie podatkowym może co najwyżej uzupełniać luki konstrukcyjne (techniczne, rzeczywiste) uniemożliwiające właściwe stosowanie prawa podatkowego (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 listopada 2012 r. sygn. akt II FSK 612/11, LEX nr 1244369).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2020 r., poz. 815, ze zm.) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
(uchylona),
umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
umowy dożywocia,
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat,
(uchylona),
ustanowienie hipoteki,
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
umowy depozytu nieprawidłowego,
umowy spółki.

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

W związku z tym, szczegółowe wyznaczenie zakresu przedmiotowego opodatkowania ww. podatkiem ma określone konsekwencje prawne. Oznacza to, że ustawodawca wprowadzając tę zasadę, wyłączył od opodatkowania inne podobne czynności, które nie zostały wyraźnie wskazane w omawianym przepisie. Tym samym należy stwierdzić, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu nawet, gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Z opisu zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, iż Wnioskodawca pozostawał stroną umowy spółki cywilnej w latach 1995-2006. W 2006 roku do tej samej spółki wstąpił – na miejsce Wnioskodawcy – jego ówczesny zięć. Spółka cywilna dzierżawi grunt rolny od Agencji ... . W toku prowadzenia działalności rolniczej spółka cywilna rozpoczęła współpracę z grupą producentów rolniczych („Szkodzący”), w ramach której grupa producentów wykonywała na rzecz wspólników spółki cywilnej usługi agrotechniczne na dzierżawionej nieruchomości rolnej. Działania szkodzące obejmują okres od 2004 do 2010 roku. Czasookres ten przypada zatem zarówno na uczestnictwo w spółce cywilnej Wnioskodawcy jak i jego byłego zięcia. Wnioskodawca oraz jego były zięć posiadają względem producentów rolnych tożsame rodzajowo roszczenia dotyczące właściwego (dla uczestnictwa w spółce cywilnej przez każdego z nich) czasookresu. Roszczenie (roszczenia) są jednakże dalece sporne i ich ewentualne stwierdzenie wymagać będzie dochodzenia na drodze procesu cywilnego. Wnioskodawca, chce pozwać Szkodzących. Z uwagi na fakt, iż uprzednio były zięć Wnioskodawcy był mężem córki Wnioskodawcy, współpraca pomiędzy Wnioskodawcą a byłym zięciem obejmowała wiele płaszczyzn związanych z bieżącą rolniczą działalnością gospodarczą, a między nimi dochodziło do rożnych transakcji oraz wymian dalece odformalizowanych, o charakterze właściwym relacjom gospodarczym pomiędzy najbliższymi członkami rodziny. Wnioskodawca oraz jego były zięć są zgodni co do faktu, iż z tytułu wcześniejszych zobowiązań istniejących pomiędzy stronami Wnioskodawca posiada względem swojego byłego zięcia wierzytelność w wysokości 200.000,00 PLN. Równocześnie, z uwagi na fakt, iż zarówno Wnioskodawca jak i jego zięć dysponują tożsamymi rodzajowo roszczeniami przeciwko Szkodzącemu, Wnioskodawca zaproponował, żeby były zięć przeniósł na Wnioskodawcę roszczenie, co umożliwi mu w ten sposób zwolnienie się z długu, a zarazem kumulację tych roszczeń w majątku Wnioskodawcy, co uprości ich dochodzenie na drodze sądowej. Nabycie roszczenia nastąpi w ramach instytucji świadczenia w miejsce wykonania (tzw. datio in solutum), o której mowa w art. 453 Kodeksu cywilnego, która dokona się poprzez cesję wspomnianego roszczenia. Celem takiej umowy byłoby właśnie zwolnienie byłego zięcia z długu. W szczególności, działając w celu wykonania zobowiązania do zapłaty kwoty pieniężnej na rzecz Wnioskodawcy, wynikającej z uznania długu, były zięć (w miejsce świadczenia pieniężnego) przeniesie na rzecz Wnioskodawcy swoje roszczenie względem Szkodzących. Nabycie roszczenia w wyżej opisany sposób zostanie udokumentowane w umowie zawartej przez Wnioskodawcę i byłego zięcia, w której strony uznają, że zobowiązanie byłego zięcia do zapłaty Wnioskodawcy kwoty pieniężnej z tytułu uznanego długu zostało wykonane poprzez przeniesienie przez byłego zięcia na rzecz Wnioskodawcy roszczenia przysługującego byłemu zięciowi względem Szkodzących, przy czym do zwolnienia dojdzie do spełnienia innego rodzajowo świadczenia niż wskazuje to obecny dług byłego zięcia (zostanie spełnione świadczenie niepieniężne w miejsce pieniężnego). Wobec wskazanego spornego charakteru roszczenia, w chwili obecnej można stwierdzić, iż funkcją świadczenia byłego zięcia, w ramach opisanego mechanizmu, będzie możliwość wykazania przez Wnioskodawcę legitymacji procesowej, również w zakresie czasookresu, w którym to były zięć był już wspólnikiem spółki cywilnej.

Umowa oparta na cywilnoprawnej konstrukcji świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) – określana również jako świadczenie w miejsce wypełnienia – jest formą umowy uregulowanej w art. 453 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r., poz. 1740). Zgodnie z tym przepisem (zdanie pierwsze), jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się ze zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, zobowiązanie wygasa.

Celem datio in solutum jest zatem wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste spełnienie świadczenia przez dłużnika.

Uregulowana w tym przepisie instytucja świadczenia w miejsce wypełnienia/wykonania (datio in solutum) stanowi jeden z wyjątków od zasady realnego wykonywania zobowiązań cywilnych, znajdujący podstawę w zasadzie swobody umów. Wskutek zawarcia umowy o świadczenie w miejsce wypełnienia dłużnik uzyskuje upoważnienie przemienne (facultas alternativa), umożliwiające mu wykonanie zobowiązania przez spełnienie świadczenia innego niż pierwotne. Z chwilą wypełnienia świadczenia zastępczego następuje wykonanie umowy datio in solutum, a zarazem wykonanie istniejącego zobowiązania, co prowadzi do jego wygaśnięcia. Roszczenie wierzyciela, wynikające z umowy zobowiązaniowej zostaje zaspokojone wskutek spełnienia przed dłużnika na jego rzecz świadczenia zastępczego.

Jak powyżej zostało wskazane, katalog czynności cywilnoprawnych ujęty w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych ma charakter zamknięty. Zatem czynności cywilnoprawne, które nie zostały w nim wymienione w sposób wyraźny, nie podlegają opodatkowaniu omawianym podatkiem. W rezultacie, nabycie przez Wnioskodawcę roszczenia odszkodowawczego względem grupy producentów rolnych – w wyniku zawarcia umowy cessio in solutum w ramach umowy o zwolnienie z długu (świadczenie w miejsce wykonania) – nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Na Wnioskodawcy nie będzie zatem ciążył z tego tytułu obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych.

Wobec powyższego, stanowisko Wnioskodawczyni należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym oraz zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Dodatkowo wyjaśnia się, że przedmiotem oceny w interpretacji nie była kwestia dopuszczalności zawarcia opisanych czynności cywilnoprawnych, ale wyłącznie ich skutków podatkowych.

W związku z podniesioną przez Wnioskodawcę argumentacją odnoszącą się do dokonywania kwalifikacji danego zdarzenia, Organ wyjaśnia, iż kwestie ustalenia, czy dana czynność stanowi umowę wymienioną w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych normują przepisy prawa cywilnego, w szczególności Kodeksu cywilnego. Organ nie jest uprawniony, nie posiada kompetencji do dokonywania subsumcji stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego na gruncie przepisów cywilnoprawnych, jedynie może dokonywać interpretacji przepisów materialnego prawa podatkowego, które nie zawiera osobnych uregulowań w tym zakresie. Stąd też, Organ opiera się w tym zakresie jedynie na wyjaśnieniach Wnioskodawcy. Szczegółowe uprawnienie do weryfikacji zgodności przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego ze stanem rzeczywistym przysługuje Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w postępowaniu podatkowym, w szczególności w zakresie wykazania wiarygodnej podstawy powstania wierzytelności w bezspornej wysokości 200 000 zł, umożliwiającej Wnioskodawcy zastosowanie umowy datio in solutum w przedmiotowej sprawie.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze zdarzeniem podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U., poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we … za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2019 r., poz. 2325, ze zm.).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy). W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP.

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin