Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0115-KDIT1-1.4012.218.2018.2.DM
z 20 lipca 2018 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r., poz. 800, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 11 kwietnia 2018 r. (data wpływu 12 kwietnia 2018 r.), uzupełnionym w dniu 9 maja 2018 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

• braku uznania czynności nabycia wierzytelności za odpłatne świadczenie usług – jest nieprawidłowe,
• braku opodatkowania wypłaconego przez dłużnika odszkodowania – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 12 kwietnia 2018 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek uzupełniony w dniu 9 maja 2018 r. o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie uznania czynności nabycia wierzytelności za odpłatne świadczenie usług i opodatkowania wypłaconego przez dłużnika odszkodowania.

We wniosku oraz jego uzupełnieniu przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

W ramach jednoosobowej działalności gospodarczej na podstawie bezwarunkowego przelewu wierzytelności (regulowanej przepisami art. 509 i in. Kodeksu cywilnego) Wnioskodawca będzie kupował od poszkodowanych wierzytelności przysługujące im wobec zakładów ubezpieczeń z tytułu szkód komunikacyjnych w pojazdach.

Przedmiotem umowy przelewu wierzytelności będzie wyłącznie sporna część odszkodowania, której zbywca z różnych przyczyn (dodatkowe wydatki i koszty, konieczność konsultacji z doradcami, wizyty w kancelarii lub w sądzie) nie może samodzielnie egzekwować od dłużnika.

Wnioskodawca będzie zawierał umowę cesji o charakterze odpłatnym, wynagrodzenie dla cedenta ustalane będzie kwotowo i będzie wypłacane w dniu podpisania umowy. Wnioskodawca nie będzie otrzymywał żadnego wynagrodzenia od zbywcy wierzytelności tylko za tę wierzytelność płacił, a to czy i w jakim zakresie uda się pozyskać od zakładu ubezpieczeń dopłatę odszkodowania nie leży w zakresie zainteresowania cedenta. Wierzytelność będzie nabywana we własnym imieniu, na własny rachunek i ryzyko Wnioskodawcy. Wnioskodawca nie będzie dokonywał żadnych innych dodatkowych świadczeń na rzecz zbywcy wierzytelności.

W chwili zawierania umowy przelewu wierzytelności określenie wartości nominalnej wierzytelności nie będzie możliwe do precyzyjnego określenia. Oszacowanie wartości nominalnej wierzytelności jest możliwe w określonym przedziale ryzyka, gdyż kupowane wierzytelności mają zazwyczaj sporny charakter co do wysokości. Wysokość szkody, ostatecznie, w wiążący sposób (najczęściej w oparciu o opinię niezależnego rzeczoznawcy) będzie ustalana przez Sąd powszechny lub poprzez zawarcie ugody między zakładem ubezpieczeń Wnioskodawcą. Między cedentem a Wnioskodawcą (cesjonariuszem) w związku z dokonaną cesją nie będą występować dalej idące zobowiązania, a w szczególności w momencie zawierania transakcji firma nie będzie otrzymywać od zbywcy cesji żadnych usług oraz nie otrzyma od zbywcy żadnego wynagrodzenia. W umowie cesji nie będzie zastrzeżenia cesji zwrotnej. Wnioskodawca będzie wstępować we wszystkie prawa pierwotnego wierzyciela oraz we własnym imieniu i na własny rachunek będzie dochodzić wierzytelności ponosząc w całości koszty i ryzyko ewentualnego procesu.

Wnioskodawca będzie płacić cenę rynkową wierzytelności. Wartość rynkowa wierzytelności będzie niższa od jej wartości nominalnej, ale każdorazowo ustalana będzie indywidualnie. Wartość rynkowa uzależniona będzie od wielu czynników takich jak szacowany czas niezbędny do załatwienia sprawy czy możliwość wyegzekwowania spornej kwoty odszkodowania. Przyjmuje się, że jest to cena rynkowa właściwa dla danego rodzaju i etapu sprawy uwzględniająca towarzyszące ryzyko.

Różnica między wartością nominalną wierzytelności, które Wnioskodawca będzie nabywał, a ceną ich sprzedaży przez cedenta odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość tych wierzytelności w chwili ich nabycia. Różnica stanowi rzeczywistą ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili sprzedaży, której towarzyszy ryzyko. Często ubezpieczyciel odrzuca roszczenie i wskazuje możliwość dalszego dochodzenia odszkodowania tylko na drodze sądowej. Wiąże się to z długotrwałym procesem, dodatkowymi kosztami, a nawet ryzykiem oddalenia pozwu.

Nabywane wierzytelności z punktu widzenia ich dochodzenia i wyegzekwowania będą tzw. „trudnymi wierzytelnościami”. Zazwyczaj są bezsporne co do zasady, ale sporne co do wysokości. Dlatego też po wyczerpaniu określonej przepisami procedury, w razie niezaspokojenia lub częściowego zaspokojenia roszczenia, Wnioskodawca liczy się z koniecznością dochodzenia zapłaty na drodze postępowania cywilnego przed sądem.

Ponadto Wnioskodawca nie jest podatnikiem VAT czynnym. Przedmiotem nabycia będą wierzytelności niewymagalne. Pod pojęciem „odszkodowanie wypłacane przez dłużnika” należy rozumieć kwotę pieniężną będącą wyłącznie rekompensatą za szkodę, odszkodowanie, co zostało uregulowane w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania (ograniczone uzupełnieniem wniosku).

1. Czy czynność przelewu wierzytelności będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności (cesjonariusza) usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o VAT?
2. Czy wypłacana przez dłużnika sporna kwota w formie odszkodowania podlega opodatkowaniu VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, jeżeli cena nabycia wierzytelności po cenie niższej od jej wartości nominalnej, a różnica ta odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość w chwili nabycia i poza ceną zakupu wierzytelności nie dochodzi do przekazania innego wynagrodzenia dla cedenta i w umowie cesji nie są zawarte postanowienia pozwalające na zmianę umówionej ceny sprzedaży w zależności od powodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania nabytych wierzytelności, to nie dochodzi do odpłatnego świadczenia usług w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT. Natomiast, by uznać dane świadczenie za odpłatne, musi wystąpić wynagrodzenie za wykonaną usługę zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT. Transakcja zakupu wierzytelności na własne ryzyko, po cenie niższej od wartości nominalnej nie jest usługą. W tym przypadku mamy do czynienia z rekompensatą za pewną szkodę, która nie podlega VAT.

Nie sposób jest przy tym pominąć, że podobne stanowisko zajął Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 19 marca 2012 r. Składu Siedmiu Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, I FPS 5/11, w którym wskazano, że „transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535, z późn. zm.), ze względu na fakt, że w takim przypadku nie mamy do czynienia z zobowiązaniem się przez usługodawcę do ścigania długu w zamian za wynagrodzenie”.

Podobne stanowisko zawarto w wyroku WSA w Warszawie z dnia 25 maja 2017 r. III SA/Wa 1593/16, w którym zaakcentowano, że „Sąd zaznacza fakt, że aby usługa podlegała obowiązkowi podatkowemu z tytułu podatku VAT konieczne jest istnienie dwóch podmiotów: usługodawcy i usługobiorcy oraz stosunku prawnego pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą, z których jeden świadczy usługę a drugi płaci za nią wynagrodzenie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu (usługą), a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej świadczenia musi istnieć bezpośredni czytelny i dostrzegalny związek (...). W przypadku umów cesji (obrotu) wierzytelnościami, gdy dochodzi do nabycia przez cesjonariusza wierzytelności od cedenta za umówioną cenę, niższą niż nominalna wartość tej wierzytelności i nie ustalono między stronami żadnego wynagrodzenia z tytułu tak określonej usługi nabycia długu, czynność ta, jeżeli umowa jest zawarta na własne ryzyko cesjonariusza (nabywcy), nie stanowiąc odpłatnej usługi, w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, nie podlega opodatkowaniu”.

Zdaniem Wnioskodawcy wypłacana przez dłużnika sporna kwota w formie odszkodowania nie podlega opodatkowaniu VAT ponieważ w tym przypadku mamy do czynienia z rekompensatą za pewną szkodę wypłacaną przez Towarzystwo Ubezpieczeń, która nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest:

• nieprawidłowe – w zakresie braku uznania czynności nabycia wierzytelności za odpłatne świadczenie usług,
• prawidłowe – w zakresie braku opodatkowania wypłaconego przez dłużnika odszkodowania.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Z art. 7 ust. 1 ustawy wynika, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy). Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym, przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Reasumując, dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Z opisu sprawy wynika, że w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej na podstawie bezwarunkowego przelewu wierzytelności, Wnioskodawca będzie kupował od poszkodowanych wierzytelności niewymagalne przysługujące im wobec zakładów ubezpieczeń z tytułu szkód komunikacyjnych w pojazdach. Przedmiotem umowy przelewu wierzytelności będzie sporna część odszkodowania, której zbywca z różnych przyczyn nie może samodzielnie egzekwować od dłużnika. Wnioskodawca będzie zawierał umowę cesji o charakterze odpłatnym, wynagrodzenie dla cedenta ustalane będzie kwotowo i wypłacane w dniu podpisania umowy. Wnioskodawca nie będzie dokonywał żadnych innych dodatkowych świadczeń na rzecz zbywcy wierzytelności. W chwili zawierania umowy przelewu wierzytelności określenie wartości nominalnej wierzytelności nie będzie możliwe do precyzyjnego określenia. Oszacowanie wartości nominalnej wierzytelności jest możliwe w określonym przedziale ryzyka, gdyż kupowane wierzytelności mają zazwyczaj sporny charakter co do wysokości. Wysokość szkody, ostatecznie, w wiążący sposób (najczęściej w oparciu o opinię niezależnego rzeczoznawcy) będzie ustalana przez Sąd powszechny lub poprzez zawarcie ugody między zakładem ubezpieczeń Wnioskodawcą. Między cedentem a Wnioskodawcą w związku z dokonaną cesją nie będą występować dalej idące zobowiązania, a w szczególności w momencie zawierania transakcji Wnioskodawca nie będzie otrzymywać od zbywcy żadnych usług oraz nie otrzyma wynagrodzenia. W umowie cesji nie będzie zastrzeżenia cesji zwrotnej. Wnioskodawca będzie płacić cenę rynkową wierzytelności. Wartość rynkowa wierzytelności będzie niższa od jej wartości nominalnej, ale każdorazowo ustalana będzie indywidualnie, uzależniona będzie od wielu czynników takich jak szacowany czas niezbędny do załatwienia sprawy czy możliwość wyegzekwowania spornej kwoty odszkodowania. Różnica między wartością nominalną wierzytelności, a ceną ich sprzedaży przez cedenta odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość tych wierzytelności w chwili ich nabycia. Nabywane wierzytelności z punktu widzenia ich dochodzenia i wyegzekwowania będą tzw. „trudnymi wierzytelnościami”. Zazwyczaj są bezsporne co do zasady, ale sporne co do wysokości.

Kwota pieniężna wypłacana przez zakład ubezpieczeniowy (dłużnika) stanowić będzie wyłącznie rekompensatą za szkodę, odszkodowanie, co zostało uregulowane w przepisach ustawy Kodeks cywilny.

Wątpliwości Wnioskodawcy w analizowanej sprawie dotyczą w pierwszej kolejności kwestii wskazania, czy czynność przelewu wierzytelności będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności (cesjonariusza) usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz. 459, z późn. zm.).

Stosownie do treści art. 509 § 1 K.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania.

Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (art. 509 § 2 K.c.).

W oparciu o art. 510 § 1 K.c., umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej, albo że strony inaczej postanowiły.

Istotą przelewu wierzytelności jest umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności, prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też innego jej wykorzystania do celów prawno-gospodarczych. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne wykorzystanie do celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi nie zaś o istocie czynności prawnej, jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Zatem usługą na rzecz cedenta jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych.

Zatem zakup wierzytelności stanowi usługę polegającą na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności (cedentem), a jej nabywcą (cesjonariuszem). Oznacza to, że w takim przypadku nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Jednakże jak wskazano na wstępie ww. usługa podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jest świadczona odpłatnie.

Powyższe rozumienie przelewu wierzytelności jako usługi znajduje potwierdzenie w wyrokach polskich sądów administracyjnych. Przykładowo w orzeczeniu z dnia 6 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Po 628/09 WSA w Poznaniu stwierdził: „Biorąc pod uwagę powyższe Sąd podziela pogląd organów podatkowych, że wierzytelność nie jest towarem, a zakup wierzytelności jest usługą. Istotą tej usługi jest zdjęcie z dotychczasowego wierzyciela (zbywcy) ciężaru egzekucji, czy też niewypłacalności dłużnika. Usługa ta wyraża się w tym, że usługodawca uzyskuje zysk generowany „kosztem zbywcy”. Zbywca w tym wypadku otrzymuje za wierzytelność cenę niższą od jej wartości nominalnej. Z drugiej strony zbywca uzyskuje konkretne świadczenie w postaci zdjęcia z niego: ryzyka niewypłacalności dłużnika, konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego, czy też opóźnień związanych z egzekwowaniem gotówki. Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy należy podkreślić, że stosunek cywilnoprawny pomiędzy zbywcą i nabywcą wierzytelności kończy się po dokonaniu tej czynności prawnej. Po zbyciu wierzytelności, zbywca nie ma wpływu na dalszy byt wierzytelności i nie jest zainteresowany dalszym postępowaniem nabywcy w tym względzie. Nie można więc przyjąć, że usługa trwa od chwili nabycia wierzytelności do czasu jej zbycia albo wyegzekwowania”.

W kwestii nabycia wierzytelności trudnych po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-Nord Ost v. przeciwko GFKL Financial Services AG. W powyższym orzeczeniu Trybunał uznał, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i art. 4 [szóstej dyrektywy nr 77/388/EWG Rady z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw Państw Członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (Dz. Urz. WE L 145 z 13 czerwca 1977, s. 1)] i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

Trybunał wskazał, że jeżeli czynność polega jedynie na świadczeniu jednej ze stron, bez bezpośredniego wynagrodzenia, nie ma podstawy opodatkowania, w związku z czym świadczenie takie nie podlega podatkowi VAT. W tym świetle świadczenie usługi następuje „odpłatnie” w rozumieniu art. 2 pkt 1 VI Dyrektywy VAT, a zatem podlega opodatkowaniu, tylko jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż świadczenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy.

Ponadto z orzeczenia wynika, że różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników.

Należy wskazać, że z zawartego w ww. wyroku zwrotu, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, nie należy wywodzić, że końcowa część tej tezy oznacza konieczność analizowania, czy różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży faktycznie odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

Z zawartego bowiem w tezie 25 tego wyroku stwierdzenia „Różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”, wynika, że Trybunał przyjmuje, że w przypadku, gdy cena nabytych wierzytelności uzależniona jest „od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”, „różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży” (nie stanowiąc wynagrodzenia za tego rodzaju usługę) „odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”.

Ponadto Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 marca 2012 r. sygn. akt I FPS 5/11, wydanym w składzie siedmiu sędziów, uznał, biorąc także pod uwagę powyższe orzeczenie TSUE, że „podstawowym i koniecznym warunkiem do uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego), jako świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę. Zatem badając konkretną transakcję należy poszukiwać takiego ewentualnego bezpośredniego wynagrodzenia, które otrzymuje kupujący – cesjonariusz, jako świadczenie wzajemne za ewentualnie wykonaną na rzecz zbywcy – cedenta usługę. (...) dla rozstrzygnięcia, czy mamy do czynienia z odpłatną usługą, konieczne jest ustalenie, czy obok transakcji kupna – sprzedaży wierzytelności – wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę. W omawianej sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi. Wobec tego należy dojść do wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.”

Dokonując analizy całokształtu opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego należy stwierdzić, że zamierzone nabycie przez Wnioskodawcę wierzytelności uznać należy za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zauważyć należy, że ww. wyrok TSUE odwołuje się do wierzytelności „trudnych”, tj. wymagalnych, o wątpliwej perspektywie spłaty. W analizowanej sprawie przedmiotem nabycia będą wierzytelności niewymagalne, tj. przed nadejściem terminu ich wymagalności. Ponadto jak wskazano „nabywane wierzytelności z punktu widzenia ich dochodzenia i wyegzekwowania będą tzn. „trudnymi wierzytelnościami”. Zazwyczaj są bezsporne co do zasady, ale sporne co do wysokości”.

W odniesieniu do powyższego nie można uznać, że wierzytelności opisane we wniosku stanowią wierzytelności „trudne”, o których mowa w ww. orzeczeniu TSUE w sprawie C-93/10. Przede wszystkim w stosunku do wierzytelności niewymagalnych – a więc będących przedmiotem wniosku – nie można z całą pewnością stwierdzić, że zostaną spłacone po terminie lub nie zostaną spłacone w ogóle, gdyż termin ich spłaty jeszcze nie nastąpił. Należy bowiem zauważyć, że jak wskazano Wnioskodawca będzie nabywał wierzytelności niewymagalne, poza tym jak wynika z wniosku nie jest znana wysokość wierzytelności. We wniosku wskazano bowiem, że „wysokość szkody, ostatecznie, w wiążący sposób (najczęściej w oparciu o opinię niezależnego rzeczoznawcy) będzie ustalana przez Sąd powszechny lub poprzez zawarcie ugody między zakładem ubezpieczeń a moją firmą”.

Z powyższego nie można wnioskować, że nabywane wierzytelności są „trudne”. W tak opisanej sytuacji dłużnik (tj. zakład ubezpieczeń) ma jeszcze czas na podjęcie stosownych działań wobec wierzyciela.

Ponadto fakt, że Wnioskodawca będzie nabywał wierzytelności za wartość niższą niż ich wartość nominalna, również nie świadczy o tym, że będą to wierzytelności „trudne”. Wnioskodawca wskazał, że na cenę nabycia może mieć wpływ wiele czynników takich jak szacowany czas niezbędny do załatwienia sprawy, czy możliwość wyegzekwowania spornej kwoty odszkodowania. Jednak w ocenie organu, czynniki te nie przesądzają o wątpliwych perspektywach na spłatę czy zwiększonym ryzyku wypłacalności dłużników. Należy bowiem zauważyć, że nabycie każdej wierzytelności wiąże się z pewnym ryzykiem w zakresie spłaty. O tym, że nabywane wierzytelności będą trudne nie przesądza również fakt, że ich wysokość w chwili zawierania umowy przelewu wierzytelności nie będzie możliwa do precyzyjnego określenia.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika zatem, że Wnioskodawca będzie nabywał wierzytelności, w stosunku do których nie istnieje wątpliwość ściągnięcia długu (lecz wątpliwa jest jego wysokość – wierzytelności są sporne co do wysokości). A zatem nie można przyjąć, że przedmiotem nabycia będą wierzytelności, których z założenia ściągalność jest wątpliwa, nierealna z powodu niewypłacalności dłużnika.

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, że w okolicznościach przedstawionych we wniosku czynność nabycia wierzytelności należy uznać za świadczenie usług w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, podlegające opodatkowaniu tym podatkiem. Mamy tu bowiem do czynienia ze świadczeniem usługi przez nabywcę niewymagalnych wierzytelności (Wnioskodawcę) na rzecz zbywcy wierzytelności (poszkodowani), polegającą na uwolnieniu sprzedawcy od wykonywania czynności związanych ze ściąganiem długu i ryzyka jego nieściągnięcia. Zbywcy zostaje zaoszczędzone ryzyko i koszty posiadania takich wierzytelności, zostaje on „wyręczony” w czynnościach podejmowanych w celach dochodzenia długu. Zbywca nie musi podejmować żadnych działań zmierzających do zaspokojenia swoich należności od dłużnika. Ponadto ww. usługa będzie świadczona odpłatnie, gdyż różnica między ostateczną wartością zakupu wierzytelności a wartością nominalną stanowić będzie dla Wnioskodawcy wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług.

Wobec powyższego należy uznać, że w odniesieniu do wierzytelności, co do których nie nadszedł termin ich wymagalności, jak również „bezspornych co do zasady, ale spornych co do wysokości”, Wnioskodawca nie będzie nabywał wierzytelności „trudnych”, o których mowa w ww. wyroku TSUE w sprawie C-93/10. W związku z tym nabycie wierzytelności w okolicznościach wskazanych we wniosku będzie stanowiło odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym będzie podlegało opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 tej ustawy.

W konsekwencji stanowisko Wnioskodawcy odnośnie braku uznania czynności nabycia wierzytelności za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ust. 1 i art. 8 ust. 1 ustawy, uznać należy za nieprawidłowe.

Ponadto wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą wskazania, czy wypłacona przez dłużnika sporna kwota w formie odszkodowania podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Z postanowień art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2 ww. artykułu).

Na podstawie ww. przepisu odszkodowanie uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Zatem, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź nie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Mając powyższe na uwadze, jak również uwzględniając, że – jak wskazano we wniosku –wypłacona przez dłużnika, tj. zakład ubezpieczeniowy kwota stanowić będzie rekompensatę, odszkodowanie w rozumieniu ustawy Kodeks cywilny, uznać należy, że otrzymana kwota odszkodowania będzie w istocie stanowiła zadośćuczynienie za szkodę, która została wyrządzona poszkodowanym, w których prawa mocą zawartych umów cesji wierzytelności wejdzie Wnioskodawca. Wypłacone przez zakład ubezpieczeniowy odszkodowanie nie będzie miało zatem związku z czynnością mającą charakter świadczenia ze strony Wnioskodawcy. Tym samym wypłacone przez zakład ubezpieczeniowy odszkodowanie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Mając na uwadze powyższe, stanowisko Wnioskodawcy uznano za prawidłowe.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2018 r., poz. 1302) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.