Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB3-2.4012.422.2019.1.AZ
z 6 września 2019 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 2 lipca 2019 r. (data wpływu 8 lipca 2019 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy planowanej usługi polegającej na dokonaniu zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 8 lipca 2019 r. wpłynął do tutejszego Organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy planowanej usługi polegającej na dokonaniu zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

„Instytut” bądź „Wnioskodawca”, jest państwową instytucją kultury utworzoną na podstawie zarządzenia Nr …. Ministra Kultury z dnia 19 listopada 2003 r. w sprawie utworzenia Instytutu (……..) i działającą w szczególności na podstawie ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2018 r., poz. 1983) oraz statutu (§ 1 statutu Instytutu). Instytut jest wpisany do rejestru państwowych instytucji kultury prowadzonego przez Ministra Kultury pod numerem RNIK … i posiada osobowość prawną (§ 2 ust. 3 statutu Instytutu).

Zgodnie z § 3 i 4 statutu Instytutu: „Przedmiotem działalności Instytutu jest promocja ... literatury i ... oraz promocja czytelnictwa w kraju. Instytut realizuje zadania [...], w szczególności poprzez:

  1. współdziałanie z polskimi i zagranicznymi podmiotami publicznymi i prywatnymi;
  2. tworzenie i realizację projektów oraz programów promocji kultury polskiej poprzez książkę;
  3. obsługę programu translatorskiego ….”;
  4. tworzenie i obsługę internetowego systemu informacyjnego promującego literaturę polską;
  5. koordynowanie i organizowanie krajowych i zagranicznych imprez, rocznic, wystaw, targów, szkoleń, warsztatów i konferencji;
  6. przygotowywanie na potrzeby własne oraz administracji publicznej, w tym w szczególności dla Ministra, corocznych raportów z dziedziny objętej zakresem działalności Instytutu, których zakres i tematyka uzgadniane są z Ministrem;
  7. inicjowanie i prowadzenie projektów badawczych, opracowywanie i zlecanie analiz i ekspertyz służących diagnozie oraz prognozowaniu kierunków rozwoju dziedziny objętej zakresem działania Instytutu;
  8. działalność wydawniczą;
  9. tworzenie i realizację projektów oraz programów bibliotecznych;
  10. działalność edukacyjną;
  11. wykonywanie uprawnień wynikających z posiadanych licencji, patentów i praw autorskich;
  12. obsługę programów Ministra;
  13. realizowanie innych zadań zleconych przez Ministra, w szczególności wynikających ze strategii oraz programów wieloletnich dotyczących promocji i rozwoju czytelnictwa”.

W ramach swoich działań statutowych, Wnioskodawca realizował w roku 2015 program „Udostępnianie piśmiennictwa”, którego założeniem było nieograniczone – terytorialnie, jak i czasowo – udostępnianie osobom trzecim, za pośrednictwem sieci Internet, wybranych w odpowiednim trybie dzieł literatury polskiej oraz przekładów dzieł literatury światowej („Program”).

W ramach Programu Wnioskodawca nabył autorskie prawa majątkowe do utworu literackiego pt. „…”, którego twórcą jest E. R. („utwór”). Wnioskodawca nabył ww. prawa na podstawie umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe do utworu zawartej z jego twórcą – E. R. („Twórca”) w K. w dniu ….. roku („Umowa”). Na podstawie umowy twórca przeniósł autorskie prawa majątkowe do utworu na Wnioskodawcę oraz prawo zezwalania osobom trzecim na wykonywanie praw zależnych do utworu na wskazanych w umowie polach eksploatacji bez ograniczeń terytorialnych i czasowych. Zgodnym zamiarem Wnioskodawcy oraz twórcy było przeniesienie na Wnioskodawcę uprawnień w zakresie umożliwiającym udostępnianie utworu przez Wnioskodawcę w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0. Polska albo kolejną wersję tej licencji.

Od dnia nabycia autorskich praw majątkowych do utworu, zgodnie z zasadami realizacji Programu, Instytut udostępniał utwór w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska.

Obecnie Wnioskodawca zamierza dokonać zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę w pełnym zakresie, tzn. w takim samym zakresie w jakim nabył prawa do utworu od twórcy na podstawie Umowy. Przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpi za wynagrodzeniem, nie wyższym, niż wynagrodzenie zapłacone twórcy za nabycie praw autorskich w umowie z dnia …. r. Decyzja o zwrotnym przeniesieniu autorskich praw majątkowych jest wynikiem negocjacji z twórcą, który zainicjował działania zmierzające do zwrotnego nabycia praw autorskich do utworu. Propozycja ze strony twórcy była motywowana zamiarem podjęcia osobistego zarządzania prawami autorskimi do utworu.

W związku z planowanym zawarciem ww. umowy zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę Wnioskodawca chciałby uzyskać potwierdzenie swojego stanowiska w zakresie interpretacji przepisów podatkowych wskazanego poniżej.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy planowana usługa polegająca na dokonaniu przez Instytut zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę jest usługą zwolnioną od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018r., poz. 2174 ze zm.)?

Stanowisko wnioskodawcy:

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018r., poz. 2174 ze zm.), zwanej dalej „Ustawą o VAT”, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – w świetle art. 7 ust 1 ustawy o VAT – rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust 1 pkt 1, rozumie się, zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej.

Zatem przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu stanowi świadczenie usług opodatkowane podatkiem od towarów i usług (VAT).

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy o VAT „Zwalnia się od podatku usługi kulturalne świadczone przez podmioty prawa publicznego lub inne podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym lub wpisane do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, oraz dostawę towarów ściśle z tymi usługami związaną”.

Zgodnie z art. 43 ust. 17 ustawy o VAT zwolnienie, o których mowa w ust 1 pkt 33 lit. a, nie ma zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust 1 pkt 33 lit. a lub ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Natomiast zgodnie z art. 43 ust. 18 ustawy o VAT zwolnienie, o których mowa w ust. 1 pkt 33 lit. a, stosuje się, pod warunkiem że podmioty wykonujące czynności, o których mowa w tym przepisie, nie osiągają w sposób systematyczny zysków z tej działalności, a w przypadku ich osiągnięcia są one przeznaczane w całości na kontynuację lub doskonalenie świadczonych usług.

Zwolnienie określone w przepisie art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy o VAT, ma zatem charakter przedmiotowo-podmiotowy, co oznacza, że zwolnieniu od podatku podlega określony rodzaj usług wykonywanych przez ściśle zdefiniowany krąg podmiotów, wykonujących te usługi. Dodatkowo spełnione muszą zostać warunki określone w art. 43 ust. 17,17a, 18 i 19 ustawy o VAT.

Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż planowana przez niego czynność przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę spełnia przesłanki zwolnienia z podatku od towarów i usług, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy o VAT.

Instytut zgodnie z § 1 oraz § 2 ust. 3 swojego statutu jest podmiotem wpisanym do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez Ministra Kultury, tj. organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (art. 8 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej).

Zatem spełniona zostanie przesłanka podmiotowa skorzystania z przedmiotowego zwolnienia od podatku VAT.

Natomiast, w zakresie przesłanki przedmiotowej ani ustawa o VAT, ani przepisy wykonawcze nie definiują pojęć „kultura” i „usługa kulturalna”. Sposób interpretacji tych ustawowych pojęć został zaproponowany w interpretacjach podatkowych wydanych przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie (sygn. IPPP3/443-825/14-2/JF z dnia 19 września 2014 r oraz sygn. IPPP3/443-490/14-2/MKw z dnia 11 lipca 2014 r.), w których wskazał on, iż: „przy dokonywaniu interpretacji powołanego przepisu art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy, posłużyć się należy wykładnią literalną w odniesieniu do językowego znaczenia tych pojęć. Należy wskazać, że kultura oznacza „materialną i umysłową działalność społeczeństw oraz jej wytwory”, zaś usługa to „pomoc okazana komuś”, „działalność gospodarcza służąca do zaspokajania potrzeb ludzi”. Natomiast, określenie kulturalny oznacza „odnoszący się do tworzenia i upowszechniania kultury lub stanowiący jej składnik”. Interpretacje te dotyczyły zwolnienia wskazanego w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b, jednak pojęcie „usługi kulturalnej” jest wspólne dla obu podstaw zwolnienie (lit. a i lit. b) przedmiotowego przepisu art. 43 ust. 1 pkt 33, zatem wskazana interpretacji może naleźć zastosowanie również w przedmiotowej sprawie.

Pomocna może być również definicja działalności kulturalnej zawarta w art. 1 ust. 1 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, zgodnie z którą: „działalność kulturalna, w rozumieniu niniejszej ustawy polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury”.

Zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę w celu podjęcia osobistego zarządzania prawami autorskimi do utworu przez niego odpowiada powyżej przytoczonej interpretacji pojęcia „usługi kulturalnej”. Działanie to ma na celu przekazanie twórcy możliwości osobistego zarządzania pełnią praw do utworu, a zatem dotyczy dzieła, któremu można przypisać wartość kulturalną oraz stanowi ochronę kultury przez co należy rozumieć wszelkie działania prowadzące do zachowania wytworu kultury i utrzymania bądź wzmocnienia jego społecznej wartości (podstawowym i naturalnym zjawiskiem jest zarządzanie prawami autorskimi do utworu przez jego twórcę, który chce pokierować tym zarządzaniem według swojej autorskiej wizji, co jest także wykonaniem przysługujących mu niemajątkowych, niezbywalnych i nie podlegających zrzeczeniu się osobistych praw autorskich do utworu, wynikających ze szczególnej więzi osobistej twórcy z utworem – art. 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).

Ponadto zakres przedmiotowy przepisu art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a wydaje się być szerszy niż przepisu art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b, w którym jednoznacznie wskazano, iż usługa przeniesienia praw autorskich jest usługą kulturalna zwolnioną od podatku VAT.

Zatem, w opinii Wnioskodawcy, „przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów”, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b mieści się w zakresie działalności przewidzianej w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a, co z kolei skutkować będzie zwolnieniem z tytułu wykonywania tych usług przez podmioty wyszczególnione w tym przepisie.

Instytut w ramach swoich zadań statutowych (zadań podstawowych) realizuje działania polegające na wykonywaniu uprawnień wynikających z posiadanych praw autorskich. Podstawowym uprawnieniem wynikającym z posiadania praw autorskich jest możliwość ich przeniesienia na inny podmiot.

Instytut, zgodnie z § 1 swojego statutu jest państwową instytucją kultury, a więc oczywistym jest, że jego podstawowa działalność mieści się w pojęciu działalności kulturalnej, a tym samym jest usługą kulturalną.

Mając na uwadze powyższe, Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż planowane przez niego zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych stanowi świadczenie usługi kulturalnej, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy o VAT.

Zatem spełniona zostanie również przesłanka przedmiotowa zwolnienia od podatku VAT, o którym mowa w ww. przepisie. Zdaniem Wnioskodawcy, usługa świadczona przez niego nie będzie podlegała wyłączeniu ze zwolnienia przewidzianym w art. 43 ust. 17 i 17a ustawy o VAT. Usługę tę należy bowiem uznać za usługę podstawową w ramach prowadzenia statutowej działalności przez Wnioskodawcę.

Planowane zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych nabytych w związku z realizacją Programu jest czynnością precedensową i nie stanowi źródła zysków osiąganych w sposób systematyczny. Natomiast osiągnięty z tytułu tej transakcji przychód zostanie w całości przeznaczony na działalność statutową Instytutu, a zatem na kontynuację świadczenia usług kulturalnych. Instytut jako państwowa instytucja kultury jest jednostką sektora finansów publicznych, więc jakiekolwiek przychody nie mogą być wydawane inaczej, niż na realizację celów statutowych Zatem przeznaczenie osiągniętego przychodu mieści się w zakresie dozwolonego pożytkowania zysków z działalności, który określono w art. 43 ust. 18 ustawy o VAT.

Jednocześnie zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych stanowiące przedmiot niniejszego wniosku nie stanowi żadnej z czynności wymienionych w art. 43 ust. 19 ustawy o VAT (czynności, co do których nie znajduje zastosowania zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy o VAT).

Mając na uwadze opisany powyżej stan faktyczny oraz interpretację przepisów podatkowych Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż planowana usługa polegająca na dokonaniu przez Instytut zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę jest usługą zwolnioną od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy o VAT.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, opodatkowaniu ww. podatkiem podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Jak stanowi art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej.

Zatem przeniesienie autorskich praw majątkowych stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT.

Kwestię wysokości opodatkowania reguluje art. 41 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym – stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1 ustawy.

Natomiast zgodnie z treścią art. 146aa ust. 1 pkt 1 w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż -6% stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Jednakże, zarówno w treści ustawy, jak i w przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi lub zwolnienie od podatku.

Zgodnie natomiast z art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy, zwalnia się od podatku usługi kulturalne świadczone przez:

  1. podmioty prawa publicznego lub inne podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym lub wpisane do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, oraz dostawę towarów ściśle z tymi usługami związaną,
  2. indywidualnych twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorariów, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów.

Przepis ten stanowi odzwierciedlenie regulacji zawartych w art. 132 ust. 1 lit. n cyt. Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r., w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.) który stanowi, że państwa członkowskie zwalniają od podatku od towarów i usług świadczenie niektórych usług kulturalnych, a także dostawę towarów ściśle z nimi związanych, przez podmioty prawa publicznego lub inne instytucje kulturalne uznane przez dane państwo członkowskie.

Polski ustawodawca zwalnia od podatku m.in. usługi kulturalne, świadczone przez grupę podmiotów, określoną w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a i lit. b ustawy. Warunkiem zastosowania tego zwolnienia jest zatem spełnienie przesłanki o charakterze przedmiotowym dotyczącej rodzaju świadczonych usług (kulturalnych), ale także przesłanki podmiotowej odnoszącej się do usługodawcy.

Zgodnie z art. 43 ust. 17 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a, nie mają zastosowania do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli:

  1. nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej, zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 18, 18a, 22-24, 26, 28, 29, 31, 32 i 33 lit. a lub
  2. ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia.

Zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 18a, 23, 26, 28, 29 i 33 lit. a, mają zastosowanie do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe (art. 43 ust. 17a ustawy).

Ponadto, zgodnie z brzmieniem art. 43 ust. 18 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 31, 32 i 33 lit. a, stosuje się, pod warunkiem że podmioty wykonujące czynności, o których mowa w tych przepisach, nie osiągają w sposób systematyczny zysków z tej działalności, a w przypadku ich osiągnięcia są one przeznaczane w całości na kontynuację lub doskonalenie świadczonych usług.

A zatem, usługi kulturalne świadczone przez podmioty wymienione w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy, są zwolnione od podatku VAT pod warunkiem, że podmioty te nie osiągają w sposób systematyczny zysków z tej działalności, a w przypadku ich osiągnięcia są one przeznaczane w całości na kontynuację lub doskonalenie świadczonych usług (art. 43 ust. 18 ustawy). Ponadto, zwolnieniu od podatku podlegać będzie – jak wskazano powyżej – również dostawa towarów ściśle związana z usługami kulturalnymi, dokonywana przez wskazane wyżej podmioty, przy czym zwolnieniu nie będzie podlegała dostawa towarów i świadczenie usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, jeżeli nie są one niezbędne do wykonania usługi podstawowej lub ich głównym celem jest osiągnięcie dodatkowego dochodu przez podatnika, przez konkurencyjne wykonywanie tych czynności w stosunku do podatników niekorzystających z takiego zwolnienia (art. 43 ust. 17 ustawy). Jednocześnie zwolnienie, o którym mowa wyżej, ma zastosowanie do dostawy towarów lub świadczenia usług ściśle związanych z usługami podstawowymi, dokonywanych przez podmioty świadczące usługi podstawowe (art. 43 ust. 17a ustawy).

Ponadto, na mocy art. 43 ust. 19 ustawy, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 33, nie ma zastosowania do:

  1. usług związanych z filmami i nagraniami na wszelkich nośnikach;
  2. wstępu:
    1. na spektakle, koncerty, przedstawienia i imprezy w zakresie twórczości i wykonawstwa artystycznego i literackiego,
    2. do wesołych miasteczek, parków rozrywki, cyrków, dyskotek, sal balowych,
    3. do parków rekreacyjnych, na plaże i do innych miejsc o charakterze kulturalnym;
  3. wstępu oraz wypożyczania wydawnictw w zakresie usług świadczonych przez biblioteki, archiwa, muzea i innych usług związanych z kulturą;
  4. usług związanych z produkcją filmów i nagrań na wszelkich nośnikach;
  5. działalności agencji informacyjnych;
  6. usług wydawniczych;
  7. usług radia i telewizji, z zastrzeżeniem ust. 1 pkt 34;
  8. usług ochrony praw.

Należy podkreślić, że pojęcia używane do oznaczenia zwolnień, o których mowa w art. 43 ustawy, należy interpretować ściśle, zważywszy, że zwolnienia te stanowią odstępstwa od ogólnej zasady, zgodnie z którą podatek od towarów i usług pobierany jest od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika.

W analizowanej sprawie zwrócić uwagę należy na cel zwolnień przewidzianych w art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy. Brzmienie tego przepisu wskazuje, że ze zwolnienia od podatku korzystać mogą usługi kulturalne oraz dostawa towarów ściśle z tymi usługami związana. Jednakże, usługi te – aby mogły korzystać ze zwolnienia – świadczone muszą być przez specyficzne podmioty. Polski prawodawca określił te podmioty, wymieniając je w art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy, jako: podmioty prawa publicznego; podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym; wpisane do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej; indywidualni twórcy i artyści wykonawcy, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzani w formie honorariów, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów.

Podmiotami, do których m.in. odnosi się zwolnienie od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy, są niewątpliwie państwowe i samorządowe instytucje kultury określone w art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2012 r., poz. 406, z późn. zm.) oraz podmioty, które na podstawie innych przepisów prawa uznawane są za instytucje i świadczą usługi kulturalne na warunkach określonych w tych przepisach.

Jednocześnie, należy podkreślić, że zastosowanie zwolnienia od podatku w świetle powołanego wyżej art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy, dla usług świadczonych przez podmioty prawa publicznego lub inne podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym lub wpisane do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, oraz dostawy towarów ściśle z tymi usługami związanej, możliwe jest wyłącznie wówczas, gdy usługi te mieszczą się w pojęciu usług kulturalnych.

Ustawa nie definiuje pojęcia „usług kulturalnych”. Jego znaczenie należy zatem ustalić w oparciu o dostępne metody wykładni. W prawie podatkowym pierwszorzędne znaczenie ma wykładnia językowa. Zatem zgodnie z jej regułami, odnosząc się do znaczenia terminu „usługi kulturalne” w języku potocznym, możemy stwierdzić, że pod pojęciem tym kryją się usługi odnoszące się do kultury, w zakresie kultury itp. Natomiast kultura to „całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości, a także ogół wartości, zasad i norm współżycia przyjętych przez dane zbiorowości; wszystko to, co powstaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem jego myśli i działalności. Kultura dzieli się na: materialną, której zakres pokrywa się z pojęciem cywilizacja, i duchową – ogół wytworów i osiągnięć z dziedziny sztuki, nauki, moralności funkcjonujących w postaci dzieł artystycznych, wierzeń, obyczajów, a także uznanych wartości, takich jak: prawda, sprawiedliwość, wolność, równość itp.” (Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller „Słownik Encyklopedyczny Edukacja Obywatelska” Wydawnictwo Europa, Warszawa 1999).

Encyklopedia Popularna w haśle „kultura” podaje, że jest to „całokształt materialnego i duchowego dorobku ludzkości gromadzony, utrwalany i wzbogacany w ciągu jej dziejów, przekazywany z pokolenia na pokolenie; w skład tak pojętej kultury wchodzą nie tylko wytwory materialne i instytucje społeczne, ale także zasady współżycia społecznego, sposoby postępowania, wzory, kryteria ocen estetycznych i moralnych przyjęte w danej zbiorowości i wyznaczające obowiązujące zachowania” (Encyklopedia Popularna PWN, Wydanie XV, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1982).

Zgodnie natomiast z internetowym Słownikiem języka polskiego Wydawnictwa Naukowego PWN (http://sjp.pwn.pl/), „kultura” oznacza „materialną i umysłową działalność społeczeństw oraz jej wytwory”.

Przez potoczne rozumienie pojęcia „kultura” możemy zatem uznać całokształt wytworów materialnych i umysłowych społeczności.

W sytuacji, gdy wykładnia językowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wskazanym jest sięgnięcie do wykładni systemowej oraz funkcjonalnej. W tym celu należy sięgnąć do ustaw wprost lub pośrednio odnoszących się do działalności prowadzonej w sferze kulturalnej, np. powołanej wyżej ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej.

Co prawda definicja działalności kulturalnej w języku prawnym, skonstruowana w oparciu o powyższe akty prawne nie będzie pełna, jednak pozwoli na sprecyzowanie terminów „kultura” oraz „usługi kulturalne” na potrzeby niniejszej interpretacji.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz.U. z 2018 r., poz. 1983 ze zm.), działalność kulturalna w rozumieniu niniejszej ustawy polega na tworzeniu, upowszechnianiu i ochronie kultury.

Formami organizacyjnymi działalności kulturalnej są w szczególności: teatry, opery, operetki, filharmonie, orkiestry, instytucje filmowe, kina, muzea, biblioteki, domy kultury, ogniska artystyczne, galerie sztuki oraz ośrodki badań i dokumentacji w różnych dziedzinach kultury (art. 2 ww. ustawy).

Zgodnie zaś z przepisem art. 3 ust. 2 cyt. ustawy, działalność kulturalna określona w art. 1 ust. 1 nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu odrębnych przepisów.

Reasumując, za usługi kulturalne możemy uznać usługi niewchodzące w zakres działalności gospodarczej w rozumieniu innych przepisów, polegające na upowszechnianiu i ochronie kultury, przez którą należy rozumieć naturalne i kulturalne dziedzictwo ludzkości o charakterze materialnym i niematerialnym, w szczególności w zakresie historii, nauki i sztuki.

Ministrowie oraz kierownicy urzędów centralnych organizują działalność kulturalną, tworząc państwowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym (art. 8 ustaw o działalności kulturalnej).

Z informacji zawartych we wniosku wynika, że Wnioskodawca, jest państwową instytucją kultury utworzoną na podstawie zarządzenia Ministra Kultury, wpisaną do rejestru państwowych instytucji kultury prowadzonego przez Ministra Kultury. Zgodnie z § 3 i 4 statutu Instytutu: Przedmiotem działalności Wnioskodawcy jest promocja polskiej literatury i jej dziedzictwa, języka polskiego, polskiej książki i polskiego edytorstwa w kraju i zagranicą oraz promocja czytelnictwa w kraju. W ramach swoich działań statutowych, Wnioskodawca realizował w roku 2015 program „Udostępnianie piśmiennictwa”, którego założeniem było nieograniczone – terytorialnie, jak i czasowo – udostępnianie osobom trzecim, za pośrednictwem sieci Internet, wybranych w odpowiednim trybie dzieł literatury polskiej oraz przekładów dzieł literatury światowej. W ramach programu Wnioskodawca nabył autorskie prawa majątkowe do utworu literackiego, na podstawie umowy przenoszącej autorskie prawa majątkowe do utworu zawartej z jego twórcą w dniu 22 grudnia 2015 roku. Na podstawie umowy twórca przeniósł autorskie prawa majątkowe do utworu na Wnioskodawcę oraz prawo zezwalania osobom trzecim na wykonywanie praw zależnych do utworu na wskazanych w umowie polach eksploatacji bez ograniczeń terytorialnych i czasowych. Zgodnym zamiarem Wnioskodawcy oraz twórcy było przeniesienie na Wnioskodawcę uprawnień w zakresie umożliwiającym udostępnianie utworu przez Wnioskodawcę w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0. Polska albo kolejną wersję tej licencji. Od dnia nabycia autorskich praw majątkowych do utworu, zgodnie z zasadami realizacji Programu, Instytut udostępniał utwór w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie Autorstwa 3.0 Polska. Obecnie Wnioskodawca zamierza dokonać zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę w pełnym zakresie, tzn. w takim samym zakresie w jakim nabył prawa do utworu od twórcy na podstawie umowy. Przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpi za wynagrodzeniem, nie wyższym, niż wynagrodzenie zapłacone twórcy za nabycie praw autorskich w umowie z dnia 22 grudnia 2015 r. Decyzja o zwrotnym przeniesieniu autorskich praw majątkowych jest wynikiem negocjacji z twórcą, który zainicjował działania zmierzające do zwrotnego nabycia praw autorskich do utworu. Propozycja ze strony twórcy była motywowana zamiarem podjęcia osobistego zarządzania prawami autorskimi do utworu.

Wnioskodawca powziął wątpliwość, czy usługa polegająca na dokonaniu zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę jest usługą zwolnioną od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a ustawy.

Ustawa o podatku od towarów i usług oraz przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęć, tj. „prawa autorskie, twórca”. Zatem w celu dokonania interpretacji przedmiotowej kwestii posiłkowo należy odwołać się do ustaw, które szczegółowo normują znaczenie tych wyrazów.

Na podstawie art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1331, ze zm.) – przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

Ustawodawca posłużył się syntetyczną definicją utworu, określając w sposób generalny cechy konieczne wyróżniające utwór od innych rezultatów działalności człowieka.

Utwór musi zatem wykazywać łącznie trzy cechy:

  1. stanowić przejaw działalności człowieka (twórcy);
  2. stanowić przejaw działalności twórczej;
  3. mieć indywidualny charakter.

Stosownie do art. 8 ust. 1 ww. ustawy prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

W myśl art. 8 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych – domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

Przepis art. 16 ww. ustawy stanowi, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

  1. autorstwa utworu,
  2. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
  3. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
  4. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Zgodnie z art. 17 ww. ustawy, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim we wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Natomiast autorskie prawa majątkowe mogą przysługiwać w niektórych przypadkach także innym podmiotom niż twórca.

W art. 41 ust. 1 ww. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych uregulowano kwestie dotyczące przejścia autorskich praw majątkowych. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:

  1. autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy,
  2. nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

W myśl art. 41 ust. 2 umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej „licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

Z powyższych przepisów wynika zatem, że pierwotne nabycie majątkowych praw autorskich może przysługiwać podmiotowi innemu niż twórca. Jednakże twórcą, w rozumieniu ustawy o prawie autorskim jest osoba lub grupa osób, którzy stworzyli dany „utwór”. Twórcą może być wyłącznie osoba fizyczna (człowiek), będąca autorem utworu w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Z powołanych na wstępie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że przeniesienie majątkowych praw autorskich może korzystać ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a) ustawy o VAT. Przepis ten jednak zwalnia od podatku usługi kulturalne świadczone przez indywidualnych twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorarium, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów. Nie znajduje natomiast zastosowania do instytucji kultury.

Usługi świadczone przez instytucje kultury mogą korzystać ze zwolnienia na podstawie cytowanego powyżej art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy. Zauważyć jednak należy, że zwolnienie od podatku przewidziane w tym przepisie odnosi się do usług świadczonych przez podmioty prawa publicznego lub inne podmioty uznane na podstawie odrębnych przepisów za instytucje o charakterze kulturalnym lub wpisane do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, oraz dostawy towarów ściśle z tymi usługami związanej, ale wyłącznie wtedy gdy świadczone przez nich usługi są usługami w zakresie kultury.

W opinii organu, usługa świadczona przez Wnioskodawcę na rzecz twórcy książki nie stanowi usługi kulturalnej, o których mowa w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit a) ustawy o VAT. Usługa ta, tzn. zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych przez Wnioskodawcę tj. podmiot, który nie jest twórcą (nie może być twórcą) lecz uprzednio nabył te prawa w celu ich udostępniania w oparciu o licencję, ma bowiem ściśle „komercyjny” charakter i nie jest w żaden sposób związana z upowszechnianiem kultury.

W tym miejscu należy zauważyć, że zasadniczym celem wprowadzonego w art. 43 ust. 1 pkt 33 ustawy o VAT zwolnienia z podatku było obniżenie kosztów korzystania i dostępu do kultury. Jak podkreślił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 11 czerwca 2015 r. (sygn. I FSK 1988/13): „usługi kulturalne winny mieć charakter działalności twórczej, charakteryzować się indywidualnością, a ich wykonywanie odbywać się w interesie publicznym, gdyż celem wprowadzenia zwolnienia usług kulturalnych było obniżenie kosztów dostępu do kultury i dziedzictwa narodowego”. Przeniesienie autorskich praw majątkowych za wynagrodzeniem, czyli sama sprzedaż praw majątkowych do utworu nie ma takiego charakteru. Zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę nie odbywa się w interesie publicznym, lecz w interesie twórcy. W rezultacie zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę nie powstaną publikacje, które byłyby udostępniane (odpłatnie czy nieodpłatnie) publicznie.

Wbrew twierdzeniu Wnioskodawcy zwrotne przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę w celu podjęcia osobistego zarządzania prawami autorskimi do utworu przez niego nie odpowiada powyżej przytoczonej interpretacji pojęcia „usługi kulturalnej”. Fakt, że działanie to ma na celu przekazanie twórcy możliwości osobistego zarządzania pełnią praw do utworu, i dotyczy dzieła, któremu można przypisać wartość kulturalną nie jest żadnym działaniem stanowiącym ochronę kultury ze strony Wnioskodawcy. Wnioskodawca sprzedaje po prostu wcześniej zakupione autorskie prawa majątkowe do książki. Natomiast kwestią odrębną i niemającą znaczenia dla oceny charakteru świadczonej przez Wnioskodawcę usługi jest autorska wizja twórcy, według której będzie on zarządzał nabytymi od Wnioskodawcy majątkowymi prawami autorskimi.

Mając na uwadze powyższe oraz powołane w tym zakresie regulacje prawne stwierdzić należy, iż świadczona przez Wnioskodawcę usługa polegająca na dokonaniu zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę nie korzysta ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. a) ustawy o VAT. Jak podkreślono powyżej, zwolnienie usług kulturalnych świadczonych przez enumeratywnie określone podmioty ma charakter przedmiotowo-podmiotowy. Wnioskodawca, chociaż spełniający przesłankę podmiotową (jako podmiot wpisany do rejestru instytucji kultury, prowadzonego przez organizatora będącego podmiotem tworzącym instytucje kultury w rozumieniu przepisów o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej) nie świadczy w tym przypadku usług kulturalnych. Czynność zwrotnego przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu na twórcę nie może być uznana za usługę kulturalną.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, jest nieprawidłowe.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

  1. z zastosowaniem art. 119a;
  2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
  3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…), za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.).

Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43–300 Bielsko–Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj