Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB3-1.4012.989.2020.2.WN
z 30 marca 2021 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 17 grudnia 2020 r. (data wpływu 21 grudnia 2020 r.), uzupełnionym pismem, które wpłynęło 23 lutego 2021 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji należącego do Wnioskodawcy oraz sposobu dokumentowania opłat nałożonych na Kontrahentów mimo braku zawartej umowy – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 21 grudnia 2020 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji należącego do Wnioskodawcy oraz sposobu dokumentowania opłat nałożonych na Kontrahentów mimo braku zawartej umowy.

Ww. wniosek został uzupełniony pismem, które wpłynęło 23 lutego 2021 r., przesłanym w związku z wezwaniem tut. organu z 12 lutego 2021 r. znak: 0111-KDIB3-1.4012.989.2020.1.WN.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca (dalej również Spółka) jest spółką ze (X)% udziałem Gminy i została powołana do realizacji zadań własnych Gminy. Głównym zakresem działalności Spółki jest pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, wytwarzanie i dystrybucja ciepła do ogrzewania mieszkań. Spółka prowadzi działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na podstawie zezwolenia wydanego decyzją Burmistrza Miasta. W latach 2007-2015 Spółka realizowała projekt pn.: „…” współfinansowany ze środków europejskich w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W wyniku realizacji tego projektu zostały wybudowane: sieć kanalizacji sanitarnej, kanalizacji deszczowej oraz przebudowa sieci wodociągowej.

Zgodnie ze Studium wykonalności Przedsięwzięcia w gospodarce ściekowej oddzielnie potraktowano zagadnienie finansowania kanalizacji deszczowej.

Pełne pokrycie kosztów przychodami ze sprzedaży stanowi gwarancję trwałości finansowej oraz podstawę wdrożenia zasady „zanieczyszczający płaci”. Wobec powyższego Zarządzeniem Prezesa Zarządu została wprowadzona przez Spółkę opłata za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji na terenie Gminy. Spółka sukcesywnie dokonuje inwentaryzacji i weryfikacji powierzchni trwale utwardzonej, od której naliczana jest opłata i na bieżąco podpisuje kolejne umowy o świadczenie usług. Część kontrahentów kwestionuje zasadność podpisania umowy, natomiast Spółka obciąża ich wystawiając faktury za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. W konsekwencji sporów sądowych na tym tle Wnioskodawca powziął wątpliwość czy pobieranie opłaty za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i w jaki sposób należy prawidłowo dokumentować takie czynności.

Wnioskodawca dodatkowo uzupełnił opis sprawy, informując:

1. Kontrahenci, z którymi nie zostały podpisane umowy z uwagi na ich kwestionowanie odprowadzają wody opadowe i roztopowe do systemu kanalizacji deszczowej, której właścicielem na terenie Miasta jest Spółka.
2. Wnioskodawca, pomimo braku zawartej umowy z kontrahentami świadczy na ich rzecz usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji.
3. Wnioskodawca nie posiada informacji dotyczącej sposobu odprowadzania wód opadowych i roztopowych do innych systemów kanalizacji przez kontrahentów, którzy kwestionują zasadność podpisania umowy.
   
   

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

1. Czy ze względu na brak umowy naliczenie przez Wnioskodawcę opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?
2. Czy prawidłowym dokumentem jaki Wnioskodawca powinien wystawić w przypadku bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych jest nota obciążeniowa /księgowa czy faktura VAT?
   
   

Stanowisko Wnioskodawcy:

W ocenie Wnioskodawcy naliczona opłata jest wynagrodzeniem za świadczenie usług i w związku z tym powinna podlegać ustawie o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z art. 5 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r o podatku od towarów i usług, zwanej dalej „ustawą”, opodatkowaniu podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Jak wynika z art. 7 ust. 1 ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, (...). W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

• przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
• zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
• świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
  
  

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy przepisów ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Natomiast stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Wysokość stawki za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do kanalizacji będącej własnością Spółki jest taka sama dla wszystkich podmiotów zarówno tych posiadających zawarte umowy jak i dla tych, którzy umów nie podpisali, zgodnie z obowiązującym w Spółce cennikiem.

Wnioskodawca wykonuje usługę odprowadzenia wód opadowych i roztopowych, wprawdzie bez zawartej umowy, jednakże za czynność tę żąda stosownej opłaty - wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacji deszczowej. Bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych, za które Wnioskodawca żąda ekwiwalentu pieniężnego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na tych samych zasadach co odprowadzanie wód opadowych i roztopowych dokonywane na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. W kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług nie ma znaczenia, czy odprowadzanie wód opadowych i roztopowych odbywa się na podstawie zawartej umowy pisemnej czy też nie. Zarówno odprowadzanie wód opadowych i roztopowych na podstawie umowy pisemnej jak i odprowadzanie wód opadowych i roztopowych bez takiej umowy wywołuje te same skutki podatkowe. Należy zauważyć, że należna kwota wyliczona jest w sposób tożsamy jak dla podmiotów posiadających zawarte umowy, zgodnie z obowiązującym w Spółce cennikiem. Zatem należną Spółce kwotę za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacji deszczowej uznać należy za wynagrodzenie z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Zgodnie z par. 28 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych jest obowiązkiem właściciela nieruchomości. W przedmiotowej sytuacji wystąpił konieczny element wzajemności, wystarczający do uznania, że naliczona kwota za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacyjnej jest wynagrodzeniem za świadczoną usługę. Reasumując, usługa bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji za wynagrodzeniem podlegać będzie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odnośnie pytania nr 2 dotyczącego dokumentowania czynności bezmownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych za wynagrodzeniem zastosowanie ma art. 106b ust. 1 ustawy, zgodnie z którym podatnik obowiązany jest wystawić fakturę dokumentującą:

1. sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
2. sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
3. wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
4. otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie za art. 19a ust. 5 pkt 4.
   
   

Stosownie do art. 106b ust. 3 ustawy na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest zobowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

• czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem czynności, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 - jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie wynika z ust. 1;
• sprzedaż zwolnioną, o której mowa w ust 2, z zastrzeżeniem art. 117 pkt 1 i art. 118 - jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.
  
  

Czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, obejmują:

• dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego;
  
• świadczenia usług:
  
  • telekomunikacyjnych,
  • wymienionych w poz. 24-37, 50 i 51 załącznika 3 do ustawy,
  • najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
  • ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,
  • stałej obsługi prawnej i biurowej,
  • dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
  • z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.
    
    

W załączniku nr 3 do ustawy o VAT wymienione zostały m. in.:

• poz. 24 - usługi związane z uzdatnianiem i dostarczaniem wody za pośrednictwem sieci wodociągowych,
• poz. 25 - usługi związane z handlem wodą dostarczaną za pośrednictwem sieci wodociągowych,
• poz. 26 - usługi związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków.
  
  

Artykuł 2 pkt 22 ustawy wskazuje, że przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Należna Spółce kwota za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacyjnej stanowi wynagrodzenie z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych, a więc w rozumieniu art. 2 pkt 22 dochodzi do sprzedaży. Oznacza to, że Wnioskodawca jest zobowiązany przepisami prawa do wystawienia faktury VAT dokumentującej wynagrodzenie z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych, na rzecz podmiotu będącego podatnikiem podatku VAT. W przypadku gdy podmiot nie jest podatnikiem podatku VAT, Wnioskodawca nie jest zobowiązany do wystawienia faktury VAT, niemniej jednak, regulacje ustawy o VAT nie zabraniają wystawienia faktury VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawa o VAT, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Wskazane czynności, jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy, podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – na mocy art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu niebędące dostawą towarów.

Z uwagi na powyższe unormowania, pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć jednak należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Także art. 24 ust. 1 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1 z późn. zm.), zwanej dalej: Dyrektywą 2006/112/WE Rady, wskazuje, że „świadczenie usług” oznacza każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów.

Pojęcie świadczenia – składającego się na istotę usługi – należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem. Jak wskazuje art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740, z późn. zm.) zwanej dalej k.c., świadczenie może polegać na działaniu albo zaniechaniu. Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innego podmiotu), jak i zaniechanie (nie czynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Na świadczenie mogą się też jednocześnie składać zachowania związane z działaniem, jak i zaniechaniem.

Należy zauważyć, że pojęcie usługi zostało zdefiniowane bardzo szeroko. Powyższa definicja jest niewątpliwie szersza niż zakres tego pojęcia w potocznym jego rozumieniu. Taka konstrukcja definicji usług pozwala na objęcie zakresem przedmiotowym podatku VAT wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 25 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, świadczeniem usług jest każde zachowanie się podmiotu w wykonaniu stosunku zobowiązaniowego, które niekoniecznie polega na fizycznym wykonaniu jakiejkolwiek czynności lub podjęciu działania. Dyrektywa obejmuje definicją świadczenia usług również zobowiązanie do zaniechania działania bądź do tolerowania czynności lub sytuacji.

W tym miejscu warto podkreślić, że nie każde zaniechanie działania lub tolerowanie czynności uważane jest za świadczenie usług. Dla stwierdzenia, czy dana czynność albo brak podejmowania czynności stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, należy ocenić przedmiotową transakcję w kontekście całego systemu podatku VAT, a w szczególności jego głównych założeń i celów, które zostały wyrażone w artykule 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady. W myśl tego artykułu, podatek od wartości dodanej jest z założenia podatkiem nałożonym na konsumpcję towarów i usług. Chociaż płatnikiem podatku są wszystkie osoby zaangażowane w kolejne stadia transakcji gospodarczych, faktyczny i ostateczny ciężar podatku spoczywa jedynie na ostatecznym konsumencie. W świetle powyższych założeń opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Co się zaś tyczy odpłatności za ww. świadczenie to ustawa nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Można w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W wyroku z dnia 1 kwietnia 1982 r. w sprawie C-89/81 Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie Apple and Pear Development Council stwierdził, że czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem).

Pojęcie „odpłatności” pojawiło się również w orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r. C-154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWEC). Trybunał wskazał, że termin „zapłata” stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu – jak wskazał Trybunał – świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie zaś wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje tutaj orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie Trybunał zauważył, że czynność „podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy”.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego. Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższego należy wskazać, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny - ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 k.c., dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą. Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność bezumownego korzystania z rzeczy podlega opodatkowaniu, jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W sytuacji zatem, gdy osoba trzecia korzysta z rzeczy bez zgody jej właściciela zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem rzeczy i korzystającym bezumownie z tej rzeczy nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z rzeczy użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy.

W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z rzeczy bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela rzeczy na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Zatem stwierdzić należy, że w zakresie, w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę, podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

W analizowanej sprawie, kluczowe dla rozstrzygnięcia wątpliwości Wnioskodawcy jest ustalenie, czy w zaistniałej sytuacji Wnioskodawca wyraża zgodę (również dorozumianą) na korzystanie z rzeczy stanowiącej własność Wnioskodawcy oraz czy podjął jakiekolwiek kroki celem odzyskania tejże rzeczy, w przypadku braku takiej zgody (umowy).

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest spółką ze (X)% udziałem Gminy i została powołana do realizacji zadań własnych Gminy. Głównym zakresem działalności Spółki jest pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, wytwarzanie i dystrybucja ciepła do ogrzewania mieszkań. W wyniku realizacji projektu zostały wybudowane: sieć kanalizacji sanitarnej, kanalizacji deszczowej oraz przebudowa sieci wodociągowej. Wobec powyższego Zarządzeniem Prezesa Zarządu została wprowadzona przez Spółkę opłata za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji na terenie Gminy. Spółka sukcesywnie dokonuje inwentaryzacji i weryfikacji powierzchni trwale utwardzonej, od której naliczana jest opłata i na bieżąco podpisuje kolejne umowy o świadczenie usług. Część kontrahentów kwestionuje zasadność podpisania umowy, natomiast Spółka obciąża ich wystawiając faktury za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. Kontrahenci, z którymi nie zostały podpisane umowy z uwagi na ich kwestionowanie odprowadzają wody opadowe i roztopowe do systemu kanalizacji deszczowej, której właścicielem na terenie Miasta jest Spółka. Wnioskodawca, pomimo braku zawartej umowy z kontrahentami świadczy na ich rzecz usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą w pierwszej kolejności kwestii podlegania opodatkowaniu opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych.

W tym miejscu wskazać należy, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega konkretna czynność (dostawa towaru lub usługa), a nie zapłata.

Jak wynika z opisu sprawy, kontrahenci, z którymi nie zostały podpisane umowy, to pomimo ich kwestionowania, nadal odprowadzają wody opadowe i roztopowe do systemu kanalizacji deszczowej, której właścicielem na terenie Miasta jest Spółka. Z kolei Wnioskodawca, pomimo braku zawartej umowy z kontrahentami świadczy na ich rzecz usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych z wykorzystaniem swojego systemu kanalizacji deszczowej.

Zatem odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, które zostało dokonane bez zawarcia pisemnej umowy z Wnioskodawcą stanowi czynność wymienioną w art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług i podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Wnioskodawca świadczy na rzecz kontrahentów usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, wprawdzie bez zawartej umowy, jednak za czynność tę, żąda stosownej opłaty – wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z systemu kanalizacji. Bezumowne korzystanie z systemu kanalizacji deszczowej, za które Wnioskodawca żąda ekwiwalentu pieniężnego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na tych samych zasadach, co świadczenie usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej dokonywane na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. W kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług nie ma znaczenia, czy świadczenie to odbywa się na podstawie zawartej umowy pisemnej czy też nie. Zarówno odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji na podstawie umowy pisemnej jak i odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji bez takiej umowy w okolicznościach wskazanych we wniosku wywołuje te same skutki podatkowe.

Należy zauważyć, że – jak wskazano we wniosku – należna kwota wyliczona będzie w sposób tożsamy jak dla podmiotów posiadających zawarte umowy, zgodnie z obowiązującym w Spółce cennikiem. Zatem w przedstawionych okolicznościach należną Spółce kwotę za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej, uznać należy za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług polegających na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji. W przedmiotowej sytuacji wystąpił konieczny element wzajemności, wystarczający do uznania, że uiszczona kwota za bezumowne odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji jest wynagrodzeniem za świadczoną usługę.

Zatem w przedmiotowej sytuacji wynagrodzenie, którego obowiązkiem zapłaty Wnioskodawca obciąża kontrahentów bezumownie korzystających systemu kanalizacji deszczowej ustalone w sposób tożsamy jak dla podmiotów posiadających zawarte umowy, stanowi formę odpłatności za świadczenie usług polegających na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji, a tym samym podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 1 jest prawidłowe.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą również kwestii dokumentowania należności z tytułu bezumownego odprowadzania wód opadowych i roztopowych przez kontrahentów, którzy kwestionują zasadność podpisania umowy.

Na podstawie art. 106b ust. 1 ustawy o podatku VAT, podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1. sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;
2. sprzedaż wysyłkową z terytorium kraju i sprzedaż wysyłkową na terytorium kraju na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
3. wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;
4. otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4.
   
   

Na mocy art. 106b ust. 2 ustawy o podatku VAT, podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3.

Jednakże stosownie do art. 106b ust. 3 ustawy na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1. czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, oraz otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem tych czynności, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 – jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie wynika z ust. 1,
2. sprzedaż zwolnioną, o której mowa w ust. 2, z zastrzeżeniem art. 117 pkt 1 i art. 118

–jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Czynności o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT, obejmują:

1. dostawy energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego,
   
2. świadczenia usług:
   
   • telekomunikacyjnych,
   • wymienionych w poz. 24-37, 50 i 51 załącznika nr 3 do ustawy,
   • najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
   • ochrony osób oraz usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,
   • stałej obsługi prawnej i biurowej,
   • dystrybucji energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej oraz gazu przewodowego

-z wyjątkiem usług, do których stosuje się art. 28b, stanowiących import usług.

W załączniku nr 3 do ustawy o VAT wymienione zostały:

• w poz. 24 – usługi związane z uzdatnianiem i dostarczaniem wody za pośrednictwem sieci wodociągowych PWKiU 36.00.20.0,
• w poz. 25 – usługi związane z handlem wodą dostarczaną za pośrednictwem sieci wodociągowych PKWiU 36.00.30.0,
• w poz. 26 – usługi związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków PKWiU ex 37.
  
  

Art. 2 pkt 22 ww. ustawy wskazuje, że przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Podkreślić należy, że – jak wyżej wskazano – należna Spółce kwota za bezumowne korzystanie z systemu kanalizacji deszczowej stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji. Oznacza to, że w przedmiotowej sprawie dojdzie do sprzedaży w rozumieniu art. 2 pkt 22 ww. ustawy.

Odnosząc się zatem do wątpliwości Wnioskodawcy sformułowanych w zakresie dokumentowania czynności polegającej na bezumownym odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych, należy wskazać, że jak wynika z opisu sprawy, strony łączy dorozumiany stosunek zobowiązaniowy. Jak wynika bowiem z wniosku, kontrahenci, pomimo że kwestionują zasadność podpisania umowy, korzystają z usług świadczonych na ich rzecz w postaci odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej, której właścicielem na terenie Miasta jest Zakład.

Zatem odnosząc powołane wyżej przepisy do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego, należy stwierdzić, że skoro Wnioskodawca, pomimo braku zawartej umowy z kontrahentami, świadczy na ich rzecz usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do systemu kanalizacji deszczowej, zobowiązany jest przepisami prawa do wystawienia na rzecz kontrahentów (będących podatnikami podatku VAT) faktury dokumentującej wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych.

Natomiast, w sytuacji gdy kontrahent jest podmiotem niebędącym podatnikiem podatku VAT, Wnioskodawca nie jest zobowiązany do wystawienia na jego rzecz faktury, jednak regulacje ustawy o VAT nie zabraniają jej wystawienia.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 2 jest prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
   
   

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej). Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przypisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193 z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzki Sąd Administracyjny, za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 z późn. zm.).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy). W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP.

Zgodnie z art. 57a ww. ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinie zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się do błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawą.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.