Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0115-KDIT2-2.4011.491.2018.2.HD
z 26 lutego 2019 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 11 grudnia 2018 r. (data wpływu 14 grudnia 2018 r.), uzupełnionym w dniu 8 lutego 2019 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia od opodatkowania wypłaconego na podstawie polisy jednorazowego, zwaloryzowanego świadczenia – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 14 grudnia 2018 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek, uzupełniony w dniu 8 lutego 2019 r., o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia od opodatkowania wypłaconego na podstawie polisy jednorazowego, zwaloryzowanego świadczenia.

We wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujący stan faktyczny.

Renta odroczona to jeden z rodzajów dawnych polis ubezpieczeniowych zawieranych w okresie PRL-u w latach 70 i 80 przez obywateli z X., który w tamtym okresie był państwową jednostką organizacyjną.

Jednym z następców prawnych tamtej jednostki jest X. S.A., który dziś jest zobowiązany do wypłaty świadczeń z zawieranych w okresie PRL-u umów ubezpieczeniowych.

Jedną z tego rodzaju umów, zresztą umową dość popularną w swoim czasie, była tzw. polisa ubezpieczeniowa renty odroczonej, która później była zamieniana na rentę natychmiast płatną.

Zgodnie z taką umową, oprócz renty dla osoby ubezpieczonej oraz innego rodzaju świadczeń wynikających z polisy, X. był zobowiązany do wypłaty na rzecz innej osoby niż ubezpieczony, czyli na rzecz uposażonego – jednorazowego świadczenia pośmiertnego w wysokości wpłaconych przez ubezpieczonego składek. Uposażonym – zgodnie z umową polisy – zostawała najczęściej osoba najbliższa ubezpieczonemu.

Pojawił się jednak duży problem. Od lat 70-tych XX w. doszło do istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza, a na przełomie lat 80-tych i 90-tych miała miejsce hiperinflacja (sięgająca 1.395%, np. jajko kosztowało 2.200zł, a kilogram szynki 128.000 zł). Skutkiem hiperinflacji był drastyczny spadek siły nabywczej pieniądza. Dodatkowo ustawa o denominacji złotego, która weszła w życie dnia 1 stycznia 1995 r. spowodowała, że środki zgromadzone na polisach ubezpieczeń rent odroczonych i natychmiast płatnych drastycznie stopniały po zastosowaniu przelicznika: 1 nowy złoty = 10.000 starych złotych. Dla przykładu nominalna wartość składek wpłaconych przez matkę Wnioskodawczyni wyniosła po denominacji 50 zł, zamiast 500.000 starych złotych wpłaconych w latach 70-tych XX w.

X. ustalając obecnie wysokość świadczenia należnego uposażonemu (np. z powodu śmierci osoby, która zawarła umowę ubezpieczenia) stosuje przelicznik niemający realnego odniesienia do rzeczywistej wartości wpłaconych środków. Działanie takie prowadzi do sytuacji, w której kilkudziesięcio- a nawet kilkusettysięczne składki ubezpieczeniowe wpłacone przez ubezpieczonego skutkują zaledwie kilkutysięcznym świadczeniem wypłacanym dobrowolnie przez X. S.A. na rzecz uposażonego. W takiej sytuacji musi znaleźć zastosowanie instytucja sądowej waloryzacji świadczenia, z której zresztą Wnioskodawczyni osobiście skorzystała. Nie może być bowiem tak, że ryzyko utraty wartości pieniądza w czasie, a co za tym idzie zmniejszenie świadczenia, ponosi tylko i wyłączenie uprawniony, mimo że to ubezpieczyciel jest silniejszą stroną tego stosunku zobowiązaniowego.

Za stanowiskiem takim przemawiają względy społeczne oraz charakter zobowiązania. Osoba, której należy się wypłata od ubezpieczyciela najczęściej jest osobą fizyczną, która została zabezpieczona przez swojego bliskiego na wypadek jego śmierci gwarantowaną kwotą świadczenia pośmiertnego (nie mając informacji i wiedzy na temat spadku wartości pieniądza w czasie). Ubezpieczyciel zaś jest profesjonalnym podmiotem świadczącym usługi ubezpieczeniowe komercyjnie i czerpiącym z tego tytułu korzyści majątkowe. Owa niewspółmierność środków i możliwości, jakie mogą zainwestować obydwie strony w należyte przewidywanie zmian w stosunkach społecznych oraz fakt, iż ubezpieczony uposażając osobę bliską działał w zaufaniu do państwowej jednostki organizacyjnej jaką był wówczas Zakład Ubezpieczeń powoduje, że wyważony rozkład ryzyka to taki, w którym jego ciężar ponosi w większej mierze ubezpieczyciel niż ubezpieczony. Przykładowo za wpłacona w latach 70-tych lub 80-tych sumę 100 tys. zł, stanowiącą równowartość ówczesnego samochodu, dziś X. oferuje kwoty kilku tysięcy złotych.

Warto wspomnieć, że w 1972 r., kiedy matka Wnioskodawczyni zaczęła opłacać polisę, średnie wynagrodzenie w Polsce wynosiło 2.509 zł, a w 1977 r., gdy wpłacono ostatnią składkę – średnie wynagrodzenie wynosiło 4.596 zł, czyli dość podobnie jak współcześnie.

Matka Wnioskodawczyni zgromadziła na polisie nominalnie 500.000 zł, a X. S.A. wypłaciło Wnioskodawczyni dobrowolnie jedynie 30.945,04 zł jednorazowego świadczenia pośmiertnego.

Oczywiście ciężko jest na drodze polubownej uzyskać od X. S.A. świadczenia w należnej wysokości (o czym się przekonała się Wnioskodawczyni składając reklamację od przyznanej jej kwoty jednorazowego świadczenia pośmiertnego) i bardzo często jest tak, że dopiero sądowa waloryzacja odnosi pożądany skutek i z tego ostatniego rozwiązania osobiście skorzystała Wnioskodawczyni.

Na szczęście możliwość waloryzacji tego rodzaju świadczeń została szeroko zaaprobowana w orzecznictwie sądowym, dzięki czemu dano uposażonym szansę na uzyskanie świadczenia zbliżonego wysokością do wartości wpłaconych składek, a nie świadczenia ustalonego jednostronnie przez ubezpieczyciela – często według mało przejrzystych i niekorzystnych dla uposażonego kryteriów.

Poza waloryzowaniem kwot jednorazowego świadczenia pośmiertnego ubezpieczeni często zwracają się do sądu, aby waloryzować wartość rent wypłacanych ich miesięcznie i zaniżanych przez X.

W dniu 13 lipca 1972 r., na podstawie wniosku z dnia 12 lipca 1972 r., matka Wnioskodawczyni zawarła z poprzednikiem prawnym, tj. X. Oddział w Y. umowę ubezpieczenia renty odroczonej potwierdzoną polisą oraz wydaną ubezpieczającej książeczką rentową, z umówionym wiekiem 55 lat. Jako uposażoną została wskazana córka, tj. Wnioskodawczyni.

Umowa ubezpieczenia przewidywała dwa odrębne świadczenia:

1. miesięczną rentę w wysokości ustalonej na podstawie opłaconych składek, począwszy od dnia, w którym ubezpieczona osiągnęła wiek emerytalny, do końca miesiąca kalendarzowego, w którym zmarła, a po jej śmierci
2. jednorazowe świadczenie w wysokości istniejącego w dacie śmierci stanu składek według książeczki rentowej bez względu na to, czy śmierć nastąpiła przed terminem płatności renty, czy też po tym terminie.

Początek płatności renty miał nastąpić od dnia 1 lipca 1980 r. Zgodnie z postanowieniami umowy ubezpieczyciel miał wypłacić uposażonej jednorazowe świadczenie w wysokości wpłaconych składek, jeżeli zgon ubezpieczonego nastąpi w okresie wypłacania mu renty. W okresie odroczenia płatności renty jednorazowe świadczenie w wysokości opłaconych i nie wycofanych składek podwyższać się miało corocznie o 1,2%, począwszy od następnego roku kalendarzowego po roku, w którym opłacono dane składki. Począwszy od następnego roku kalendarzowego, po roku w którym rozpoczęła się płatność renty (1980 r.), podwyższone świadczenie pośmiertne miało wzrastać corocznie o 2% pod warunkiem niewycofania opłaconych składek.

Tytułem składek ubezpieczająca matka Wnioskodawczyni wpłaciła na rzecz poprzednika prawnego łącznie kwotę 500.000 zł (przed denominacją): w 1972 r. dokonała wpłaty kwoty 100.000 zł, w 1975 r. kwoty 300.000 zł, a w 1977 r. kwoty 100.000,00 zł.

W dniu 8 lipca 1980 r. matka Wnioskodawczyni dokonała zmiany ubezpieczenia renty odroczonej na rentę natychmiast płatną. Świadczenie pośmiertne podwyższono do kwoty 552.000 zł.

Ubezpieczająca – matka Wnioskodawczyni zmarła w dniu 30 stycznia 2018 r.

Pismem z dnia 12 lutego 2018 r. X. poinformował Wnioskodawczynię, jako uposażoną z umowy ubezpieczenia zawartej przez jej matkę, o przysługującym jej świadczeniu pośmiertnym i jego wysokości.

Kwota świadczenia pośmiertnego przyznanego jednostronnie i automatycznie w dniu 12 lutego 2018 r. to 30.945,04 zł. X. S.A. kwotę tę określa jako „należna kwota świadczenia pośmiertnego w zł”.

Biorąc pod uwagę ogromną rozbieżność na niekorzyść Wnioskodawczyni między przyznaną kwotą a wysokością składek istniejących w momencie śmierci jej matki w książeczce rentowej w wartości nominalnej (500.000 zł) oraz w związku z ww. sytuacją dotyczącą rent odroczonych i natychmiast płatnych Wnioskodawczyni wystąpiła w dniu 28 lutego 2018 r. do X. S.A. z reklamacją od przyznanego jej świadczenia z tytułu umowy ubezpieczenia wnosząc o ponowne rozpatrzenie wysokości naliczonego świadczenia i wzywając do zapłaty kwoty 330.157,81 zł (Wnioskodawczyni przyjęła za punkt odniesienia średnie wynagrodzenie w Polsce w momencie wpłaty składek i tak np. w 1972 r. rodzice Wnioskodawczyni wpłacili 39,86 x wartość średniego wynagrodzenia z tego roku, w 1975 r. – 76,67, a w 1971 r. – 21,76. W swoich wyliczeniach Wnioskodawczyni podstawiła w miejsce średniego wynagrodzenia z danego roku – wynagrodzenie netto ze stycznia 2018 r. (czyli z daty śmierci matki), co dało kwotę roszczenia. Okazało się później – po kontakcie z adwokatem – że nie mając fachowej wiedzy prawnej Wnioskodawczyni zaniżyła kwotę roszczenia.

W dniu 14 marca 2018 r. X. S.A. poinformowało Wnioskodawczynię o nieuznaniu złożonej przez nią reklamacji i braku możliwości podwyższenia już wypłaconego świadczenia pośmiertnego (30.945,04 zł) odpowiednio do siły nabywczej pieniądza w momencie zawierania umowy ubezpieczenia.

Powyższe skłoniło Wnioskodawczynię do złożenia w dniu 19 kwietnia 2018 r. pozwu przeciwko X. S.A. o wypłatę świadczenia pośmiertnego w takiej wysokości, która uwzględniałaby siłę nabywczą pieniądza w momencie zawierania umowy ubezpieczenia. Roszczenie wyliczone przez adwokata Wnioskodawczyni to 555.403,18 zł.

Działanie Wnioskodawczyni spowodowało, że X. S.A. rozpoczęło negocjacje pozasądowe z jej adwokatem, które zakończyły się podpisaniem ugody w sądzie (na co nalegało X. S.A.) ostatecznie na kwotę 300.000 zł. Zgodnie z postanowieniem z dnia 7 września 2018 r. X. S.A. zobowiązał się do uiszczenia na rzecz Wnioskodawczyni kwoty 300.000 zł tytułem waloryzowanego jednorazowego świadczenia pośmiertnego po zgonie jej matki na podstawie polisy w terminie 14 dni od dnia zawarcie niniejszej ugody. Tym samym podwyższone zostało jednorazowe świadczenie pośmiertne, które w dniu 12 lutego 2018 r. X. S.A. przyznało w zaniżonej wysokości 30.945,04 zł.

W rzeczywistości Wnioskodawczyni otrzymała podwyższone jednorazowe świadczenie pieniężne, ale pomimo jego wysokości, jego wartość ekonomiczna jest i tak niższa, niż wartość ekonomiczna wpłaconych przez matkę Wnioskodawczyni składek.

Po zmarłej matce, z tytułu zawartej przez nią z X. S.A. dobrowolnej umowy ubezpieczenia renty natychmiast płatnej, Wnioskodawczyni otrzymała świadczenie pośmiertne w dwóch transzach:

• 30.945,04 zł – w dniu 12 lutego 2018 r.;
• 300.000 zł – w dniu 7 września 2018 r. na postawie ugody sądowej zawartej przed Sądem Okręgowym Wydział Cywilny.

Ww. otrzymane przez Wnioskodawczynię kwoty stanowią jednorazowe świadczenie pośmiertne.

Jednorazowe świadczenie pośmiertne wypłacone zostało w wysokości wpłaconych składek zgodnie z „Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia rent odroczonych”, zatwierdzonych przez Ministra Finansów decyzją nr BP.RMU 274/60 z dnia 18 października 1960 r. i uzupełnionych decyzją nr FR.RMU/4030/-04/31/72 z dnia 23 czerwca 1972 r., zmienionych Obwieszczeniem Prezesa X. z dnia 22 listopada 1985 r. w sprawie ogłoszenia ogólnych warunków jednostkowych ubezpieczeń rent i zbioru składek za te ubezpieczenia (M.P.1985.48.317, data ogłoszenia 31 grudnia 1985).

Zgodnie z § 4 ust. 2b OWU Ubezpieczający może zawrzeć: Ubezpieczenie rent oszczędnościowych na starość ze zwrotem składek (tar. XII), na podstawie którego X. wypłaca:

1. ubezpieczonemu dożywotnią rentę począwszy od umówionego terminu oraz
2. uposażonemu (§ 16) w razie śmierci ubezpieczonego jednorazowe świadczenie w wysokości wpłaconych składek bez względu na to, czy śmierć nastąpiła przed, czy po terminie płatności renty.

Ubezpieczenie renty odroczonej było dobrowolne. Matka Wnioskodawczyni nigdy nie płaciła podatku od kwot otrzymywanych z tytułu ubezpieczenia renty, zgodnie z:

1. zapisem w wykupionej polisie w uwagach (w książeczce rentowej): „Renty wypłacane przez X. nie podlegają opodatkowaniu i nie pozbawiają ubezpieczonych prawa do renty z powszechnego zaopatrzenia emerytalnego (Pismo Komitetu Pracy i Płac z dnia 29 stycznia 1962 r., zn. U-33-131/61, opublikowane w wydawnictwie Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 4/62, str. 49);
2. opinią Ministerstwa Finansów otrzymaną za pośrednictwem X. S.A. z dnia 13 kwietnia1993 r., według której „Renty wypłacane przez X. S.A. – nie będący organem rentowym – stanowią kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, i na podstawie art. 21. ust. 1 pkt 4 powołanej ustawy wolne są od podatku dochodowego”;
3. powiadomieniem z X. S.A. z dnia 7 czerwca 2005 r., uzupełniającym umowę ubezpieczenia o kilka postanowień i drugie z nich mówi: „Zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych kwoty wypłacane z umowy ubezpieczenia są wolne od podatku dochodowego. Tym samym zapis ten, będąc integralną częścią umowy ubezpieczenia renty, potwierdza wcześniejszy zapis tej samej treści cytowany powyżej w podpunkcie a („Renty wypłacane przez X. nie podlegają opodatkowaniu”).

Tak więc renty nigdy od początku istnienia polis do dnia dzisiejszego nie podlegają opodatkowaniu.

Potwierdzeniem powyższego stanu rzeczy są indywidualne interpretacje w sprawach dotyczących ubezpieczenia umowy renty odroczonej w przypadku zwaloryzowania kwot rent wypłacanych comiesięcznie, które wskazują, że zwaloryzowane kwoty nie podlegają opodatkowaniu (np. interpretacje nr 1462-IPPB4.4511.1163.2016.2.JK3, IPTPB2/415-676/13-2/KKu).

Ponadto zgodnie z § 6 ust. 1 OWU: Wysokość dożywotniej renty miesięcznej (matki Wnioskodawczyni) płatnej od terminu podanego w książeczce rentowej zależna jest od wysokości opłaconych składek. Za każdą wpłaconą składkę ubezpieczony nabywa prawo do odpowiedniej renty, a suma tych rent stanowi dożywotnią rentę miesięczną. Wpłacone składki i zakupione renty podlegały wpisowi do książeczki rentowej, przy czym strony postanowiły, że składki mogą być wpłacane w dowolnych terminach i w dowolnej wysokości, w sposób podany w książeczce rentowej (polisa str. 1, § 12.1. OWU). Wskazuje to jednoznacznie, że wpłacone składki stanowiły podstawę wypłaty obu świadczeń (wymienionych w § 4, ust. 2b OWU), czyli wpływały na wysokość comiesięcznej renty oraz jako suma wpłaconych składek – stanowiły jednorazowe świadczenie pośmiertne.

Skoro dobrowolne ubezpieczenie renty odroczonej wykupione przez matkę Wnioskodawczyni zakładało – na podstawie zgromadzonych składek – wypłatę dwóch świadczeń: dożywotniej renty miesięcznej osobie ubezpieczonej oraz jednorazowego świadczenia pośmiertnego osobie uposażonej, a powyżej udowodniono, że pierwsze z tych świadczeń (renta) jest wolne od podatku, to zdaniem Wnioskodawczyni logiczną konsekwencją jest, że także i drugie świadczenie (jednorazowe świadczenie pośmiertne) wolne jest od podatku (ten sam typ ubezpieczenia, te same zgromadzone składki jako podstawa wypłat).

Wnioskodawczyni wskazuje, że ugoda sądowa zawarta w dniu 7 września 2018 r. dotyczyła zwaloryzowania jednorazowego świadczenia pośmiertnego, którego sumę znacznie zaniżyło X. S.A. wypłacając je w dniu 12 lutego 2018 r. w wysokości jedynie 30. 945,04 zł.

Wypłacona pierwotnie przez X. S.A. kwota jednorazowego świadczenia pośmiertnego nie odpowiadała w jakikolwiek sposób sile nabywczej zgromadzonych składek z czasów zawierania umowy ubezpieczenia przez matkę Wnioskodawczyni.

Powołując się na utrwalone orzecznictwo – w ocenie zatrudnionego adwokata – zasadna była (stosownie do art. 358¹ § 3 Kodeksu cywilnego) waloryzacja sądowa świadczeń wynikających z umowy ubezpieczenia renty odroczonej. Treść ww. przepisu stanowi, że w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesu stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były one ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Ugoda sądowa dotyczyła więc podwyższenia kwoty jednorazowego świadczenia pośmiertnego przyznanego w dniu 12 lutego przez X. S.A. do kwoty przysługującej na podstawie umowy ubezpieczenia zawartej przez matkę Wnioskodawczyni, a zwaloryzowanej na podstawie art. 358¹ § 3 Kodeksu cywilnego.

Wysokość zwaloryzowanej kwoty jednorazowego świadczenia pośmiertnego miała odpowiadać faktycznej sile nabywczej składek zgromadzonych w latach 70-tych w książeczce rentowej przypisanej do ubezpieczenia renty matki Wnioskodawczyni.

Przepis art. 358¹ § 3 Kodeksu cywilnego nie wskazuje konkretnych mierników waloryzacji. Dokonując waloryzacji świadczenia sąd może oprzeć się na różnych kryteriach, albowiem kwestia ta została pozostawiona uznaniu sędziowskiemu opartemu na wszechstronnym rozważeniu okoliczności sprawy przy stosowaniu ogólnych, kierunkowych wskazówek zawartych w ustawie. Posługiwanie się porównaniem do przeciętnych zarobków jest powszechnie akceptowane w orzecznictwie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1998 r. sygn. akt II CKN 19/98), a współczynniki waloryzacji winny odnosić się do wynagrodzenia netto.

Waloryzacja świadczeń przy wszystkich ustawowych przesłankach zmierza do przywrócenia realnej wartości umówionego świadczenia. Stosownie do zasad waloryzacji przedmiotem świadczenia w rzeczywistości jest nie tyle suma jednostek pieniężnych, ile oznaczona wartość ekonomiczna niezmienna w czasie.

W Polsce toczy się przed sądami wiele spraw, których celem jest waloryzacja świadczeń wypłacanych z tytułu ubezpieczenia rent odroczonych i natychmiast płatnych. Celem waloryzacji świadczenia pieniężnego jest dostarczenie wierzycielowi takiej samej wartości ekonomicznej, jaką miała jego wierzytelność w chwili powstania (II CSK 683/10 – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2011 r., II CSK 683/10).

Tak więc kwotę jednorazowego świadczenia pośmiertnego wyliczono porównując zgromadzone składki w książeczce rentowej do średniego wynagrodzenia w tamtych czasach tak, aby określić ich faktyczną wartość nabywczą. Ten sposób wyliczenia został zaprezentowany w pozwie sądowym złożonym w Sądzie Okręgowym Wydział XV Cywilny w dniu 19 kwietnia 2018 r. i uznany jako zasadny przez Sąd. Kwotę roszczenia określono na 555.403,18 zł.

Ostatecznie Wnioskodawczyni podpisała ugodę sądową z X. S.A. w dniu 7 września 2018 r., w której kwotę jednorazowego świadczenia pośmiertnego ustalono jedynie na kwotę 300.000 zł.

Wnioskodawczyni wskazuje, że do jednorazowego świadczenia pośmiertnego jakie otrzymała na podstawie umowy ubezpieczenia renty zawartej przez jej matkę nie znajduje (nie znajdują) zastosowanie wyjątek (wyjątki) od zwolnienia zastrzeżony (zastrzeżone) w art. 21 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – co potwierdza interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 16 grudnia 2016 r. nr 1462-IPPB4.4511.1163.2016.2JK3.

Przede wszystkim podstawą zawarcia dobrowolnego ubezpieczenia renty odroczonej przez matkę Wnioskodawczyni były OWU zatwierdzone przez Ministra Finansów decyzją nr BP.RMU 274/60 z dnia 18 października 1960 r. i uzupełnione decyzją nr FR.RMU/4030/-04/31/72 z dnia 23 czerwca 1972 r., zmienione Obwieszczeniem Prezesa Państwowego Zakładu Ubezpieczeń z dnia 22 listopada 1985 r. w sprawie ogłoszenia ogólnych warunków jednostkowych ubezpieczeń rent i zbioru składek za te ubezpieczenia (M.P. 1985.48.317 data ogłoszenia 31 grudnia 1985 r.).

Według Wnioskodawczyni dokładne wytłumaczenie – dlaczego ubezpieczenia rent zawierane z X. S.A. nie są opodatkowane jako dochód, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, znajduje się w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 16 grudnia 2016 r. nr 1462-IPPB4.4511.1163.2016.2.JK3 (ubezpieczenie identyczne jak ubezpieczenie matki Wnioskodawczyni według taryfy XII).

Na podstawie powyższej interpretacji Wnioskodawczyni stwierdza, że:

1. w dacie zawarcia umowy ubezpieczenia przez matkę Wnioskodawczyni (lipiec 1972 r.) nie funkcjonowały jeszcze fundusze kapitałowe w rozumieniu art. 5a pkt 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, które wprowadzono do polskiego porządku prawnego po raz pierwszy dopiero (nieobowiązującą już) ustawą z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej;
2. w umowach ubezpieczenia na życie związanych z funduszami kapitałowymi występuje część ochronna i oszczędnościowa, a składka dzielona jest na dwie części – jedną z przeznaczeniem na ochronę (wypłata świadczenia pieniężnego zagwarantowanego w przypadku wystąpienia określonych w umowie zdarzeń, np. śmierci ubezpieczającego lub dożycia przez niego określonego wieku) oraz drugą z przeznaczeniem na inwestycje. Umowa ubezpieczenia, na której podstawie Wnioskodawczyni otrzymała jednorazowe świadczenie pośmiertne, zgodnie z OWU, nie przewidywała natomiast tego rodzaju podziału; w szczególności umowa ta nie przewidywała inwestowania części składki w jednostki funduszu kapitałowego. Z umową ubezpieczenia nie wiązało się więc ryzyko inwestycyjne;
3. umowa ubezpieczenia renty została zawarta przez matkę Wnioskodawczyni w 1972 r., czyli przed dniem 18 października 2014 r. (tj. przed dniem wejścia w życie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w obowiązującym aktualnie brzmieniu i zarazem przed dniem wejścia w życie art. 24 ust. 15a ww. ustawy – dotyczących dochodów z inwestowania składki ubezpieczeniowej);
4. umowa ubezpieczenia renty zawarta przez matkę Wnioskodawczyni nie wiązała się z żadnym rodzajem inwestowania, nie odwoływała się do żadnych indeksów lub innych wartości bazowych. Świadczenie zakładu ubezpieczeń z tytułu dożycia nie jest również „równe składce ubezpieczeniowej powiększonej o określony w umowie ubezpieczenia wskaźnik”. Umowa ubezpieczenia nie odwołuje się zresztą do żadnych wskaźników, zaś coroczne oprocentowanie zapisane w OWU dotyczyć miało jedynie samego świadczenia rentowego i jednorazowego świadczenia pośmiertnego, a nie wpłaconej składki.

W ugodzie sądowej w Sądzie Okręgowym we wrześniu 2018 r. Wnioskodawczyni otrzymała zwaloryzowane jednorazowe świadczenie pośmiertne w wysokości dużo niższej niż nominalna wartość zgromadzonych przez jej matkę składek na polisie ubezpieczenia renty odroczonej (300.000 zł w stosunku do 500.000 zł składek).

Ponadto Wnioskodawczyni wskazuje, że, stosownie do art. 829 § 1 Kodeksu cywilnego ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć:

1. przy ubezpieczeniu na życie – śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku,
2. przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków – uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

W myśl natomiast art. 831 § 1 Kodeksu cywilnego ubezpieczający może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczonej; może również zawrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela. Ubezpieczający może każde z tych zastrzeżeń zmienić lub odwołać w każdym czasie.

W ustawie z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej ubezpieczenie rentowe wymieniane jest wśród ubezpieczeń na życie (załącznik do ww. ustawy, Dział I). Skoro ubezpieczenie rentowej jest ubezpieczeniem na życie, a Kodeks cywilny zalicza ubezpieczenia na życie do ubezpieczeń osobowych, to wynika z tego, że ubezpieczenie rentowe jest ubezpieczeniem osobowym.

Wnioskodawczyni wskazuje, że dodatkowo w ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej – Załącznik w Dziale I – „Ubezpieczenie rentowe” (pkt 4) stanowi odrębny rodzaj ubezpieczenia w porównaniu z pkt 3 „Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a także ubezpieczenia na życie, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalane w oparciu o określone indeksy lub inne wartości bazowe”. To dwa różne typy ubezpieczeń.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy otrzymane przez Wnioskodawczynię świadczenie pośmiertne wolne jest od podatku dochodowego od osób fizycznych?

Zdaniem Wnioskodawczyni – otrzymane przez Wnioskodawczynię jednorazowe, zwaloryzowane świadczenie pośmiertne z X. .S.A. po zmarłej matce z tytułu umowy ubezpieczenia renty odroczonej jest zwolnione z zapłaty podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. l pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jako kwota otrzymana z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych.

Ponadto Wnioskodawczyni wskazuje, że jej matka nigdy nie płaciła podatku od kwot otrzymywanych z tytułu ubezpieczenia renty.

Na potwierdzenie swojego stanowiska Wnioskodawczyni powołuje się na interpretacje indywidualne wydawane przez organy podatkowe w takich typach ubezpieczenia jak jej matki, według których zwolnione są z opodatkowania świadczenia otrzymywane od ubezpieczyciela w ramach wykupionej polisy na ubezpieczenie renty odroczonej, tj. na interpretację:

• z dnia 16 grudnia 2016 r. nr 1462-IPPB4.4511.1163.2016.2.JK3, dotyczącą podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania świadczenia otrzymywanego od ubezpieczyciela w ramach wykupionej polisy na ubezpieczenie renty odroczonej (ubezpieczenie identyczne jak ubezpieczenie matki Wnioskodawczyni zawarte według taryfy XII);
• nr IPTPB2/415-676/13-2/KKU;
• z dnia 24 maja 2017 r. nr 0114-KDIP3-3.4011.133.2017.1JK2. 

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z dnia 16 grudnia 2016 r. nr 1462-IPPB4.4511.1163.2016.2.JK3 wskazuje: „Biorąc pod uwagę opisany we wniosku stan faktyczny oraz przedstawiony powyżej stan prawny należy stwierdzić, że świadczenie wypłacane Wnioskodawcy z tytułu umowy ubezpieczenia renty odroczonej, jeżeli nie jest kwotą odszkodowania za jakiekolwiek szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej oraz nie stanowi dochodu z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z ubezpieczeniem związanym z funduszami kapitałowymi będzie zwolnione od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.

Ponadto Wnioskodawczyni – uzasadniając swoje stanowisko – powołuje się na Opinię Ministerstwa Finansów z dnia 13 kwietnia 1993 r. otrzymaną za pośrednictwem X. S.A., według której renty wypłacane przez X. S.A. – nie będący organem rentowym – stanowią kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, i na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne są od podatku dochodowego.

Nadto Powiadomienie z X. S.A. z dnia 7 czerwca 2005 r., uzupełniające umowę ubezpieczenia o kilka postanowień wskazuje, że „zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych kwoty wypłacane z umowy ubezpieczenia są wolne od podatku dochodowego” oraz Opinia X. S.A. z dnia 25 października 2018 r. utrzymuje, że: „zgodnie z art. 21 ust. l pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych wolne są od podatku dochodowego, jak również nie są odprowadzane od nich składki na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne. Dotyczy to również świadczeń z tytułu zawartych umów rent – należących do grupy ubezpieczeń osobowych.

Końcowo, z zapisu w wykupionej polisie ubezpieczenia renty odroczonej w Uwagach (w książeczce rentowej) wynika, że: „Renty wypłacane przez X. nie podlegają opodatkowaniu i nie pozbawiają ubezpieczonych prawa do renty z powszechnego zaopatrzenia emerytalnego (Pismo Komitetu Pracy i Płac z dnia 29 stycznia 1962 r., zn. U-33-131/61, opublikowane w wydawnictwie Praca i Zabezpieczenie Społeczne nr 4/62, str. 49).

Skoro zatem ubezpieczenie renty odroczonej zawarte przez matkę Wnioskodawczyni spełnia powyższe warunki, to świadczenie wypłacone z tego ubezpieczenia (w postaci jednorazowego świadczenia pośmiertnego) – zdaniem Wnioskodawczyni – również powinno być zwolnione z opodatkowania. Ponadto, skoro dobrowolne ubezpieczenie renty odroczonej wykupione przez matkę Wnioskodawczyni zakładało na podstawie zgromadzonych składek wypłatę dwóch świadczeń: dożywotniej renty miesięcznej osobie ubezpieczonej oraz jednorazowego świadczenia pośmiertnego osobie uposażonej, a powyżej udowodniono, że pierwsze z tych świadczeń (renta) jest wolne od podatku, to – według Wnioskodawczyni – logiczną konsekwencją jest, że także i drugie świadczenie (jednorazowe świadczenie pośmiertne) wolne jest od podatku (ten sam typ ubezpieczenia, te same zgromadzone składki jako podstawa wypłat). Co również potwierdza powołana interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 1509, z późn. zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

1. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane zgodnie z art. 27 ust. 1 lub art. 30c, dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15.
2. dochodu, o którym mowa w art. 24 ust. 15 i 15a;

Zgodnie z treścią art. 24 ust. 15 ww. ustawy dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia zawartą na podstawie przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, w przypadku ubezpieczeń związanych z funduszami kapitałowymi, jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a sumą składek wpłaconych do zakładu ubezpieczeń, które zostały przekazane na fundusz kapitałowy.

Natomiast zgodnie a ust. 15a powołanego art. 24 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dochodem z tytułu inwestowania składki ubezpieczeniowej w związku z umową ubezpieczenia na życie lub dożycie, zawartą na podstawie odrębnych przepisów, w której świadczenie zakładu ubezpieczeń z tytułu dożycia jest:

1. ustalane na podstawie określonych indeksów lub innych wartości bazowych albo
2. równe składce ubezpieczeniowej powiększonej o określony w umowie ubezpieczenia wskaźnik

• jest różnica między wypłaconą kwotą świadczenia a składką wpłaconą do zakładu ubezpieczeń.

Stosownie do art. 829 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.) ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć:

1. przy ubezpieczeniu na życie – śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku;
2. przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków – uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.

W myśl natomiast art. 831 § 1 Kodeksu cywilnego ubezpieczający może wskazać jedną lub więcej osób uprawnionych do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci osoby ubezpieczeniowej; może również zawrzeć umowę ubezpieczenia na okaziciela. Ubezpieczający może każde z tych zastrzeżeń zmienić lub odwołać w każdym czasie.

Zgodnie z § 3 art. 831 ww. ustawy suma ubezpieczenia przypadająca uprawnionemu nie należy do spadku po ubezpieczonym.

Przywołane powyżej przepisy Kodeksu cywilnego odnoszą się do rodzaju ubezpieczenia osobowego.

Zgodnie z art. 358¹ § 3 Kodeksu cywilnego w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Z wniosku w szczególności wynika, że po zmarłej matce, z tytułu zawartej przez jej matkę z X. S.A. dobrowolnej umowy ubezpieczenia renty natychmiast płatnej, Wnioskodawczyni otrzymała świadczenie w dwóch transzach: 30.945,04 zł – w dniu 12 lutego 2018 r. (tytułem jednorazowego świadczenia pośmiertnego) i 300.000 zł – w dniu 7 września 2018 r. (tytułem waloryzowanego na podstawie art. 358¹ § 3 Kodeksu cywilnego jednorazowego świadczenia pośmiertnego). Matka Wnioskodawczyni początkowo opłacała składki w X. S.A. w ramach umowy ubezpieczenia renty odroczonej, która następnie została zmieniona w umowę ubezpieczenia renty natychmiast płatnej i z której faktycznie nastąpiła ostateczna wypłata.

Biorąc pod uwagę opisany we wniosku stan faktyczny oraz przedstawiony powyżej stan prawny należy stwierdzić, że wypłacone Wnioskodawczyni jednorazowe, zwaloryzowane świadczenie pośmiertne z tytułu umowy ubezpieczenia renty odroczonej jest zwolnione od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawczyni należało uznać za prawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Wnioskodawczynię w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

W odniesieniu do powołanych przez Wnioskodawczynię orzeczeń sadów oraz interpretacji indywidualnych tutejszy organ informuje, że wydane zostały one w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego czy też zdarzenia przyszłego.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem.

Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.