2021.06.08 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB3-1.4012.181.2021.1.WN
z 8 czerwca 2021 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325 ze zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 1 marca 2021 r. (data wpływu 8 marca 2021 r.) o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku:

usług udzielania przez Wnioskodawcę pożyczek na rzecz JST, mieszczących się w Grupie 1 – jest prawidłowe,
usług na rzecz Banku mieszczące się w Grupie 1, z tytułu których Spółka otrzymuje od Banku wynagrodzenie związane z cesją wierzytelności z umowy pożyczki i ich dalszą obsługą przez dłużnika na rzecz Banku – jest nieprawidłowe,
usług pośrednictwa na rzecz Banku w zakresie usług udzielania pożyczek przez Bank, mieszczące się w Grupie 2 – jest prawidłowe,
usług pośrednictwa na rzecz Banku w świadczeniu usług udzielania kredytów przez Bank, mieszczące się w Grupie 3 – jest prawidłowe,
usług pośrednictwa na rzecz JST w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego, mieszczące się w Grupie 4 – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 8 marca 2021 r. do tut. organu wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania opłat za dodatkowe usługi w zakresie zwolnienia od podatku usług polegających na udzielaniu pożyczek, pośrednictwa w udzielaniu kredytów i pożyczek przez banki lub obrocie wierzytelnościami świadczonych na rzecz banków lub jednostek samorządu terytorialnego.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny oraz zdarzenie przyszłe:

Spółka jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT. Spółka w ramach swojej działalności gospodarczej świadczy usługi finansowe, w szczególności w zakresie udzielania pożyczek, pośrednictwa w udzielaniu kredytów i pożyczek przez banki, obrotu wierzytelnościami. Spółka wykonuje czynności z powyższego zakresu na rzecz banków, jednostek samorządu terytorialnego oraz na rzecz pomiotów z nimi powiązanych, takich jak spółki komunalne (dalej łącznie i osobno określane jako: „JST”).

W ramach niniejszego wniosku, Spółka pragnie zapytać o konsekwencje podatkowe wynikające ze sprzedaży usług scharakteryzowanych w następujących grupach.

GRUPA 1 - udzielanie pożyczek pieniężnych JST na podstawie zawieranej z nimi umowy pożyczki (stan faktyczny)

Spółka udziela pożyczek JST na podstawie zawartej z nimi umowy pożyczki. Zwykle umowy te są zawierane w ramach negocjacji warunków umowy pożyczki lub w wyniku konkursu ofert przeprowadzonego przez JST w trybie poza przepisami ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: „UZP"). W oparciu o niniejsze umowy Spółka staje się wierzycielem JST z tytułu:

należności głównej udzielonej pożyczki,
przyszłych należności ubocznych w postaci umownych odsetek. Wartość odsetek jest ustalana w wymiarze kwoty głównej pożyczki pozostałej do spłaty na dzień płatności odsetek pomnożonej przez sumę ustalonej wartości procentowej WIBOR (stawka zmienna) i marży Spółki (wartość stała) podzieloną przez 365 i pomnożoną przez liczbę dni w danym okresie odsetkowym.
prowizji od udzielonej pożyczki w określonej kwocie.

Wierzytelności, zgodnie z umową pożyczki, podlegają spłacie przez dłużnika przez okres do 15 lat, w kwotach i terminach ustalonych w harmonogramie spłaty stanowiącym załącznik i integralną cześć umowy pożyczki. Prowizja za udzielenie pożyczki podlega jednorazowej zapłacie przez JST na podstawie faktury wystawionej przez Spółkę po uruchomieniu środków z tytułu pożyczki.

Wnioskodawca traktuje należne jemu wynagrodzenie z tytułu prowizji jako podlegające zwolnieniu z VAT.

Po zawarciu umowy pożyczki i wydaniu dokumentu zabezpieczenia przez JST (np. w postaci weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wekslową), Spółka dokonuje odpłatnej cesji wierzytelności na rzecz Banku w zakresie kwoty głównej pożyczki i przyszłych należności odsetkowych. Wynika to z konieczności pozyskania przez Spółkę środków finansowych na realizację umów zawartych z JST. W ramach przenoszenia praw do przedmiotowych wierzytelności na Bank, Spółka dokonuje ich przelewu na podstawie art. 509 i dalszych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zmianami, dalej: „Kodeks cywilny”).

Cesji wierzytelności na Bank towarzyszy wydanie Bankowi dokumentów zabezpieczenia zwrotu pożyczki. Odpłatność ze strony Banku (cesjonariusza) z tytułu nabycia powyższej wierzytelności wynosi 100% kwoty głównej pożyczki. W związku z wykupem od Spółki (cedenta) danej wierzytelności Bank pobiera od Spółki prowizję, której wartość z reguły wynosi 0,01% kwoty wierzytelności powiększonej o kwotę podatku VAT (przy zastosowaniu stawki 23%).

Niezależnie od odpłatności z tytułu nabycia od Spółki wierzytelności wobec JST, Bank zobowiązuje się regulować na rzecz Spółki (cedenta) kwotę wynagrodzenia stanowiącą udział Spółki w przyszłych należnościach odsetkowych przysługujących Bankowi od JST. Wynagrodzenie to jest kalkulowane jako ustalony procent stałej marży odsetkowej płaconej przez dłużnika (JST) Bankowi. Podstawą rozliczenia Banku ze Spółką jest każdorazowo zawierane pisemne porozumienie. Zwykle dla uproszczenia rozliczeń, wynagrodzenie to wyrażane jest jako uzgodniony procent wartości wierzytelności głównej scedowanej na Bank (np. 2,5%) i ma charakter warunkowy.

Wypłata przez Bank wynagrodzenia dla Spółki następuje pod warunkiem uregulowania płatności odsetkowej przez JST zgodnie z umownym harmonogramem spłaty zobowiązania. Są to zatem płatności przypadające Spółce od Banku w okresach przyszłych pokrywających się z okresami odsetkowymi ustalonymi z dłużnikiem w umowie pożyczki i uwarunkowane prawidłową obsługą zobowiązania przez JST. Spółka rozpoznaje niniejsze wynagrodzenie jako należne z tytułu wykonanej usługi podlegającej zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 i 40 ustawy o VAT.

W odniesieniu do usług mieszczących się w tej grupie Spółka wykonuje następujące czynności:

wyszukuje JST, dla których uzyskanie długoterminowej pożyczki jest dogodnym sposobem na pozyskanie środków finansowych z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych (droższych) zobowiązań lub pokrycie planowanego deficytu,
gromadzi i analizuje dokumentację pozwalającą ocenić zdolność kredytową dłużnika,
występuje do Banku z propozycją odkupu wierzytelności jaka zostanie wykreowana w wyniku udzielenia pożyczki, przedstawiając planowaną strukturę wierzytelności oraz informacje o dłużniku, a także przekazuje dokumentację prawno-finansową dłużnika, pozwalającą na ocenę przez Bank zdolności kredytowej,
negocjuje warunki udzielenia pożyczki oraz jej spłaty przez JST, a jeżeli udzielenie pożyczki wymaga złożenia oferty i udziału w konkursie zorganizowanym przez dłużnika, Spółka składa taką ofertę w konkursie,
zawiera umowę pożyczki z dłużnikiem i odbiera od niego dokumenty zabezpieczenia,
zawiera z Bankiem umowę cesji wierzytelności z tytułu zawartej pożyczki i wydaje jemu dokumenty zabezpieczenia,
reguluje płatność (kwotę pożyczki) na rzecz dłużnika zgodnie z umową pożyczki, wystawia JST fakturę z tytułu prowizji za udzielenie pożyczki,
reguluje płatność na podstawie faktury wystawionej przez Bank i tytułu wykupu od Spółki wierzytelności,
wystawia do Banku faktury z tytułu wynagrodzenia za wykreowanie i przelew wierzytelności wobec JST spełniającej oczekiwania „jakościowe” pod względem osoby dłużnika i jego zdolności kredytowej oraz struktury samego długu, w ustalonej z Bankiem wysokości (tzw. porozumienie wykonawcze) stanowiącej udział Spółki w marży odsetkowej spłacanego długu.

GRUPA 2 - pośrednictwo na rzecz Banku w zakresie udzielania przez Bank pożyczek na rzecz JST (zdarzenie przyszłe)

W ramach usług opisanych w niniejszej grupie Spółka zamierza wykonywać czynności mające na celu doprowadzenie do zawarcia przez Bank umowy pożyczki z JST. Podobnie jak w przypadku pożyczek udzielanych bezpośrednio przez Spółkę, zawarcie umowy pożyczki pomiędzy Bankiem a JST jest możliwe z wyłączeniem stosowania przepisów UZP, a więc w drodze negocjacji lub w wyniku przyjęcia oferty Banku przez JST, w szczególności złożonej w postępowaniu konkursowym zorganizowanym przez dłużnika.

W ramach usługi świadczonej przez Wnioskodawcę na rzecz Banku, Spółka będzie:

wyszukiwać JST, dla których uzyskanie długoterminowej pożyczki jest dogodnym sposobem na pozyskanie środków finansowych z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań lub pokrycie deficytu,
weryfikować dane JST, w szczególności tożsamość osób je reprezentujących,
przekazywać JST informacje o produkcie Banku,
informować JST o ryzykach związanych z zawarciem umowy z Bankiem, prawie odstąpienia od umowy,
gromadzić dokumentację prawno-finansową pozwalającą ocenić zdolność kredytową dłużnika,
występować do Banku z propozycją udzielenia pożyczki dla JST, przedstawiając planowaną strukturę wierzytelności oraz informacje o dłużniku i przekazywać do Banku dokumentację dłużnika pozwalającą na ocenę w zakresie jego zdolności kredytowej,
uczestniczyć w negocjacjach warunków udzielenia pożyczki oraz jej spłaty przez JST, a jeżeli udzielenie pożyczki wymaga złożenia przez Bank oferty i udziału w konkursie zorganizowanym przez dłużnika, czuwać nad terminowym i kompletnym działaniem Banku w tym zakresie,
ustalać termin i sposób zawarcia umowy pożyczki przez Bank kontaktując się z JST,
na bieżąco przekazywać wszelkie pytania i wzorce dokumentacji dla dłużnika, jeżeli takie jest życzenie ze strony Banku,
wystawiać do Banku faktury za pośrednictwo w zawarciu przez Bank umowy pożyczki z JST, spełniającej oczekiwania „jakościowe" pod względem osoby dłużnika i jego zdolności kredytowej oraz struktury samego długu, w ustalonej z Bankiem wysokości (tzw. porozumienie wykonawcze) stanowiącej udział Spółki w marży odsetkowej spłacanego długu. Warunkiem otrzymania wynagrodzenia przez Spółkę będzie prawidłowa obsługa długu przez dłużnika. Wynagrodzenie przysługiwać będzie Spółce od Banku w terminach płatności odsetek przez dłużnika i przez uzgodniony okres spłaty pożyczki pod warunkiem prawidłowej obsługi długu przez zobowiązanego.

GRUPA 3 - pośrednictwo na rzecz Banku w zakresie udzielania przez Bank kredytów na rzecz JST (stan faktyczny)

W ramach usług opisanych w niniejszej grupie Spółka wykonuje czynności mające na celu doprowadzenie do zawarcia przez Bank umowy kredytu z JST. W związku z tym Wnioskodawca wykonuje następujące czynności:

przedstawia Bankowi projekt przedsięwzięcia polegającego na przygotowaniu oraz finalnie złożeniu przez Bank oferty kredytowania wytypowanego przez Spółkę JST z terenu całego kraju, zawierający określenie JST, wartość kredytu i informacje o strukturze jego spłaty, przeznaczenie kredytu, syntetyczne dane związane z sytuacją finansową JST w ujęciu historycznym i aktualnie, gromadzi i przekazuje dokumentację prawno-finansową pozwalającą Bankowi na szczegółową ocenę zdolności kredytowej JST,
w przypadku, gdy z uwagi na wysokość kredytu Bank nie jest w stanie samodzielnie złożyć oferty kredytowania JST, Spółka występuje do wybranych banków z propozycją udziału w konsorcjum bankowym w którym Bank współpracujący ze Spółką może pełnić rolę lidera konsorcjum. W tym zakresie Spółka przedstawia w/w bankom oczekiwane warunki ich zaangażowania w realizację projektu (kwota, struktura spłaty, wysokość marży). W przypadku zainteresowania w/w banków takim uczestnictwem, Spółka informuje Bank o wynikach swoich działań, co umożliwia Bankowi wystosowanie do wskazanych przez Spółkę banków formalnego zaproszenia do udziału w konsorcjum i w dalszej kolejności, prowadzenia czynności w kierunku zawarcia porozumienia konsorcjalnego,
Spółka przekazuje w ustalonym zakresie bankom - uczestnikom konsorcjum informacje i dokumenty pozwalające na samodzielną ocenę zdolności kredytowej JST i podjęcie decyzji o przystąpieniu do konsorcjum,
Wnioskodawca kontaktuje się z przedstawicielem JST w kwestii planowanego terminu ogłoszenia dla postępowania w sprawie zamówienia publicznego na udzielenie kredytu,
Spółka informuje Bank o otwarciu postępowania w sprawie zamówienia publicznego na udzielenie kredytu dla JST oraz wskazuje dostępność do dokumentacji przetargowej,
w ramach postępowania przetargowego Spółka śledzi treść pytań i wniosków kierowanych przez potencjalnych oferentów, stara się zidentyfikować ich pochodzenie pod kątem ewentualnej korekty cenowej w ofercie przygotowywanej przez Bank (konsorcjum),
Spółka informuje Bank o wszelkich zmianach Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia dokonanych w trakcie postępowania przetargowego przez JST i w zakresie zmiany terminu dla złożenia oferty, a także może zwracać się do zamawiającego z pytaniami i wnioskami dotyczącymi toczącego się postępowania i jego przedmiotu,
w przypadku wyboru oferty Banku jako najkorzystniejszej w postępowaniu na udzielenie kredytu, ustala z JST termin i sposób zawarcia umowy kredytowej z Bankiem, może także uczestniczyć przy zawarciu tej umowy jeżeli tego oczekuje Bank.

Wynagrodzenie Spółki z tytułu czynności określonych powyżej ustalane jest w pisemnym porozumieniu zawieranym pomiędzy Bankiem a Spółką, po akceptacji przez Bank projektu przedsięwzięcia przedstawionego przez Spółkę. Jego dalsza realizacja uzależniona jest od skutecznego złożenia przez Bank oferty w postępowaniu przetargowym na kredyt (w przypadku konsorcjum - dodatkowo od skutecznego utworzenia konsorcjum), wyboru tej oferty przez zamawiającego, zawarcia umowy kredytowej i uruchomienia kredytu. Wynagrodzenie ustalane jest jako procentowy udział Spółki w marży oprocentowania kredytu płaconego przez JST, zgodnie z harmonogramem spłaty kredytu i wynosi np. 0,18%.

Płatność wynagrodzenia dla Spółki jest uzależniona od istnienia zobowiązania kredytowego JST i jego prawidłowej obsługi przez dłużnika, czyli przysługuje Spółce z reguły do dnia całkowitej spłaty kredytu przez kredytobiorcę.

GRUPA 4 - pośrednictwo na rzecz JST w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego (stan faktyczny)

W tej grupie Wnioskodawca wykonuje usługi na rzecz JST polegające na pozyskaniu dla klienta finansowania, w szczególności w formie pożyczki lub kredytu. Chodzi tu o następujące czynności:

wyszukiwanie, aranżowanie i przedstawianie JST oferty instytucji finansowej (Banku) w zakresie udzielenia JST finansowania w ustalonej formie,
gromadzenie, przekazywanie i udostępnianie Bankowi wszelkich posiadanych informacji oraz dokumentów niezbędnych do podjęcia przez Bank decyzji w sprawie finansowania JST,
w razie konieczności, przygotowanie wniosku kredytowego JST do Banku wraz z załącznikami na formularzach przekazanych przez Bank,
monitorowanie przebiegu związanych z finansowaniem postępowań w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, konkursów ofert, negocjacji organizowanych przez JST, a także treści dokumentów występujących w ramach wymienionych procedur, jeżeli takie postępowania zostały uruchomione przez JST zgodnie z prawem zamówień publicznych,
organizowanie i udział w kontaktach JST z Bankiem, jeżeli wymagają tego okoliczności współpracy i taka jest wola Banku.

Za wykonane usługi prowadzące do zawarcia umowy pomiędzy JST a Bankiem i uruchomieniem finansowania na rzecz JST, Spółka wystawia fakturę za usługi pośrednictwa finansowego w wysokości ustalonej z JST w pisemnym porozumieniu. Usługa traktowana jest jako podlegająca zwolnieniu z VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy świadczenie usług udzielania przez Wnioskodawcę pożyczek na rzecz JST, mieszczących się w Grupie 1, podlega zwolnieniu z VAT?
Czy świadczenie usług na rzecz Banku mieszczące się w Grupie 1, z tytułu których Spółka otrzymuje od Banku wynagrodzenie związane z cesją wierzytelności z umowy pożyczki i ich dalszą obsługą przez dłużnika na rzecz Banku, podlega zwolnieniu z VAT?
Czy świadczenie usług pośrednictwa na rzecz Banku w zakresie usług udzielania pożyczek przez Bank, mieszczące się w Grupie 2, będzie podlegać zwolnieniu z VAT?
Czy świadczenie usług pośrednictwa na rzecz Banku w świadczeniu usług udzielania kredytów przez Bank, mieszczące się w Grupie 3, podlega zwolnieniu z VAT?
Czy świadczenie usług pośrednictwa na rzecz JST w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego, mieszczące się w Grupie 4, podlega zwolnieniu z VAT?

Stanowisko Wnioskodawcy:

Spółka uważa, że w przypadkach przedstawionych we wniosku o interpretację należy zwolnić z VAT usługi:

udzielania pożyczek na rzecz JST, mieszczących się w Grupie 1,
wykonywane na rzecz Banku, mieszczące się w Grupie 1, z tytułu których Spółka otrzymuje od Banku wynagrodzenie związane z cesją wierzytelności z umowy pożyczki oraz ich dalszą obsługą przez dłużnika,
planowane do wykonywania na rzecz Banku, polegające na pośrednictwie w świadczeniu usług udzielania pożyczek przez Bank, mieszczące się w Grupie 2.
wykonywane na rzecz Banku, polegające na pośrednictwie w świadczeniu usług udzielania kredytów przez Bank, mieszczące się w Grupie 3.
wykonywane na rzecz JST, polegające na pośrednictwie w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego, mieszczące się w Grupie 4.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy

Spółka w opisie stanów faktycznych i zdarzenia przyszłego informowała, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykonuje głównie czynności z zakresu odpłatnego udzielania pożyczek, pośrednictwa w udzielaniu kredytów i pożyczek przez banki, obrotu wierzytelnościami. Czynności te, wykonywane przez Wnioskodawcę występującego w tym względzie w charakterze podatnika VAT, zasadniczo stanowią odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Czynności objęte zakresem opodatkowania VAT podlegają opodatkowaniu przy zastosowaniu odpowiedniej stawki podatku. Zgodnie z ogólną zasadą wyrażoną w art. 41 ust. 1 ustawy o VAT stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1 (przy czym należy mieć na uwadze, że w oparciu o art. 146aa ust. 1 pkt 1 stawka ta wynosi 23%).

Na zasadzie wyjątku od tej reguły niektóre czynności wykonywane przez podatników podlegają zwolnieniu z VAT, o ile spełniają określone w przepisach kryteria. Ustawodawca wymienił niektóre usługi finansowe, których świadczenie podlega zwolnieniu z VAT, należą do nich:

usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę (art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT),
usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług (art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT).

Ponadto, zgodnie z art. 43 ust. 15 ustawy o VAT wyszczególnione usługi nie podlegają zwolnieniu z VAT, jeżeli dotyczą:

czynności ściągania długów, w tym factoringu,
usług doradztwa,
usług w zakresie leasingu.

Uzasadnienie stanowiska do pytania nr 1

Regulacje ustawy o VAT nie zawierają legalnej definicji pojęcia „udzielania pożyczek”, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. W związku z tym, dla ustalenia charakteru określonej czynności, można odwołać się do innych gałęzi prawa. Kwestie związane z pożyczkami reguluje w szczególności art. 720-724 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny¹.Z przepisów tych wynika, że przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej.

Czynności wykonywane przez Spółkę, mieszczące się w Grupie 1 w przedstawionym stanie faktycznym, dotyczą udzielania pożyczek na rzecz JST. Wnioskodawca udziela pożyczek dla JST na podstawie zawartej z nimi umowy pożyczki. Zwykle umowy te są zawierane w wyniku konkursu ofert przeprowadzonego przez JST, w trybie poza przepisami UZP. Spółka, w oparciu o niniejsze umowy, staje się wierzycielem JST z tytułu:

należności głównej,
odsetek, wyliczanych w sposób opisany szczegółowo w stanie faktycznym wniosku,
prowizji od udzielonej pożyczki w określonej kwocie.

Na ogół pożyczki podlegają spłacie przez JST w terminie do 15 lat, zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik i integralną część umowy pożyczki. Prowizja z tytułu udzielenia pożyczki należna Spółce podlega jednorazowej zapłacie przez JST. Spółka wystawia JST z tego tytułu fakturę.

Uwzględniając zakres czynności mieszczących się w Grupie 1, udzielanie przez Spółkę pożyczek w ocenie Wnioskodawcy podlega zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, skoro przywołany przepis enumeratywnie wyszczególnia usługę udzielenia pożyczki jako czynność podlegającą zwolnieniu. Usługa ta nie stanowi czynności ściągania długów, factoringu, ani innych usług wymienionych w art. 43 ust. 15 ustawy o VAT, przez co spełnia wszystkie kryteria wynikające z przepisów VAT do zastosowania zwolnienia.

Uzasadnienie stanowiska do pytania nr 2

W odniesieniu do pozostałych czynności mieszczących się w Grupie 1, a dotyczących dokonania przez Wnioskodawcę odpłatnej cesji wierzytelności na rzecz Banku w zakresie kwoty głównej i przyszłych należności odsetkowych, zdaniem Spółki dla ustalenia konsekwencji na gruncie VAT należy rozpatrzyć normę prawną wynikającą z art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem zwalnia się od VAT usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Taka konstrukcja przywołanej regulacji pozwala Wnioskodawcy sądzić, że generalnie wszystkie usługi w zakresie długów podlegają zwolnieniu z VAT, o ile nie stanowią czynności ściągania długów, w tym factoringu, ani innych usług wymienionych w art. 43 ust. 15 ustawy o VAT (przepis ten zawiera katalog usług niepodlegających zwolnieniu z VAT).

Opisana w stanie faktycznym czynność odpłatnej cesji wierzytelności z tytułu umowy pożyczki zawartej przez Wnioskodawcę z JST, dokonywana na Bank, jest usługą w zakresie długu, skoro w związku z jej zawarciem JST będące dłużnikiem Wnioskodawcy (stosunek pożyczki) zostaje definitywnie dłużnikiem Banku (skutek przelewu). Dla ostatecznego ustalenia prawa Spółki do zwolnienia z VAT przedmiotowej czynności należy potwierdzić, że odpłatna cesja wierzytelności na Bank nie stanowi czynności z zakresu ściągania długów, w tym factoringu, o czym jest mowa w art. 43 ust. 15 ustawy o VAT.

W polskim systemie prawnym nie ma regulacji, które odnosiłyby się wprost do ściągania długów, w tym factoringu, przez co umowy dotyczące tego zakresu noszą miano umów nienazwanych. Do czynności wykonywanych na podstawie tego typu umów zastosowanie mają ogólne przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące zobowiązań.

Organy podatkowe przyjmują, że co do zasady, przez factoring rozumie się nabywanie przez faktora określonych wierzytelności, przysługujących przedsiębiorcy z tytułu dokonania sprzedaży lub wykonania usług w zamian za określoną kwotę, odpowiadającą wartości nominalnej wierzytelności, pomniejszonej o dyskonto uwzględniające wynagrodzenie faktora. Ponadto, dokonując nabycia wierzytelności faktor zobowiązuje się dodatkowo do świadczenia na rzecz faktoranta (przedsiębiorcy) różnorodnych czynności, które przykładowo mogą obejmować: przejmowanie ryzyka wypłacalności dłużników (przy factoringu właściwym), inkasowanie wierzytelności, finansowanie przez dyskonto, udzielanie pożyczek, księgowanie wierzytelności itp. Usługa tego typu polega więc na „wyręczeniu” klienta z czynności zmierzających do odzyskania długu. W pojęciu usług ściągania długów i factoringu mieści się zatem m.in. skup wierzytelności w celu ich windykacji we własnym zakresie lub odprzedaży².

Na podstawie tak przedstawionego stanowiska można wywnioskować, iż charakterystyczne dla usługi ściągania długów, w tym factoringu, jest uwolnienie wierzyciela od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Przedstawione usługi dotyczą więc wierzytelności, których wyegzekwowanie potencjalnie może być utrudnione.

W ramach przenoszenia praw do wierzytelności przedstawionych w opisie stanu faktycznego na Bank, Spółka dokonuje ich przelewu na podstawie art. 509 i dalszych ustawy z dnia 23.04.1964 r. Kodeks cywilny (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zmianami, dalej: „Kodeks cywilny”).

Spółka podkreśla, że przedmiotem umów zawieranych między Spółką a Bankiem są zobowiązania o charakterze pieniężnym, uznane przez dłużnika i wolne od wad prawnych. Są to zobowiązania o przyszłych terminach zapadalności, czyli takie których pierwotny termin płatności nastąpi w dokładnie określonym terminie przyszłym i w dokładnie określonej kwocie. Dłużnikiem są podmioty o wiarygodności porównywalnej ze Skarbem Państwa (jednostki samorządu) dodatkowo badane pod kątem ich sytuacji prawno-finansowej przez Bank (ocena zdolności). Ponadto jest to kategoria dłużników nie mających zdolności upadłościowej. Przedmiotem cesji są zatem wysokiej jakości wierzytelności a przelew praw na Bank ma charakter definitywny i pozbawiony prawa regresu do zbywcy.

Cesji wierzytelności na Bank towarzyszy wydanie dokumentów zabezpieczenia zwrotu pożyczki. Odpłatność ze strony Banku (cesjonariusza) z tytułu nabycia powyższej wierzytelności wynosi 100% kwoty głównej pożyczki. W związku z wykupem od Spółki (cedenta) danej wierzytelności Bank pobiera od Spółki prowizję, której wartość z reguły wynosi 0,01% kwoty wierzytelności. Do takiej kwoty prowizji za wykup Bank dolicza kwotę podatku VAT.

Niezależnie od odpłatności z tytułu nabycia wierzytelności wobec JST, Bank zobowiązuje się regulować na rzecz Spółki (cedenta) kwotę wynagrodzenia stanowiącą udział Spółki w przyszłych należnościach odsetkowych przysługujących Bankowi od JST. Wynagrodzenie to jest kalkulowane jako ustalony procent stałej marży odsetkowej płaconej przez dłużnika (JST) Bankowi. W porozumieniu Spółki z Bankiem, dla uproszczenia rozliczeń, wynagrodzenie to bywa wyrażane jako odpowiedni procent wartości wierzytelności głównej scedowanej na Bank (wynagrodzenie to wynosi np. 2,5%).

Wypłata wynagrodzenia dla Spółki ma charakter warunkowy gdyż następuje pod warunkiem uregulowania płatności odsetkowej przez JST zgodnie z umownym harmonogramem spłaty zobowiązania. Są to zatem płatności przypadające Spółce od Banku w okresach przyszłych pokrywających się z okresami odsetkowymi ustalonymi z dłużnikiem w umowie pożyczki i uwarunkowane prawidłową obsługą zobowiązania przez JST.

Uwzględniając zatem charakter opisanej usługi, stanowi ona usługę w zakresie długów, przy czym nie jest ona związana z czynnościami dotyczącymi ściągania długów, w tym factoringu. Bank nie wyręcza bowiem Spółki z czynności zmierzających do odzyskania wierzytelności od JST. Nadto dla transferu długu nie wykorzystuje się umów nienazwanych lecz korzysta z kodeksowych regulacji w zakresie umowy pożyczki i przelewu wierzytelności. Spółka informowała we wniosku o interpretację, że dokonując cesji przedmiotowych wierzytelności na Bank uzyskuje środki pieniężne niezbędne dla realizacji umów zawartych z JST. Tym samym świadczenie tej usługi w sposób opisany szczegółowo w poprzednich częściach wniosku o interpretację, spełnia kryteria do uznania jej za świadczenie zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 i 40 ustawy o VAT. Jednocześnie w stosunku do tej usługi nie są spełnione kryteria określone w art. 43 ust. 15 ustawy o VAT, na podstawie których należałoby wykluczyć zastosowanie wskazanego zwolnienia od podatku.

Podsumowując, wynagrodzenie, jakie Spółka otrzymuje od Banku z tytułu usługi mieszczącej się w Grupie 1 stanowi obrót podlegający zwolnieniu z VAT.

Wspólne uzasadnienie stanowiska do pytań nr 3-5

Jak już wcześniej wskazywał na to Wnioskodawca, zwolnienie z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT obejmuje także usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Ustawodawca nie wyjaśnił jednak jak należy rozumieć „pośrednictwo” na gruncie VAT. Wobec braku legalnej definicji tego pojęcia, w pierwszej kolejności należy odwołać się do jego wykładni językowej. Zgodnie z definicją internetowego słownika językowego PWN pośrednictwo³ to:

działalność osoby trzeciej mająca na celu porozumienie się między stronami lub załatwienie jakichś spraw dotyczących obu stron,
kojarzenie kontrahentów w transakcjach handlowych oraz umożliwianie kontaktu uczestnikom rynku pracy.

W oparciu o tę definicję można stwierdzić, że pośrednictwem będą wszelkie czynności wykonywane przez podmiot/ osobę trzecią, które zmierzają do zawarcia transakcji pomiędzy stronami. Zatem pośrednictwem w świadczeniu usług udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych będą wszelkie czynności wykonywane przez pośrednika zmierzające do zawarcia umowy kredytu lub pożyczki pieniężnej między podmiotem finansującym a przyszłym dłużnikiem.

Wnioskodawca pragnie dodać, że w definiowaniu pojęcia „pośrednictwa” nie można pomijać dorobku orzecznictwa TSUE. Trybunał dokonuje bowiem wykładni przepisów dyrektyw regulujących wspólny system podatku od wartości dodanej (dyrektywy te harmonizują ustawodawstwa Państw Członkowskich Unii Europejskiej) w celu zapewnienia stosowania prawa w taki sam sposób we wszystkich państwach członkowskich.

Doniosłe znaczenie ma w szczególności wyrok z 21 czerwca 2007 r. w sprawie C-453/05 Volker Ludwig przeciwko Finanzamt Luckenwalde, w którym TSUE stwierdził, iż pośrednictwo stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować między innymi wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem pojęcie pośrednictwa nie wymaga koniecznie, aby pośrednik działający jako subagent agenta głównego kontaktował się bezpośrednio z dwiema stronami umowy, aby negocjować wszystkie klauzule, jednakże pod warunkiem że jego działalność nie ogranicza się do zobowiązania do wykonania części czynności faktycznych związanych z umową. Ponadto (...) działalność pośrednictwa może się ograniczać do wskazywania stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy.

W powyższym wyroku TSUE odnosił się do argumentacji wynikającej z rozstrzygnięcia z 13 grudnia 2001 r. w sprawie C-235/00 Commissioners of Customs & Excise przeciwko CSC Financial Services Ltd. TSUE orzekł wtedy, iż pojęcie pośrednictwa obejmuje działalność wykonywaną przez osobę pośredniczącą, która nie jest stroną umowy dotyczącej produktu finansowego. Pośrednictwo jest usługą świadczoną na rzecz strony umowy, za którą wypłaca ona wynagrodzenie jako za odrębną działalność pośrednictwa. Działalność ta może obejmować m.in. wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, kontaktowanie się z drugą stroną i negocjowanie w imieniu i na rzecz klienta warunków świadczeń wzajemnych (np. wskazywanie możliwości zawarcia umowy, nawiązanie kontaktu pomiędzy stronami, negocjowanie warunków umowy, itd.). Reasumując, celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, przy czym sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy (tak wynika z punktów. TSUE w orzeczeniu tym uznał, że znaczenie słowa „negocjacje”, w kontekście art. 13 część B lit. d pkt 5 VI Dyrektywy odnosi się do działalności pośrednika, który nie przyjmuje roli którejkolwiek ze stron umowy dotyczącej produktu finansowego oraz którego działalność polega na czymś innym, niż świadczenie usług wchodzących w zakres umowy, typowo wykonywanych przez strony takich umów (punkty 39 i 40 niniejszego wyroku).

Z przedstawionego orzecznictwa TSUE wynika więc, że usługa pośrednictwa finansowego:

jest wykonywana na rzecz strony transakcji finansowej, w przypadku umowy pożyczki lub kredytu może to być zarówno podmiot udzielający finansowania jak też dłużnik,
jest elementem usługi finansowej z perspektywy nabywcy tej usługi, a strona transakcji finansowej wypłaca pośrednikowi wynagrodzenie za usługę pośrednictwa,
jest świadczeniem, którego celem jest dążenie do zawarcia umowy, przy czym pośrednik nie ma żadnego interesu co do jej treści,
nie może służyć wyłącznie udostępnianiu informacji stronom transakcji finansowej, to znaczy usługa pośrednictwa finansowego nie może polegać wyłącznie na wykonywaniu czynności faktycznych związanych z umową.

Opisane przez Wnioskodawcę czynności wykonywane w ramach świadczenia usług mieszczących się w Grupie 2, 3 i 4, w ocenie Spółki spełniają powyższe warunki dla uznania ich za usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych. Jak bowiem wynika ze szczegółowego opisu podejmowanych lub planowanych przez Wnioskodawcę czynności, usługa jest wykonywana na rzecz JST (przyszłego dłużnika) lub Banku. Z perspektywy kontrahenta Spółki, nabywana od Wnioskodawcy usługa jest elementem usługi finansowej. Co więcej, strona transakcji finansowej wypłaca Spółce odpowiednie wynagrodzenie za usługę pośrednictwa. Niewątpliwie opisane przez Spółkę czynności służą dążeniu do zawarcia umowy, przy czym Wnioskodawca nie ma żadnego interesu co do treści tej umowy. Poza tym Wnioskodawca wykonuje szereg czynności, które nie ograniczają się wyłącznie do udostępnienia informacji stronie transakcji finansowej.

Jak bowiem Wnioskodawca informował w odniesieniu do usług mieszczących się w Grupie 2, Spółka planuje świadczyć usługi na rzecz Banku, polegające na tym że:

wyszukuje JST, dla których uzyskanie długoterminowej pożyczki jest dogodnym sposobem na pozyskanie środków finansowych z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych (droższych) zobowiązań lub pokrycie planowanego deficytu,
weryfikuje dane JST, w szczególności tożsamość osób je reprezentujących,
przekazuje JST informacje o produkcje Banku,
informuje JST o ryzykach związanych z zawarciem umowy z Bankiem, prawie odstąpienia od umowy,
gromadzi i analizuje dokumentację pozwalającą ocenić zdolność kredytową dłużnika,
występuje do Banku z propozycją udzielenia pożyczki dla JST, przedstawiając planowaną strukturę wierzytelności oraz informacje o dłużniku i jego zdolności kredytowej a także przekazuje dokumentację dłużnika pozwalającą na jej ocenę,
uczestniczy w negocjacjach warunków udzielenia pożyczki oraz jej spłaty przez JST, a jeżeli udzielenie pożyczki wymaga złożenia przez Bank oferty i udziału w konkursie zorganizowanym przez dłużnika, czuwa nad terminowym i kompletnym działaniem Banku w tym zakresie,
ustala termin i sposób zawarcia umowy pożyczki przez Bank kontaktując się z JST,
na bieżąco przekazuje wszelkie pytania i wzorce dokumentacji dla dłużnika jeżeli takie jest życzenie ze strony Banku.

Natomiast w zakresie usług w Grupie 3 Spółka:

przedstawia Bankowi projekt przedsięwzięcia polegającego na przygotowaniu oraz finalnie złożeniu przez Bank oferty kredytowania wytypowanego przez Spółkę JST z terenu całego kraju, zawierającej określenie JST, wartość kredytu i informacje o strukturze jego spłaty, przeznaczenie kredytu, przygotowane przez Spółkę w syntetycznej formie dane związane z sytuacją finansową JST w ujęciu historycznym i aktualnym, gromadzi i przekazuje dokumentację pozwalającą na szczegółową ocenę zdolności kredytowej JST przez Bank,
w przypadku, gdy z uwagi na wysokość kredytu Bank nie jest w stanie samodzielnie złożyć ofertę kredytowania JST, Spółka występuje do wybranych banków z propozycją udziału w konsorcjum bankowym, w którym Bank współpracujący ze Spółką może pełnić rolę lidera konsorcjum. W tym zakresie Spółka przedstawia w/w bankom oczekiwane warunki ich zaangażowania w realizację projektu (kwota, wysokość marży). W przypadku zainteresowania w/w banków takim uczestnictwem, Spółka informuje Bank o wynikach swoich działań, co umożliwia Bankowi wystosowanie do wskazanych przez Spółkę banków formalnego zaproszenia do udziału w konsorcjum i w dalszej kolejności prowadzenia czynności w kierunku zawarcia porozumienia konsorcjalnego,
Spółka przekazuje bankom uczestnikom konsorcjum informacje i dokumenty pozwalające na samodzielną ocenę zdolności kredytowej JST i podjęcie decyzji o przystąpieniu do konsorcjum,
kontaktuje się z przedstawicielem JST w kwestii planowanego terminu ogłoszenia postępowania w sprawie zamówienia publicznego,
Spółka informuje Bank o otwarciu postępowania w sprawie zamówienia publicznego na udzielenie kredytu dla JST oraz wskazuje dostępność do dokumentacji przetargowej,
w ramach postępowania przetargowego Spółka śledzi treść pytań i wniosków kierowanych przez potencjalnych oferentów, stara się zidentyfikować ich pochodzenie pod kątem ewentualnej korekty cenowej oferty przygotowywanej przez Bank (konsorcjum),
Spółka informuje Bank o wszelkich zmianach Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia dokonanych w trakcie postępowania przetargowego przez JST i w zakresie zmiany terminu dla złożenia oferty,
w przypadku wyboru oferty Banku jako najkorzystniejszej w postępowaniu na udzielenie kredytu, ustala z JST termin i sposób zawarcia umowy kredytowej z Bankiem, może także uczestniczyć przy zawarciu tej umowy jeżeli tego oczekuje Bank.

Z kolei w ramach świadczenia usług mieszczących się w Grupie 4 wykonywane są przez Wnioskodawcę następujące czynności:

wyszukiwanie, aranżowanie i przedstawianie JST oferty Banku w zakresie udzielenia JST finansowania w ustalonej formie,
gromadzenie, przekazywanie i udostępnianie Bankowi wszelkich posiadanych informacji oraz dokumentów niezbędnych do podjęcia przez Bank decyzji w sprawie finansowania JST,
przygotowanie wniosku kredytowego JST wraz z załącznikami na formularzach przekazanych przez Bank,
monitorowanie przebiegu związanych z finansowaniem postępowań w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, konkursów ofert, negocjacji organizowanych przez JST, a także treści dokumentów występujących w ramach wymienionych procedur,
organizowanie i udział w kontaktach JST z Bankiem, jeżeli wymagają tego okoliczności współpracy i taka jest wola Banku.

Reasumując, uwzględniając zakres i charakter wymienionych czynności nie można stwierdzić, aby służyły one wyłącznie udostępnianiu informacji stronom transakcji finansowej. Nie można również zarzucić, aby celem czynności podejmowanych przez Spółkę nie było zawarcie umowy pomiędzy stronami. Tym bardziej, że wyłącznie zawarcie i realizacja umowy uzasadnia wynagrodzenie Spółki, które w odmiennym przypadku Wnioskodawcy nie przysługuje. Z opisu stanów faktycznych i zdarzenia przyszłego nie wynika również, aby Spółka mogła mieć jakikolwiek interes co do treści umów, w zawarciu których pośredniczy. Końcowo, skoro Spółka wykonuje usługę na rzecz strony transakcji finansowej, otrzymuje od niej stosowne wynagrodzenie zaś z perspektywy kontrahenta Wnioskodawcy usługi pośrednictwa stanowią element usługi finansowej, to spełnione zostają warunki do zwolnienia przedmiotowego świadczenia z VAT.

Z tych względów stanowisko, jakie Wnioskodawca zajął w odniesieniu do pytań nr 3-5 należy uznać za prawidłowe.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego w zakresie zwolnienia od podatku:

usług udzielania przez Wnioskodawcę pożyczek na rzecz JST, mieszczących się w Grupie 1 – jest prawidłowe,
usług na rzecz Banku mieszczące się w Grupie 1, z tytułu których Spółka otrzymuje od Banku wynagrodzenie związane z cesją wierzytelności z umowy pożyczki i ich dalszą obsługą przez dłużnika na rzecz Banku – jest nieprawidłowe,
usług pośrednictwa na rzecz Banku w zakresie usług udzielania pożyczek przez Bank, mieszczące się w Grupie 2 – jest prawidłowe,
usług pośrednictwa na rzecz Banku w świadczeniu usług udzielania kredytów przez Bank, mieszczące się w Grupie 3 – jest prawidłowe,
usług pośrednictwa na rzecz JST w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego, mieszczące się w Grupie 4 – jest prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2021 r., poz. 685 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT, opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z powyższego wynika, że każde odpłatne świadczenie polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w tak sformułowanej definicji usługi.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, musi być wykonana przez podatnika.

Według art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Analizując powyższe przepisy stwierdzić należy, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji. Istotnym dla określenia, że w odniesieniu do konkretnej dostawy towarów lub świadczenia usług mamy do czynienia z podatnikiem podatku VAT jest stwierdzenie, że prowadzi on działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy.

Istota umowy pożyczki została zawarta w art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r., poz. 1740 ze zm.). Zgodnie z ww. przepisem – przez umowę pożyczki, dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W wyniku spełnienia świadczenia przez dającego pożyczkę, określone przedmioty majątkowe stają się własnością biorącego pożyczkę. Zasilają one jednak tylko czasowo majątek biorącego pożyczkę, który obowiązany jest do zwrotu, tj. do przeniesienia na drugą stronę własności tej samej ilości pieniędzy albo rzeczy tego samego rodzaju.

Czynności polegające na udzielaniu pożyczek pieniężnych podlegających oprocentowaniu stanowią odpłatne świadczenie usług i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie bowiem pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet, gdy te czynności nie znajdują się w jej zakresie przedmiotowym.

W efekcie, udzielenie pożyczki stanowi świadczenie na rzecz innego podmiotu, polegające na udostępnianiu kapitału na wskazany w umowie okres. Czynność udzielenia pożyczki w zamian za wynagrodzenie w postaci odsetek lub prowizji z tytułu korzystania z cudzego kapitału traktowana jest jako świadczenie usług.

Z opisu sprawy wynika, że Spółka w ramach swojej działalności gospodarczej świadczy usługi finansowe, w szczególności w zakresie udzielania pożyczek, pośrednictwa w udzielaniu kredytów i pożyczek przez banki, obrotu wierzytelnościami. Spółka wykonuje czynności z powyższego zakresu na rzecz banków, jednostek samorządu terytorialnego oraz na rzecz pomiotów z nimi powiązanych, takich jak spółki komunalne (dalej łącznie i osobno określane jako: „JST”).

Spółka sprzedaż usług scharakteryzowała w grupach.

GRUPA 1 - udzielanie pożyczek pieniężnych JST na podstawie zawieranej z nimi umowy pożyczki (stan faktyczny)

Spółka udziela pożyczek JST na podstawie zawartej z nimi umowy pożyczki. Zwykle umowy te są zawierane w ramach negocjacji warunków umowy pożyczki lub w wyniku konkursu ofert przeprowadzonego przez JST w trybie poza przepisami ustawy z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych (dalej: „UZP”). W oparciu o niniejsze umowy Spółka staje się wierzycielem JST z tytułu:

należności głównej udzielonej pożyczki,
przyszłych należności ubocznych w postaci umownych odsetek. Wartość odsetek jest ustalana w wymiarze kwoty głównej pożyczki pozostałej do spłaty na dzień płatności odsetek pomnożonej przez sumę ustalonej wartości procentowej WIBOR (stawka zmienna) i marży Spółki (wartość stała) podzieloną przez 365 i pomnożoną przez liczbę dni w danym okresie odsetkowym.
prowizji od udzielonej pożyczki w określonej kwocie.

Wnioskodawca traktuje należne jemu wynagrodzenie z tytułu prowizji jako podlegające zwolnieniu z VAT.

wyszukuje JST, dla których uzyskanie długoterminowej pożyczki jest dogodnym sposobem na pozyskanie środków finansowych z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych (droższych) zobowiązań lub pokrycie planowanego deficytu,
gromadzi i analizuje dokumentację pozwalającą ocenić zdolność kredytową dłużnika,
występuje do Banku z propozycją odkupu wierzytelności jaka zostanie wykreowana w wyniku udzielenia pożyczki, przedstawiając planowaną strukturę wierzytelności oraz informacje o dłużniku, a także przekazuje dokumentację prawno-finansową dłużnika, pozwalającą na ocenę przez Bank zdolności kredytowej,
negocjuje warunki udzielenia pożyczki oraz jej spłaty przez JST, a jeżeli udzielenie pożyczki wymaga złożenia oferty i udziału w konkursie zorganizowanym przez dłużnika, Spółka składa taką ofertę w konkursie,
zawiera umowę pożyczki z dłużnikiem i odbiera od niego dokumenty zabezpieczenia,
zawiera z Bankiem umowę cesji wierzytelności z tytułu zawartej pożyczki i wydaje jemu dokumenty zabezpieczenia,
reguluje płatność (kwotę pożyczki) na rzecz dłużnika zgodnie z umową pożyczki, wystawia JST fakturę z tytułu prowizji za udzielenie pożyczki,
reguluje płatność na podstawie faktury wystawionej przez Bank i tytułu wykupu od Spółki wierzytelności,
wystawia do Banku faktury z tytułu wynagrodzenia za wykreowanie i przelew wierzytelności wobec JST spełniającej oczekiwania „jakościowe” pod względem osoby dłużnika i jego zdolności kredytowej oraz struktury samego długu, w ustalonej z Bankiem wysokości (tzw. porozumienie wykonawcze) stanowiącej udział Spółki w marży odsetkowej spłacanego długu.

W ramach sprzedaży usług scharakteryzowanych w GRUPIE 1 wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą w pierwszej kolejności wskazania, czy świadczenie usług udzielania przez Wnioskodawcę pożyczek na rzecz JST, mieszczących się w Grupie 1, podlega zwolnieniu z VAT (pytanie nr 1).

Z uwagi na przedstawiony opis sprawy oraz wskazane wyżej przepisy należy stwierdzić, że wykonywane przez Wnioskodawcę - pożyczkodawcę czynność, polegająca na udzielaniu oprocentowanych pożyczek na rzecz JST, spełnia przesłanki uznania tej czynności za podlegającą opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości, celu czy statusu nabywcy. Udzielanie pożyczki przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzące obowiązki w podatku od towarów i usług. Udzielenie pożyczki stanowi świadczenie polegające na udostępnieniu kapitału na wskazany w umowie okres czasu.

W konsekwencji, na podstawie powołanych powyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, czynności udzielania przez Wnioskodawcę - pożyczkodawcę oprocentowanych pożyczek JST, stanowiły odpłatne świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy i podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na mocy przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że czynności mogą być opodatkowane podatkiem od towarów i usług lub korzystać ze zwolnienia z tego podatku.

Zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy – zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Zatem skoro z powołanego wyżej przepisu art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy wynika, że zwalnia się od podatku usługi w zakresie udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, to należy stwierdzić, że wskazana we wniosku usługa udzielenia pożyczek przez Wnioskodawcę stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, przy czym czynność ta korzysta ze zwolnienia od tego podatku w oparciu o ww. przepis.

W konsekwencji, czynności udzielania przez Wnioskodawcę pożyczek na rzecz JST, jako odpłatne świadczenie usług, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy, stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT, jednak z uwagi na fakt, że powyższe usługi mieszczą się w zakresie czynności, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy – to tym samym korzystają ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie ww. przepisu.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania 1 jest prawidłowe.

W dalszej kolejności Wnioskodawca powziął wątpliwość czy świadczenie usług na rzecz Banku mieszczące się w Grupie 1, z tytułu których Spółka otrzymuje od Banku wynagrodzenie związane z cesją wierzytelności z umowy pożyczki i ich dalszą obsługą przez dłużnika na rzecz Banku, podlega zwolnieniu z VAT (pytanie nr 2).

Wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.), dalej zwany: Kodeksem cywilnym, zaś podstawą do dokonania cesji wierzytelności jest art. 509 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 509 § 1 Kodeksu cywilnego, wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki – art. 509 § 2 Kodeksu cywilnego.

Stosownie do art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego, umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Istotą przelewu wierzytelności jest umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na mocy której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności, prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw.

Celem i skutkiem przelewu jest przejście wierzytelności na nabywcę. W wyniku przelewu przechodzi na nabywcę ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki go wiązał z dłużnikiem. Wierzytelność przechodzi na nabywcę w takim stanie, w jakim była w chwili zawarcia umowy o przelew, a więc ze wszystkimi związanymi z nią prawami i brakami (np. przedawnieniem).

Z powyższego wynika, że przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności, które następuje na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, jest skutkiem rozporządzania tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz zbywcy wierzytelności (cedenta). Spełnienie świadczenia wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Wskazać przy tym należy, że w przypadku zbycia wierzytelności o świadczeniu usług można mówić jedynie w odniesieniu do nabywcy tych wierzytelności. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usługi dochodzi już w momencie samego nabycia tej wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też w celu dalszej jej odsprzedaży. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne wykorzystanie do celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi, nie zaś o istocie czynności prawnej jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Usługą jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych.

Jak wskazano w treści wniosku, w zakresie usług scharakteryzowanych w Grupie 1, po zawarciu umowy pożyczki i wydaniu dokumentu zabezpieczenia przez JST (np. w postaci weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wekslową), Spółka dokonuje odpłatnej cesji wierzytelności na rzecz Banku w zakresie kwoty głównej pożyczki i przyszłych należności odsetkowych. W ramach przenoszenia praw do przedmiotowych wierzytelności na Bank, Spółka dokonuje ich przelewu na podstawie art. 509 i dalszych ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Niezależnie od odpłatności z tytułu nabycia przez Bank od Spółki wierzytelności wobec JST, Bank zobowiązuje się regulować na rzecz Spółki (cedenta) kwotę wynagrodzenia stanowiącą udział Spółki w przyszłych należnościach odsetkowych przysługujących Bankowi od JST.

Należy w tym miejscu wskazać, że czynności zbycia wierzytelności nie można uznać za dostawę towaru w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się dyspozycji ar. 2 pkt 6 ustawy, określającego co należy rozumieć na potrzeby podatku od towarów i usług pod pojęciem towaru. Zbycie wierzytelności nie stanowi również świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, ponieważ jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi).

Jak wyżej wskazano w przypadku zbycia wierzytelności własnych o świadczeniu usług można mówić jedynie w odniesieniu do nabywcy wierzytelności. Przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności – niezależnie od tego, czy jest to wierzytelność własna, czy nabyta – jest skutkiem rozporządzenia tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności.

Bez znaczenia pozostaje fakt, że przedmiotem umów zawieranych między Spółką a Bankiem są zobowiązania uznane przez dłużnika i wolne od wad prawnych, które są zobowiązaniami o przyszłych terminach zapadalności, czyli takie których pierwotny termin płatności nastąpi w dokładnie określonym terminie przyszłym i w dokładnie określonej kwocie. Dłużnikiem są podmioty o wiarygodności porównywalnej ze Skarbem Państwa (jednostki samorządu) dodatkowo badane pod kątem ich sytuacji prawno-finansowej przez Bank (ocena zdolności). Ponadto jest to kategoria dłużników nie mających zdolności upadłościowej. Przedmiotem cesji są zatem wysokiej jakości wierzytelności a przelew praw na Bank ma charakter definitywny i pozbawiony prawa regresu do zbywcy.

Wnioskodawca w tej sytuacji nie świadczy żadnych usług na rzecz Banku, bowiem przedmiotem transakcji w analizowanym przypadku są prawa i obowiązki wynikające z wcześniej zawartej umowy pożyczki pomiędzy Spółka a JST, w konsekwencji której dochodzi do zawarcia z bankiem umowy cesji wierzytelności własnych dotyczącej kwoty głównej pożyczki i przyszłych należności odsetkowych. Otrzymywane odsetki po dokonaniu zbycia wierzytelności stanowią dla Wnioskodawcy wynagrodzenie z tytułu zbycia wierzytelności własnych Wnioskodawcy.

W konsekwencji, transakcja, której przedmiotem jest zbycie wierzytelności nie wypełnia przesłanek wynikających z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy w związku z czym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania 2, iż wynagrodzenie, jakie Spółka otrzymuje od Banku z tytułu usługi mieszczącej się w Grupie 1 stanowi obrót podlegający zwolnieniu z VAT, jest nieprawidłowe.

Z opisu zdarzenia przyszłego, wynika, że Wnioskodawca wykonywać będzie również usługi pośrednictwa na rzecz Banku w zakresie udzielania przez Bank pożyczek na rzecz JST (Grupa 2).

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii czy świadczenie usług pośrednictwa na rzecz Banku w zakresie usług udzielania pożyczek przez Bank na rzecz JST, mieszczące się w Grupie 2, będzie podlegać zwolnieniu z VAT.

Zarówno w treści ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewiduje dla niektórych czynności obniżone stawki podatku albo zwolnienie od podatku.

Jak wskazano wcześniej, zakres i zasady zwolnienia od podatku od towarów i usług dostawy towarów lub świadczenia usług zostały określone m.in. w art. 43 ustawy.

Sprecyzowanie przepisów regulujących zwolnienie od podatku od towarów i usług dla usług finansowych ma na celu zapewnienie jednolitego stosowania tego zwolnienia w odniesieniu do rynku wspólnotowego, jak również zapewnienie spójności przepisów dotyczących podatku od towarów i usług z przepisami krajowymi regulującymi funkcjonowanie rynku finansowego.

Powyższe zwolnienia uregulowane zostały w ustawie o podatku od towarów i usług wskutek implementacji odpowiednich przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Zgodnie z regulacją zawartą w art. 135 ust. 1 lit. b Dyrektywy 2006/112/WE Rady, Państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę.

Z treści powołanego wyżej art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy, stanowiącego implementację regulacji unijnych w tym zakresie, wyraźnie wynika, że intencją ustawodawcy było objęcie zwolnieniem usług udzielania kredytów i pożyczek pieniężnych, zarówno tych wykonywanych przez banki, jak również świadczonych przez inne podmioty pośredniczące w ich udzielaniu. Należy stwierdzić, że wymienione zwolnienie ma charakter przedmiotowy, gdzie przede wszystkim istotną przesłanką do skorzystania ze zwolnienia jest rodzaj świadczonej usługi – cechy, które ją wyróżniają. Ustawodawca szczególny nacisk położył na stronę przedmiotową, nie dokonując zawężenia omawianego zwolnienia wyłącznie do określonej grupy podmiotów.

Pogląd taki potwierdza orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C-2/95 pomiędzy Sparekassernes Datacenter (SDC) a Skatteministeriet (Dania), w którym Trybunał stwierdził, że: „zwolnienie dotyczące usług finansowych nie jest uzależnione od tego, czy usługa jest wykonywana przez instytucję, która wstępuje w prawny związek z końcowym odbiorcą. Fakt, że dana transakcja jest wykonywana przez osobę trzecią, ale z punktu widzenia końcowego odbiorcy wydaje się być usługą wykonywaną przez bank, nie wyklucza objęcia jej zwolnieniem”. Można zatem stwierdzić, że wg TSUE, usługa finansowa świadczona przez podmiot trzeci nie traci przymiotu takiej usługi.

Podkreślenia wymaga, że pojęcia używane do oznaczania zwolnień, o których mowa w art. 43 ustawy, winny być interpretowane w sposób ścisły, gdyż zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatek od towarów i usług pobierany jest od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika. Zwolnienia stanowią pojęcia autonomiczne prawa wspólnotowego, które mają na celu uniknięcie rozbieżności pomiędzy państwami członkowskimi w stosowaniu systemu VAT i które należy sytuować w ogólnym kontekście wspólnego systemu VAT.

Należy zauważyć, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie zawierają definicji „pośrednictwa” w świadczeniu usług finansowych. Natomiast zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego (...), przez pośrednictwo rozumie się „działalność osoby trzeciej mającą na celu porozumienie się między stronami lub załatwienie jakichś spraw dotyczących obu stron; kojarzenie kontrahentów w transakcjach handlowych oraz umożliwianie kontaktu uczestnikom rynku pracy”.

Pośrednictwo obejmuje zatem czynności dokonywane w imieniu oraz na rzecz innego podmiotu gospodarczego, w wyniku których dochodzi do zawarcia transakcji między tym przedsiębiorcą a podmiotem trzecim. Działanie „w imieniu” oznacza działanie z czyjegoś upoważnienia, w zastępstwie kogoś, natomiast działanie na czyjąś korzyść oznacza działanie dla kogoś, dla czyjegoś dobra.

W celu rozstrzygnięcia, co w świetle ww. przepisów prawa podatkowego należy rozumieć pod pojęciem „pośrednictwa”, warto odnieść się do wyroku w sprawie C-453/05 Volker Ludwig przeciwko Finanzamt Luckenwalde, w której TSUE stwierdził, że: „(…) pośrednictwo stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować między innymi wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, kontaktowanie się z drugą stroną i negocjowanie w imieniu i na rzecz klienta warunków świadczeń wzajemnych, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem pojęcie pośrednictwa nie wymaga koniecznie, aby pośrednik działający jako subagent agenta głównego kontaktował się bezpośrednio z dwiema stronami umowy, aby negocjować wszystkie klauzule, jednakże pod warunkiem że jego działalność nie ogranicza się do zobowiązania do wykonania części czynności faktycznych związanych z umową”.

Natomiast w wyroku z dnia 13 grudnia 2001 r. w sprawie C-235/00 Commissioners of Customs & Excise przeciwko CSC Financial Services Ltd. Trybunał orzekł, że pojęcie pośrednictwa obejmuje działalność wykonywaną przez osobę pośredniczącą, która nie jest stroną umowy dotyczącej produktu finansowego i której działalność różni się od typowych świadczeń umownych wykonywanych przez strony tych umów. W istocie pośrednictwo stanowi usługę świadczoną na rzecz strony umowy, za którą wypłaca ona wynagrodzenie jako za odrębną działalność pośrednictwa. Działalność ta może obejmować m.in. wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, kontaktowanie się z drugą stroną i negocjowanie w imieniu i na rzecz klienta warunków świadczeń wzajemnych. Celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. TSUE w orzeczeniu tym uznał, że znaczenie słowa „negocjacje”, w kontekście art. 13 część B lit. d pkt 5 VI Dyrektywy odnosi się „do działalności pośrednika, który nie przyjmuje roli którejkolwiek ze stron umowy dotyczącej produktu finansowego oraz którego działalność polega na czymś innym, niż świadczenie usług wchodzących w zakres umowy, typowo wykonywanych przez strony takich umów. Negocjacje stanowią usługę świadczoną na rzecz strony umowy oraz są wynagradzane przez nią, polegającą na jednoznacznie określonym akcie mediacji. Mogą one polegać m.in. na wskazywaniu odpowiednich możliwości zawarcia takiej umowy, nawiązywanie kontaktu z drugą stroną lub negocjowanie, w imieniu i na rzecz klienta, warunków płatności, jakich ma dokonać jedna ze stron. Celem negocjacji jest zatem wykonanie wszystkich czynności niezbędnych w celu zawarcia przez dwie strony umowy, przy jednoczesnym braku jakiegokolwiek własnego zaangażowania negocjatora określonego w warunkach umowy.

Zatem, zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, usługa pośrednictwa finansowego powinna stanowić:

usługę świadczoną na rzecz strony transakcji finansowej, za którą strona ta wypłaca wynagrodzenie,
z punktu widzenia nabywcy usługi finansowej usługi świadczone przez pośrednika powinny stanowić element usługi finansowej,
celem jest dążenie do zawarcia umowy (przy czym, pośrednik nie ma żadnego interesu, co do treści umowy),
usługa pośrednictwa nie może mieć charakteru wyłącznie wykonywania czynności faktycznych związanych z umową (nie może to być np. wyłącznie udostępnianie informacji stronom transakcji finansowej).

W konsekwencji, żeby uznać daną działalność za pośrednictwo, konieczne jest aby pośrednik wykonał przynajmniej niektóre z czynności:

wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia umowy,
uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę,
prowadzenie negocjacji polegających na jednoznacznie określonym akcie mediacji,
nawiązywanie kontaktu z drugą stroną lub negocjowanie w imieniu i na rzecz klienta warunków płatności, jakich ma dokonać jedna ze stron.

Nie oznacza to, że pośrednik nie może wykonywać dodatkowych czynności, jednakże aby czynności te można było zaliczyć do czynności pośredniczących konieczne jest, aby wywoływały skutek lub miały na celu wywołanie skutku dla wszystkich stron transakcji, innymi słowy konieczne jest, aby skutek tych czynności znalazł odzwierciedlenie w zawartej umowie pomiędzy stronami.

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że w ramach usługi świadczonej przez Wnioskodawcę na rzecz Banku (GRUPA 2), Spółka będzie:

wyszukiwać JST, dla których uzyskanie długoterminowej pożyczki jest dogodnym sposobem na pozyskanie środków finansowych z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań lub pokrycie deficytu,
weryfikować dane JST, w szczególności tożsamość osób je reprezentujących,
przekazywać JST informacje o produkcie Banku,
informować JST o ryzykach związanych z zawarciem umowy z Bankiem, prawie odstąpienia od umowy,
gromadzić dokumentację prawno-finansową pozwalającą ocenić zdolność kredytową dłużnika,
występować do Banku z propozycją udzielenia pożyczki dla JST, przedstawiając planowaną strukturę wierzytelności oraz informacje o dłużniku i przekazywać do Banku dokumentację dłużnika pozwalającą na ocenę w zakresie jego zdolności kredytowej,
uczestniczyć w negocjacjach warunków udzielenia pożyczki oraz jej spłaty przez JST, a jeżeli udzielenie pożyczki wymaga złożenia przez Bank oferty i udziału w konkursie zorganizowanym przez dłużnika, czuwać nad terminowym i kompletnym działaniem Banku w tym zakresie,
ustalać termin i sposób zawarcia umowy pożyczki przez Bank kontaktując się z JST,
na bieżąco przekazywać wszelkie pytania i wzorce dokumentacji dla dłużnika, jeżeli takie jest życzenie ze strony Banku,
wystawiać do Banku faktury za pośrednictwo w zawarciu przez Bank umowy pożyczki z JST, spełniającej oczekiwania „jakościowe” pod względem osoby dłużnika i jego zdolności kredytowej oraz struktury samego długu, w ustalonej z Bankiem wysokości (tzw. porozumienie wykonawcze) stanowiącej udział Spółki w marży odsetkowej spłacanego długu. Warunkiem otrzymania wynagrodzenia przez Spółkę będzie prawidłowa obsługa długu przez dłużnika. Wynagrodzenie przysługiwać będzie Spółce od Banku w terminach płatności odsetek przez dłużnika i przez uzgodniony okres spłaty pożyczki pod warunkiem prawidłowej obsługi długu przez zobowiązanego.

Oceniając powyższe okoliczności sprawy na tle powołanych regulacji prawnych należy stwierdzić, że w związku z powyższym, wykonywane czynności będą stanowiły odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy.

Jednocześnie należy zgodzić się z Wnioskodawcą, że wskazane usługi stanowią usługi pośrednictwa finansowego. Z opisu sprawy wynika bowiem, że świadczone przez Spółkę usługi spełniają przedstawione wyżej przesłanki wynikające z orzecznictwa TSUE dla uznania ich za usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy.

Z opisu sytuacji wynika, że Wnioskodawca wyszukuje JST, dla których uzyskanie długoterminowej pożyczki jest dogodnym sposobem na pozyskanie środków finansowych z przeznaczeniem na spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań lub pokrycie deficytu.

Czynności wykonywane przez Wnioskodawcę nie będą ograniczać się wyłącznie do dopełnienia formalności administracyjnych związanych z umową (np. wyłącznie do udostępniania informacji stronom transakcji finansowej), ale będą obejmować m.in. uczestniczenie w negocjacjach warunków udzielenia pożyczki oraz jej spłaty przez JST, a jeżeli udzielenie pożyczki wymaga złożenia przez Bank oferty i udziału w konkursie zorganizowanym przez dłużnika, Wnioskodawca czuwać będzie nad terminowym i kompletnym działaniem Banku w tym zakresie. Jednocześnie Wnioskodawca nie jest stroną umowy zawieranej pomiędzy JST a Bankiem.

Z uwagi na powołane przepisy prawa oraz orzecznictwo TSUE w kontekście przedstawionych okoliczności sprawy, należy stwierdzić, że Wnioskodawca zamierzając wykonywać ww. czynności mające na celu doprowadzenie do zawarcia przez Bank umowy pożyczki z JST, świadczy usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania pożyczek pieniężnych, określonych w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług. Tym samym usługi te korzystają ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie ww. przepisu.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 3 jest prawidłowe.

Z treści wniosku wynika też, że Wnioskodawca świadczy również czynności opisane w Grupie 3 - pośrednictwo na rzecz Banku w zakresie udzielania przez Bank kredytów na rzecz JST (stan faktyczny). W ramach usług opisanych w tej grupie Spółka wykonuje czynności mające na celu doprowadzenie do zawarcia przez Bank umowy kredytu z JST.

W związku z tym Wnioskodawca wykonuje następujące czynności:

przedstawia Bankowi projekt przedsięwzięcia polegającego na przygotowaniu oraz finalnie złożeniu przez Bank oferty kredytowania wytypowanego przez Spółkę JST z terenu całego kraju, zawierający określenie JST, wartość kredytu i informacje o strukturze jego spłaty, przeznaczenie kredytu, syntetyczne dane związane z sytuacją finansową JST w ujęciu historycznym i aktualnie, gromadzi i przekazuje dokumentację prawno-finansową pozwalającą Bankowi na szczegółową ocenę zdolności kredytowej JST,
w przypadku, gdy z uwagi na wysokość kredytu Bank nie jest w stanie samodzielnie złożyć oferty kredytowania JST, Spółka występuje do wybranych banków z propozycją udziału w konsorcjum bankowym w którym Bank współpracujący ze Spółką może pełnić rolę lidera konsorcjum. W tym zakresie Spółka przedstawia w/w bankom oczekiwane warunki ich zaangażowania w realizację projektu (kwota, struktura spłaty, wysokość marży). W przypadku zainteresowania w/w banków takim uczestnictwem, Spółka informuje Bank o wynikach swoich działań, co umożliwia Bankowi wystosowanie do wskazanych przez Spółkę banków formalnego zaproszenia do udziału w konsorcjum i w dalszej kolejności, prowadzenia czynności w kierunku zawarcia porozumienia konsorcjalnego,
Spółka przekazuje w ustalonym zakresie bankom - uczestnikom konsorcjum informacje i dokumenty pozwalające na samodzielną ocenę zdolności kredytowej JST i podjęcie decyzji o przystąpieniu do konsorcjum,
Wnioskodawca kontaktuje się z przedstawicielem JST w kwestii planowanego terminu ogłoszenia dla postępowania w sprawie zamówienia publicznego na udzielenie kredytu,
Spółka informuje Bank o otwarciu postępowania w sprawie zamówienia publicznego na udzielenie kredytu dla JST oraz wskazuje dostępność do dokumentacji przetargowej,
w ramach postępowania przetargowego Spółka śledzi treść pytań i wniosków kierowanych przez potencjalnych oferentów, stara się zidentyfikować ich pochodzenie pod kątem ewentualnej korekty cenowej w ofercie przygotowywanej przez Bank (konsorcjum),
Spółka informuje Bank o wszelkich zmianach Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia dokonanych w trakcie postępowania przetargowego przez JST i w zakresie zmiany terminu dla złożenia oferty, a także może zwracać się do zamawiającego z pytaniami i wnioskami dotyczącymi toczącego się postępowania i jego przedmiotu,
w przypadku wyboru oferty Banku jako najkorzystniejszej w postępowaniu na udzielenie kredytu, ustala z JST termin i sposób zawarcia umowy kredytowej z Bankiem, może także uczestniczyć przy zawarciu tej umowy jeżeli tego oczekuje Bank.

Wątpliwość Wnioskodawcy budzi kwestia czy świadczenie usług pośrednictwa na rzecz Banku w świadczeniu usług udzielania kredytów przez Bank na rzecz JST, mieszczące się w Grupie 3, podlega zwolnieniu z VAT (pytanie nr 4).

Oceniając powyższe okoliczności sprawy na tle powołanych regulacji prawnych należy stwierdzić, że w związku z powyższym, w tej sytuacji wykonywane czynności będą stanowiły odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy.

Odwołując się zaś do przepisów zacytowanych wyżej oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kontekście przedstawionych czynności świadczonych w Grupie 3 należy stwierdzić, że świadczone przez Spółkę usługi spełniają przedstawione wyżej przesłanki wynikające z orzecznictwa TSUE dla uznania ich za usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy, bowiem czynności wykonywane przez Wnioskodawcę w tej grupie również nie będą ograniczać się wyłącznie do dopełnienia formalności administracyjnych związanych z umową (np. wyłącznie do udostępniania informacji stronom transakcji finansowej), ale będą obejmować m.in. w przypadku wyboru oferty Banku jako najkorzystniejszej w postępowaniu na udzielenie kredytu, ustalanie z JST terminu i sposobu zawarcia umowy kredytowej z Bankiem, z możliwością uczestniczenia przy zawarciu tej umowy jeżeli tego oczekuje Bank. Jednocześnie Wnioskodawca nie jest stroną umowy zawieranej pomiędzy JST a Bankiem.

Wnioskodawca przedstawia Bankowi projekt przedsięwzięcia polegającego na przygotowaniu oraz finalnie złożeniu przez Bank oferty kredytowania wytypowanego przez Spółkę JST z terenu całego kraju, zawierający określenie JST, wartość kredytu i informacje o strukturze jego spłaty, przeznaczenie kredytu, (…), a ponadto w przypadku, gdy z uwagi na wysokość kredytu Bank nie jest w stanie samodzielnie złożyć oferty kredytowania JST, Spółka występuje do wybranych banków z propozycją udziału w konsorcjum bankowym w którym Bank współpracujący ze Spółką może pełnić rolę lidera konsorcjum.

Natomiast wynagrodzenie Spółki ustalane jest jako procentowy udział Spółki w marży oprocentowania kredytu płaconego przez JST. Płatność wynagrodzenia dla Spółki jest uzależniona od istnienia zobowiązania kredytowego JST i jego prawidłowej obsługi przez dłużnika, czyli przysługuje Spółce, jak wynika z opisu sprawy, z reguły do dnia całkowitej spłaty kredytu przez kredytobiorcę.

Zatem Wnioskodawca wykonując czynności mające na celu doprowadzenie do zawarcia przez Bank umowy kredytu z JST, świadczy usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania pożyczek pieniężnych, określonych w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku od towarów i usług. Tym samym usługi te korzystają ze zwolnienia od podatku VAT.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 4 jest prawidłowe.

Kolejną Grupą, dla której Wnioskodawca świadczy usługi, to Grupa 4 – w której Wnioskodawca działa na rzecz JST w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego (stan faktyczny).

W tej grupie Wnioskodawca wykonuje usługi na rzecz JST polegające na pozyskaniu dla klienta finansowania, w szczególności w formie pożyczki lub kredytu. Chodzi tu o następujące czynności:

wyszukiwanie, aranżowanie i przedstawianie JST oferty instytucji finansowej (Banku) w zakresie udzielenia JST finansowania w ustalonej formie,
gromadzenie, przekazywanie i udostępnianie Bankowi wszelkich posiadanych informacji oraz dokumentów niezbędnych do podjęcia przez Bank decyzji w sprawie finansowania JST,
w razie konieczności, przygotowanie wniosku kredytowego JST do Banku wraz z załącznikami na formularzach przekazanych przez Bank,
monitorowanie przebiegu związanych z finansowaniem postępowań w sprawie udzielenia zamówienia publicznego, konkursów ofert, negocjacji organizowanych przez JST, a także treści dokumentów występujących w ramach wymienionych procedur, jeżeli takie postępowania zostały uruchomione przez JST zgodnie z prawem zamówień publicznych,
organizowanie i udział w kontaktach JST z Bankiem, jeżeli wymagają tego okoliczności współpracy i taka jest wola Banku.

Wątpliwość Wnioskodawcy budzi czy świadczenie usług pośrednictwa na rzecz JST w zakresie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego, mieszczące się w Grupie 4, podlega zwolnieniu z VAT.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca w związku z realizacją opisanych działań na rzecz JST w procesie pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego, uprawniony jest do otrzymania wynagrodzenia za usługi prowadzące do zawarcia umowy pomiędzy JST a Bankiem i uruchomieniem finansowania na rzecz JST.

W związku z powyższym, w tej sytuacji wykonywane czynności będą stanowiły odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy.

W ocenie Organu, działalność którą prowadzi Wnioskodawca również dla tej Grupy spełnia powyższe warunki dotyczące wykonywania czynności pośrednictwa, tym samym usługa wykonywana przez Wnioskodawcę może być uznana za pośrednictwo w świadczeniu usług określonych w art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy. Jak wynika z okoliczności sprawy, istotą świadczonych przez Wnioskodawcę usług jest pośredniczenie w zawarciu umowy pomiędzy JST a Bankiem. Wnioskodawca na podstawie umowy wykonuje określone czynności faktyczne i prawne, które każdorazowo mają doprowadzić do zawarcia umowy na dany produkt finansowy pomiędzy JST a Bankiem. Wnioskodawca otrzymuje wynagrodzenie za doprowadzenie do zawarcia umowy JST a Bankiem. Wnioskodawca nie ma żadnego interesu w treści umowy zawieranej przez klienta, ani nie jest jej stroną. Efektem działań podejmowanych przez Zainteresowanego jest pozyskanie dla Klienta finansowania, doprowadzenie do skojarzenia Klienta z Bankiem w celu zawarcia umowy oraz prowadzenie niezbędnych czynności, aby dwie strony zawarły umowę. Opisane usługi nie mają wyłącznie charakteru wykonywania czynności administracyjnych związanych z umową.

Biorąc zatem pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, że przedstawione w opisie sprawy wynikające z Umowy usługi świadczone przez Wnioskodawcę w Grupie 4, polegające na doprowadzeniu do zawarcia między JST a Bankiem, celem pozyskania pożyczki lub kredytu bankowego korzystają ze zwolnienia z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT, jako usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania nr 5 jest prawidłowe.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej). Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przypisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193 ze zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postepowaniu przed sądami administracyjnymi - (Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy). W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP.

Zgodnie z art. 57a ww. ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinie zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się do błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawą.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

¹ Tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 1740 ze zmianami, dalej: „Kodeks cywilny”.

² Takie podejście prezentuje Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w wydanych interpretacjach indywidualnych, cytowany fragment wywodzi się z interpretacji indywidualnej z 16.01.2019 r., sygn. 0114- KDIP4.4012.790.2018.1.AKO.

³https://sjp.pwn.pl/szukaj/pośrednictwo.html.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin