Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0114-KDIP4.4012.195.2019.2.BS
z 24 maja 2019 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1, art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r. poz. 900), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku wspólnym z dnia 26 marca 2019 r. (data wpływu 29 marca 2019 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie skutków podatkowych sprzedaży wierzytelności w ramach umowy sekurytyzacji – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 29 marca 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek wspólny o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie skutków podatkowych sprzedaży wierzytelności w ramach umowy sekurytyzacji.

We wniosku złożonym przez:

• Zainteresowanego będącego stroną postępowania:
  X. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
• Zainteresowanego niebędącego stroną postępowania:
  Y. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
  
  

przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

1. Wstęp
   
   

Przedmiotem niniejszego wniosku jest potwierdzenie skutków podatkowych na gruncie Ustawy o podatku od towarów i usług oraz Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych planowanego zawarcia przez X. Sp. z o.o. („X.”) umowy sekurytyzacji wierzytelności pożyczkowych, w ramach której dojdzie do przeniesienia wierzytelności pożyczkowych X. na rzecz podmiotu finansującego, w celu pozyskania finansowania na dalszy rozwój działalności polegającej na udzielaniu pożyczek w systemie pozabankowym.

2. Opis Transakcji
   
   

X. jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Polsce. W 2017 r. X. rozpoczęła działalność polegającą na udzielaniu pożyczek poza systemem bankowym pod marką X. W tym zakresie, od 2017 r. zostało udzielonych kilka tysięcy pożyczek. Z tytułu udzielanych pożyczek X. posiada i w przyszłości będzie generowała nowe wierzytelności (dalej: „Wierzytelności”), na które składają się następujące elementy określone w harmonogramach spłaty pożyczki przewidzianych w umowach pożyczek zawieranych z klientami: (1) kwota główna pożyczki (tj. kwota wypłacona klientowi), (2) odsetki – stanowiące wynagrodzenie za koszty pozyskania finansowania i ryzyko kredytowe, (3) prowizja z tytułu udzielenia pożyczki (płatna w ratach przez okres umowy pożyczki) – stanowiąca wynagrodzenie za koszt pozyskania klienta oraz (4) prowizja administracyjna (płatna w ratach przez okres umowy pożyczki) – stanowiąca wynagrodzenie za koszty administracyjne związane z pozyskaniem oraz obsługą pożyczek. Ponadto, X. jest uprawniona do odsetek za nieterminową płatność (odsetki karne) naliczanych w przypadku opóźnienia w spłacie rat określonych w harmonogramie.

Obecnie X. finansuje opisaną działalność pożyczkową z wkładów udziałowców oraz obligacji wyemitowanych na rzecz podmiotu niepowiązanego. Dalszy rozwój działalności pożyczkowej (możliwość udzielania dalszych pożyczek) wymaga jednak pozyskania przez X. dodatkowego finansowania zewnętrznego – w celu zwiększenia wolumenu udzielanych pożyczek.

Biorąc pod uwagę uwarunkowania biznesowe preferowanym dla X. modelem jest pozyskiwanie finansowania w drodze sekurytyzacji Wierzytelności. W ramach tego modelu X. planuje zawarcie długoterminowej umowy sekurytyzacji wierzytelności pożyczkowych („Umowa Sekurytyzacji”) ze spółką powiązaną (w rozumieniu przepisów o cenach transferowych) – Y. Sp. z o.o. („Y.”). Umowa Sekurytyzacji zostanie zawarta na warunkach rynkowych, a Y. będzie pozyskiwał finansowanie od nowych oraz aktualnych inwestorów. Pozyskiwanie finansowania przez wyodrębniony podmiot (Y.) zabezpieczonego efektywnie portfelami nabywanych wierzytelności ma w założeniu umożliwić bardziej efektywne pozyskiwanie finansowania od podmiotów zewnętrznych (banków oraz inwestorów inwestujących w dług lub kapitał podmiotu finansowego). Ma to również pozwolić na uniknięcie ograniczeń dotyczących działalności samego X. w związku z umowami z takimi podmiotami finansującymi.

W ramach transakcji sekurytyzacyjnej (na podstawie Umowy Sekurytyzacji):

1. w pierwszej kolejności Y. dokona nabycia istniejącego na dzień zawarcia Umowy Sekurytyzacji portfela Wierzytelności z tytułu udzielonych przez X. pożyczek; w wyniku tej transakcji Y. przejmie równocześnie istniejące zadłużenie X. z tytułu wyemitowanych obligacji;
   
2. Y. będzie dokonywał w okresie obowiązywania Umowy Sekurytyzacji okresowego nabywania Wierzytelności wynikających z udzielanych przez X. pożyczek. Nabywanie Wierzytelności będzie następowało na następujących zasadach:
   • przenoszenie transz Wierzytelności z X. do Y. będzie następować w sposób rewolwingowy, co oznacza, że (zgodnie z założeniami sekurytyzacji) – na Y. będą przenoszone okresowo portfele Wierzytelności wynikające z umów pożyczek zawartych w czasie trwania okresu rewolwingowego;
     
   • przenoszenie na Y. wierzytelności z tytułu pożyczek ma następować krótko po zawarciu umów z klientami np. w cyklach dwutygodniowych lub miesięcznych; tak więc założeniem transakcji sekurytyzacyjnej jest, że wszystkie Wierzytelności będą tzw. wierzytelnościami obsługiwanymi przez pożyczkobiorców;
     
   • biorąc pod uwagę powyższe, Wierzytelności, które będą objęte sekurytyzacją będą wierzytelnościami niewymagalnymi, nie stanowiącymi tzw. złych długów. Wręcz przeciwnie, na dzień przeniesienia Wierzytelności nie będą istniały przesłanki do uznania tych Wierzytelności za zagrożone nieściągalnością;
     
   • przelew Wierzytelności do Y. dokonywany będzie bez regresu (a zatem Y. przejmie wszelkie ryzyka związane z nabywanymi Wierzytelnościami);
     
   • Wierzytelności będą przenoszone na Y. na podstawie umowy przelewu zdefiniowanej w art. 509 Kodeksu Cywilnego.
3. Y. będzie pozyskiwał finansowanie na nabywanie Wierzytelności pożyczkowych od X. w drodze emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych lub kapitałowych, których zabezpieczeniem w sensie ekonomicznym (tj. źródłem spłaty) będą Wierzytelności nabyte od X. Y. może również pozyskiwać potrzebne środki finansowe poprzez zaciągnięcie kredytów lub pożyczek. Finansowanie będzie udzielane Y. przez jednego lub większą liczbę inwestorów (zarówno nowych jak i obecnych), którzy mogą być podmiotami polskimi lub zagranicznymi.
   
4. Obsługa zaciągniętego finansowania przez Y. będzie pochodziła ze środków pochodzących ze spłaty Wierzytelności przez pożyczkobiorców.
   
5. W ramach planowanej transakcji sekurytyzacji Y. będzie nabywał Wierzytelności od X. (tym samym zapewniając X. finansowanie) w zamian za zapłatę ceny za Wierzytelności. Cena za nabywane Wierzytelności zostanie ustalona na zasadach rynkowych, w taki sposób aby zapewnić wynagrodzenie dla Y. za pełnione funkcje. Wynagrodzenie będzie miało postać dyskonta (dyskonto oznacza różnicę pomiędzy ceną ustaloną za nabywane Wierzytelności a wyższą od niej sumą rat Wierzytelności do zapłaty przez pożyczkobiorców zgodnie z harmonogramem spłat). Tym samym dyskonto będzie pełniło funkcję wynagrodzenia dla Y. za zapewnienie finansowania w transakcji sekurytyzacyjnej (dyskonto będzie obliczone w oparciu o przyjęte przez strony wskaźniki oraz na podstawie ustalonego przez nie wzoru zgodnie z regulacjami przepisów o cenach transferowych).
   
6. Po zawarciu Umowy Sekurytyzacji, funkcja X. będzie z ekonomicznego punktu widzenia polegała na udzielaniu pożyczek (poszukiwania osób zainteresowanych uzyskaniem pożyczki, weryfikacji ich zdolności finansowej, przygotowaniem dokumentacji prawnej oraz zawarciem umowy pożyczki i wpłatą środków), które będą następnie przenoszone na Y. Natomiast Y. będzie w istocie pełnił rolę podmiotu pozyskującego finansowanie zewnętrzne, oraz finansującego X. Y. będzie również podmiotem zarządzającym i administrującym należnościami wynikającymi z Wierzytelności. W zakresie tej ostatniej funkcji, Y. będzie dysponował personelem umożliwiającym wykonywanie funkcji zarządzania portfelem Wierzytelności (w szczególności zarządzanie ryzykiem kredytowym, administrowanie nabytymi wierzytelnościami, sprzedaż opóźnionych wierzytelności spółkom windykacyjnym itp.). Należy wyraźnie podkreślić, że w przypadku gdy wierzytelności nabyte przez Y. staną się tzw. złymi długami będą one sprzedawane na rzecz podmiotu/lub podmiotów zajmujących się windykacją, gdyż Y. nie będzie posiadał kompetencji / zasobów w tym zakresie.
   
7. Y. jako podmiot nabywający wierzytelności z tytułu umów pożyczek zawieranych przez X. będzie uprawniony do:
   • akceptowania kryteriów oceny kredytowej przyszłych klientów,
     
   • akceptowania warunków umów pożyczek zawieranych przez X.,
     
   • zatwierdzania wydatków marketingowych mających na celu zwiększenie wolumenu zawieranych umów.
     
     
     

Celem planowanej Sekurytyzacji nie będzie tylko „proste” zbycie przez X. Wierzytelności poprzez ich sprzedaż do Y., lecz wdrożenie szczególnego instrumentu pozwalającego na bieżące i trwałe pozyskiwanie przez X. środków finansowych na dalszy rozwój działalności, w drodze finansowania zapewnionego przez Y. w oparciu o pozyskane finansowanie zewnętrzne zabezpieczone de facto Wierzytelnościami i obsługiwane z wpływów z Wierzytelności.

Należy na marginesie wskazać, że Y. może również udzielać w przyszłości finansowania zagranicznym podmiotom (bezpośrednio lub pośrednio zależnym od Y.), które będą prowadzić działalność w zakresie udzielania pożyczek poza Polską. Finansowanie to może przybrać postać sekurytyzacji lub udzielania pożyczek w zależności od specyfiki / praktyki stosowanej na danych rynkach.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy opisane we Wniosku przelewy (sprzedaż) Wierzytelności przez X. do Y. w ramach Umowy Sekurytyzacji Wierzytelności, które będą wiązały się z uzyskaniem przez Y. wynagrodzenia bądź w formie dyskonta, bądź w formie prowizji, będą kwalifikowane jako element usługi finansowej świadczonej przez Y. na rzecz Spółki, podlegającej zwolnieniu z podatku VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy:

Opisane we Wniosku przelewy (sprzedaż) Wierzytelności przez X. do Y. w ramach Umowy Sekurytyzacji Wierzytelności, które będą wiązały się z uzyskaniem przez Y. wynagrodzenia bądź w formie dyskonta, bądź w formie prowizji, będą kwalifikowane jako element usługi finansowej świadczonej przez Y. na rzecz Spółki, podlegającej zwolnieniu z podatku VAT.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawców

1. Kwalifikacja planowanej transakcji jako usługi finansowej świadczonej przez Y. na rzecz X.
   
   

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT, opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 Ustawy o VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów.

Bogate orzecznictwo (zarówno Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jak i sądów polskich), a także dorobek doktryny w zakresie podatku VAT pozwoliły na wypracowanie określonych warunków, których łączne zaistnienie musi być zweryfikowane dla uznania, iż określona transakcja stanowi usługę. W tym zakresie warunkami koniecznymi do uznania transakcji za usługę dla celów VAT są:

• działanie w charakterze podatnika w ramach danej transakcji, czyli konieczność uznania danej czynności za wykonaną w ramach działalności gospodarczej,
  

• odpłatność, czyli istnienie bezpośredniego związku między świadczeniem a płatnością,
  

• istnienie konsumenta danej usługi, czyli podmiotu odnoszącego korzyść w wyniku jej wyświadczenia,
  

• istnienie stosunku prawnego będącego podstawą realizacji danej usługi.
  
  
  

Na gruncie powyższej praktyki należy więc rozważyć, czy w opisanym przez Wnioskodawców stanie faktycznym (zdarzeniu przyszłym) dojdzie do świadczenia usług, a jeśli tak, to przez który z podmiotów.

W sprawie będącej przedmiotem wniosku bez wątpienia X. dokonując sprzedaży wierzytelności na rzecz Y. nie będzie traktowany jako podmiot świadczący usługę na rzecz tego podmiotu. Na gruncie polskiej praktyki podatkowej w zasadzie bezspornym jest bowiem pogląd, że sprzedaż (lub inna forma zbycia) własnych wierzytelności nie podlega – po stronie podmiotu zbywającego – opodatkowaniu VAT. Transakcja ta nie stanowi bowiem ani dostawy towarów, ani świadczenia usług przez ten podmiot i dlatego też znajduje się poza zakresem VAT. Stanowisko organów podatkowych zostało w tym względzie ukształtowane już w początkowym okresie obowiązywania obecnej Ustawy o VAT pod wpływem pisma Komisji Europejskiej, która w formie odpowiedzi na pytanie Ministra Finansów z dnia 11 listopada 2004 r. wskazała, że zbycie wierzytelności własnych, jako forma wykonywania prawa własności, nie powinno być traktowane jako świadczenie usług będące przedmiotem opodatkowania w rozumieniu ustawy o VAT (Biuletyn Informacyjny dla Służb Ekonomiczno-Finansowych z dnia 1 stycznia 2005 r., Nr 1). Pogląd taki potwierdzają także sądy administracyjne (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego o sygn. I FSK 537/11) które wskazują, że „zbycie wierzytelności nie stanowi zatem świadczenia usługi, gdyż jest ono jedynie przejawem wykonania prawa własności w stosunku do wierzytelności powstałej z innego tytułu (dostawy towaru lub świadczenia usługi)”. Dlatego też – punktu widzenia konsekwencji podatkowych dla X. – sprzedaż wierzytelności nie będzie podlegała pod Ustawę o VAT.

Analiza planowanej transakcji sekurytyzacyjnej, w której X. będzie przenosić do Y. Wierzytelności, zaś Y. będzie dostarczał do X. finansowanie oraz uzyskiwał wynagrodzenie z postaci dyskonta prowadzi natomiast do wniosku, że spełnione są wszystkie wyżej wymienione elementy konieczne do uznania tej transakcji za usługę świadczoną przez Y. na rzecz X.

Zgodnie z przedstawionym opisem, celem X., jako inicjatora sekurytyzacji, jest uzyskanie finansowania w celu rozwoju dalszej działalności polegającej na udzielaniu pożyczek poza system bankowym (istnieje więc wyraźnie wyodrębniona korzyść po stronie X., oraz konsument świadczenia wykonywanego przez Y.). Planowana Sekurytyzacja jest instrumentem pozwalającym na wcześniejsze otrzymanie środków finansowych przez X.. W tym też celu zorganizowane zostanie całe przedsięwzięcie obejmujące, między innymi, nabycie Wierzytelności od X. przez Y. oraz pozyskanie finansowania przez Y. na sfinansowanie zakupu Wierzytelności w drodze emisji instrumentów dłużnych lub kapitału lub też zaciągnięcie pożyczek lub kredytów), a następnie obsługa zaciągniętego finansowania środkami pochodzącymi ze spłaty Wierzytelności przez pożyczkobiorców.

Procedura ta pozwoli na zrefinansowanie Wierzytelności i uwolnienie środków finansowych zaangażowanych przez X. w udzielone pożyczki. Biorąc pod uwagę te cele, należy stwierdzić, iż z perspektywy podatku VAT, Y. wykona na rzecz X. usługę polegającą na zapewnieniu finansowania potrzebnego X.. Z uwagi na fakt, iż to Y., poprzez nabycie Wierzytelności, emisję obligacji i zaciągnięcie pożyczek lub kredytów, zorganizuje finansowanie i przekaże je X. tytułem ceny za Wierzytelności, podmiotem świadczącym przedmiotową usługę będzie Y.

Natomiast X, uzyskując przedmiotowe środki finansowe, będzie odbiorcą tej usługi. W planowanej transakcji sekurytyzacyjnej wystąpi również element odpłatności, gdyż Y. uzyska od X. określone wynagrodzenie w formie dyskonta/prowizji za przystąpienie i zaangażowanie w transakcję sekurytyzacyjną. Podstawą prawną do wzajemnych rozliczeń będą odpowiednie umowy i dokumenty transakcyjne regulujące wzajemne obowiązki stron.

Reasumując powyższą analizę, należy stwierdzić, iż przelewy Wierzytelności przez X. do Y. będą dokonane w ramach usługi świadczonej przez Y. na rzecz X., gdyż w jej rezultacie X. uzyska od Y. finansowanie potrzebne do prowadzonej działalności.

Taka kwalifikacja usług sekurytyzacji potwierdzana jest przez organy podatkowe. Dla przykładu, w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 czerwca 2017 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.86.2017.1.WN wskazano: „W niniejszej sprawie w przypadku usługi świadczonej przez SPV na rzecz Banku nie będzie miała miejsca wyłącznie cesja wierzytelności. Nabycie wierzytelności przez SPV będzie stanowiło element szerszej usługi finansowej, której celem jest uzyskanie przez Bank finansowania przed wymagalnością wierzytelności. SPV w celu realizacji zawartej z Bankiem umowy będzie zobowiązana do wykonania szeregu ściśle ze sobą powiązanych czynności (m.in. nabycie wierzytelności, emisja obligacji), które złożą się na świadczoną usługę, mającą na celu zapewnienie Bankowi wymaganego finansowania – usługę sekurytyzacji. Zatem, biorąc pod uwagę przepisy ustawy o podatku od towarów i usług w okolicznościach niniejszej sprawy uznać należy, że SPV (Wnioskodawca) wyświadczy na rzecz Banku usługę, polegającą na zapewnieniu mu środków finansowych jeszcze przez terminem wymagalności wierzytelności z tytułu umów kredytowych. Za powyższą usługę SPV uzyska wynagrodzenie ustalone przez strony w postaci prowizji. Wobec tego SPV wykona czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, o których mowa w art. 8 ust. 1 w zw. z art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług”.

2. Kwalifikacja usługi świadczonej przez Y. na rzecz X. jako usługi finansowej zwolnionej z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT
   
   

W ocenie Wnioskodawców, usługa świadczona przez Y. będzie stanowiła usługę zwolnioną z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT. Zgodnie z tym przepisem, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Przepis ten stanowi implementację art. 135 ust. 1 lit. b) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej („Dyrektywa VAT”). Zgodnie z tą regulacją, państwa członkowskie zwalniają z podatku VAT „udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę”.

Chociaż powyższe przepisy posługują się zwrotem „udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych” (Ustawa o VAT) oraz „udzielaniem kredytów” (Dyrektywa VAT), zarówno na gruncie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: „TSUE”), jak również na gruncie orzecznictwa polskich sądów administracyjnych oraz praktyki organów podatkowych pojęcia te interpretowane są w sposób szeroki, prowadzący do wniosku, że każda usługa której istotą jest finansowanie innego podmiotu korzysta ze zwolnienia z VAT.

Dla przykładu, w orzeczenie TSUE w sprawie C-281/91 pomiędzy Muysen De Winters Bouw-en Aannemingsbedrijf BV a Staatssecretaris van Financien (Holandia), TSUE nie podzielił poglądu, iż zwolnienie zawarte w komentowanym artykule odnosi się jedynie do kredytów udzielanych przez banki i instytucje finansowe. TSUE definiując termin „udzielenie kredytu”, wskazał, że „udzielenie kredytu i pośrednictwo kredytowe jest w zasadzie pojęciem wystarczająco szerokim, aby uwzględniać kredyt udzielony przez dostawcę towarów w formie odroczenia płatności”.

Również w niedawnym wyroku z dnia 18 października 2018 r., sygn. C-153/17 w sprawie Volkswagen Financial Services (UK) Ltd, Trybunał dokonał szerokiej wykładni omawianego terminu wskazując: „W szczególności, jak podniósł rząd Zjednoczonego Królestwa, rozczłonkowanie transakcji leasingu wydaje się być zgodne z orzecznictwem Trybunału, zgodnie z którym mimo iż zwolnienia przewidziane w art. 135 dyrektywy VAT powinny być interpretowane w sposób ścisły, nie zmienia to faktu, że wobec braku określenia kredytodawcy lub kredytobiorcy wyrażenie „udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe” w rozumieniu ust. 1 lit. b) tego artykułu nie może dotyczyć wyłącznie pożyczek i kredytów udzielanych przez banki i instytucje kredytowe. W związku z tym odroczenie płatności ceny zakupu towaru w zamian za zapłatę odsetek może zostać uznane za udzielenie kredytu, stanowiące na mocy tego przepisu transakcję zwolnioną od podatku, o ile zapłata odsetek nie stanowi składnika wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenie usług, lecz wynagrodzenie za ten kredyt (zob. podobnie wyrok z dnia 27 października 1993 r., Muysen De Winters Bouw-en Aannemingsbedrijf, C-281/91, EU:C:1993:855, pkt 12,13, 19).

Szeroka interpretacja pojęcia „udzielania kredytów” prezentowana jest również w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz interpretacjach indywidualnych wydawanych przez organy podatkowe.

Dla przykładu, w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie o sygn. III Sa/Wa 816/15 dotyczącym podobnego zagadnienia, jakim była kwalifikacja na gruncie podatku VAT umowy subpartycypacji, WSA wskazał: „Sąd podziela zatem ocenę, że "zastosowanie powołanych przepisów ustawy VAT nie sprowadza się (...) do zapewniania finansowania jedynie w oparciu o umowę kredytu, bądź umowę pożyczki w rozumieniu przepisów ustawy Kodeks cywilny czy też przepisów prawa bankowego, ale również do tego rodzaju umów/usług, dla których udzielanie finansowania stanowi przedmiotowo istotny cel umowy." (cytat z ww. wyroku NSA o sygn. I FSK 759/13). Dodatkowo Sąd uznaje za trafną uwagę Spółki, że gdyby w art. 43 ust. 1 pkt 38 chodziło Ustawodawcy wyłącznie o umowę kredytu w rozumieniu art. 69 ust. 1 Prawa bankowego lub art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego, to normatywnie pusty były art. 43 ust. 15 ustawy, który wyłącza ze zwolnienia finasowanie w ramach czynności ściągania długów, w tym factoringu, usług doradztwa oraz w zakresie leasingu. Gdyby rzeczywiście, jak twierdzi Minister, Ustawodawca wykluczał z zakresu art. 43 ust. 1 pkt 38 wszelkie stosunki prawne inne, niż umowa kredytowa i pożyczka sensu stricte (w tym np. finansowanie w ramach leasingu), to nie musiałby ponownie wyłączać ze zwolnienia tych form finansowania, które wymienił w ust. 15”.

Natomiast w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 25 maja 2017 r. III SA/Wa 1438/16 wskazano: „To, czy wierzytelność pozostaje w aktywach inicjatora (subpartycypacja), czy też nie (sekurytyzacja) jest z punktu widzenia ekonomicznego celu umowy bez znaczenia (zob. B. Smolarek, Sekutyryzacyjna umowa subprtycypacyjna, PPH 2009, nr 8, s. 49 i n.). (...) Cel ten akcentował Skarżący wskazując na finansową funkcję subpartycypacji, tzn. fakt, że subpartycypant przenosi na inicjatora własność określonej kwoty pieniężnej, która zostaje mu "zwrócona" w momencie płatności przez inicjatora kwot, które otrzymuje on z tytułu wierzytelności będących przedmiotem umowy subpartycypacji, co do zasady z kwotą nadwyżki płatności inicjatora nad wcześniejszą płatnością subpartycypanta (odpowiadającą konstrukcyjnie instytucji odsetek w umowie pożyczki). Ma on więc rację twierdząc, że z ekonomicznego punktu widzenia usługę sekurytyzacji, a w ramach niej także subpartycypacji należy traktować jako instrument finansowy analogiczny do kredytu lub pożyczki pieniężnej, który podlega zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT. Jest tak dlatego, że Skarżący w zamian za pozyskanie i przekazanie dla banku środków finansowych otrzyma w przyszłości zwrot tej kwoty wraz z przysporzeniem w postaci nadwyżki przepływów ponad kwotę zaangażowanego kapitału. Tym samym sytuacja Skarżącego będzie analogiczna jak kredytodawcy, bądź pożyczkodawcy”.

Na gruncie wydawanych interpretacji indywidulanych, jako przykład można wskazać, uzasadnienie interpretacji z dnia 26 sierpnia 2016 r., nr IPPPl/4512-608/16-3/MPe, w którym wskazano: „Biorąc zatem pod uwagę, iż planowana Transakcja Sekurytyzacyjna ma na celu zapewnienie Bankowi finansowania przez SPV poprzez nabycie Wierzytelności przez SPV i emisję obligacji zabezpieczonych na Wierzytelnościach oraz zaciągnięcie pożyczek przez SPV, transakcja ta, jako specyficzna operacja finansowa, będzie zwolniona z podatku VAT w oparciu o powyższe przepisy. Celem planowanej przez Bank Sekurytyzacji jest uzyskanie finansowania, zatem cel przedmiotowej usługi świadczonej przez SPV będzie analogiczny do transakcji udzielenia pożyczki lub kredytu, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT. Należy przy tym wskazać, iż zastosowanie wspomnianego artykułu nie może być ograniczane jedynie do finansowania w formie pożyczki lub kredytu, lecz zwolnienie w nim przewidziane powinno mieć zastosowanie także do innych form finansowania.” Analogicznie stanowisko zostało przedstawione również w interpretacji z 27 października 2016 r„ nr. IPPP1/4512-612/16-2/AS.

Należy także wskazać, że przepis art. 43 ust. 1 pkt 38 został wprowadzony do ustawy o VAT z dniem 1 stycznia 2011 r. Do końca 2010 r. usługi sekurytyzacji podlegały zwolnieniu na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 1 w związku z załącznikiem nr 4 do ustawy o VAT. Przedmiotowy załącznik został usunięty z ustawy, natomiast przewidziane w nim usługi zwolnione z podatku zostały implementowane bezpośrednio do art. 43 ustawy o VAT. Jedną z takich usług zwolnionych z VAT jest finansowanie innych podmiotów przewidziane w przytoczonym art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy. Na podkreślenie zasługuje to, iż zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy z dnia 29 października 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U z 2010 r., nr 226, poz. 1476) nowelizującej ustawę o VAT w powyższym zakresie, przedmiotowa nowelizacja nie miała na celu ograniczenia zakresu dotychczasowych usług zwolnionych z opodatkowania VAT, a jedynie odejście od klasyfikowania usług na podstawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. W konsekwencji, wprowadzenie zmian do ustawy o VAT od 1 stycznia 2011 r. nie powinno skutkować zmianą zakresu usług zwolnionych od tego podatku. W ocenie Sądu fiskus, przy okazji dokonanej porządkowej zmiany przepisów ustawy o VAT polegającej na rezygnacji z enumeratywnie wymienionych w załączniku do ustawy zwolnionych usług nie powinien w ten sposób zawężać zakresu stosowania zwolnień podatkowych, w szczególności odnoszących się do "grupy usług finansowych, gdzie indziej niesklasyfikowanych". Do powyższej kategorii należały usługi finansowe, które wraz z rozwojem rynków kapitałowych, inwestycyjnych zawierały w sobie szereg odrębnych czynności bankowych, cywilnoprawnych, które łącznie tworzyły określone całościowe świadczenia. (...). Sąd przyznał rację Skarżącej, iż wobec jednoznacznych postulatów uzasadnienia ustawy nowelizującej ustawę o VAT, a także szerokiego zwolnienia usług o charakterze finansowym na podstawie art. 135 Dyrektywy 2006/112/WE należy stwierdzić, iż celem ustawodawcy nie była zmiana zakresu zwolnienia, ale dostosowanie brzmienia polskich przepisów ustawy o VAT do regulacji wspólnotowych. Stąd, w stosunku do usług, które dotychczas podlegały zwolnieniu od VAT, co do zasady nie powinna nastąpić zmiana opodatkowania. W ocenie Sądu ograniczenie zakresu zwolnienia podatkowego nie jest także podyktowane poglądami wynikającymi z orzeczeń TSWE (TSUE).

Powyższe potwierdza, że celem ustawodawcy nie była zmiana zakresu zwolnienia, ale dostosowanie brzmienia polskich przepisów o VAT do regulacji wspólnotowych. Stąd, w stosunku do usług, które dotychczas podlegały zwolnieniu od VAT, nie powinna nastąpić zmiana opodatkowania.

Podsumowując, usługa świadczona przez Y. na rzecz X. będzie korzystała ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 Ustawy o VAT.

3. Zwolnienie planowanej Transakcji Sekurytyzacyjnej z podatku VAT znajduje uzasadnienie również w art. 43 ust. 1 pkt 40 Ustawy o VAT i brak zastosowania do planowanej transakcji wyłączenia zawartego w art. 43 ust. 15 Ustawy o VAT
   
   

Zwolnienie planowanej Transakcji Sekurytyzacyjnej z podatku VAT znajduje uzasadnienie również w art. 43 ust. 1 pkt 40 Ustawy o VAT z uwagi na fakt, iż jest to usługa w zakresie długów, do której nie mają zastosowania wyłączenia wskazane w art. 43 ust. 15 ustawy o VAT. Powyższe wynika z faktu, iż jakkolwiek celem planowanego procesu sekurytyzacji jest uzyskanie przez X. środków finansowych, to z uwagi na związek procesu sekurytyzacji z Wierzytelnościami stanowiącymi „długi” oraz obligacjami skutkującymi powstaniem długu emitenta, zasadne jest ocenianie sekurytyzacji jako usługi pośrednictwa finansowego określonej w ww. art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT.

Taka kwalifikacja potwierdzana jest przez organy podatkowe. Dla przykładu, w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 czerwca 2017 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.86.2017.l.WN wskazano: „Poprzez zbycie wierzytelności na rzecz SPV, Bank zapewni sobie finansowanie niezbędne do funkcjonowania na rynku finansowym, poprzez poprawę płynności finansowej. Zatem celem transakcji zawartej pomiędzy Bankiem a Wnioskodawcą nie będzie czynność zbycia wierzytelności (uwolnienie się od konieczności odzyskania środków pieniężnych od dłużników), lecz uzyskanie przez Bank finansowania, czyli określonych środków pieniężnych z innego źródła niż spłata zaciągniętych kredytów wraz z należnymi odsetkami. Zatem istotą przedmiotowej transakcji będzie uzyskanie przez Bank finansowania w celu prowadzenia działalności na rynku bankowym. W konsekwencji, usługę świadczoną przez Wnioskodawcę polegającą na nabyciu wierzytelności i zapewnieniu Bankowi finansowania potraktować należy jako usługę w zakresie długów, która korzysta ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT”.

Powyższe stanowisko znajduje także potwierdzenie w innych interpretacjach indywidualnych wydanych w stanach faktycznych zbliżonych do przedstawionego powyżej opisu zdarzenia przyszłego. Przykładowo, w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu 23 lipca 2015 r. (ILPP2/4512-1-353/15-2/SJ), w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 19 kwietnia 2014 r. (IPPP3/443-27/14-2/KT) oraz interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 18 lipca 2013 r. (PLPP4/443-185/13-2/EWW).

Jednocześnie, do przedmiotowej transakcji nie znajdzie zastosowania art. 43 ust. 15 Ustawy o VAT, który wyłącza ze zwolnienia, o którym mowa, między innymi, czynności ściągania długów oraz factoringu.

Z uwagi na charakter i cel planowanej transakcji sekurytyzacyjnej, brak byłoby uzasadnienia dla uznania tej transakcji za czynność ściągania długów lub też factoring. Cel i specyfika omawianej transakcji sekurytyzacyjnej z jednej strony i cele czynności ściągania długów lub factoringu z drugiej strony są zasadniczo różne. O ile głównym powodem przeprowadzenia sekurytyzacji jest pozyskanie finansowania poprzez zamianę niepłynnych aktywów (Wierzytelności) na aktywa płynne, o tyle celem czynności ściągania długów jest wyłącznie windykacja wierzytelności. W umowie sekurytyzacyjnej obejmującej przelew Wierzytelności do Y. brak będzie postanowień przewidujących obowiązek Y. do windykacji Wierzytelności na rzecz X. Y. będzie co prawda nabywał pakiety Wierzytelności bez regresu (a zatem m. in. z ryzykiem nieściągalności) lecz Wierzytelności, które staną się złymi długami nie będą windykowane przez Y. (który nie posiada niezbędnych zasobów do przeprowadzania windykacji) lecz będą sprzedawane na rzecz podmiotów trzecich zajmujących się windykacją należności.

Planowana Umowa Sekurytyzacji będzie się również w zasadniczy sposób różniła od czynności factoringu. Usługi tego rodzaju składają się z wielu różnych działań podejmowanych przez faktora, obejmujących, między innymi, windykację należności, monitorowanie spłat przez dłużników, dochodzenie należności, udzielenie kredytu faktorantowi, itd. Tymczasem, głównym celem Umowy Sekurytyzacji, któremu podporządkowane będą wszystkie jej elementy składowe, jest zapewnienie X. finansowania poprzez emisję instrumentów inwestycyjnych (lub pozyskanie innej formy zewnętrznego finansowania) efektywnie zabezpieczonych na porfelach Wierzytelności przez Y.

4. Klasyfikacja sekurytyzacji jako usług zwolnionych z podatku VAT w praktyce sądowej i interpretacyjnej
   
   

Powyższe stanowisko o zwolnieniu usługi sekurytyzacji z podatku VAT potwierdza orzecznictwo sądowe oraz liczne interpretacje podatkowe.

Przykładowo, w uzasadnieniu do wyroku z dnia 2 lutego 2007 r., (sygn. III SA/Wa 3887/06) WSA w Warszawie stwierdził, iż: „Sąd administracyjny, badając niniejszą sprawę, ma zatem obowiązek zwrócić uwagę, że istota sekurytyzacji polega na pozyskiwaniu środków finansowych przez emisję wierzycielskich papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami, które są przedmiotem sekurytyzacji, np. wierzytelnościami. Oznacza to, że jeżeli wierzytelności Spółki były nabywane w celu sekurytyzacji, tj. w celu ich wykorzystania do wykonania określonych operacji gospodarczych, to w badanej sprawie nie miała miejsca – jak chcą tego organy podatkowe – wyłącznie cesja wierzytelności, lecz cesja która była elementem świadczonej usługi finansowej”.

Podobny pogląd został wyrażony w uzasadnieniu wyroku WSA we Wrocławiu z dnia 25 listopada 2009 r. (sygn. I SA/Wr 1564/09), który stwierdził, iż „Wyjaśniając w największym skrócie pojęcie sekurytyzacji, należy wskazać, że „jest to proces ekonomiczny, którego celem jest emisja papierów wartościowych na podstawie zespołu wierzytelności” (patrz: I. Raczkowska, Sekurytyzacja wierzytelności bankowych, Warszawa 2001 r. s. 13-14).

Jak z tego wynika, czynności podejmowane przez spółkę celową w ramach sekurytyzacji nie sprowadzają się do samego nabycia wierzytelności w ramach cesji, lecz cesja stanowi jedynie element – świadczonej przez spółkę celową – szerszej (kompleksowej) usługi pośrednictwa finansowego, związanego z nabywaniem wierzytelności oraz redystrybucją środków finansowych ograniczeniem ryzyka niewypłacalności dłużników.

Również w orzeczeniu wydanym przez Naczelny Sąd Administracyjny dnia 2 grudnia 2010 r. (sygn.. I FSK 669/10), Sąd uznał, że usługi świadczone przez spółkę celową w ramach procesu sekurytyzacji, jako usługi finansowe podlegają zwolnieniu od podatku VAT. NSA pokreślił także kompleksowy charakter sekurytyzacji stwierdzając: „Mając na uwadze powyższe oraz przedstawiony przez podatnika stan faktyczny, stwierdzić należy, iż realizowane przez spółkę celową C. czynności w ramach wskazanego we wniosku o udzielenie interpretacji procesu stanowią kompleksową usługę o złożonym charakterze. Organ w wydanej interpretacji, koncentrując uwagę przede wszystkim na aspekcie cesji wierzytelności, nie uwzględnił wszystkich elementów stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, które mogły mieć wpływ na określenie właściwego charakteru usług świadczonych przez Spółkę celową na rzecz V”.

Zasadność tego stanowiska znajduje potwierdzenie również w licznych interpretacjach wydanych już na gruncie obecnie obowiązującego brzmienia art. 43 Ustawy VAT (tj. po nowelizacji z 2011 r.). Tytułem przykładu można wskazać następujące interpretacje podatkowe:

1. Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 9 kwietnia 2018 r., nr 0113-KDIPT1-2.4012.158.2018.1.JSZ, w której wskazano:

„W związku z powyższym w zakresie pytań nr 1 i 2 wniosku, należy wskazać, iż w niniejszej sprawie w przypadku czynności wykonywanych przez L. na rzecz Wnioskodawcy nie będzie miała miejsca transakcja obejmująca wyłącznie sprzedaż i przelew wierzytelności. Nabycie wierzytelności przez L. będzie stanowiło element szerszych świadczeń finansowych, których celem jest uzyskanie przez Wnioskodawcę finansowania. L. w celu realizacji zawartej z Wnioskodawcą umowy będzie zobowiązana do wykonania szeregu ściśle ze sobą powiązanych czynności (m.in. nabycie wierzytelności, emisja dłużnych papierów wartościowych), które złożą się na świadczoną usługę, mającą na celu zapewnienie Wnioskodawcy wymaganego finansowania – usługę sekurytyzacji. Zatem, biorąc pod uwagę przepisy ustawy o podatku od towarów i usług w okolicznościach niniejszej sprawy uznać należy, że L. wyświadczy na rzecz Wnioskodawcy usługę, polegającą na zapewnieniu mu środków finansowych. Za powyższą usługę L. uzyska stosowne wynagrodzenie ustalone przez strony.

Wobec tego L. wykona czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, o których mowa w art. 8 ust. 1 w zw. z art. 5 ustawy.

(...)

Przez zbycie wierzytelności na rzecz L, Wnioskodawca zapewni sobie finansowanie niezbędne do funkcjonowania na rynku finansowym, przez poprawę płynności finansowej. Zatem celem transakcji zawartej pomiędzy L. a Wnioskodawcą nie będzie czynność zbycia wierzytelności (uwolnienie się od konieczności odzyskania środków pieniężnych od dłużników), lecz uzyskanie przez Wnioskodawcę finansowania, czyli określonych środków pieniężnych z innego źródła niż spłata zaciągniętych kredytów wraz z należnymi odsetkami. Zatem istotą przedmiotowej transakcji będzie uzyskanie przez Wnioskodawcę finansowania potrzebnego do prowadzonej działalności.

W konsekwencji, usługę świadczoną przez L. polegającą na nabyciu wierzytelności i zapewnieniu Wnioskodawcy finansowania potraktować należy jako usługę w zakresie długów, która korzysta ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy.

Do powyższej usługi nie mają zastosowania wyłączenia wskazane w art. 43 ust. 15 ustawy. Wskazany artykuł wyłącza możliwość zastosowania zwolnienia z VAT w zakresie „czynności ściągania długów, w tym factoringu”. Oznacza to, że opodatkowanie VAT przewidziano jedynie dla zdarzeń, z którymi wiąże się podejmowanie czynności mających na celu ściągnięcie długu, co nie ma miejsca w ramach ww. czynności”.

2. Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 29 czerwca 2017 r., nr 0111-KDIB3-1.4012.86.2017.1.WN,
3. Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 10 listopada 2017 r., sygn. 0111-KDIB3-4012.545.2017. l.WN,
   
4. Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 24 stycznia 2014 r. (nr ILPP4/443-500/13-2/BA), która prezentuje identyczne stanowisko do wyżej przedstawionego,
5. Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 28 stycznia 2015 r. (nr IPPP3/443-1099/14-2/JF),
6. Interpretacje Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 20 listopada 2017 r. nr 0114-KDIP1-2.4012.500.2017.1.SM oraz z 23 listopada 2017 r. nr 0112-KDIL1-3.4012.418.2017.2.KM,
7. Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 28 kwietnia 2017 r. nr 1462- IPPP1.4512.110.2017.1.MPE,
8. Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 18 lipca 2013 r. (nr ILPP4/443-185/13-4/EWW).
   
   

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r. poz. 2174, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (…) podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy – przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast przez świadczenie usług – w świetle art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym, przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Jednocześnie, skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług, określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Z opisu sprawy wynika, że w 2017 r. X. Sp. z o.o. (X.) rozpoczęła działalność polegającą na udzielaniu pożyczek poza systemem bankowym pod marką X. W tym zakresie, zostało udzielonych kilka tysięcy pożyczek. Z tytułu udzielanych pożyczek X. posiada i w przyszłości będzie generowała nowe wierzytelności (Wierzytelności), na które składają się następujące elementy określone w harmonogramach spłaty pożyczki przewidzianych w umowach pożyczek zawieranych z klientami: (1) kwota główna pożyczki (tj. kwota wypłacona klientowi), (2) odsetki – stanowiące wynagrodzenie za koszty pozyskania finansowania i ryzyko kredytowe, (3) prowizja z tytułu udzielenia pożyczki (płatna w ratach przez okres umowy pożyczki) – stanowiąca wynagrodzenie za koszt pozyskania klienta oraz (4) prowizja administracyjna (płatna w ratach przez okres umowy pożyczki) – stanowiąca wynagrodzenie za koszty administracyjne związane z pozyskaniem oraz obsługą pożyczek. Ponadto, X. jest uprawniona do odsetek za nieterminową płatność (odsetki karne) naliczanych w przypadku opóźnienia w spłacie rat określonych w harmonogramie.

Obecnie X. finansuje opisaną działalność pożyczkową z wkładów udziałowców oraz obligacji wyemitowanych na rzecz podmiotu niepowiązanego. Dalszy rozwój działalności pożyczkowej (możliwość udzielania dalszych pożyczek) wymaga jednak pozyskania przez X. dodatkowego finansowania zewnętrznego – w celu zwiększenia wolumenu udzielanych pożyczek.

Biorąc pod uwagę uwarunkowania biznesowe preferowanym dla X. modelem jest pozyskiwanie finansowania w drodze sekurytyzacji Wierzytelności. W ramach tego modelu X. planuje zawarcie długoterminowej umowy sekurytyzacji wierzytelności pożyczkowych (Umowa Sekurytyzacji) ze spółką powiązaną (w rozumieniu przepisów o cenach transferowych) – Y. Sp. z o.o. (Y.). Umowa Sekurytyzacji zostanie zawarta na warunkach rynkowych, a Y. będzie pozyskiwał finansowanie od nowych oraz aktualnych inwestorów. Pozyskiwanie finansowania przez wyodrębniony podmiot (Y.) zabezpieczonego efektywnie portfelami nabywanych wierzytelności ma w założeniu umożliwić bardziej efektywne pozyskiwanie finansowania od podmiotów zewnętrznych (banków oraz inwestorów inwestujących w dług lub kapitał podmiotu finansowego). Ma to również pozwolić na uniknięcie ograniczeń dotyczących działalności samego X. w związku z umowami z takimi podmiotami finansującymi.

W ramach transakcji sekurytyzacyjnej (na podstawie Umowy Sekurytyzacji):

1. w pierwszej kolejności Y. dokona nabycia istniejącego na dzień zawarcia Umowy Sekurytyzacji portfela Wierzytelności z tytułu udzielonych przez X. pożyczek; w wyniku tej transakcji Y. przejmie równocześnie istniejące zadłużenie X. z tytułu wyemitowanych obligacji;
   
2. Y. będzie dokonywał w okresie obowiązywania Umowy Sekurytyzacji okresowego nabywania Wierzytelności wynikających z udzielanych przez X. pożyczek. Nabywanie Wierzytelności będzie następowało na następujących zasadach:
   • przenoszenie transz Wierzytelności z X. do Y. będzie następować w sposób rewolwingowy, co oznacza, że (zgodnie z założeniami sekurytyzacji) – na Y. będą przenoszone okresowo portfele Wierzytelności wynikające z umów pożyczek zawartych w czasie trwania okresu rewolwingowego;
     
   • przenoszenie na Y. wierzytelności z tytułu pożyczek ma następować krótko po zawarciu umów z klientami np. w cyklach dwutygodniowych lub miesięcznych; tak więc założeniem transakcji sekurytyzacyjnej jest, że wszystkie Wierzytelności będą tzw. wierzytelnościami obsługiwanymi przez pożyczkobiorców;
     
   • biorąc pod uwagę powyższe, Wierzytelności, które będą objęte sekurytyzacją będą wierzytelnościami niewymagalnymi, nie stanowiącymi tzw. złych długów. Wręcz przeciwnie, na dzień przeniesienia Wierzytelności nie będą istniały przesłanki do uznania tych Wierzytelności za zagrożone nieściągalnością;
     
   • przelew Wierzytelności do Y. dokonywany będzie bez regresu (a zatem Y. przejmie wszelkie ryzyka związane z nabywanymi Wierzytelnościami);
     
   • Wierzytelności będą przenoszone na Y. na podstawie umowy przelewu zdefiniowanej w art. 509 Kodeksu Cywilnego.
3. Y. będzie pozyskiwał finansowanie na nabywanie Wierzytelności pożyczkowych od X. w drodze emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych lub kapitałowych, których zabezpieczeniem w sensie ekonomicznym (tj. źródłem spłaty) będą Wierzytelności nabyte od X. Y. może również pozyskiwać potrzebne środki finansowe poprzez zaciągnięcie kredytów lub pożyczek. Finansowanie będzie udzielane Y. przez jednego lub większą liczbę inwestorów (zarówno nowych jak i obecnych), którzy mogą być podmiotami polskimi lub zagranicznymi.
   
4. Obsługa zaciągniętego finansowania przez Y. będzie pochodziła ze środków pochodzących ze spłaty Wierzytelności przez pożyczkobiorców.
   
5. W ramach planowanej transakcji sekurytyzacji Y. będzie nabywał Wierzytelności od X. (tym samym zapewniając X. finansowanie) w zamian za zapłatę ceny za Wierzytelności. Cena za nabywane Wierzytelności zostanie ustalona na zasadach rynkowych, w taki sposób aby zapewnić wynagrodzenie dla Y. za pełnione funkcje. Wynagrodzenie będzie miało postać dyskonta (dyskonto oznacza różnicę pomiędzy ceną ustaloną za nabywane Wierzytelności a wyższą od niej sumą rat Wierzytelności do zapłaty przez pożyczkobiorców zgodnie z harmonogramem spłat). Tym samym dyskonto będzie pełniło funkcję wynagrodzenia dla Y. za zapewnienie finansowania w transakcji sekurytyzacyjnej (dyskonto będzie obliczone w oparciu o przyjęte przez strony wskaźniki oraz na podstawie ustalonego przez nie wzoru zgodnie z regulacjami przepisów o cenach transferowych).
   
6. Po zawarciu Umowy Sekurytyzacji, funkcja X. będzie z ekonomicznego punktu widzenia polegała na udzielaniu pożyczek (poszukiwania osób zainteresowanych uzyskaniem pożyczki, weryfikacji ich zdolności finansowej, przygotowaniem dokumentacji prawnej oraz zawarciem umowy pożyczki i wpłatą środków), które będą następnie przenoszone na Y. Natomiast Y. będzie w istocie pełnił rolę podmiotu pozyskującego finansowanie zewnętrzne, oraz finansującego X. Y. będzie również podmiotem zarządzającym i administrującym należnościami wynikającymi z Wierzytelności. W zakresie tej ostatniej funkcji, Y. będzie dysponował personelem umożliwiającym wykonywanie funkcji zarządzania portfelem Wierzytelności (w szczególności zarządzanie ryzykiem kredytowym, administrowanie nabytymi wierzytelnościami, sprzedaż opóźnionych wierzytelności spółkom windykacyjnym itp.). Należy wyraźnie podkreślić, że w przypadku gdy wierzytelności nabyte przez Y. staną się tzw. złymi długami będą one sprzedawane na rzecz podmiotu/lub podmiotów zajmujących się windykacją, gdyż Y. nie będzie posiadał kompetencji / zasobów w tym zakresie.
   
7. Y. jako podmiot nabywający wierzytelności z tytułu umów pożyczek zawieranych przez X. będzie uprawniony do:
   • akceptowania kryteriów oceny kredytowej przyszłych klientów,
     
   • akceptowania warunków umów pożyczek zawieranych przez X.,
     
   • zatwierdzania wydatków marketingowych mających na celu zwiększenie wolumenu zawieranych umów.
     
     
     

Celem planowanej Sekurytyzacji nie będzie tylko „proste” zbycie przez X. Wierzytelności poprzez ich sprzedaż do Y., lecz wdrożenie szczególnego instrumentu pozwalającego na bieżące i trwałe pozyskiwanie przez X. środków finansowych na dalszy rozwój działalności, w drodze finansowania zapewnionego przez Y. w oparciu o pozyskane finansowanie zewnętrzne zabezpieczone de facto Wierzytelnościami i obsługiwane z wpływów z Wierzytelności.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii, czy opisane we Wniosku przelewy (sprzedaż) Wierzytelności przez X. do Y. w ramach Umowy Sekurytyzacji Wierzytelności, które będą wiązały się z uzyskaniem przez Y. wynagrodzenia bądź w formie dyskonta, bądź w formie prowizji, będą kwalifikowane jako element usługi finansowej świadczonej przez Y. na rzecz Spółki, podlegającej zwolnieniu z podatku VAT.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana w przepisach art. 509-518 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2018 r., poz. 1025, z późn. zm.), zwanej dalej k.c.

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c. – wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

W myśl § 2 cytowanego artykułu – wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jak stanowi art. 510 § 1 k.c. – umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność.

W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja miała charakter odpłatny).

Natomiast pojęcie sekurytyzacji zawarte zostało w przepisach ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 1355, z późn. zm.) oraz w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U z 2018 r. poz. 2187, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 2 pkt 30-32 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi – pod pojęciem:

• puli wierzytelności rozumieć należy przynoszącą regularny dopływ kapitału grupę jednolitych rodzajowo wierzytelności, posiadanych i wyodrębnionych przez inicjatora sekurytyzacji, z których każda z wierzytelności stanowiących łącznie co najmniej 75% grupy przynosi regularny dopływ kapitału oraz każda wierzytelność spełnia kryteria określone w statucie funduszu;
  

• inicjatora sekurytyzacji rozumieć należy jednostkę samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego lub podmiot prowadzący działalność gospodarczą, zbywające funduszowi sekurytyzacyjnemu pule wierzytelności albo zobowiązujące się do przekazywania funduszowi sekurytyzacyjnemu wszystkich świadczeń otrzymanych przez nie z określonej puli wierzytelności;
  

• sekurytyzowanych wierzytelnościach rozumieć należy wierzytelności stanowiące przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego oraz wierzytelności wyodrębnione przez inicjatora sekurytyzacji albo inny podmiot, który zawarł z funduszem umowę zobowiązującą go do przekazywania funduszowi świadczeń uzyskanych w związku z tymi wierzytelnościami.
  
  

Szczegółowe zasady dotyczące funkcjonowania funduszów sekurytyzacyjnych zawiera Rozdział III ww. ustawy o funduszach inwestycyjnych (…).

W literaturze istnieje wiele definicji „sekurytyzacji”, uzależnionych od przyjętego modelu. Można jednakże przyjąć, że sekurytyzacja wierzytelności to proces, podczas którego z aktywów danego podmiotu (X.) zostaje wydzielona określona pula / pule wierzytelności, a następnie przekazana spółce Y., która dokona refinansowania zakupionej puli/transzy wierzytelności w drodze emisji obligacji lub innych instrumentów dłużnych lub kapitałowych, których zabezpieczeniem w sensie ekonomicznym (tj. źródłem spłaty) będą Wierzytelności nabyte od X. Najważniejszym celem procesu sekurytyzacji jest pozyskanie kapitałów na prowadzenie dalszej działalności oraz rozwój.

W niniejszej sprawie, na podstawie długoterminowej umowy sekurytyzacji wierzytelności pożyczkowych, planowana sekurytyzacja zostanie przeprowadzona poprzez odpłatny przelew wierzytelności przez spółkę X. do spółki Y.. Jak wskazano we wniosku celem planowanej Sekurytyzacji nie będzie zbycie przedmiotowych wierzytelności w celu windykacji, lecz planowane transakcje mają na celu wdrożenie szczególnego instrumentu pozwalającego na bieżące i trwałe pozyskiwanie przez X. środków finansowych na dalszy rozwój działalności, w drodze finansowania zapewnionego przez Y. w oparciu o pozyskane finansowanie zewnętrzne zabezpieczone de facto Wierzytelnościami i obsługiwane z wpływów z Wierzytelności. Y. może również pozyskiwać potrzebne środki finansowe poprzez zaciągnięcie kredytów lub pożyczek. Finansowanie będzie udzielane Y. przez jednego lub większą liczbę inwestorów (zarówno nowych jak i obecnych), którzy mogą być podmiotami polskimi lub zagranicznymi. Obsługa zaciągniętego finansowania przez Y. będzie pochodziła ze środków pochodzących ze spłaty Wierzytelności przez pożyczkobiorców.

Za powyższe usługi polegające na zapewnieniu finansowania w transakcji sekurytyzacyjnej Y. uzyska wynagrodzenie w postaci dyskonta.

Z uwagi na okoliczności niniejszej sprawy oraz przepisy ustawy o podatku od towarów i usług uznać należy, że opisane we wniosku przelewy (sprzedaż) wierzytelności przez spółkę X. do spółki Y. w ramach transakcji sekurytyzacji, stanowić będą odpłatne świadczenie usług przez spółkę Y. na rzecz Spółki X., w myśl art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem.

Podstawowa stawka podatku, zgodnie z art. 41 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, ar. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Natomiast zgodnie z art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2018 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Z kolei, w myśl obowiązującego od dnia 1 stycznia 2019 r. art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż - 6% stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Zarówno w treści wskazanej ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi lub zwolnienie od podatku.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Jak stanowi art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy, zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Ponadto, stosownie do art. 43 ust. 15 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37 41, nie mają zastosowania do:

1. czynności ściągania długów, w tym factoringu;
2. usług doradztwa;
3. usług w zakresie leasingu.
   
   

W analizowanej sprawie charakter czynności wykonywanych przez spółkę Y. na rzecz spółki X. wskazuje, że spółka Y. poprzez nabycie wierzytelności udziela spółce X. finansowania na dalszy rozwój działalności pożyczkowej – zwiększenia wolumenu udzielanych pożyczek. W efekcie przeprowadzonej sekurytyzacji upłynnione zostaną wierzytelności w stosunku do dłużników poprzez ich wprowadzenie do obrotu w zmienionej formie – w postaci papierów wartościowych (obligacji lub innych instrumentów dłużnych lub kapitałowych), których zabezpieczeniem w sensie ekonomicznym (tj. źródłem spłaty) będą Wierzytelności nabyte od X. Zatem celem transakcji zawartej pomiędzy spółką X. a spółką Y. nie będzie czynność zbycia wierzytelności (uwolnienie się od konieczności odzyskania środków pieniężnych od dłużników), lecz uzyskanie przez spółkę X. finansowania.

W konsekwencji, usługę świadczoną przez spółkę Y. polegającą na nabyciu wierzytelności i zapewnieniu spółce X. finansowania potraktować należy jako usługę w zakresie długów, która korzysta ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT (wyłączenia wskazane w art. 43 ust. 15 ustawy nie mają zastosowania).

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy uznano za prawidłowe.

Jednocześnie zaznaczyć należy, że niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie podatku od towarów i usług (pytanie oznaczone we wniosku nr 1), w części dotyczącej podatku dochodowego od czynności cywilnoprawnych (pytanie oznaczone we wniosku nr 2) sprawa zostanie rozpatrzona odrębnie.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty opis sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
   
   

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Zainteresowanemu będącemu stroną postępowania (art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.