Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPP2/4512-1-216/16-9/SJ
z 6 lipca 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) oraz § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z 24 marca 2016 r. (data wpływu 30 marca 2016 r.) uzupełnione pismami z 12 maja 2016 r. (data wpływu 12 maja 2016 r.), z 25 maja 2016 r. (data wpływu 30 maja 2016 r.), z 30 maja 2016 r. (data wpływu do IS Poznań 30 maja 2016 r., do Biura KIP w Lesznie 2 czerwca 2016 r.), z 25 maja 2016 r. (data wpływu 3 czerwca 2016 r.), z 1 czerwca 2016 r. (data wpływu do IS Poznań 1 czerwca 2016 r., do Biura KIP w Lesznie 6 czerwca 2016 r.) i z 1 czerwca 2016 r. (data wpływu do IS Poznań 1 czerwca 2016 r., do Biura KIP w Lesznie 6 czerwca 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

• opodatkowania nieodpłatnego zobowiązania się Wnioskodawcy do nie przyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność rzeczy oraz
• opodatkowania odszkodowania za naruszenie umowy przez Sprzedającego

jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 30 marca 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania nieodpłatnego zobowiązania się Wnioskodawcy do nie przyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność rzeczy oraz opodatkowania odszkodowania za naruszenie umowy przez Sprzedającego. Wniosek uzupełniono 12 maja 2016 r. o adres elektroniczny pełnomocnika do doręczeń, 30 maja 2016 r. i 3 czerwca 2016 r. o doprecyzowanie opisu sprawy oraz uiszczenie opłaty, jak również pismem w dniu 1 czerwca 2016 r. będącym sprostowaniem.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Wnioskodawca zamierza prowadzić działalność gospodarczą, w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, polegającej na skupie używanych rzeczy ruchomych (dalej jako: „Rzeczy Sprzedawane”) i ich dalszej odsprzedaży. W tym celu będzie zawierał umowy sprzedaży z osobami, które chcą sprzedać określone rzeczy (dalej jako: „Sprzedawca” lub „Sprzedawcy”). Z momentem zawarcia umowy sprzedaży Sprzedawca otrzyma zapłatę uzgodnionej ceny, jednak umowa nie będzie automatycznie przenosiła własności Rzeczy Sprzedawanych (będzie to jedynie umowa zobowiązująca, bez skutku rozporządzającego). Do przeniesienia własności Rzeczy Sprzedawanych konieczne będzie zawarcie odrębnej umowy przenoszącej własność, do zawarcia której będzie zobowiązywała umowa sprzedaży (zobowiązująca) i dla której Wnioskodawca i Sprzedawca zastrzegą wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności. Sprzedawca zobowiązywać się będzie bezterminowo wobec Wnioskodawcy do udzielenia zgody, w ramach wykonywania swojego prawa własności, na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy, celem umożliwienia przeprowadzania ich prezentacji podmiotom trzecim, którym Rzeczy Sprzedawane mogłyby zostać potencjalnie odsprzedane. Sprzedawca zobowiązywać się będzie także do niewypowiadana swojego bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy.

Sprzedawca wraz z zawarciem umowy sprzedaży (zobowiązującej) złoży Wnioskodawcy ofertę zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych poprzez podpisanie odrębnej umowy przenoszącej własność. W momencie złożenia oferty przez Sprzedawcę, umowa zostanie podpisana wyłącznie przez Sprzedawcę. Wnioskodawca będzie uprawniony do przyjęcia tej oferty w ciągu dwóch lat od momentu jej złożenia, jeżeli stwierdzi, że zdoła odsprzedać dalej Towar podmiotowi trzeciemu. Wnioskodawca zobowiąże się jednak, nieodpłatnie, do nie przyjmowania oferty przed upływem określonej liczby dni od dnia jej złożenia, w celu umożliwienia Sprzedawcy podjęcia negocjacji w celu odkupu Rzeczy Sprzedawanych. Oferta dotycząca umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych będzie mogła zostać przyjęta przez Wnioskodawcę poprzez podpisanie tej umowy (złożenie oświadczenia woli o przyjęciu oferty). Sprzedawca udzieli Wnioskodawcy także nieodwołalnego pełnomocnictwa do przyjęcia w jego imieniu oświadczenia woli o przyjęciu oferty zawarcia umowy przenoszącej własność. Chwilą zawarcia umowy przenoszącej własność i przejścia własności Rzeczy Sprzedawanych będzie chwila podpisania umowy przez obydwie strony. Z uwagi na fakt, że Sprzedawca będzie podpisywał umowę zawsze jako pierwszy, faktyczną chwilą zawarcia umowy i przejścia własności Rzeczy Sprzedawanych będzie chwila podpisania umowy przez Wnioskodawcę.

Wnioskodawca zamierza stosować powyższą konstrukcję prawną z uwagi na fakt, że będzie mu przysługiwało prawo odstąpienia od umowy sprzedaży (zobowiązującej) w terminie dwóch lat od dnia jej zawarcia, jeżeli stwierdzi on, że nie jest w stanie odsprzedać dalej Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim. W przypadku odstąpienia od umowy, Wnioskodawca przestanie być uprawniony do przyjęcia oferty Sprzedawcy, dotyczącej zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych, a Sprzedawca stanie się zobowiązany do zwrotu otrzymanej ceny sprzedaży.

Wnioskodawca będzie ponadto uprawniony do odstąpienia od umowy sprzedaży (zobowiązującej), w przypadku naruszenia tej umowy przez Sprzedawcę, polegającym na wypowiedzeniu bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy celem umożliwienia przeprowadzania ich prezentacji podmiotom trzecim, którym można by Rzeczy Sprzedawane potencjalnie odsprzedać. Wypowiedzenie bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy przez Sprzedawcę (stanowiące naruszenie zobowiązania umownego) będzie powodowało powstanie szkody po strony Wnioskodawcy, polegającej na faktycznej utracie zysku związanego z odsprzedaniem Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim (ponieważ z doświadczenia życiowego wynika, że nikt nie zakupi używanej rzeczy bez przeprowadzenia jej wcześniejszych oględzin) oraz na poniesieniu ewentualnych kosztów związanych z przygotowaniem Rzeczy Sprzedawanych do odsprzedaży (np. koszty opisu, prezentacji), które ostatecznie nie zostały odsprzedane. Dlatego też, w tym wypadku odstąpienie od umowy będzie uprawniało Wnioskodawcę do żądania zapłaty odszkodowania stanowiącego rekompensatę z tytułu utraty potencjalnego zysku związanego z dalszą odsprzedażą Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim oraz poniesienia kosztów związanych z przygotowaniem Rzeczy Sprzedawanych do dalszej odsprzedaży. W celu zniwelowania problemów dowodowych związanych z udowodnieniem wysokości szkody poniesionej przez Wnioskodawcę, odszkodowanie będzie ustalone umownie jako odpowiedni procent ceny sprzedaży Rzeczy Sprzedawanych ustalonej w umowie sprzedaży (zobowiązującej) zawartej pomiędzy Wnioskodawcą a Sprzedawcą, za każdy dzień od dnia zawarcia tej umowy do dnia wypowiedzenia przez Sprzedającego bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Towaru przez Kupującego w jego lokalu, ale w każdym wypadku nie więcej niż określony procent ceny sprzedaży na każde trzydzieści dni, które upłynęły od dnia zawarcia tej umowy do dnia wypowiedzenia zobowiązania bezterminowego oraz nie mniej niż określona stała kwota pieniężna. Wnioskodawca zachowa przy tym prawo do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych w sytuacji, gdyby poniesiona szkoda przekroczyła wartość odszkodowania określonego w sposób wskazany powyżej.

W uzupełnieniu do opisu sprawy Wnioskodawca doprecyzował, że będzie zobowiązywał się do nie przyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność wobec Sprzedawcy.

Ponadto, Sprzedawca wyjaśnił, że udzieli Wnioskodawcy nieodwołalnego pełnomocnictwa do przyjęcia w jego imieniu oświadczenia woli Wnioskodawcy o przyjęciu oferty zawarcia umowy przenoszącej własność, złożonej przez Sprzedawcę, po to, aby Sprzedawca nie musiał pojawiać się ponownie w lokalu Wnioskodawcy celem przyjęcia oświadczenia woli Wnioskodawcy o przyjęciu tej oferty. Wnioskodawca będzie mógł przyjąć tę ofertę (złożoną przez Sprzedawcę) bez potrzeby osobistego stawiennictwa Sprzedawcy. Powyższa konstrukcja wynika z faktu, że aby uznać, że oświadczenie woli zostało złożone, konieczne jest jego przyjęcie. Samo zatem podpisanie umowy przenoszącej własność przez Wnioskodawcę nie byłoby wystarczające. Konieczne byłoby jeszcze przyjęcie tego oświadczenia przez Sprzedawcę. Z tego powodu Sprzedawca udziela Wnioskodawcy pełnomocnictwa do przyjęcia w jego imieniu oświadczenia woli Wnioskodawcy o przyjęciu oferty zawarcia umowy przenoszącej własność, złożonej przez Sprzedawcę.

Z momentem podpisania umowy sprzedaży, Wnioskodawca nie będzie mógł rozporządzać Rzeczami Sprzedawanymi jak właściciel. Do dostawy tych towarów na rzecz Wnioskodawcy dojdzie z momentem zawarcia umowy przenoszącej własność, czyli z momentem przyjęcia przez Wnioskodawcę oferty zawarcia umowy przenoszącej własność, złożonej przez Sprzedawcę.

Wnioskodawca wskazał, że będzie zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

W uzupełnieniu doprecyzowano również, że korzyścią, którą uzyskuje Sprzedawca jest możliwość odkupu Rzeczy Sprzedawanych od Wnioskodawcy, co oznacza, że może on odzyskać Rzeczy Sprzedawane po pewnym czasie i nie utraci ich definitywnie.

Z kolei, celem umożliwienia przez Wnioskodawcę podjęcia negocjacji w celu odkupu Rzeczy Sprzedawanych jest stworzenie atrakcyjnego wizerunku Wnioskodawcy na rynku (jako podmiotu, który umożliwia odzyskanie Rzeczy Sprzedawanych), co ma związek z działalnością gospodarczą, ponieważ wpływa na zwiększenie obrotów Wnioskodawcy. Ponadto, w przypadku odkupu Rzeczy Sprzedawanych przez Sprzedawcę po cenie wyższej niż uzgodniona w umowie sprzedaży (co będzie zamiarem Wnioskodawcy) Wnioskodawca osiągnie zysk.

Wstrzymanie sprzedaży u Wnioskodawcy na rzecz osób trzecich w określonym w umowie terminie umożliwia odkupienie Sprzedawcom Rzeczy Sprzedawanych, co czyni przedsiębiorstwo Wnioskodawcy bardziej atrakcyjnym na rynku – Sprzedawcy mają bowiem możliwość odzyskania Rzeczy Sprzedanych poprzez odkupienie ich od Wnioskodawcy. Ponadto, w przypadku odkupienia Rzeczy Sprzedawanych od Wnioskodawcy po cenie wyższej niż cena uzgodniona w umowie sprzedaży (co będzie zamiarem Wnioskodawcy), Wnioskodawca osiągnie zysk.

W przypadku podjęcia negocjacji przez Sprzedawcę z Wnioskodawcą możliwe jest odkupienie rzeczy przez Sprzedawcę po cenie wyższej niż cena ustalona pomiędzy Stronami w umowie sprzedaży (co będzie celem Wnioskodawcy), a tym samym Wnioskodawca może uzyskać cenę wyższą niż zapłata otrzymana uprzednio przez Sprzedawcę. W przypadku odkupu przez Sprzedawcę Rzeczy Sprzedawanych po cenie wyższej, Wnioskodawca dokona zapłaty podatku od towarów i usług zgodnie z procedurą VAT-marża. W tym miejscu Wnioskodawca wyjaśnia, że Rzeczy Sprzedawane będą stanowiły towary używane w rozumieniu art. 120 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od towarów i usług. Wnioskodawca wyjaśnia również, że przed zawarciem umowy odkupu Rzeczy Sprzedawanych, Wnioskodawca najpierw przyjmie ofertę zawarcia umowy przenoszącej własność (związanej z umową sprzedaży) po to, aby najpierw nabyć własność Rzeczy Sprzedawanych i dopiero następnie odsprzedać je Sprzedawcy.

Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do żadnych świadczeń na rzecz Sprzedawcy w zamian za zapłatę odszkodowania.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy nieodpłatne zobowiązanie się Wnioskodawcy do nie przyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych w ciągu określonej liczby dni od dnia złożenia takiej oferty będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów usług?
2. Czy żądanie przez Wnioskodawcę zapłaty odszkodowania w sposób określony w opisie zdarzenia przyszłego za naruszenie umowy przez Sprzedającego, polegające na wypowiedzeniu przez Sprzedawcę bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy i pozbawienie go w ten sposób możliwości prezentacji Rzeczy Sprzedawanych potencjalnym klientom i tym samym ich dalszej odsprzedaży będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?
   
   

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad. 1

Nieodpłatne zobowiązanie się Wnioskodawcy do nie przyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych w ciągu określonej liczby dni od dnia złożenia takiej oferty nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów usług (dalej jako: „VAT”) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług. Stosownie do art. 8 ust. 1 VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie się do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
   
   

Zgodnie z art. 8 ust. 2 VAT za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

1. użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
2. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
   
   

Wnioskodawca będzie zobowiązywał się wobec swoich klientów do nieprzyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych w ciągu określonej liczby dni, od dnia złożenia takiej oferty, w celu umożliwienia klientom podjęcia negocjacji w celu odkupu Rzeczy Sprzedawanych. Zabieg ten ma na celu uczynienie przedsiębiorstwa Wnioskodawcy bardziej atrakcyjnym w stosunku do przedsiębiorstw konkurencyjnych. Nie budzi zatem wątpliwości, że usługa taka jest świadczona nieodpłatnie do celów działalności gospodarczej podatnika.

Usługa ta ponadto nie będzie świadczona na cele osobiste podatnika lub podmiotów wymienionych w art. 8 ust. 2 pkt 2 VAT.

Reasumując, zdaniem Wnioskodawcy, ponieważ usługa polegająca na zobowiązaniu się do nieprzyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność jest świadczona do celów działalności gospodarczej Wnioskodawcy, nie podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Ad. 2

Zdaniem Wnioskodawcy, żądanie przez Wnioskodawcę zapłaty odszkodowania w sposób określony w opisie zdarzenia przyszłego za naruszenie umowy przez Sprzedającego, polegające na wypowiedzeniu przez Sprzedawcę bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy i pozbawienie go w ten sposób możliwości prezentacji Rzeczy Sprzedawanych potencjalnym klientom i tym samym ich dalszej odsprzedaży nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z przedstawionego opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Sprzedawcy będą się zobowiązywać bezterminowo wobec Wnioskodawcy do udzielenia zgody, w ramach wykonywania swojego prawa własności, na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy celem umożliwienia przeprowadzania ich prezentacji podmiotom trzecim, którym Rzeczy Sprzedawane mogłyby zostać potencjalnie odsprzedane. Sprzedawcy zobowiążą się także do niewypowiadania swojego bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy.

Zgodnie z art. 365 z indeksem 1 Kodeksu cywilnego zobowiązanie bezterminowe o charakterze ciągłym wygasa po wypowiedzeniu przez dłużnika lub wierzyciela z zachowaniem terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, a w razie braku takich terminów niezwłocznie po wypowiedzeniu. Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie można umownie odebrać dłużnikowi prawa do wypowiedzenia swojego zobowiązania. Dłużnik może co najwyżej zobowiązać się do nieskorzystania ze swojego prawa i niewypowiadania swojego zobowiązania bezterminowego. Gdyby jednak to uczynił, narusza on wówczas zawartą umowę, co skutkuje powstaniem jego odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu naruszenia umowy.

W opisanym zdarzeniu przyszłym, brak jest jakichkolwiek terminów umownych, ustawowych lub zwyczajowych, po których bezterminowe zobowiązanie Sprzedawcy do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy by wygasało. Oznacza to, że zobowiązanie to wygaśnie niezwłocznie po wypowiedzeniu przez Sprzedawcę.

Wypowiedzenie przez Sprzedawcę zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy spowoduje, że Wnioskodawca utraci możliwość przeprowadzania prezentacji Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim, którym mogłyby one zostać potencjalnie odsprzedane. Oznacza to faktyczną utratę zysku przez Wnioskodawcę z tytułu odsprzedaży Rzeczy Sprzedawanych, gdyż biorąc po uwagę zasady doświadczenia życiowego, oczywiste jest, że nikt nie zakupi używanej rzeczy ruchomej, nie dokonując wpierw jej oględzin. Ponadto, Wnioskodawca poniesie w takim wypadku stratę związaną z pokryciem ewentualnych kosztów na przygotowanie Rzeczy Sprzedawanych do odsprzedaży (np. koszty opisu, prezentacji), które ostatecznie nie zostały odsprzedane.

Wypowiedzenie przez Sprzedawcę bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy będzie stanowiło naruszenie umowy. Jeżeli więc Sprzedawca wypowie swoje bezterminowe zobowiązanie, Wnioskodawcy będzie przysługiwać zastrzeżone w umowie prawo do odstąpienia od umowy i dochodzenia od Sprzedawcy odszkodowania stanowiącego rekompensatę z tytułu utraty potencjalnego zysku związanego z dalszą odsprzedażą Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim oraz poniesienia ewentualnych kosztów związanych z przygotowaniem Rzeczy Sprzedawanych do dalszej odsprzedaży (np. koszty opisu, prezentacji), które ostatecznie nie zostały odsprzedane. W celu zniwelowania problemów dowodowych związanych z udowodnieniem wysokości odszkodowania, odszkodowanie będzie określone umownie jako odpowiedni procent ceny sprzedaży Rzeczy Sprzedawanych ustalony w umowie sprzedaży (zobowiązującej) zawartej pomiędzy Wnioskodawcą a Sprzedawcą, za każdy dzień od dnia zawarcia tej umowy do dnia wypowiedzenia przez Sprzedającego bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Towaru przez Kupującego w jego lokalu, ale w każdym wypadku nie więcej niż określony procent ceny sprzedaży na każde trzydzieści dni, które upłynęły od dnia zawarcia tej umowy do dnia wypowiedzenia zobowiązania bezterminowego oraz nie mniej niż określona stała kwota pieniężna.

Podkreślić należy, że z tytułu zapłaty odszkodowania, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do wykonania jakiejkolwiek usługi na rzecz Sprzedawcy, w rozumieniu art. 8 VAT. Odszkodowanie należne Wnioskodawcy wynika z niedotrzymania warunków umowy cywilnoprawnej i nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Ustalone w umowie odszkodowanie stanowi zabezpieczenie przed skutkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez Sprzedawcę.

Odszkodowanie należne Wnioskodawcy nie wiąże się bezpośrednio z jakąkolwiek czynnością dokonywaną przez druga stronę, podczas gdy konieczność wystąpienia takiego bezpośredniego związku płatności z konkretną czynnością jest niezbędne dla zaistnienia transakcji (usługi) podlegającej opodatkowaniu i stanowi jeden z warunków wystąpienia opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatne świadczenie usług, które występuje jedynie wówczas, gdy istnieje związek prawny pomiędzy usługobiorcą i usługodawcą w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy. W opisanym zdarzeniu przyszłym brak jest natomiast takiego świadczenia wzajemnego. Odszkodowanie nie stanowi ekwiwalentu za jakąkolwiek usługę świadczoną przez Wnioskodawcę, a pełni wyłącznie funkcję sankcyjną i rekompensującą.

Reasumując, odszkodowanie za niewywiązanie się z warunków umowy przez Sprzedawcę, pełniące jedynie funkcję sankcyjną i rekompensacyjną, nie stanowi zapłaty za usługę, lecz jest rekompensatą za poniesione przez Wnioskodawcę ewentualne koszty i straty. Takie odszkodowanie nie mieści się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2016 r., poz. 710, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do treści art. 7 ust. 1 ustawy – przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

1. przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;
2. wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;
3. wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej;
4. wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta;
5. ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;
6. oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;
7. zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.
   
   

Natomiast przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – w myśl art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, (…).

Na mocy art. 8 ust. 2 ustawy – za odpłatne świadczenie usług uznaje się również:

1. użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika, w tym w szczególności do celów osobistych podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych;
2. nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
   
   

W świetle art. 2 pkt 6 ustawy – towarami są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Przez sprzedaż z kolei rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów – art. 2 pkt 22 ustawy.

Należy zauważyć, że dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy, rozumiana jest przez ustawodawcę, jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Podkreślić należy, że o opodatkowaniu danej czynności podatkiem od towarów i usług decyduje istota i charakter wykonanej czynności wynikającej z treści zawartej umowy, a nie nazwa umowy, na podstawie której czynność jest wykonywana. Tak więc o charakterze stosunku prawnego łączącego dwie strony, decyduje m.in. cel oraz okoliczności zawarcia umowy.

Tym samym, stwierdzić należy, że konstrukcja prawna zastosowana przez Wnioskodawcę i jego kontrahentów wskazuje – iż wbrew twierdzeniem Zainteresowanego – strony nie zawierają ze sobą umowy kupna-sprzedaży. Istotą zawieranych umów ze strony Wnioskodawcy jest otrzymanie towaru, a ze strony Sprzedawcy otrzymanie pieniędzy, przy czym nie występuje tu element przeniesienia własności towaru na Wnioskodawcę, charakterystyczny dla umowy sprzedaży.

Punktem wyjścia do stwierdzenia czy czynność dokonana pomiędzy Wnioskodawcą a „Sprzedającym” podlega opodatkowaniu czy nie podlega opodatkowaniu jest ustalenie rodzaju stosunku prawnego istniejącego między kontrahentami.

Należy wskazać, że skoro do zawarcia umowy dochodzi poprzez złożenie przez strony oświadczeń woli, które z kolei pozwalają na ocenę treści umowy, to o zakwalifikowaniu poszczególnych umów jako podlegające podatkowi decydują nie nazwy, lecz treść umowy i odpowiednie przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 380, z późn. zm.), zwanej dalej k.c., określające esentialia negotii umów.

Zgodnie z art. 535 § 1 K.c. – przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa sprzedaży co do zasady ma skutek zobowiązująco -rozporządzający. Zgodnie bowiem z art. 155 § 1 K.c. – umowa sprzedaży zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości przenosi własność na nabywcę, chyba że strony inaczej postanowiły. W przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku i rzeczy przyszłych, do przeniesienia własności niezbędne jest przeniesienie posiadania rzeczy (art. 155 § 2 k.c.).

Sprzedawca może zastrzec sobie własność sprzedanej rzeczy ruchomej aż do uiszczenia ceny. Gdy rzecz zostaje kupującemu wydana, zastrzeżenie własności powinno być stwierdzone pismem (art. 589 i art. 590 § 1 k.c.).

Jak wskazano w opisie sprawy, Wnioskodawca zawiera umowy sprzedaży, celem dalszej odsprzedaży rzeczy sprzedawanych, przy czym strony postanawiają, że własność rzeczy nie przechodzi na Wnioskodawcę w momencie zawarcia samej umowy, ale dopiero później. W celu przeniesienia własności rzeczy sprzedawanej Sprzedawca, niezwłocznie po zawarciu umowy sprzedaży, składa Wnioskodawcy ofertę zawarcia umowy rozporządzającej (przenoszącej własność), którą Wnioskodawca może przyjąć, gdy stwierdzi, że może ją odsprzedać osobie trzeciej (np. w przypadku złożenia przez osobę trzecią oferty jej nabycia), ale nie wcześniej niż po upływie określonej liczbie dni. Sprzedawca w ramach swojego prawa własności zobowiązuje się bezterminowo, że zezwoli Wnioskodawcy na zatrzymanie w swoim lokalu rzeczy sprzedawanych w celu ich prezentacji osobom trzecim. Sprzedawca zobowiązuje się przy tym do niewypowiadania swojego bezterminowego zobowiązania, czyli do niecofania zgody na to, aby rzeczy sprzedawane mogły pozostać w lokalu Wnioskodawcy. Przy czym z momentem zawarcia umowy sprzedaży Sprzedawca otrzyma zapłatę uzgodnionej ceny.

Mając na uwadze powołane wyżej okoliczności sprawy należy wskazać, że umowa zawarta pomiędzy Wnioskodawcą i „Sprzedawcą” pomimo nazwania jej umową sprzedaży, z uwagi na zakres i charakter, nie nosi znamion tej umowy. Umowa zawarta między Wnioskodawcą a „Sprzedawcą” zawiera w sobie elementy charakterystyczne dla wielu umów nazwanych m.in. umowa pożyczki, umowa przechowania.

W praktyce w obrocie prawnym mogą powstawać umowy łączące w sobie elementy charakterystyczne dla wielu różnych umów nazwanych.

W takiej sytuacji należy przeanalizować, czy z punktu widzenia podatku VAT mamy do czynienia z kilkoma umowami, czy też w istocie jest to jedna usługa kompleksowa. Europejski Trybunał Sprawiedliwości wielokrotnie wskazywał, że transakcja złożona z jednego świadczenia w aspekcie gospodarczym nie powinna być sztucznie rozdzielana, by nie pogarszać funkcjonalności systemu VAT. Tak wynika m.in. z orzeczenia w sprawie C-41/04. Wskazano w nim, że: „jeżeli dwa lub więcej niż dwa świadczenia (lub czynności) dokonane przez podatnika na rzecz konsumenta (...) są tak ściśle związane, że obiektywnie tworzą one w aspekcie gospodarczym jedną całość, której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter, to wszystkie te świadczenia lub czynności stanowią jednolite świadczenie do celów stosowania podatku VAT”.

Wobec tego należy wskazać, że co do zasady, każde świadczenie dla celów opodatkowania podatkiem VAT powinno być traktowane jak odrębne i niezależne, jednak w sytuacji, gdy kilka świadczeń obejmuje z ekonomicznego punktu widzenia jedną usługę, usługa ta nie powinna być sztucznie dzielona dla celów podatkowych. Jeżeli zatem dwa lub więcej niż dwa świadczenia (lub czynności) dokonane przez podatnika na rzecz konsumenta są tak ściśle związane, że obiektywnie tworzą one w aspekcie gospodarczym jedną całość, której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter, to wszystkie te świadczenia lub czynności stanowią jednolite świadczenie do celów stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Ważne jest, czy świadczenia są ze sobą ściśle powiązane w taki sposób, że samodzielnie nie przynoszą wymaganej praktycznej korzyści z punktu widzenia przeciętnego konsumenta. Nie ma znaczenia subiektywny punkt widzenia dostawcy lub odbiorcy świadczenia. Jeżeli jednak w skład świadczonej usługi wchodzić będą czynności, które nie służą wyłącznie wykonaniu czynności głównej, zasadniczej, lecz mogą mieć również charakter samoistny, to wówczas nie ma podstaw dla traktowania ich jako elementu usługi kompleksowej. Podstawowym kryterium pozwalającym uznać zbiór określonych czynności za usługę kompleksową (złożoną) jest określenie wzajemnych relacji pomiędzy elementami składowymi złożonej usługi w zakresie celów, które usługi te realizują. Pojedynczą usługę należy uznać za pomocniczą w stosunku do usługi zasadniczej, jeżeli nie stanowi ona dla klienta celu samego w sobie, lecz jest środkiem do lepszego wykonania usługi zasadniczej.

Zauważyć należy, że jakkolwiek zdarzają się sytuacje, gdy występuje wielość świadczeń wynikających z jednej umowy i mogą być one potraktowane jako jedna usługa (i opodatkowane jedną stawką podatkową), możliwe jest to tylko i wyłącznie w takich sytuacjach, gdy na taką usługę składa się cały zespół niedających się w istocie wyodrębnić czynności, dających w efekcie ostateczną, jednorodną usługę.

W analizowanej sprawie z punktu widzenia Sprzedawcy najistotniejszym elementem będzie otrzymanie pieniędzy. Nie będzie bowiem jego celem, jak wyżej wskazano, sprzedaż rzeczy jak również oddanie rzeczy na przechowanie. Jak wynika z okoliczności sprawy konstrukcja prawna przedstawiona przez Wnioskodawcę składa się z wielu czynności bardzo ściśle ze sobą powiązanych, stanowiących ekonomiczną całość. Zatem należy stwierdzić, że świadczone przez Wnioskodawcę usługi będące przedmiotem wniosku nie mają charakteru samoistnego i nie mogą występować niezależnie.

Ponownie podkreślić należy, że o opodatkowaniu danej czynności podatkiem od towarów i usług decyduje istota i charakter wykonanej czynności wynikającej z treści zawartej umowy, a nie nazwa umowy, na podstawie której czynność jest wykonywana. Tak więc o charakterze stosunku prawnego łączącego dwie strony decyduje m.in. cel oraz okoliczności zawarcia umowy.

W rozpatrywanej sprawie konstrukcja prawna zastosowana przez Wnioskodawcę i jego kontrahentów wskazuje, że będzie posiadała ona cechy charakterystyczne dla umów lombardu. Wszystkie następujące po sobie czynności w ramach zawartej umowy dokonywane przez Wnioskodawcę i Sprzedawcę w istocie stanowią jedną całość sprowadzającą się do udzielenia pożyczki.

Zdaniem Organu, stosunek prawny między Wnioskodawcą a Sprzedawcą w swej istocie odpowiada umowie lombardu.

Obecnie w polskim systemie prawnym brak przepisów szczególnych regulujących funkcjonowanie zakładów zastawniczych – lombardów.

Należy wskazać jednak, że jednym z podstawowych dwóch elementów umowy lombardowej jest pożyczka, bowiem działalność lombardowa polega na pożyczaniu pieniędzy pod zastaw. Zasadniczo, klient korzystający z pożyczki lombardowej może odzyskać przedmiot zastawu po dokonaniu zwrotu pożyczonej kwoty wraz z prowizją naliczoną przez właściciela lombardu. Dochodzi bowiem do przeniesienia na pożyczkobiorcę własności określonej ilości pieniędzy oraz zobowiązania się pożyczkobiorcy do zwrotu tej samej ilości pieniędzy wraz z odsetkami. Zatem w umowach tych zawarte są przedmiotowo istotne składniki umowy pożyczki, przewidziane w art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny.

Drugim elementem jest upoważnienie pożyczkodawcy do sprzedaży rzeczy ruchomych wydanych mu jako zabezpieczenie i zaspokojenie się z uzyskanej ceny. Zabezpieczeniem, które w praktyce lombardów występuje najczęściej, jest umowa powiernicza, tzw. przewłaszczenie na zabezpieczenie, które występuje w kilku wariantach. Przewłaszczenie zawsze jednak polega na przeniesieniu własności rzeczy na wierzyciela, który – w razie spłacenia pożyczki przez dłużnika – jest zobowiązany do powrotnego przeniesienia własności. W przypadku braku spłaty, wierzyciel (tj. właściciel lombardu) może rzecz sprzedać i zaspokoić się z ceny, albo zamiast zapłaty zachować rzecz dla siebie. Tego rodzaju zabezpieczenie, choć nie regulowane w przepisach, funkcjonuje w praktyce, i – przynajmniej w odniesieniu do rzeczy ruchomych – jest akceptowane przez orzecznictwo Sądu Najwyższego oraz doktrynę (por. uchwałę Izby Cywilnej SN z 10 maja 1948 r., OSN 1948 r., nr 11, poz. 58, orzeczenie SN z 19 listopada 1992 r., OSNCP 1993, nr 3, poz. 89).

Innego rodzaju zabezpieczenie przyjmowane przez lombardy, to upoważnienie prowadzącego lombard przez pożyczkobiorcę do sprzedaży rzeczy pozostawionej w lombardzie i zaspokojenie się z ceny. Ten sposób zabezpieczenia opiera się albo na konstrukcji pełnomocnictwa, gdy pożyczkodawca działa w imieniu i na rzecz pożyczkobiorcy, albo na konstrukcji umowy komisu, gdy pożyczkodawca działa w imieniu własnym, ale na rachunek pożyczkobiorcy.

Lombard wykonuje więc co do zasady, dwa główne rodzaje czynności, odmiennie opodatkowane podatkiem VAT, czyli udzielanie pożyczek pieniężnych pod zastaw ruchomości i papierów wartościowych w zamian za określone wynagrodzenie (prowizję), oraz sprzedaż zastawionych i nieodebranych rzeczy, tj. dostawę towarów. Dodatkowo mogą występować czynności o charakterze pomocniczym.

Z powyższego wynika, że jednym z istotniejszych elementów umowy lombardowej jest fizyczne przekazanie przedmiotu zastawu udzielającemu pożyczki, jako faktycznej realizacji zabezpieczenia zobowiązania nałożonego na pożyczkobiorcę.

Z przedstawionego opisu zaistniałego stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca zamierza prowadzić działalność gospodarczą w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, polegającej na skupie używanych rzeczy ruchomych (Rzeczy Sprzedawane) i ich dalszej odsprzedaży. W tym celu będzie zawierał umowy sprzedaży z osobami, które chcą sprzedać określone rzeczy (Sprzedawca/Sprzedawcy). Z momentem zawarcia umowy sprzedaży Sprzedawca otrzyma zapłatę uzgodnionej ceny, jednak umowa nie będzie automatycznie przenosiła własności Rzeczy Sprzedawanych (będzie to jedynie umowa zobowiązująca, bez skutku rozporządzającego). Do przeniesienia własności Rzeczy Sprzedawanych konieczne będzie zawarcie odrębnej umowy przenoszącej własność, do zawarcia której będzie zobowiązywała umowa sprzedaży (zobowiązująca) i dla której Wnioskodawca i Sprzedawca zastrzegą wymóg formy pisemnej pod rygorem nieważności. Sprzedawca zobowiązywać się będzie bezterminowo wobec Wnioskodawcy do udzielenia zgody, w ramach wykonywania swojego prawa własności, na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy, celem umożliwienia przeprowadzania ich prezentacji podmiotom trzecim, którym Rzeczy Sprzedawane mogłyby zostać potencjalnie odsprzedane. Sprzedawca zobowiązywać się będzie także do niewypowiadana swojego bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy.

Sprzedawca wraz z zawarciem umowy sprzedaży (zobowiązującej) złoży Wnioskodawcy ofertę zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych poprzez podpisanie odrębnej umowy przenoszącej własność. W momencie złożenia oferty przez Sprzedawcę, umowa zostanie podpisana wyłącznie przez Sprzedawcę. Wnioskodawca będzie uprawniony do przyjęcia tej oferty w ciągu dwóch lat od momentu jej złożenia, jeżeli stwierdzi, że zdoła odsprzedać dalej Towar podmiotowi trzeciemu. Wnioskodawca zobowiąże się jednak, nieodpłatnie, do nie przyjmowania oferty przed upływem określonej liczby dni od dnia jej złożenia, w celu umożliwienia Sprzedawcy podjęcia negocjacji w celu odkupu Rzeczy Sprzedawanych. Oferta dotycząca umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych będzie mogła zostać przyjęta przez Wnioskodawcę poprzez podpisanie tej umowy (złożenie oświadczenia woli o przyjęciu oferty). Sprzedawca udzieli Wnioskodawcy także nieodwołalnego pełnomocnictwa do przyjęcia w jego imieniu oświadczenia woli o przyjęciu oferty zawarcia umowy przenoszącej własność. Chwilą zawarcia umowy przenoszącej własności przejścia własności Rzeczy Sprzedawanych będzie chwila podpisania umowy przez obydwie strony. Z uwagi na fakt, że Sprzedawca będzie podpisywał umowę zawsze jako pierwszy, faktyczną chwilą zawarcia umowy i przejścia własności Rzeczy Sprzedawanych będzie chwila podpisania umowy przez Wnioskodawcę.

Sprzedawca podejmując negocjacje z Wnioskodawcą uzyska korzyść, którą jest możliwość odkupu Rzeczy Sprzedawanych przez Sprzedawcę od Wnioskodawcy, co oznacza, że może on odzyskać Rzeczy Sprzedawane po pewnym czasie i nie utraci ich definitywnie. Z kolei, celem umożliwienia przez Wnioskodawcę podjęcia negocjacji w celu odkupu Rzeczy Sprzedawanych jest stworzenie atrakcyjnego wizerunku Wnioskodawcy na rynku (jako podmiotu, który umożliwia odzyskanie Rzeczy Sprzedawanych), co ma związek z działalnością gospodarczą, ponieważ wpływa na zwiększenie obrotów Wnioskodawcy. Wstrzymanie sprzedaży u Wnioskodawcy na rzecz osób trzecich w określonym w umowie terminie umożliwia odkupienie Sprzedawcom Rzeczy Sprzedawanych, co czyni przedsiębiorstwo Wnioskodawcy bardziej atrakcyjnym na rynku – Sprzedawcy mają bowiem możliwość odzyskania Rzeczy Sprzedanych poprzez odkupienie ich od Wnioskodawcy. Ponadto, w przypadku odkupienia Rzeczy Sprzedawanych od Wnioskodawcy po cenie wyższej niż cena uzgodniona w umowie sprzedaży (co będzie zamiarem Wnioskodawcy), Wnioskodawca osiągnie zysk.

Wątpliwości Wnioskodawcy w pierwszym z postawionych pytań dotyczą ustalenia, czy nieodpłatne zobowiązanie się Wnioskodawcy do nie przyjmowania oferty zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych w ciągu określonej liczby dni od dnia złożenia takiej oferty będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów usług.

W tym miejscu zaznaczyć należy, że podatnik ma prawo swobodnie układać swoje interesy tak, by działalność gospodarcza była dla niego opłacalna pod względem ekonomicznym, w tym stosując różnego rodzaju zapisy w umowach w tym ograniczenia, jeśli jest to w jego uznaniu zasadne dla osiągnięcia tego celu.

Należy przy tym jednak wyraźnie zaznaczyć, że regulując swoje stosunki z kontrahentami za pomocą takich umów, zapisy w nich zawarte nie mogą służyć tzw. obejściu przepisów prawa i uniknięciu opodatkowania tej czynności.

Mając na uwadze powyższe, nie ma podstaw do wyodrębnienia poszczególnych czynności w ramach jednej usługi (umowy lombardu). W konsekwencji, czynność nieodpłatnego zobowiązania się do powstrzymania się od czynności przyjęcia oferty zawarcia umowy przenoszącej własność Rzeczy Sprzedawanych w ciągu określonej liczby dni od dnia złożenia takiej oferty, jest jednym z elementów kompleksowej usługi lombardu. Zatem, brak podstaw do odrębnej oceny tej czynności w świetle przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą również uznania, że żądanie przez Wnioskodawcę zapłaty odszkodowania w sposób określony w opisie zdarzenia przyszłego za naruszenie umowy przez Sprzedającego, polegające na wypowiedzeniu przez Sprzedawcę bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy i pozbawienie go w ten sposób możliwości prezentacji Rzeczy Sprzedawanych potencjalnym klientom i tym samym ich dalszej odsprzedaży będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odnosząc się do powyższego należy wskazać, że jak wcześniej wskazano, zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Wskazane czynności, jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy – podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Zakres tych czynności sformułowany został odpowiednio w art. 7 oraz w art. 8 ustawy.

Z treści powołanego wyżej art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 ustawy).

Aby dane świadczenie uznać za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub świadczącego usługę. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego).

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest zatem określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
  
  

Należy podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dane świadczenie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną czynność w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Warto w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak, przykładowo w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise, TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie podkreślono, że usługi świadczone są za wynagrodzeniem, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego usługę stanowi wartość przekazywaną w istocie w zamian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy.

W konsekwencji, aby uznać dane świadczenie za świadczenie odpłatne musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem i w zamian za wykonanie świadczenia powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Tym samym, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z przedstawionych okoliczności sprawy wynika, że Wnioskodawca będzie uprawniony do odstąpienia od umowy sprzedaży (zobowiązującej), w przypadku naruszenia tej umowy przez Sprzedawcę, polegającym na wypowiedzeniu bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy celem umożliwienia przeprowadzania ich prezentacji podmiotom trzecim, którym można by Rzeczy Sprzedawane potencjalnie odsprzedać. Wypowiedzenie bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy przez Sprzedawcę (stanowiące naruszenie zobowiązania umownego) będzie powodowało powstanie szkody po stronie Wnioskodawcy, polegającej na faktycznej utracie zysku związanego z odsprzedaniem Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim (ponieważ jak wskazał Zainteresowany, z doświadczenia życiowego wynika, że nikt nie zakupi używanej rzeczy bez przeprowadzenia jej wcześniejszych oględzin) oraz na poniesieniu ewentualnych kosztów związanych z przygotowaniem Rzeczy Sprzedawanych do odsprzedaży (np. koszty opisu, prezentacji), które ostatecznie nie zostały odsprzedane. Dlatego też, w tym wypadku odstąpienie od umowy będzie uprawniało Wnioskodawcę do żądania zapłaty odszkodowania stanowiącego rekompensatę z tytułu utraty potencjalnego zysku związanego z dalszą odsprzedażą Rzeczy Sprzedawanych podmiotom trzecim oraz poniesienia kosztów związanych z przygotowaniem Rzeczy Sprzedawanych do dalszej odsprzedaży. W celu zniwelowania problemów dowodowych związanych z udowodnieniem wysokości szkody poniesionej przez Wnioskodawcę, odszkodowanie będzie ustalone umownie jako odpowiedni procent ceny sprzedaży Rzeczy Sprzedawanych ustalonej w umowie sprzedaży (zobowiązującej) zawartej pomiędzy Wnioskodawcą a Sprzedawcą, za każdy dzień od dnia zawarcia tej umowy do dnia wypowiedzenie przez Sprzedającego bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Towaru przez Kupującego w jego lokalu, ale w każdym wypadku nie więcej niż określony procent ceny sprzedaży na każde trzydzieści dni, które upłynęły od dnia zawarcia tej umowy do dnia wypowiedzenia zobowiązania bezterminowego oraz nie mniej niż określona stała kwota pieniężna. Wnioskodawca zachowa przy tym prawo do dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych w sytuacji, gdyby poniesiona szkoda przekroczyła wartość odszkodowania określonego w sposób wskazany powyżej. Ponadto, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do żadnych świadczeń na rzecz Sprzedawcy w zamian za zapłatę odszkodowania.

W rozpatrywanej sprawie kwestią wymagającą wyjaśnienia jest ustalenie, czy otrzymana kwota (która w ocenie Wnioskodawcy stanowić będzie odszkodowanie), z związku z naruszeniem zobowiązania umownego, będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Odnosząc się do powyższego, należy stwierdzić, że jeżeli zaniechanie pewnych czynności za „odszkodowaniem” przynosi wymierną korzyść konkretnemu podmiotowi – co do której istnieje zgoda stron – takie działanie na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług powinno być uznane za usługę. Tak więc, dana czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością, a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można stwierdzić, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji odszkodowania, zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 ustawy Kodeks cywilny – dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że na gruncie stosunków cywilnoprawnych, szkoda polega na nienależytym wykonaniu, bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zgodnie z art. 361 § 1 k.c. – zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (§ 2 ww. artykułu).

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczeniem w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podmiotu, który je otrzymał. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się przez otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanego wynagrodzenia, jako podlegającego bądź nie opodatkowaniu VAT, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony Wnioskodawcy, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Zgodnie z umową lombardu, w przypadku nie spłacenia pożyczki, lombard sprzedaje zastawione a nieodebrane rzeczy, które po wygaśnięciu umowy przechodzą na jego własność, co powoduje, że w ten sposób lombard zaspokaja się z ceny sprzedanego, nieodebranego zastawu.

Jak wynika z opisu sprawy – zdaniem Wnioskodawcy – w sytuacji wypowiedzenia bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy przez Sprzedawcę (stanowiące naruszenie zobowiązania umownego) będzie powodowało powstanie szkody po stronie Wnioskodawcy, polegającej na faktycznej utracie zysku związanego z odsprzedaniem przedmiotów podmiotom trzecim, a w celu zniwelowania problemów umowa przewiduje odszkodowanie określone w sposób ryczałtowy.

Jak powyżej w interpretacji rozstrzygnięto – istotą umowy jest udzielenie pożyczki pod zastaw, tym samym, zdaniem Organu, nie sposób zgodzić się z powyższym twierdzeniem Wnioskodawcy, iż określona kwota jest odszkodowaniem, bowiem stanowi ona stricte wynagrodzenie dla Wnioskodawcy za korzystanie z jego pieniędzy przez kontrahenta. Wynagrodzenie to ustalane jest jako określony procent ceny „sprzedaży”, za każdy dzień od dnia zawarcia umowy do dnia wypowiedzenia przez jego kontrahenta zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy.

W konsekwencji, otrzymana przez Wnioskodawcę kwota, która według niego ma rekompensować utracony zysk oraz poniesione koszty z tytułu przygotowania rzeczy do sprzedaży, w istocie stanowi wynagrodzenie za korzystanie z jego pieniędzy (odsetki), tym samym podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przedmiotowe świadczenie będzie wykonywane przez Wnioskodawcę w uzgodnieniu i w interesie drugiej strony. Otrzymane od Sprzedawcy świadczenie stanowić będzie płatność wynikającą wprost z łączącego Wnioskodawcę i Sprzedawcę stosunku zobowiązaniowego.

Zatem skoro ww. kwota stanowić będzie wynagrodzenie za świadczone przez Wnioskodawcę na rzecz drugiej strony usługi, należy stwierdzić, że wypełniona zostanie przesłanka uznania za usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, która to czynność – w myśl art. 5 ust. 1 ustawy – będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Biorąc pod uwagę powyższe, jeżeli strony transakcji, zgodnie z opisem sprawy, ustaliły „odszkodowanie” za naruszenie umowy przez Sprzedającego, polegające na wypowiedzeniu przez Sprzedawcę bezterminowego zobowiązania do udzielenia zgody na zatrzymanie Rzeczy Sprzedawanych w lokalu Wnioskodawcy i pozbawienie go w ten sposób możliwości prezentacji Rzeczy Sprzedawanych potencjalnym klientom i tym samym ich dalszej odsprzedaży – wówczas należy uznać, że stanowią one odsetki, czyli wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy Wnioskodawcy i tym samym podlega ono opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Oceniając stanowisko Wnioskodawcy dotyczące pytania nr 1 i 2 wniosku należało uznać je w całości za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.