Interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej
0115-KDIT1-1.4012.258.2017.1.AJ
z 12 lipca 2017 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 201, z późn. zm.), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy – przedstawione we wniosku z dnia 10 maja 2017 r. (data wpływu 16 maja 2017 r.), uzupełnionym w dniu 11 lipca 2017 r. o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z części nieruchomości – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 16 maja 2017 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek, uzupełniony w dniu 11 lipca 2017 r. o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania odszkodowania za bezumowne korzystanie z części nieruchomości.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W zasobach Spółdzielni Mieszkaniowej znajduje się m.in. garaż wielostanowiskowy, w którym wydzielono sześć miejsc postojowych. Trzem osobom przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do miejsc postojowych w rzeczonym garażu. Jedna z osób, która jest uprawniona z tytułu spółdzielczych własnościowych praw do czterech miejsc postojowych, bez podstawy prawnej zajęła część garażu wielostanowiskowego poza wyznaczonymi miejscami postojowymi o powierzchni 81,13 m², gromadząc tam różnego typu przedmioty np. drewno kominkowe, baniaki z cieczą, pręty metalowe, stare meble itd. Spółdzielnia wzywała wskazaną osobę do uprzątnięcia przedmiotów zgromadzonych poza wyznaczonymi miejscami postojowymi i żądała wykonywania przysługujących jej praw zgodnie z ich zakresem. Wezwania te pozostały bez odpowiedzi. W konsekwencji Spółdzielnia naliczyła odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy i wezwała do jego uregulowania. Odszkodowanie zostało powiększone o podatek VAT, przy czym Spółdzielnia kierowała się interpretacjami indywidualnymi wydanymi w zbliżonych stanach faktycznych. Z uwagi na niezrealizowanie wezwania do zapłaty Spółdzielnia skierowała sprawę na drogę postępowania sądowego tj. wywiodła powództwo o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy. Sąd I instancji częściowo uwzględnił powództwo Spółdzielni (zasądził odszkodowanie, aczkolwiek w niższej wysokości, niż żądała Spółdzielnia). Nadto Sąd ten wskazał, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy w niniejszym stanie faktycznym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bowiem Spółdzielnia nie wyraża zgody na bezumowne korzystanie z zajętej części garażu, o czym świadczą kierowane do pozwanej wezwania o usunięcie tych przedmiotów z garażu. Rozstrzygnięcie sądu rejonowego zostało utrzymane w mocy przez sąd okręgowy. Wyrok wydany w sprawie jest prawomocny. Sąd okręgowy podzielił zapatrywanie sądu I instancji, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż Spółdzielnia nie wyraża zgody na bezumowne korzystanie z rzeczy, na co wskazują kierowane do pozwanej wezwania o uprzątnięcie garażu. Spółdzielnia do dnia złożenia niniejszego wniosku, głównie z przyczyn finansowych, nie zainicjowała postępowania o wydanie zajętej części nieruchomości, która nadal jest zajmowana bez podstawy prawnej.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy w okolicznościach niniejszego stanu faktycznego, tj. biorąc pod uwagę, iż Spółdzielnia nie wyraża zgody na korzystanie z zajętej bez podstawy prawnej części nieruchomości, odszkodowanie za bezumowne korzystanie z części nieruchomości winno zostać opodatkowane podatkiem VAT, bowiem nie zainicjowała postępowania o wydanie rzeczy?

Zdaniem Wnioskodawcy, z uwagi na to, że nie toleruje ona bezumownego korzystania z części garażu wielostanowiskowego, czemu dawała wyraz, kierując do osoby zajmującej tę część nieruchomości bez podstawy prawnej wezwania o usuniecie przedmiotów tam zgromadzonych, odszkodowanie należne z tytułu bezumownego korzystania z tej części nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, a fakt niepodjęcia działań mających na celu odzyskanie zajętej części nieruchomości nie ma dla oceny tej przesłanki żadnego znaczenia.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r., poz. 1221), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez towary – stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy – rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Według art. 7 ust. 1 ustawy przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Na mocy art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – według ust. 2 powołanego artykułu – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług należy rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Przepis art. 8 ust. 1 ustawy wskazuje, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde działanie, powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Z treści art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie.

Aby dane świadczenie uznać za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub świadczącego usługę. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego).

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest zatem określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

1. w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
2. świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie – jako usługa – podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dana usługa podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Z bezumownym korzystaniem z rzeczy mamy do czynienia, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w sferę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest ustalenie, czy wskazana w stanie faktycznym należna dla Spółdzielni kwota odszkodowania za bezumowne korzystanie z części nieruchomości podlega, czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy.

Spółdzielnia do dnia złożenia wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, głównie z przyczyn finansowych, nie zainicjowała postępowania o wydanie zajętej części nieruchomości, która jest zajmowana bez podstawy prawnej.

Jak wynika z opisu sprawy, jedna z osób, która jest uprawniona z tytułu spółdzielczych własnościowych praw do czterech miejsc postojowych, bez podstawy prawnej zajęła część garażu wielostanowiskowego poza wyznaczonymi miejscami postojowymi, gromadząc tam różnego typu przedmioty. Spółdzielnia wzywała wskazaną osobę do uprzątnięcia przedmiotów zgromadzonych poza wyznaczonymi miejscami postojowymi i żądała wykonywania przysługujących jej praw zgodnie z ich zakresem. Wezwania te pozostały bez odpowiedzi. W konsekwencji Spółdzielnia naliczyła odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy i wezwała do jego uregulowania. Z uwagi na niezrealizowanie wezwania do zapłaty Spółdzielnia skierowała sprawę na drogę postępowania sądowego tj. wywiodła powództwo o odszkodowanie za bezumowne korzystanie z rzeczy. Sąd I instancji częściowo uwzględnił powództwo Spółdzielni (zasądził odszkodowanie, w niższej wysokości, niż żądała Spółdzielnia). Nadto Sąd ten wskazał, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy w niniejszym stanie faktycznym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług bowiem Spółdzielnia nie wyraża zgody na bezumowne korzystanie z zajętej części garażu, o czym świadczą kierowane do pozwanej wezwania o usunięcie tych przedmiotów z garażu. Rozstrzygnięcie sądu rejonowego zostało utrzymane w mocy przez sąd okręgowy. Wyrok wydany w sprawie jest prawomocny.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto pomiędzy zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Należy wskazać, że kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu – od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Podkreślenia wymaga, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. W tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

O tym, czy bezumowne korzystanie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Kluczową kwestią jest fakt istnienia zgody (również dorozumianej) na użytkowanie przez np. nierzetelnego posiadacza, bądź czynienie jakichkolwiek kroków przez uprawniony podmiot celem odzyskania tejże nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody (umowy).

W przypadku, gdy korzystający z nieruchomości nie opuszcza jej, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W tej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z rzeczy (nieruchomości) użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości mają okoliczności faktyczne.

Skoro z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że Spółdzielnia nie wyraża zgody na bezumowne korzystanie z zajętej części garażu, o czym świadczą kierowane do osoby zajmującej przedmiotową część nieruchomości wezwania o usunięcie gromadzonych na niej przedmiotów, to w okolicznościach niniejszej sprawy, bezumowna czynność nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie. W związku z powyższym takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z części nieruchomości nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Powyższe znajduje potwierdzenie w prawomocnym orzeczeniu wydanym przez Sąd Rejonowy, który zasądził na rzecz Spółdzielni odszkodowanie, wskazując, że wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy w niniejszym stanie faktycznym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W świetle powyższego, stanowisko Wnioskodawcy uznano za prawidłowe.

Zgodnie z art. 14na Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k–14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin, w dwóch egzemplarzach (art. 47 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718, z późn. zm.) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.