2018.04.13 - Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0111-KDIB3-1.4012.107.2013.3.WN
z 13 kwietnia 2018 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z 12 lutego 2018 r. (data wpływu 15 lutego 2018 r.) o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usług świadczonych w ramach umów w celu sekurytyzacji -jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 15 lutego 2018 r. wpłynął ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług m.in. w zakresie opodatkowania usług świadczonych w ramach umów w celu sekurytyzacji.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Wnioskodawca jest funduszem sekurytyzacyjnym utworzonym na podstawie art. 183 ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2018 r. poz. 56 z póżn. zm., dalej: „u.f.i.”).

Fundusz w ramach prowadzonej działalności w zakresie sekurytyzacji lokować będzie swoje aktywa w wierzytelności spełniające określone kryteria i prawa do świadczeń z tytułu wierzytelności spełniających określone kryteria. W celu zgromadzenia środków na nabycie wierzytelności i praw do świadczeń z tytułu wierzytelności, Fundusz emituje certyfikaty inwestycyjne.

W ramach prowadzonej działalności lokacyjnej Fundusz zawierał będzie w przyszłości umowy dotyczące sekurytyzacji.

Umowy takie stanowią szczególne umowy, do zawierania których uprawnione są fundusze sekurytyzacyjne i które posiadają swoją regulację prawną na gruncie u.f.i.

Zgodnie z postanowieniami u.f.i., sekurytyzacja polega na zamianie uprawnień podmiotu inicjującego sekurytyzację do określonych przepływów pieniężnych, w szczególności z tytułu jego wierzytelności, na jednorazową zapłatę dokonywaną przez inny podmiot, który jednocześnie przejmuje uprawnienia do tych przepływów. W typowej sekurytyzacji podmiot inicjujący sekurytyzację przenosi swoje wierzytelności na rzecz pośrednika, którym w szczególności może być fundusz sekurytyzacyjny, w zamian za stosowne wynagrodzenie. Pośrednik emituje instrumenty finansowe nabywane przez inwestorów, na podstawie których uzyskują oni możliwość korzystania z przyszłych strumieni płatności wynikających z przejętych przez fundusz wierzytelności przeniesionych na pośrednika.

W u.f.i. nie zdefiniowano pojęcia sekurytyzacji, jednak ustalenie jego znaczenia jest możliwe poprzez analizę poszczególnych przepisów tego aktu prawnego. Zgodnie z art. 2 pkt 32 u.f.i. wierzytelnościami sekurytyzowanymi są „wierzytelności stanowiące przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego oraz wierzytelności wyodrębnione przez inicjatora sekurytyzacji albo inny podmiot, który zawarł z funduszem umowę zobowiązującą go do przekazywania funduszowi świadczeń uzyskanych w związku z tymi wierzytelnościami". Rolę podmiotu inicjującego sekurytyzację w szczególności może pełnić bank; regulacje odnoszące się do roli banku jako podmiotu inicjującego sekurytyzację zawarto w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1876 z póżn. zm.; dalej: „Prawo bankowe”).

Z kolei pośrednikiem na gruncie przepisów u.f.i. jest co do zasady fundusz sekurytyzacyjny. Wynika to z definicji wierzytelności sekurytyzowanych, która wyraźnie wskazuje, iż są to wierzytelności stanowiące przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego lub inne, wyodrębnione przez podmiot, który zawarł umowę z funduszem. Ponadto Rozdział III Działu VII u.f.i., w którym uregulowano proces sekurytyzacji, nosi tytuł „Fundusz sekurytyzacyjny” i wielokrotnie występuje w nim pojęcie funduszu sekurytyzacyjnego jako podmiotu nabywającego wierzytelności lub prawa do świadczeń z tytułu wierzytelności.

Zawierane przez Fundusz w ramach sekurytyzacji umowy polegać będą na dokonaniu przez podmiot inicjujący sekurytyzację na rzecz Funduszu przelewu wymagalnych wierzytelności, w szczególności, ale nie wyłącznie, kredytowych, wraz ze związanymi z nimi prawami, w tym roszczeniami o należne odsetki. Wraz z przeniesieniem na Fundusz wierzytelności co do zasady następować będzie również przekazanie Funduszowi przez podmiot inicjujący sekurytyzację dokumentacji związanej z przenoszonymi wierzytelnościami. W konsekwencji, poprzez przelew wierzytelności na rzecz Funduszu, podmiot inicjujący sekurytyzację uzyskuje finansowanie, które zapewnia mu Fundusz. Przelew wierzytelności w związku z umową w przedmiocie sekurytyzacji następuje bowiem za zapłatą przez Fundusz na rzecz podmiotu inicjującego sekurytyzację określonej ceny.

Cena ta ma charakter rynkowy i co do zasady będzie niższa od wartości nominalnej wierzytelności stanowiących przedmiot cesji. Ponadto co do zasady ustala się ją w toku postępowania, w którym wielu potencjalnych nabywców składa podmiotowi inicjującemu sekurytyzację konkurencyjne oferty.

Przedmiotem planowanych cesji będą wierzytelności wymagalne, które do chwili dokonania przelewu nie zostały wyegzekwowane. Zasadniczo egzekucja tych wierzytelności będzie utrudniona, przy czym może się zdarzyć, że wśród przelewanych wierzytelności znajdywać się będą takie, co do których nie była jeszcze prowadzona egzekucja sądowa lub egzekucja sądowa nie została jeszcze zakończona. Cena uiszczana przez Fundusz w związku z przelewem wierzytelności będzie miała charakter rynkowy. Co do zasady będzie niższa od wartości wierzytelności stanowiących przedmiot cesji i ustalana będzie przeważnie w toku postępowania, w którym potencjalni nabywcy składać będą podmiotowi inicjującemu sekurytyzację konkurencyjne oferty. W tym sensie cena ta odzwierciedlać będzie rzeczywistą wartość ekonomiczną wierzytelności będących przedmiotem przelewu w chwili jego dokonania. Umowy przelewu wierzytelności nie będą upoważniały Funduszu do występowania wobec dłużnika w celu wyegzekwowania wierzytelności na rachunek podmiotu inicjującego sekurytyzację. Z chwilą dokonania cesji wierzytelności Fundusz wstępował będzie w miejsce wierzyciela i przysługiwać mu będą wszelkie wynikające z tego prawa, w szczególności nie będzie uprawniony do kwot uzyskanych z tytułu wyegzekwowania przeniesionych wierzytelności. Umowy w przedmiocie sekurytyzacji nie będą przewidywały postanowień pozwalających na zmianę umówionej ceny sprzedaży w zależności od powodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania nabytych wierzytelności.

W związku z powyższym opisem w zakresie podatku od towarów i usług zadano następujące pytanie (oznaczone we wniosku nr 1):

Czy usługi, które będą świadczone w przyszłości przez Fundusz w ramach umów zawieranych w celu sekurytyzacji, na podstawie których podmiot inicjujący sekurytyzację przeleje na Fundusz wymagalne wierzytelności wraz ze związanymi z nimi prawami podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Stanowisko Wnioskodawcy.

W opisanym stanie faktycznym Fundusz będzie świadczył na rzecz podmiotu inicjującego sekurytyzację usługi w ramach sekurytyzacji. Usługa sekurytyzacji ma szeroki charakter i z całą pewnością nie można utożsamiać jej z samym tylko przeniesieniem wierzytelności, które jest dokonywane pomiędzy podmiotem inicjującym sekurytyzację a Funduszem. Umowy zawierane w ramach sekurytyzacji stanowią szczególnego rodzaju umowy zawierane wyłącznie przez fundusze sekurytyzacyjne, których regulację prawną zawiera u.f.i. Są to umowy o szczególnym charakterze, których nie można utożsamiać z żadną z umów nazwanych zdefiniowanych w przepisach Kodeksu cywilnego. Niemniej jednak analizując przepisy u.f.i. można ustalić charakter i treść tychże umów. W tym celu w pierwszej kolejności należy wyjść od pojęcia wierzytelności sekurytyzowanych. Zgodnie z art. 2 pkt 32 u.f.i. są to „wierzytelności stanowiące przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego oraz wierzytelności wyodrębnione przez inicjatora sekurytyzacji albo inny podmiot, który zawarł z funduszem umowę zobowiązującą go do przekazywania funduszowi świadczeń uzyskanych w związku z tymi wierzytelnościami”.

W u.f.i. zawarto szereg szczegółowych postanowień regulujących treść, formę i skutki prawne umów w przedmiocie sekurytyzacji, zawieranych przez fundusze sekurytyzacyjne. Przede wszystkim wynika z nich, że:

umowa polega na nabyciu wierzytelności lub puli wierzytelności (art. 183 ust. 5 u.f.i.), a to w celu pozyskania przez fundusz wierzytelności, z których zamierza on uzyskiwać przepływy pieniężne, których ekonomicznymi beneficjentami będą inwestorzy, nabywający instrumenty finansowe emitowane przez fundusz,
umowa taka powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 183 ust. 5 u.f.i.),
fundusz sekurytyzacyjny oraz podmiot, z którym towarzystwo funduszy inwestycyjnych zawarło umowę o zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami, mogą zbierać i przetwarzać dane osobowe dłużników sekurytyzowanych wierzytelności jedynie w celach związanych z zarządzaniem wierzytelnościami sekurytyzowanymi (art. 193 u.f.i.),
w przypadku nabycia przez fundusz sekurytyzacyjny wierzytelności albo puli wierzytelności zabezpieczonych hipoteką lub zastawem rejestrowym sąd prowadzący księgę wieczystą lub rejestr zastawów, na wniosek funduszu o wpis zmiany dotychczasowego wierzyciela, dokonuje wpisu w księdze wieczystej lub w rejestrze zastawów o zmianie wierzyciela, na rzecz którego była ustanowiona hipoteka lub zastaw rejestrowy (art. 195 ust. u.f.i.).

O swoistym charakterze umów w przedmiocie sekurytyzacji świadczy także treść przepisów Prawa bankowego. Przykładowo w art. 92a tejże ustawy określono rodzaje umów, jakie bank może zawrzeć z towarzystwem funduszy inwestycyjnych tworzącym fundusz sekurytyzacyjny albo z funduszem sekurytyzacyjnym, wskazując na umowę przelewu wierzytelności oraz umowę o subpartycypację. Jednocześnie w art. 104 ust. 2 pkt 5 Prawa bankowego przewidziano możliwość odstąpienia od tajemnicy bankowej w przypadku, gdy jest to niezbędne do zawarcia lub wykonania tychże umów, jak również związanych z nimi umów o nadanie oceny inwestycyjnej (rating) sekurytyzowanym wierzytelnościom lub umów ubezpieczenia od ryzyka niewypłacalności dłużników sekurytyzowanych wierzytelności. Wynika z tego, że ustawodawca potraktował umowy zawierane w ramach sekurytyzacji jako umowy o szczególnym charakterze, do których stosuje się szczególne zasady.

Mając na uwadze, iż umowy zawierane w ramach sekurytyzacji w dużej mierze mają swoje źródła poza Kodeksem cywilnym, tj. w u.f.i., która zawiera szczegółowe regulacje decydujące o ich kształcie, a w odniesieniu do takich umów zawieranych z bankami, także w Prawie bankowym, zdaniem Wnioskodawcy, są to swoistego rodzaju umowy, do których odnoszą się szczególne uregulowania zawarte w przepisach u.f.i., które jednocześnie nie mogą być utożsamiane z żadną spośród umów nazwanych regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego. Z ekonomicznego punktu widzenia umowa dotycząca sekurytyzacji stanowi umowę kompleksowych usług finansowych mających na celu uzyskanie przez podmiot inicjujący sekurytyzację finansowania poprzez przelew na rzecz funduszu sekurytyzacyjnego wierzytelności, w zamian za zapłatę przez fundusz na rzecz podmiotu inicjującego sekurytyzację określonej kwoty. Fundusz sekurytyzacyjny, który jest profesjonalnym podmiotem prowadzącym działalność lokacyjną, może następnie dokonać emisji certyfikatów inwestycyjnych na podstawie nabytego pakietu. Umowa w przedmiocie sekurytyzacji obejmuje wprawdzie przelew wierzytelności, ale jest całkiem inną umową niż „klasyczna” umowa przelewu wierzytelności. Traktowanie umowy zawieranej w ramach sekurytyzacji jako „klasycznej” umowy przelewu wierzytelności byłoby bezpodstawne i prowadziłoby do zanegowania jej istoty oraz celu gospodarczego. Zgodnie z art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu lub właściwości zobowiązania. Zgodnie natomiast z art. 510 § 1 k.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. Przywołane przepisy wyraźnie wskazują, iż umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności może przybrać nie tylko formę umowy sprzedaży, zamiany lub darowizny. Przeniesienia wierzytelności dokonać można także w innej formie, w szczególności na podstawie umowy w zakresie sekurytyzacji. Jak wskazuje się w doktrynie, „z zasady swobody umów wynika, że poza wskazanymi wyżej umowami nazwanymi, umowami zobowiązującymi w rozumieniu art. 510 k.c. mogą być także umowy nienazwane, jeżeli tylko strony tych umów wykreują zobowiązanie do przeniesienia wierzytelności (w szczególności umowa factoringu, umowa przelewu na zabezpieczenie)” (Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2014). Skoro przeniesienie wierzytelności może nastąpić nie tylko w formie umowy nazwanej wymienionej w art. 510 § 1 k.c., ale również umowy nienazwanej, to również może do niego dojść wskutek umowy zawieranej w ramach sekurytyzacji uregulowanej w przepisach u.f.i. Sam przelew wierzytelności stanowi czynność rozporządzającą, która realizowana jest w wykonaniu określonej czynności zobowiązującej, stanowiącej jej podstawę (causa). Jest on bowiem czynnością kauzalną, co oznacza, że „prawną przyczyną przelewu wierzytelności jest wykonanie istniejącego już między stronami zobowiązania (causa solvendi), a ważność umowy przelewu zależy od istnienia zobowiązania (...). Ważność samoistnej umowy przelewu zależy od istnienia ważnego zobowiązania do zawarcia tej umowy. (...) Kodeks cywilny nie przewiduje wymogu wskazywania w umowie przeniesienia wierzytelności zobowiązania, w wyniku którego dochodzi do przelewu. Wskazuje to na formalnie oderwany charakter samoistnej umowy przelewu (...), natomiast nie zwalnia jej stron od dokładnego określenia zobowiązania, w którego wykonaniu zawarta jest umowa przelewu wierzytelności. W trosce o ważność samoistnej umowy przelewu wierzytelności cedent i cesjonariusz powinni zatem w sposób wyraźny bądź per facta concludentia porozumieć się co do causa dokonanego przelewu” (Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania - część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2014). Nie można zatem rozpatrywać przelewu wierzytelności w oderwaniu od jego podstawy normatywnej, którą może być umowa, w tym umowa w zakresie sekurytyzacji.

Mając na uwadze zaprezentowaną powyżej charakterystykę umowy w zakresie sekurytyzacji, Wnioskodawca pragnie przedstawić swoje stanowisko odnośnie do pytań zadanych w niniejszym wniosku.

Stanowisko Wnioskodawcy odnośnie do pytania nr 1

Zdaniem Wnioskodawcy, usługi sekurytyzacji dokonywane przez Fundusz w ramach umów w przedmiocie sekurytyzacji nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Jak wynika z przeprowadzonej powyżej analizy, umowa w zakresie sekurytyzacji jest szczególnego rodzaju umową przewidzianą w przepisach u.f.i., w wyniku której dochodzi do przelewu wierzytelności przez podmiot inicjujący sekurytyzację na pośrednika, przy czym beneficjentem korzyści z tytułu przepływów pieniężnych są inwestorzy nabywający instrumenty finansowe emitowane przez tegoż pośrednika. Dokonując oceny charakteru usługi sekurytyzacji z punktu widzenia podatku od towarów i usług, nie można abstrahować od szczególnych regulacji zawartych w u.f.i. Dla dokonania poprawnej klasyfikacji usługi sekurytyzacji na gruncie u.p.tu. wskazane jest również ustalenie jej celu. Jest nim przede wszystkim zapewnienie cedentowi (podmiotowi inicjującemu sekurytyzację) środków finansowych bez potrzeby dochodzenia przez niego roszczeń z tytułu wierzytelności przenoszonych na cesjonariusza w zamian za zapłatę określonej kwoty. Tym samym cedent jest beneficjentem świadczenia polegającego na zwolnieniu go z konieczności dochodzenia zaspokojenia swoich roszczeń. Przy tym usługa świadczona przez cesjonariusza nie polega na ściąganiu długów, ponieważ czynność taka nie jest elementem umowy w zakresie sekurytyzacji. Świadczenie przez Fundusz na rzecz podmiotu inicjującego sekurytyzację wskazanej usługi sekurytyzacji następuje nieodpłatnie. Fundusz nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia w związku ze świadczeniem usługi. Jednocześnie bez wątpienia usługa sekurytyzacji jest świadczona do celów związanych z działalności gospodarczą prowadzoną przez Fundusz. Ma to istotne znaczenie w kontekście treści art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t u. oraz art. 8 ust. 2 pkt 2 u.p.tu.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t u. opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Pojęcie świadczenia usług wyjaśniono w art. 8 ust. 1 u.p.t u., zgodnie z którym termin ten należy rozumieć jako każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 u.p.tu. Z powyższego wynika, że choć pojęcie świadczenia usług na gruncie u.p.t.u. ma szeroki zakres, to jednak świadczenie takie podlega opodatkowaniu co do zasady tylko wówczas, gdy ma charakter odpłatny. Wyjątki od tej zasady ustanowiono w art. 8 ust. 2 u.p.t.u. Zgodnie z tym przepisem, za odpłatne świadczenie usług uznaje się również (tj. poza przypadkiem opisanym w art. 8 ust. 1 u.p.tu., który nie ma znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie):

użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.

Analiza powyższego przepisu pozwala na przyjęcie, że jakkolwiek świadczenie usług sekurytyzacji przez Fundusz faktycznie będzie świadczeniem usług w rozumieniu u.p.t.u., to jednak co do zasady nie będzie ono podlegać opodatkowaniu, ponieważ nie będzie miało charakteru odpłatnego, a jednocześnie nie będzie świadczeniem zrównanym ze świadczeniem odpłatnym zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 2 u.p tu. Za przyjęciem powyższego stanowiska przemawia także analiza przepisów Dyrektywy VAT, Zgodnie z art, 2 ust, 1 lit. c) tego aktu prawnego, opodatkowaniu VAT podlega odpłatne świadczenie usług na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze. Z kolei art. 26 ust 1 Dyrektywy VAT stanowi, że za odpłatne świadczenie usług uznaje się nieodpłatne świadczenie usług przez podatnika na prywatny użytek jego lub jego pracowników, lub bardziej ogólnie, do celów innych niż działalność jego przedsiębiorstwa. Podobnie zatem, jak to jest na gruncie u.p.tu., nieodpłatne świadczenie usług sekurytyzacyjnych nie mieści się w zakresie pojęcia odpłatnego świadczenia usług w rozumieniu Dyrektywy VAT. Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 27 października 2011 r. (sygn. akt C-93/10), w którym Trybunał wskazał, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, która została później zastąpiona Dyrektywą VAT, aczkolwiek jej postanowienia dotyczące opodatkowania odpłatnego świadczenia usług pozostały w zasadzie niezmienione również na gruncie aktualnie obowiązującej Dyrektywy VAT. Jak wskazał Trybunał, w takich okolicznościach cesjonariusz wierzytelności nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia od cedenta, ponieważ różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników” Taka właśnie sytuacja będzie miała miejsce w przedstawionym przez Wnioskodawcę zdarzeniu przyszłym. Powyższe stanowisko znalazło potwierdzenie w orzecznictwie krajowym, w tym przede wszystkim w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 maja 2012 r. (sygn. akt I FPS 5/11), w którym stwierdzono, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u. Pogląd ten spotkał się również z akceptacją organów podatkowych, czego przykładem może być interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z 27 listopada 2013 r. (sygn. ILPP4/443-388/13-4/EWW) oraz interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 9 października 2013 r. (sygn. IPPP1/443-684/13-2/IGO).

Mając na uwadze powyższe, uznać należy, że usługi sekurytyzacji dokonywane przez Fundusz w ramach umów w zakresie sekurytyzacji, a polegające na dokonaniu przez podmiot inicjujący sekurytyzację na rzecz Funduszu przelewu wymagalnych wierzytelności wraz ze związanymi z nimi prawami, nie będą objęte zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy - przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Według art. 8 ust. 1 ustawy - przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z cytowanego przepisu jednoznacznie wynika, że każde odpłatne świadczenie polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czy określonym zachowaniu mieści się w tak sformułowanej definicji usługi. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Z przedstawionych informacji wynika, że Wnioskodawca jest funduszem sekurytyzacyjnym utworzonym na podstawie art. 183 ustawy z dnia 27 maja 2004 roku o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Fundusz w ramach prowadzonej działalności w zakresie sekurytyzacji lokować będzie swoje aktywa w wierzytelności spełniające określone kryteria i prawa do świadczeń z tytułu wierzytelności spełniających określone kryteria. W celu zgromadzenia środków na nabycie wierzytelności i praw do świadczeń z tytułu wierzytelności, Fundusz emituje certyfikaty inwestycyjne.

W ramach prowadzonej działalności lokacyjnej Fundusz zawierał będzie w przyszłości umowy dotyczące sekurytyzacji.

Wątpliwość Wnioskodawcy budzi kwestia czy usługi, które będą świadczone w przyszłości przez Fundusz w ramach umów zawieranych w celu sekurytyzacji, na podstawie których podmiot inicjujący sekurytyzację przeleje na Fundusz wymagalne wierzytelności wraz ze związanymi z nimi prawami podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wierzytelność jest prawem majątkowym, będącym przedmiotem obrotu gospodarczego. Przeniesienie praw do wierzytelności jako niematerialnych praw majątkowych, co do zasady, stanowi świadczenie usług w rozumieniu cyt. wyżej art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami art. 509-517 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017, poz. 459, z późn. zm.). Zgodnie z treścią art. 509 § 1 tej ustawy wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba, że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. W myśl § 2 cytowanego artykułu wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa (...). Przeniesienie wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku nabywcy wierzytelności następuje – w myśl art. 510 § 1 Kodeksu cywilnego – na podstawie umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia wierzytelności, jest skutkiem rozporządzania tą wierzytelnością przez dotychczasowego wierzyciela i stanowi wykonanie przez niego przysługującego mu prawa własności.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na mocy której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności, prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. Na podstawie umowy przelewu wierzytelności cesjonariusz może dochodzić spełnienia określonego świadczenia od dłużnika, przysługuje mu również uprawnienie do rozporządzania wierzytelnością poprzez jej dalszą odsprzedaż, zamianę, darowiznę, zapis w testamencie lub zastaw.

W przypadku cesji wierzytelności własnych o świadczeniu usług można mówić ewentualnie jedynie w odniesieniu do nabywcy tych wierzytelności. Przeniesienie wierzytelności w formie cesji wierzytelności (przelewu wierzytelności) na osobę trzecią najczęściej może mieć miejsce w sytuacji, gdy wierzyciel ma kłopoty z uzyskaniem od dłużnika zapłaty za sprzedane towary lub usługi. Cesja taka, z punktu widzenia pierwotnego wierzyciela, nie jest sprzedażą towarów ani usług, lecz jednym ze sposobów otrzymania zapłaty za dokonaną wcześniej sprzedaż.

Celem i skutkiem przelewu jest przejście wierzytelności na nabywcę. W wyniku przelewu przechodzi na nabywcę ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi, który zostaje wyłączony ze stosunku zobowiązaniowego, jaki go wiązał z dłużnikiem. Wierzytelność przechodzi na nabywcę w takim stanie, w jakim była w chwili zawarcia umowy o przelew, a więc ze wszystkimi związanymi z nią prawami i brakami (np. przedawnieniem).

W kwestii sprzedaży wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

O ile więc, ustalona przez strony umowy, cena wierzytelności jest niższa od jej wartości nominalnej i jednocześnie różnica między wartością nominalną tej wierzytelności, a ceną jej sprzedaży, odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, nie możemy mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Należy jednak zaznaczyć, że TSUE w ww. wyroku z dnia 27 października 2011 r. już w punkcie wyjścia zastrzegł, że opodatkowaniu w ramach systemu VAT podlegają tylko takie transakcje, które przewidują zapłatę ceny lub inne wynagrodzenie (pkt 17 ww. wyroku).

Natomiast NSA w wyroku z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11 rozważał okoliczności, jakie należy wziąć pod uwagę, ustalając, czy po stronie kupującego-cesjonariusza wystąpiło wynagrodzenie bezpośrednio związane z nabyciem wierzytelności, rzeczywiście otrzymane (bądź należne), jako świadczenie wzajemne za wykonaną na rzecz zbywcy-cedenta usługę, stającą się tym samym usługą odpłatną czyli czynnością opodatkowaną. Wyraził w tym zakresie pogląd, że „poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy-cedenta do nabywcy- cesjonariusza za wykonaną usługę, czyli odwrotnie płynącego niż w przypadku umowy kupna sprzedaży, kiedy zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy”. Stwierdził zarazem, że trzeba odpowiedzieć na pytanie, „czy - obok transakcji kupna-sprzedaży wierzytelności - wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę”. W jego ocenie przy tym w „sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi. Wobec tego należy dojść do wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.”.

Sekurytyzacja, czyli operacja finansowa, której zasadniczym celem jest pozyskiwanie kapitału, polega - generalnie rzecz ujmując - na emisji dłużnych papierów wartościowych pod zastaw należności, którymi są najczęściej wierzytelności. Transakcja sekurytyzacyjna stanowi złożony proces, na który składa się szereg czynności, np. wyodrębnienie jednolitej puli aktywów przez inicjatora sekurytyzacji, przeniesienie tych aktywów na rzecz podmiotu emisyjnego (np. cesja wierzytelności), emisja papierów wartościowych przez podmiot emisyjny. Zaznaczyć należy, że przeniesienie wierzytelności inicjatora sekurytyzacji może nastąpić w drodze cesji (sprzedaży) lub subpartycypacji (przeniesienia wszystkich otrzymywanych przez inicjatora świadczeń (pożytków) z określonej puli wierzytelności, przy czym inicjator pozostaje nadal właścicielem portfela wierzytelności).

Jednakże analiza wierzytelności w ramach dokonywanych transakcji powinna dotyczyć rodzaju wierzytelności będących przedmiotem cesji, tj. skutkować oceną, czy przedmiotowe transakcje nie dotyczą tzw. wierzytelności trudnych czyli takich, co do których istnieje poważna wątpliwość, że zostaną zaspokojone. Nabycie bowiem na własne ryzyko wierzytelności uznanych za trudne, których cena (niższa od wartości nominalnej) odzwierciedla faktyczną, ekonomiczną ich wartość, będzie pozostawało poza zakresem podatku od towarów i usług, co potwierdza orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (wyrok w sprawie C-93/10 GFKL Financial Services).

W świetle powyższych przepisów stwierdzić należy, że czynności polegającej na nabyciu wierzytelności nie można uznać za dostawę towaru, gdyż wierzytelność stanowi prawo majątkowe, które nie mieści się w dyspozycji art. 2 pkt 6 ustawy, określającego co należy rozumieć na potrzeby podatku od towarów i usług, pod pojęciem towaru. Nabycie wierzytelności nie stanowi również świadczenia usługi, z uwagi na rodzaj nabywanych wierzytelności. Z opisu sprawy jasno wynika, że przedmiotem cesji są wierzytelności wymagalne, które do chwili dokonania przelewu nie zostały wyegzekwowane a egzekucja tych wierzytelności jest utrudniona. Cena uiszczana przez Fundusz w związku z przelewem wierzytelności jest niższa od ich wartości nominalnej. Zarówno zawarte dotychczas, jak i planowane do zawarcia w przyszłości umowy w przedmiocie sekurytyzacji nie upoważniają Funduszu do występowania wobec dłużnika w celu wyegzekwowania wierzytelności na rachunek podmiotu inicjującego sekurytyzację. Z chwilą dokonania cesji wierzytelności Fundusz wstępuje na miejsce wierzyciela i przysługują mu wszystkie wynikające z tego prawa. W szczególności jest on uprawniony do kwot uzyskanych z tytułu wyegzekwowania przeniesionych wierzytelności. Umowy w przedmiocie sekurytyzacji nie zawierają i co do zasady nie będą zawierać postanowień pozwalających na zmianę umówionej ceny sprzedaży w zależności od powodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania nabytych wierzytelności. W konsekwencji, transakcja, której przedmiotem jest nabycie opisanych we wniosku wierzytelności pozostaje poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Z uwagi na przedstawione okoliczności sprawy w kontekście powołanych przepisów prawa podatkowego stwierdzić należy, że w przedmiotowej sprawie nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy. Bowiem samo nabycie wierzytelności prowadzi wyłącznie do zmiany osoby wierzyciela i wstąpienia nabywcy - cesjonariusza w miejsce zbywcy - cedenta. Tym samym, czynność nabycia przez Fundusz wierzytelności trudnych za cenę niższą od ich wartości nominalnej w ramach opisywanej złożonej transakcji stanowi czynność, która nie stanowi ani dostawy towarów, ani świadczenia usług i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy jest prawidłowe.

Jednocześnie należy zauważyć, ze w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2017 r., poz. 1369 ze zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17,43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Reklama

O nas

Regulamin