Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPB1/4511-1-538/16-4/PP
z 11 sierpnia 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) oraz § 5 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 1 maja 2016 r. (data wpływu 4 maja 2016 r.), uzupełnionym w dniu 9 sierpnia 2016 r., o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie przychodu – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 4 maja 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie przychodu.

W uwagi na fakt, że do wniosku nie załączono dokumentu stwierdzającego ustanowienie pełnomocnika do doręczeń, a także nie wskazano w treści wniosku adresu pełnomocnika do doręczeń, na który należy doręczać mu pisma w sprawie – Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów, pismem z dnia 13 lipca 2016 r., znak ILPB1/4511-1-538/16-2/PP, wezwał Wnioskodawcę do uzupełnienia wniosku w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania.

Wezwanie wysłano w dniu 13 lipca 2016 r., skutecznie doręczono w dniu 28 lipca 2016 r., natomiast w dniu 9 sierpnia 2016 r. do tut. Organu wpłynęła odpowiedź na ww. wezwanie (nadano w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej - w dniu 4 sierpnia 2016 r.), w której Wnioskodawca uzupełnił wniosek.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Fundusz Inwestycyjny Zamknięty zakupił dług przedawniony i wystąpił o uregulowanie go wraz z odsetkami - od Banku, który udzielił Wnioskodawcy kredytu. Wnioskodawca nie mógł go spłacić z powodu trudnej sytuacji materialnej i w tamtym okresie samotnie wychowywał 2 dzieci. Wnioskodawca poinformował wierzyciela, że dług uległ przedawnieniu, a więc nie można go egzekwować bez uznania długu, co nigdy nie nastąpiło. Wnioskodawca nie uzyskał odpowiedzi na swoje pismo, natomiast otrzymał PIT-8C, zobowiązujący Wnioskodawcę do uregulowania podatku dochodowego od osób fizycznych – na uwagę zasługuje brak podpisu i pieczątki osoby sporządzającej dokument. Wnioskodawca uważa, że PIT-8C został wystawiony niezgodnie z przepisami dotyczącymi obowiązku opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych, a co za tym idzie nie istnieje obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy powstał obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych w myśl art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w związku z art. 508 KC?
2. Czy Wnioskodawca miał obowiązek wystawienia dokumentu PIT-8 (który nie został podpisany przez osobę sporządzającą), uwzględniając przedawnienie wierzytelności?
   
   

Zdaniem Wnioskodawcy, na Funduszu jako wierzycielu nie istniał obowiązek informowania dłużnika w postaci sporządzania PIT-8C, w stosunku do którego wierzyciel nie umorzył należności bowiem samo przedawnienie zobowiązania nie wywołuje zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Skutek podatkowy nie istnieje w związku z przedawnieniem zobowiązań cywilnoprawnych bez zwolnienia dłużnika z obowiązku spłaty wierzytelności. Według przepisów opublikowanych w Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm. - art. 12-14, 17 uznanie przedawnienia wynika z obowiązujących przepisów prawa i nie rodzi po stronie dłużnika powstania przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 20 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a po stronie wierzyciela obowiązku wystawienia PIT-8C.

Przedawnienie jest zdarzeniem prawnym powodującym określone skutki prawne w zakresie możliwości dochodzenia zobowiązań zgodnie z art. 117 § 2 KC, po upływie terminu przedawnienia można uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się zarzutu przedawnienia. Skutkuje to tym, że roszczenie przedawnione nie gaśnie a jedynie nie może być przymusowo zrealizowane.

Mimo przedawnienia, zobowiązanie istnieje, dłużnik może to zobowiązanie wypełnić, jego korzyść majątkowa nie ma jeszcze charakteru trwałego w momencie przedawnienia. Jeżeli wierzyciel nie zwolnił dłużnika z długu w trybie art. 508 KC, nie wywołuje zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu z nieodpłatnego świadczenia – to w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie było obowiązku sporządzania PIT-8C i nie powstaje podatek dochodowy.

W przypadku przedawnienia zobowiązania trudno jest mówić o „dokonaniu świadczenia na rzecz osoby fizycznej przez wierzyciela”. Przedawnienie wynika bowiem z mocy przepisów prawa i następuje bez woli samego wierzyciela, tym samym „świadczenie to” (przedawnienie) nie jest dokonywane przez wierzyciela. Z przepisów art. 42 przytoczonej ustawy podatkowej wynika, że jednym z warunków obligujących podmioty zobowiązane do wystawienia PIT-8C jest „dokonywanie wypłat” należności oraz „świadczenie na rzecz podatników”.

Wnioskodawca wskazał, że wątpliwości wystąpiły w momencie sporządzania zeznania podatkowego, stąd wniosek o indywidualną interpretację.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z zasadą powszechności opodatkowania wyrażoną w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Rodzaje źródeł przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie między innymi w pkt 9 wymieniono „inne źródła”.

Stosownie natomiast do treści art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionych przepisów wynika zatem, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega co do zasady każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Jak natomiast stanowi art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użyte w tym przepisie sformułowanie „w szczególności" wskazuje, że zawiera on tylko przykładowe wyliczenie przychodów, co oznacza, że przysporzenia majątkowe, nie zaliczane do pozostałych źródeł przychodów, stanowią przychody objęte dyspozycją tego przepisu.

Na podstawie art. 42a ww. ustawy, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru (PIT-8C) o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego, z zastrzeżeniem art. 45ba ust. 4, przesłać ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika wykonuje swoje zadania, a w przypadku podatników, o których mowa w art. 3 ust. 2a, urzędowi skarbowemu, przy pomocy którego naczelnik urzędu skarbowego właściwy w sprawach opodatkowania osób zagranicznych wykonuje swoje zadania.

Z przedstawionego we wniosku opisu stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca zaciągnął w banku kredyt, którego z powodu trudnej sytuacji majątkowej nie spłacił. Przedmiotowy dług uległ przedawnieniu. Następnie bank sprzedał przedawniony dług innemu podmiotowi – tj. (…) (w skrócie: NSFIZ) – który wystąpił o uregulowanie długu wraz z odsetkami. Wnioskodawca nie uznał długu, informując wierzyciela, że przedmiotowy dług uległ przedawnieniu. W odpowiedzi, wystawiona została dla Wnioskodawcy informacja PIT-8C bez podpisu i pieczątki osoby sporządzającej dokument.

W związku z powyższym opisem stanu faktycznego wskazać należy, że instytucja przedawnienia uregulowana została w art. 117-125 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 380, z późn. zm.). Zgodnie z art. 117 § 1 ww. Kodeksu, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Przy czym, w myśl art. 117 § 2 ww. Kodeksu, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Przedawnienie zobowiązania jest zdarzeniem prawnym, powodującym określone skutki w zakresie możliwości dochodzenia zobowiązań. Istota przedawnienia polega zatem na tym, że po upływie określonego w ustawie terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia. Skutkiem tego - roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo zrealizowane; sąd bowiem oddali powództwo uprawnionego w razie upływu terminu przedawnienia i gdy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Jednakże roszczenie takie nadal uznawane jest za prawnie istniejące. Znajduje to przede wszystkim wyraz w tym, że dłużnik, który po upływie terminu przedawnienia spełnił świadczenie, nie może następnie żądać jego zwrotu, chociażby nie był świadomy upływu terminu przedawnienia i związanych z tym skutków prawnych. Spełnił on bowiem należne w świetle prawa zobowiązanie.

Obok instytucji przedawnienia, w art. 508 Kodeksu cywilnego ustawodawca wskazał także instytucję zwolnienia z długu. W jej myśl: zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Zgodnie natomiast z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2015 r., poz. 128, z późn. zm.), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Przenosząc powyższe na grunt analizowanego stanu faktycznego należy stwierdzić, że gdy bank jako wierzyciel składa zgodnie z ww. art. 508 oświadczenie woli, że zwalnia kredytobiorcę z obowiązku spłaty choćby części należności, po stronie kredytobiorcy dochodzi do powstania trwałego przysporzenia majątkowego w wysokości umorzonej części uprzednio otrzymanej kwoty środków pieniężnych, które podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Podobnie, w przypadku przedawnienia wierzytelności z tytułu należności kredytowej (bez zwolnienia kredytobiorcy z obowiązku spłaty wierzytelności w trybie art. 508 Kodeksu cywilnego) - także dochodzi u kredytobiorcy do powstania realnego przysporzenia majątkowego.

Przedawnienie zobowiązania bowiem jest zdarzeniem prawnym, powodującym określone skutki w zakresie możliwości dochodzenia zobowiązań. Zatem zobowiązanie przedawnione przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne. Nie może ono być wyegzekwowane pod przymusem ani też zasądzone przez sąd powszechny, jeżeli dłużnik powoła się na upływ terminu przedawnienia.

Nie ulega zatem wątpliwości, że gdy występuje niemożność przymusowego wyegzekwowania zobowiązania, pomimo braku jego faktycznego wykonania, dłużnik uzyskuje pewną korzyść majątkową, przejawiającą się w tym, że nie musi realnie wykonać zobowiązania. Zasadnicze znaczenie ma bowiem to, że w następstwie przedawnienia dłużnik zostaje zwolniony z obowiązku spłaty zadłużenia (ustaje obowiązek spełnienia świadczenia). Skutki finansowe przedawnienia zobowiązania z tytułu kredytu dla kredytobiorcy oraz kredytodawcy są zatem takie same jak przy jego umorzeniu (zwolnieniu z długu). Kredytobiorca kosztem kredytodawcy osiąga realne przysporzenie majątkowe.

Przychód podatkowy z tytułu przedawnionego zobowiązania powstaje w momencie upływu terminu przedawnienia. Stosownie do treści art. 118 Kodeksu cywilnego, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Jeżeli zatem kredytobiorca, powołując się na przedawnienie zobowiązania z tytułu zaciągniętego kredytu, odmawia jego spłacenia, a bank – z uwagi na przedawnienie roszczenia – nie ma możliwości skutecznego wyegzekwowania tej wierzytelności, wówczas kredytobiorca osiąga realne przysporzenie majątkowe, które – jako przychód z innych źródeł – podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym. W związku z powyższym, bank ma obowiązek sporządzić informację PIT-8C na imię kredytobiorcy, w którym jako przychód z innych źródeł wykaże wartość przedawnionego zobowiązania, którego kredytobiorca odmawia spłacenia.

Przysporzenie to stanowi dla kredytobiorcy przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Natomiast bank – na podstawie art. 42a ww. ustawy – zobowiązany jest do sporządzenia ww. informacji PIT-8C.

Przy czym, należy podkreślić, że z treści przedstawionego w niniejszej sprawie opisu stanu faktycznego wynika, że bank zbył przedmiotowy dług zanim Wnioskodawca odmówił spłacenia zadłużenia, powołując się przy tym na ustawowy zarzut przedawnienia. Zatem w tym przypadku przysporzenie majątkowe po stronie Wnioskodawcy powstało w momencie, gdy dysponentem długu nie był już bank, lecz nabywca długu. Tak więc obowiązek płatnika, o którym mowa w ww. art. 42a, ciąży na podmiocie, który ostatecznie zrezygnował z dochodzenia spłaty zadłużenia (na skutek zgłoszenia przez Wnioskodawcę uzasadnionej ustawowo odmowy spłaty długu) - czyli na P.. Powyższy obowiązek ogranicza się do sporządzenia informacji według ustalonego wzoru (PIT-8C). Ewentualne nieprawidłowości pojawiające się na ww. informacji (np. brak podpisu i pieczątki osoby sporządzającej PIT-8C) nie skutkują brakiem obowiązku uiszczenia podatku przez zobowiązanego.

Reasumując, należy stwierdzić, mając na uwadze powołane powyżej uregulowania oraz przedstawiony opis sprawy, że po stronie Wnioskodawcy powstał obowiązek zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych – wobec przedawnienia lub umorzenia długu. Natomiast podmiot - NSFIZ - miał obowiązek wystawienia dokumentu PIT-8C, uwzględniając przedawnienie wierzytelności.

Mając na uwadze powyższe, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Nadto należy podkreślić, że Organ wydając interpretacje indywidualne opiera swoje rozstrzygnięcie wyłącznie na przedstawionym we wniosku stanie faktycznym, przyjmując argumenty podnoszone przez Wnioskodawcę bez ich weryfikowania. Dokumenty dołączone do wniosku nie podlegały zatem analizie ani weryfikacji w ramach przedmiotowego postępowania o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego. Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu, działający w imieniu Ministra Finansów, nie przeprowadza postępowania dowodowego, w związku z czym nie jest uprawniony, a tym bardziej obowiązany, do oceny dołączonych dokumentów. Związany jest wyłącznie opisem stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim, ul. Dąbrowskiego 13, 66-400 Gorzów Wielkopolski, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2016 r., poz. 718, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.