Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0113-KDIPT1-3.4012.104.2018.1.MJ
z 16 marca 2018 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 30 stycznia 2018 r. (data wpływu 7 lutego 2018 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia czy wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacji sanitarnej będzie podlegało opodatkowaniu – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 7 lutego 2018 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie określenia czy wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacji sanitarnej będzie podlegało opodatkowaniu.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Przeważającym przedmiotem działalności Przedsiębiorstwa Komunalnego … Sp. z o.o. z siedzibą w … jest pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody (PKD 36.00.Z), zaś w dalszej kolejności odprowadzanie i oczyszczanie ścieków (PKD 37.00.Z). Przedsiębiorstwo świadczy wskazane usługi w oparciu o ustawę o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z dnia 7 czerwca 2001 r. (Dz.U. Nr 72, poz. 747), tj. z dnia 10 lutego 2017 r. (Dz.U. z 2017 r. poz. 328 ze zm.).

W miesiącu czerwcu 2017 r. doszło do ujawnienia przypadków bezumownego odprowadzania ścieków do kanalizacji sanitarnej stanowiącej własność Wnioskodawcy przez osobę fizyczną. W związku z ujawnionym przypadkiem bezumownego korzystania z sieci kanalizacji sanitarnej Wnioskodawca wdrożył program kontroli sieci sanitarnej zmierzający do wykrycia jak największej ilości pozostałych ewentualnych przypadków nielegalnego, tj. bezumownego odprowadzania ścieków i ustalenia personaliów osób dokonujących naruszeń. Wykryte naruszenie będące przedmiotem niniejszego wniosku dotyczy sytuacji odprowadzania nieczystości przy pomocy samowolnie wykonanego przyłącza kanalizacyjnego, tj. bez wiedzy i zgody Wnioskodawcy, oraz całkowicie wbrew jego woli. W związku z wykrytym przypadkiem faktu bezumownego odprowadzania ścieków do sieci kanalizacyjnej podejmowane są dalsze czynności kontrolne i wyjaśniające mające doprowadzić do ustalenia początkowej daty, od której dostawca rozpoczął bezumowne odprowadzanie ścieków.

Wnioskodawca po wykryciu nielegalnego odprowadzania ścieków nie podjął czynności uniemożliwiających dalsze nielegalne odprowadzanie ścieków, zaś w czasie trwającego do chwili obecnej postepowania wyjaśniającego zawarł z osoba bezumownie odprowadzającą ścieki umowę o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków (kopia umowy w załączeniu), w której zobowiązała dostawcę w terminie do dnia 30 czerwca 2018 r. do doprowadzenia istniejącego nielegalnego przyłącza kanalizacyjnego do stanu odpowiadającego przepisom prawa. Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego i ustaleniu okresu bezumownego korzystania z sieci kanalizacyjnej (lub okresu najbardziej prawdopodobnego) Wnioskodawca zamierza obciążyć osobę nielegalnie odprowadzającą ścieki obowiązkiem zapłaty na rzecz Wnioskodawcy wynagrodzeniem z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacyjnej w wysokości odpowiadającej iloczynowi taryfowych cen i stawek opłat oraz odpowiadających im ilości świadczonych usług określonej jak dla dostawców odprowadzających ścieki na podstawie umów zawartych z Wnioskodawcą.

Obciążenie zostanie dokonane przez Wnioskodawcę za cały okres stwierdzonego bezumownego korzystania z sieci, co w praktyce może dotyczyć okresu nawet kilkunastoletniego. Spółka będzie dążyła do uzyskania od podmiotów bezumownie korzystających z kanalizacji sanitarnej jednorazowych odszkodowań o charakterze wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy a w uzasadnionych przypadkach będą zwierane ugody umożliwiające ratalną spłatę zadłużenia z tego tytułu. W przypadku odmowy zapłaty na rzecz Wnioskodawcy wynagrodzenia z tytułu bezumownego odprowadzania ścieków do kanalizacji sanitarnej Wnioskodawca zamierza dochodzić zasądzenia tego wynagrodzenia na drodze postępowania sądowego powództwem o zapłatę.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy wynagrodzenie, którego obowiązkiem zapłaty Wnioskodawca obciąży osoby bezumownie korzystające z sieci kanalizacji sanitarnej ustalone w sposób tożsamy jak dla osób posiadających zawarte z Wnioskodawcą umowy o odprowadzani ścieków, będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, bezumowne odprowadzanie ścieków z wykorzystaniem sieci wodno-kanalizacyjnych stanowiącej własność Wnioskodawcy nie jest ani dostawą towarów ani świadczeniem usług, a należne z tego tytułu wynagrodzenie ma charakter odszkodowania za wyrządzoną Wnioskodawcy szkodę i w tej sytuacji nie podlega ono opodatkowaniu podatkiem VAT. Działalność Wnioskodawcy jako przedsiębiorstwa wodnokanalizacyjnego reglamentowana jest ustawą z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków (Dz.U. z 2017 r. poz. 328 ze zm.), (dalej Ustawą). Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 Ustawy, dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług.

W świetle powyższego, podstawą realizowanych przez Wnioskodawcę usług jest umowa i co warte szczególnego podkreślenia zawierana z mocy dyspozycji przepisu ustawy w formie pisemnej (art. 6 ust. 1). W przypadku, gdy odprowadzanie ścieków następuje z pominięciem zawarcia wymaganej przepisami umowy pisemnej, to czynność taka niezaprzeczalnie narusza przepisy prawa czego efektem jest wyrządzenie przedsiębiorstwu wodociągowo-kanalizacyjnemu szkody konkretyzującej się w pieniężnej wartości poniesionych kosztów wytworzenia i utrzymania usługi odprowadzania ścieków oraz utraconego zysku z jej świadczenia.

Żądanie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacyjnej jest więc odpowiednikiem domagania się zapłaty odszkodowania za wyrządzoną szkodę i nie może być rozpatrywane jako wynagrodzenie za zrealizowaną usługę, gdyż świadczenia przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego realizowane są poza jego wolą i świadomością.

Realizowana przez Wnioskodawcę działalność w zakresie dostarczania wody oraz odprowadzania ścieków jest opodatkowana na podstawie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT. Opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z kolei, jak wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Art. 7 ustawy upoważnia przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne, do przeprowadzania przy pomocy swoich przedstawicieli kontroli w celu:

1. zainstalowania lub demontażu wodomierza głównego;
2. przeprowadzenia kontroli urządzenia pomiarowego, wodomierza głównego lub wodomierzy zainstalowanych przy punktach czerpalnych i dokonania odczytu ich wskazań oraz dokonania badań i pomiarów;
3. przeprowadzenia przeglądów i napraw urządzeń posiadanych przez to przedsiębiorstwo;
4. sprawdzenia ilości i jakości ścieków wprowadzanych do sieci;
5. odcięcia przyłącza wodociągowego lub przyłącza kanalizacyjnego lub założenia plomb na zamkniętych zaworach odcinających dostarczanie wody do lokalu;
6. usunięcia awarii przyłącza wodociągowego lub przyłącza kanalizacyjnego, zgodnie z zawartą umową.
   
   

Jeżeli w toku przeprowadzanej kontroli okaże się, iż odbiorca nielegalnie włączył się do sieci kanalizacyjnej, wówczas na podstawie sporządzonego protokołu dochodzi do wyliczenia powstałej straty w oparciu o ilość zużytej wody w ujawnionym okresie bezumownego korzystania z kanalizacji sanitarnej wskazanej przez wodomierz główny zamontowany na nieruchomości, z której odprowadzane są ścieki. Uznać należy, że ta metoda wyliczania wartości odprowadzonych ścieków dokonywana jest na analogicznych zasadach jak dla osób korzystających z usług świadczonych przez przedsiębiorstwo w zakresie dostawy wody i odbioru ścieków na podstawie umowy, to jednak nie można wyliczonego w ten sposób wynagrodzenia traktować jednakowo. Taki sam jest tylko sposób wyliczenia należnej opłaty, co oznacza, ze mamy w tym przypadku do czynienia z taką samą wysokością należności, ale nie z takim samym świadczeniem.

W pierwszym przypadku będzie to bowiem świadczenie wzajemne za realizację przedmiotu umowy jakim jest odprowadzanie ścieków, w drugim zaś będzie stanowić to sposób naprawienia szkody za bezumowne korzystanie ze świadczonych przez przedsiębiorstwo usług i mienia stanowiącego jego własność.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w wielu wydanych przez Ministra Finansów interpretacjach podatkowych, w tym, m.in. w interpretacji Indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 11 października 2011 r. (sygn. nr IPPP3/443-1024/11-2/JF), w której organ potwierdzając stanowisko podatnika, stwierdził, m.in.: „W stanie faktycznym przedstawionym przez Wnioskodawcę brak jest stosunku zobowiązaniowego o charakterze umownym, na podstawie którego następowałby pobór wody (odprowadzanie ścieków). Co więcej, pobór ten ma charakter samowolny i następuje bez wiedzy i woli Wnioskodawcy. Nie sposób zatem w przedmiotowej sytuacji przypisać Wnioskodawcy przymiotu działania z zamiarem wykonania określonej usługi na rzecz jej beneficjenta. Brak jest bowiem, po stronie Wnioskodawcy, jakiejkolwiek woli wykonania przedmiotowej usługi. Na skutek nielegalnego poboru wody (odprowadzania ścieków), co prawda, powstaje pomiędzy Wnioskodawcą a osobą nielegalnie pobierającą wodę (odprowadzającą ścieki) stosunek zobowiązaniowy, podstawą tego stosunku nie jest jednak zgodna wola stron, lecz czyn niedozwolony (delikt) w rozumieniu art. 415 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Zgodnie z brzmieniem powyżej wskazanego przepisu „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Po stronie Wnioskodawcy powstaje roszczenie, a po stronie dopuszczającego się przedmiotowego czynu obowiązek naprawienia szkody. Pojęcie szkody nie zostało ustawowo zdefiniowane na gruncie prawa cywilnego. W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym jego stanem majątkowym a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W przedmiotowym przypadku zatem szkodą poniesioną przez Wnioskodawcę w związku z nielegalnym poborem wody (odprowadzenia ścieków) jest równowartość kwoty opłat jaką pobierający uiściłby gdyby pobór nastąpił na podstawie zawartej umowy.

Zdaniem Wnioskodawcy fakt, że w celu naprawienia strat poniesionych z tytułu bezumownego pobierania wody i/lub odprowadzania ścieków nalicza on i pobiera opłaty wg taryfy, a ilość bezumownie pobranej wody i odprowadzonych ścieków zostaje ustalona na poziomie równym ilości pobranej wody według wskazań wodomierza głównego nie zmienia odszkodowawczego charakteru świadczenia. Opłaty takie nie mogą zatem zostać uznane za wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług. Stosownie bowiem do art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT czynności, które podlegają opodatkowaniu muszą mieć charakter odpłatny, gdzie odpłatność oznacza wykonanie ich za wynagrodzeniem. Skoro zatem opłatom naliczanym przez Wnioskodawcę nie można przypisać charakteru wynagrodzenia, nie podlegają one opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Ponadto Wnioskodawca wskazuje, że czynność bezumownego poboru wody (odprowadzania ścieków) jest z punktu widzenia prawa karnego przestępstwem określonym w art. 28 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Odpowiedzialność na gruncie prawa karnego ma charakter niezależny od odpowiedzialności na gruncie prawa cywilnego. Opłata pobierana przez Wnioskodawcę z tytułu nielegalnego poboru wody (oprowadzania ścieków) nie legalizuje wcześniejszych naruszeń prawa, bowiem sam czyn w dalszym ciągu stanowi przestępstwo. Opłata taka stanowi jedynie rekompensatę za niezgodne z prawem zachowanie, w wyniku którego powstała po stronie Wnioskodawcy szkoda majątkowa. Reasumując, zdaniem Wnioskodawcy otrzymanie opłaty za pobraną nielegalnie wodę oraz nielegalnie odprowadzone ścieki nie mieszczą się w pojęciu świadczenia usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, bowiem mają charakter rekompensaty za wyrządzoną szkodę, w związku z czym opłaty te nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.”

Podobne stanowisko do wyżej zaprezentowanego zajął Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 14 marca 2012 r. (nr ILPP1/443-1546/11-4/KG): „(...) Czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć związek bezpośredni i na tyle wyraźny aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie (…)”.

Otrzymanie odszkodowania nie wiąże się ze spełnieniem świadczenia wzajemnego. Nie jest to płatność będąca bezpośrednim następstwem wykonania świadczenia. Jak wyżej zostało wskazane, odszkodowanie jest rekompensatą finansową za powstałą stratę lub szkodę i nie mieści się w katalogu czynności opodatkowanych VAT.

Odszkodowanie za szkody w majątku od osób korzystających bezumownie z nieruchomości nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, który określa przedmiot opodatkowania. Nie można traktować go ani jako dostawy, ani jako świadczenia usługi. Za powyższym poglądem przemawia chociażby stosowana per analogiam teza wyroku z dnia 26 kwietnia 2007 r. Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 4273/06), zgodnie z którą „nielegalny pobór energii nie stanowi dostawy w myśl VAT, ponieważ nie prowadzi do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w związku z powyższym, uzyskanie przez dostawcę energii wynagrodzenia (odszkodowania) z tytułu strat poniesionych przy nielegalnym poborze energii nie podlega opodatkowaniu VAT. Nie ma również podstaw do uznania, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem usług. Izba Skarbowa we Wrocławiu decyzją z dnia 26 czerwca 2005 r. (Nr PP1443/582/05/AK) uznała, iż odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu nie jest ani dostawą towarów ani świadczeniem usług” i jako takie podatkowi nie podlega.

Bezumowna czynność, na którą nie została wyrażona zgoda nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a żądanie z tego straty majątkowej i trwałe ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości nie stanowi należności za jej wykonanie.

Reasumując, Spółka stoi na stanowisku, że skoro z podmiotami, z którymi Spółka będzie dążyła do zawierania ugód regulujących wysokość i zasady spłaty należnego Spółce wynagrodzenia, nie istniały umowy na odprowadzanie ścieków, jak również Spółka nie wyraziła woli i zgody na powyższe czynności, to czynności te należy uznać za nielegalne. Zdaniem Spółki nie budzi wątpliwości, że skoro przedmiotowym opłatom można przypisać odszkodowawczy charakter, to w konsekwencji nie mogą one stanowić wynagrodzenia za wykonanie usługi, które na gruncie ustawy o VAT podlegają opodatkowaniu.

W świetle ustawy o VAT oraz orzecznictwa unijnego w zakresie tego podatku, opodatkowaniu podlegają dostawa towarów i świadczenie usług za wynagrodzeniem, które przybiorą formę przysporzenia (zwiększenia aktywów po stronie beneficjenta) z tytułu konkretnego świadczenia. Odpłatność za dostawę lub usługę jest elementem koniecznym dla powstania obowiązku w podatku VAT. W takim przypadku dla prawidłowego rozpoznania obowiązku podatkowego konieczne jest zdefiniowanie co oznacza powyższa „odpłatność”.

Zarówno ustawa o VAT, jak i Dyrektywa 2006/112/WE RADY z dnia 28.11.2006 r. w sprawie systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 2006 r. nr 347/1) nie definiuje wprost tego terminu. Zgodnie z linią orzecznictwa ETS, odpłatność w rozumieniu podatku VAT definiowana jest znacznie szerzej, a elementem wyróżniającym jest wynagrodzenie z tytułu dokładnej transakcji, co do zasady z pominięciem formy tego wynagrodzenia. Tym samym orzecznictwo podkreśla konieczny bezpośredni związek pomiędzy dokonanym świadczeniem a otrzymaniem wynagrodzenia. W sytuacji kar czy odszkodowań brak jest zachowania symetrii pomiędzy świadczeniem a wynagrodzeniem. W takich przypadkach mamy do czynienia jedynie z wynagrodzeniem, które zwykle stanowi formę odszkodowania. Zasadniczo kwalifikacja taka powinna być dokonywana zgodnie z regułami ogólnymi kodeksu cywilnego, w tym art. 415 k.c., zgodnie z którym „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.”

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2017 r., poz. 1221 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, opodatkowaniu podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Jak wynika z art. 7 ust. 1 ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, (…). Przy czym stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Jak wynika z przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy dla uznania, że świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie, nagroda. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Zatem istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Należy stwierdzić, że czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie świadczącego usługę.

Kolejnym czynnikiem decydującym o tym czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest określenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje bowiem wyłącznie w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem wystąpić musi bezpośredni i niezbędny związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami i jednocześnie wynagrodzenie to może być wyrażone w pieniądzu.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zatem pod pojęciem odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu świadczącego usługę do żądania od odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z opisu sprawy wynika, że w miesiącu czerwcu 2017 r. doszło do ujawnienia przypadków bezumownego odprowadzania ścieków do kanalizacji sanitarnej stanowiącej własność Wnioskodawcy przez osobę fizyczną. Wykryte naruszenie będące przedmiotem niniejszego wniosku dotyczy sytuacji odprowadzania nieczystości przy pomocy samowolnie wykonanego przyłącza kanalizacyjnego, tj. bez wiedzy i zgody Wnioskodawcy, oraz całkowicie wbrew jego woli. Wnioskodawca po wykryciu nielegalnego odprowadzania ścieków nie podjął czynności uniemożliwiających dalsze nielegalne odprowadzanie ścieków, zaś w czasie trwającego do chwili obecnej postepowania wyjaśniającego zawarł z osobą bezumownie odprowadzającą ścieki umowę o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, w której zobowiązał dostawcę w terminie do dnia 30 czerwca 2018 r. do doprowadzenia istniejącego nielegalnego przyłącza kanalizacyjnego do stanu odpowiadającego przepisom prawa. Wnioskodawca zamierza obciążyć osobę nielegalnie odprowadzającą ścieki obowiązkiem zapłaty na rzecz Wnioskodawcy wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacyjnej w wysokości odpowiadającej iloczynowi taryfowych cen i stawek opłat oraz odpowiadających im ilości świadczonych usług określonej jak dla dostawców odprowadzających ścieki na podstawie umów zawartych z Wnioskodawcą. Obciążenie zostanie dokonane przez Wnioskodawcę za cały okres stwierdzonego bezumownego korzystania z sieci. Spółka będzie dążyła do uzyskania od podmiotów bezumownie korzystających z kanalizacji sanitarnej jednorazowych odszkodowań o charakterze wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy a w uzasadnionych przypadkach będą zwierane ugody umożliwiające ratalną spłatę zadłużenia z tego tytułu.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług należnych mu kwot wynikających z zawieranych umów/ugód.

Zasady ustalania taryf za zbiorowe odprowadzanie ścieków określone są w rozdziale 4 ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U.2017.0.328), zwanej dalej ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.

W myśl art. 6. ust. 1 ww. ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług.

Zgodnie z art. 20 ust. 1, 2 i 3 ww. ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne określa taryfę na okres 3 lat. Przedsiębiorstwo wodociągowo kanalizacyjne określa taryfę na podstawie niezbędnych przychodów po dokonaniu ich alokacji na poszczególne taryfowe grupy odbiorców usług. Ceny i stawki opłat określone w taryfie są różnicowane dla poszczególnych taryfowych grup odbiorców usług na podstawie udokumentowanych różnic kosztów zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków.

Zgodnie z art. 27 ust. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, Minister właściwy do spraw gospodarki wodnej określi, w drodze rozporządzenia, warunki prowadzenia rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, biorąc pod uwagę wyposażenie nieruchomości w przyrządy i urządzenia pomiarowe.

Jak wynika z art. 27 ust. 4, 5 i 6, ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowych. W razie braku urządzeń pomiarowych ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1, jako równą ilości wody pobranej lub określonej w umowie. W rozliczeniach ilości odprowadzonych ścieków ilość bezpowrotnie zużytej wody uwzględnia się wyłącznie w przypadkach, gdy wielkość jej zużycia na ten cel ustalona jest na podstawie dodatkowego wodomierza zainstalowanego na koszt odbiorcy usług.

Kto bez uprzedniego zawarcia umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1, wprowadza ścieki do urządzeń kanalizacyjnych, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny do 10.000 zł. (art. 28 ust. 4 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków).

Natomiast jak stanowi art. 28 ust. 5 i 6 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, w razie skazania za wykroczenie lub przestępstwo, o których mowa w ust. 1 i 4, sąd może orzec nawiązkę na rzecz przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, w wysokości 1.000 zł za każdy miesiąc, w którym nastąpiło bezumowne pobieranie wody z urządzeń wodociągowych lub wprowadzanie ścieków do urządzeń kanalizacyjnych tego przedsiębiorstwa. Orzekanie w sprawach o czyny, o których mowa w ust. 1 i 2, następuje na podstawie przepisów Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia.

Zauważyć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy przepisów ustawy nie stosuje się do czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Natomiast stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Wskazany art. 5 ust. 2 ustawy odnosi się m.in. do sytuacji, gdy daną czynność dokonano z naruszeniem odrębnych przepisów jednak owo naruszenie odrębnych przepisów nie wywołuje skutków nieważności czynności.

Odprowadzanie ścieków co do zasady powinno mieć miejsce w oparciu o umowę sprzedaży z właściwym przedsiębiorstwem zawartą w formie pisemnej. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, dostarczanie wody lub odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług. Zauważyć jednak należy, że ustawodawca nie zastrzegł rygoru niezachowania tej formy.

Natomiast stosownie do art. 73 § 1 i art. 74 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U.2017.0.459, z późn. zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym, Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, dokumentową albo elektroniczną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności. Zastrzeżenie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej, dokumentowej albo elektronicznej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej.

Zatem brak zawarcia umowy w formie pisemnej przy odprowadzaniu ścieków nie wywołuje skutków nieważności czynności.

Jednocześnie wskazać należy, że w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że mając na uwadze zasadę neutralności podatku oraz konieczność eliminowania zakłóceń konkurencyjności, na gruncie opodatkowania nie można czynić rozróżnienia pomiędzy czynnościami legalnymi a czynnościami nielegalnymi, z wyjątkiem tych, w przypadku których nie jest możliwa jakakolwiek konkurencja pomiędzy sektorem legalnym a nielegalnym oraz z wyjątkiem czynności mających za przedmiot takie towary, które nie mogą być w ogóle wprowadzone na rynek do obrotu publicznego (np. podrobione pieniądze, narkotyki). Tylko zatem takie czynności które nie mogą być w ogóle dokonywane w całej Wspólnocie nie powinny być przedmiotem opodatkowania.

Analiza orzecznictwa Trybunału wskazuje, że nawet niektóre czynności zakazane wprost przez prawo mogą być przedmiotem opodatkowania. W orzeczeniu w sprawie C-3/97 Regina v. J.C. Goodwin & E.T. Unstead, Trybunał uznał, że obrót podrabianymi towarami (kosmetykami) podlega opodatkowaniu VAT. Z kolei w orzeczeniu C-455/98 Tullihallitus v. Kaupo Salumets uznano, że import (a także dostawa) przemycanych towarów (alkoholu) również podlega opodatkowaniu. Natomiast w orzeczeniu 294/82 Senta Weinberger v. Hauptzollamt Freiburg oraz w orzeczeniu 289/86 Vereniging Happy Family Rustenburgerstat v. Inspecteur der Omzetbelasing uznano, że dostawa oraz import narkotyków nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż nie jest to obrót wykonywany w ramach działalności gospodarczej.

Wskazać również należy tezę 38 i 39 orzeczenia Trybunału w sprawie C-435/09, w którym stwierdzono co następuje:

• „to prawda, że nielegalny przywóz i dostawa towarów takich jak wyroby tytoniowe, których dotyczy postępowanie przed sądem krajowym – a które nie są zabronione z samej swej natury lub z powodu ich szczególnych właściwości – są czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT, jako że towary te mogą być przedmiotem legalnej sprzedaży i wprowadzania do obrotu gospodarczego. Poza tym generalne rozróżnienie pomiędzy czynnościami zgodnymi z prawem oraz czynnościami sprzecznymi z prawem kłóci się z zasadą neutralności podatkowej (zob. podobnie wyrok z dnia 29 czerwca 2000 r. w sprawie C-455/98 Salumets i in., Rec. str. I-4993, pkt 19 i 20),
  

• jednakże w takich okolicznościach obowiązek zapłaty podatku VAT powstaje z tego powodu, że zdarzenie podatkowe, jakim jest przywóz lub dostawa towarów, nastąpiło zaraz po dokonaniu kradzieży, zaś świadczenie wzajemne, na podstawie którego ustala się podstawę opodatkowania, możliwe jest do zidentyfikowania.
  
  

Zatem odprowadzanie ścieków, które zostało dokonane bez zawarcia pisemnej umowy z Wnioskodawcą stanowi czynność podlegającą opodatkowaniu. Wnioskodawca dokonał odprowadzenia ścieków, wprawdzie bez zawartej umowy, jednakże za czynność tę, żąda stosownej opłaty – wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacyjnej. Bezumowne odprowadzanie ścieków, za które Wnioskodawca żąda ekwiwalentu pieniężnego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na tych samych zasadach co odprowadzanie ścieków dokonywane na podstawie umowy zawartej w formie pisemnej. W kwestii opodatkowania podatkiem od towarów i usług nie ma znaczenia, czy odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie zawartej umowy pisemnej czy też nie. Zarówno odprowadzanie ścieków na podstawie umowy pisemnej jak i odprowadzanie ścieków bez takiej umowy wywołuje te same skutki podatkowe.

Zdaniem Wnioskodawcy bezumowne odprowadzanie ścieków z wykorzystaniem sieci wodno-kanalizacyjnych stanowiącej własność Wnioskodawcy nie jest ani dostawą towarów ani świadczeniem usług, a należne z tego tytułu wynagrodzenie ma charakter odszkodowania za wyrządzoną Wnioskodawcy szkodę i w tej sytuacji nie podlega ono opodatkowaniu podatkiem VAT. Z niniejszym twierdzeniem nie można jednak się zgodzić. Tym bardziej nie można zgodzić się z twierdzeniem Wnioskodawcy, że żądanie wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z sieci kanalizacyjnej jest wiec odpowiednikiem domagania się zapłaty odszkodowania za wyrządzoną szkodę i nie może być rozpatrywane jako wynagrodzenie za zrealizowaną usługę, gdyż świadczenia przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego realizowane są poza jego wolą i świadomością.

Należy zauważyć, że - jak wskazano we wniosku - Wnioskodawca zamierza obciążyć osobę nielegalnie odprowadzającą ścieki obowiązkiem zapłaty na rzecz Wnioskodawcy wynagrodzeniem z tytułu bezumownego korzystania z sieci kanalizacyjnej w wysokości odpowiadającej iloczynowi taryfowych cen i stawek opłat oraz odpowiadających im ilości świadczonych usług określonej jak dla dostawców odprowadzających ścieki na podstawie umów zawartych z Wnioskodawcą. Jednocześnie - jak wskazuje Wnioskodawca we własnym stanowisku - jeżeli w toku przeprowadzanej kontroli okaże się, iż odbiorca nielegalnie włączył się do sieci kanalizacyjnej, wówczas na podstawie sporządzonego protokołu dochodzi do wyliczenia powstałej straty w oparciu o ilość zużytej wody w ujawnionym okresie bezumownego korzystania z kanalizacji sanitarnej wskazanej przez wodomierz główny zamontowany na nieruchomości, z której odprowadzane są ścieki. Nie można zatem uznać, że kwoty te mają charakter odszkodowawczy. W przedstawionych okolicznościach należne Spółce kwoty wynikające z zawieranych umów/ugód uznać należy za wynagrodzenie z tytułu odprowadzania ścieków. Jak sam Wnioskodawca wskazał zapłata stanowi iloczyn taryfowych cen i stawek opłat oraz odpowiadających im ilości świadczonych usług. Zatem występuje konieczny element wzajemności, wystarczający do uznania, że kwoty wynikające z zawieranych umów/ugód są wynagrodzeniem za świadczoną usługę.

Zatem w przedmiotowej sytuacji wynagrodzenie, którego obowiązkiem zapłaty Wnioskodawca obciąży osoby bezumownie korzystające z sieci kanalizacji sanitarnej ustalone w sposób tożsamy jak dla osób posiadających zawarte z Wnioskodawcą umowy o odprowadzani ścieków, stanowi formę odpłatności za odprowadzone ścieki a tym samym podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy w powyższym zakresie należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Odnośnie powołanych przez Wnioskodawcę interpretacji indywidualnych, należy zauważyć, że interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane są w indywidualnych sprawach podatników i niewątpliwie kształtują sytuację prawną tych podatników w sprawach będących przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz dotyczą konkretnych stanów faktycznych i nie mają mocy prawa powszechnie obowiązującego co oznacza, że należy je traktować indywidualnie.

Tut. Organ informuje, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (zapytania) Zainteresowanego. Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy oraz własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 – rozpatrzone.

Odnośnie dokumentu stanowiącego załącznik do wniosku, tutejszy organ wyjaśnia, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy – Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Natomiast w myśl art. 14c § 1 tej ustawy, interpretacja indywidualna zawiera ocenę stanowiska Wnioskodawcy wraz z uzasadnieniem prawnym tej oceny. Z powyższych przepisów wynika zatem, że przedmiotem interpretacji może być jedynie ocena stanowiska Wnioskodawcy dotyczącego przedstawionego we wniosku stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Organ wydający interpretację nie jest natomiast uprawniony do analizowania i oceny przesłanych załączników.

Jednocześnie należy podkreślić, że niniejsza interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego co oznacza, że w przypadku gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź straci swą aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
   
   

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2017 r., poz. 1369, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.