Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu
ILPP5/4512-1-298/15-4/PG
z 14 marca 2016 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r., poz. 613, z późn. zm.) oraz § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r., poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przedstawione we wniosku z dnia 3 grudnia 2015 r. (data wpływu 9 grudnia 2015 r.), uzupełnionym pismem z dnia 11 lutego 2016 r. (data wpływu 12 lutego 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • prawa do odliczenia podatku VAT z faktur dokumentujących nabycie przez Spółkę towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań oraz
  • prawa do odliczenia podatku VAT w pełnej wysokości z faktury wystawionej przez Organizatora w przypadku zlecenia organizacji Spotkania,

jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 9 grudnia 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie:

  • prawa do odliczenia podatku VAT z faktur dokumentujących nabycie przez Spółkę towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań oraz
  • prawa do odliczenia podatku VAT w pełnej wysokości z faktury wystawionej przez Organizatora w przypadku zlecenia organizacji Spotkania.

Wniosek uzupełniono pismem z dnia 11 lutego 2016 r. (data wpływu 12 lutego 2016 r.) o informacje doprecyzowujące opis sprawy.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny i zdarzenie przyszłe.

1. Uwagi wstępne.

Sp. z o.o. (dalej: Spółka lub Wnioskodawca) jest producentem elastycznych izolacji technicznych. Spółka jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny. Spółce zasadniczo przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego, tj. Spółka nie dokonuje rozliczenia podatku VAT naliczonego z zastosowaniem tzw. współczynnika, o którym mowa w art. 90 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.; dalej: ustawa o VAT).

2. Organizowane wydarzenia.

Spółka organizuje różnego rodzaju wydarzenia związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa Wnioskodawcy. Są to takie wydarzenia jak:

    1. jubileusz istnienia firmy, z okazji którego organizowane jest spotkanie dla pracowników oraz zaproszonych gości (np. kontrahentów lub pracowników spółek powiązanych kapitałowo z Wnioskodawcą);
    2. imprezy okolicznościowe dla pracowników (tj. wydarzenia wynikające z takich okoliczności jak np. Wigilia, bądź też inne ważne wydarzenia związane z działalnością Spółki);
    3. imprezy integracyjne dla pracowników

(dalej łącznie jako: Spotkania).

Przedmiotowe Spotkania mogą być organizowane zarówno w siedzibie Spółki, jak i w innym wybranym przez Wnioskodawcę miejscu (przykładowo w hotelu lub centrum konferencyjnym). W ramach analizowanych Spotkań zasadniczo organizowana jest część szkoleniowo-reklamowa, na którą składać się mogą wybrane z następujących wydarzeń:

  • przedstawienie historii działalności Spółki, osiągniętych wyników oraz/lub planów w zakresie dalszego rozwoju,
  • prezentacja oferty handlowej,
  • wizyta w fabryce, celem przybliżenia stosowanego aktualnie procesu technologicznego oraz zaprezentowania wdrożonych standardów jakości,
  • omówienie zastosowań wybranych produktów,
  • zapoznanie z branżowymi trendami rozwojowymi.

W wybranych przypadkach Spotkania obejmują także część o charakterze integracyjno rozrywkowym (szczególnie w przypadku imprez integracyjnych), na którą składać się mogą jedne z następujących wydarzeń:

  • integracyjne zajęcia rekreacyjno-sportowe,
  • zabawy towarzyskie,
  • konkursy,
  • występy kabaretu lub występy artystyczne.

3. Wydatki poniesione na organizację Spotkań.

W celu zorganizowania Spotkań, Spółka ponosi szereg wydatków obejmujących usługi związane z wyżywieniem, cateringowe, itp., koszty przygotowania materiałów szkoleniowych, koszty organizacji konkursów i zajęć przewidzianych programem, ewentualne koszty występu artystów, wynajmu pomieszczeń, przejazdów oraz ubezpieczeń, zapewnienie noclegów dla zaproszonych gości (a w przypadku Spotkań mających miejsce poza siedzibą Spółki dla wszystkich uczestników). Wydatki na organizację Spotkań pokrywane są ze środków obrotowych Spółki i nie są finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Zasadniczo Spółka zleca czynności związane z organizacją Spotkań podmiotowi zewnętrznemu (dalej: Organizator). W takiej sytuacji, Organizator przygotowuje Spotkanie w sposób kompleksowy, tj. jest on odpowiedzialny za niemalże każdy jego element składowy, tak aby wspólnie tworzyły one całe przedsięwzięcie. Niemniej jednak, możliwe są także sytuacje, w których Spółka organizuje dane Spotkanie we własnym zakresie.

4. Dokumentowanie nabytych usług.

Nabycie przez Spółkę świadczeń, o których mowa w punkcie 3 powyżej dokumentowane jest poprzez wystawienie faktur na rzecz Spółki. W sytuacji, gdy Spółka organizuje dane Spotkanie we własnym zakresie, otrzymuje ona faktury za poszczególne świadczenia. W przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi faktura otrzymana przez Spółkę będzie opiewała na jedną kwotę, obejmującą cenę za kompleksowe zorganizowanie Spotkania. W takim przypadku, jednym z elementów kalkulacyjnych przedmiotowej ceny mogą być również – w zależności od przebiegu Spotkania – koszty związane z nabyciem usług noclegowych i gastronomicznych (zgodnie z kosztorysem przedstawionym Spółce przez Organizatora).

W piśmie z dnia 11 lutego 2016 r. (data wpływu 12 lutego 2016 r.) – będącym uzupełnieniem wniosku – Wnioskodawca wskazał, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej Spółka wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu VAT (odpłatną dostawę towarów oraz świadczenie usług).

Zasadniczym celem organizacji Spotkań jest budowanie oraz zacieśnianie relacji Wnioskodawcy z jego pracownikami oraz kontrahentami. W szczególności, Spotkania mają na celu lepsze poznanie i zintegrowanie pracowników, a także zmotywowanie ich do dalszej pracy oraz podtrzymanie poczucia zadowolenia z pracy w Spółce. Wnioskodawca wskazał, że program organizowanych Spotkań zawiera bardzo często prezentację strategii firmy lub nowych produktów, wymianę doświadczeń między pracownikami, omówienie spraw organizacyjnych, promowanie określonych wzorców zachowań oraz motywowanie pracowników. Dodatkowo, w czasie przedmiotowych spotkań często odbywają się konkursy oraz gry zespołowe mające na celu zwiększenie efektywności pracy zespołowej zatrudnionych pracowników. Organizowane Spotkania są elementem strategii skutecznego zarządzania personelem oraz mają na celu wzrost wydajności personelu i przez to Spółki, co z kolei ma wpływać na zwiększenie jej przychodów wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT.

Ponadto, w przypadku, gdy w wybranych Spotkaniach uczestniczą również kontrahenci Spółki, Spotkania te są dla nich okazją do zapoznania się z ofertą Spółki, stosowaną technologią produkcji, wdrożonymi standardami jakości, itp. Uczestnictwo kontrahenta w takim Spotkaniu może stanowić zatem jeden ze sposobów promocji oraz reklamy produktów sprzedawanych przez Spółkę. Powyższe działania stanowią więc uzupełnienie regularnej działalności marketingowej Wnioskodawcy, mającej na celu reklamowanie i budowanie pozytywnego wizerunku Spółki oraz pozycjonowanie przedsiębiorstwa na rynku, jako branżowego lidera. Organizowanie Spotkań ma zatem na celu zwiększenie przychodów Spółki wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT.

W konsekwencji, towary i usługi nabywane w związku z organizacją Spotkań są/będą, w ocenie Wnioskodawcy, związane z podstawową działalnością Spółki jaką jest produkcja i dystrybucja izolacji technicznych, czyli są/będą związane wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi VAT wykonywanymi przez Spółkę.

Spółka zasadniczo zleca czynności związane z organizacją Spotkań podmiotowi zewnętrznemu (Organizatorowi), który odpowiada za kompleksową organizację danego wydarzenia.

Każde pojedyncze wydarzenie (Spotkanie) organizowane jest/będzie przez jednego Organizatora. Spółka nie przewiduje bowiem możliwości zlecenia przygotowania tego samego Spotkania kilku Organizatorom jednocześnie. Możliwe jest jednak, że w odniesieniu do organizacji kilku Spotkań, Wnioskodawca zleci wykonanie każdego z nich innemu Organizatorowi.

W przypadku zlecenia czynności związanych z organizacją Spotkania Organizatorowi, celem nabycia tej usługi przez Spółkę jest zorganizowanie całego spotkania przez Organizatora. W takim przypadku to Organizator zapewnia wszystkie elementy niezbędne do wykonania tej usługi.

W sytuacji, gdy Spółka samodzielnie organizuje Spotkania, nabywa ona także usługi gastronomiczne. Natomiast w przypadku, gdy organizacja Spotkań zostaje zlecona Organizatorowi, Spółka nabywa usługę kompleksowej organizacji Spotkania, gdzie w zależności od formy i przebiegu danego wydarzenia elementem kalkulacyjnym wynagrodzenia Organizatora z tytułu usługi organizacji Spotkania może być także koszt usług gastronomicznych.

W przypadku zlecenia zorganizowania Spotkania Organizatorowi, na fakturze otrzymanej od Organizatora nie są/nie będą wyszczególnione m.in. usługi noclegowe i gastronomiczne. Faktura wystawiona przez Organizatora zawierać będzie bowiem jedną cenę odnoszącą się do kompleksowej usługi organizacji Spotkania. Elementy kalkulacyjne wynagrodzenia z tytułu przedmiotowej usługi (np. koszty wyżywienia) mogą być natomiast wyszczególnione w ramach kosztorysu przedstawionego Spółce przez Organizatora.

W przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi, faktura otrzymana przez Spółkę opiewa/będzie opiewała na jedną kwotę obejmującą cenę za kompleksowe zorganizowanie Spotkania. W związku z tym poszczególne elementy świadczenia nie są/nie będą wymienione na fakturze otrzymanej przez Spółkę od Organizatora. Usługa ta (kompleksowa organizacja Spotkania) jest/będzie opodatkowana jedną stawką VAT i nie korzysta/nie będzie korzystać ze zwolnienia z VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

  1. Czy w przypadku, gdy Spółka organizuje Spotkanie we własnym zakresie, Spółce przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach dokumentujących nabycie przez Spółkę towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań (z wyłączeniem wydatków określonych w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT)?
  2. Czy w przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi, Spółka ma prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez Organizatora w pełnej wysokości?

Zdaniem Wnioskodawcy:

  1. W przypadku, gdy Spółka organizuje Spotkanie we własnym zakresie, Spółce przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach dokumentujących nabycie przez Spółkę towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań (z wyłączeniem wydatków określonych w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT).
  2. W przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi, Spółka ma prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez Organizatora w pełnej wysokości.

Ad 1.

1. Uwagi wstępne.

Zgodnie z brzmieniem art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, „w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, (...)”. Jednocześnie, stosownie do uregulowań art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, „obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, (...)”.

Z treści wskazanej powyżej regulacji wynika, że prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikom VAT, w sytuacji, gdy towary i usługi, przy nabyciu których został naliczony podatek, są następnie wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych – pod warunkiem niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy o VAT.

2. Związek Spotkań z czynnościami opodatkowanymi.

Spółka pragnie w tym miejscu wskazać, że prowadzona przez nią działalność gospodarcza w zakresie produkcji oraz dystrybucji izolacji technicznych podlega opodatkowaniu VAT. Jednocześnie, dla celów odpowiedniego rozwoju przedmiotowej działalności – poprzez budowanie oraz zacieśnianie relacji Wnioskodawcy z jego pracownikami oraz kontrahentami – organizowane są Spotkania będące przedmiotem niniejszego wniosku.

Należy w tym miejscu zaznaczyć, że Spotkania mają na celu lepsze poznanie i zintegrowanie pracowników, a także zmotywowanie ich do dalszej pracy oraz podtrzymanie poczucia zadowolenia z pracy w Spółce. Program organizowanych Spotkań zawiera bardzo często prezentację strategii firmy lub nowych produktów, wymianę doświadczeń między pracownikami, omówienie spraw organizacyjnych, promowanie określonych wzorców zachowań oraz motywowanie pracowników. Dodatkowo, w czasie przedmiotowych spotkań często odbywają się konkursy oraz gry zespołowe mające na celu zwiększenie efektywności pracy zespołowej. Organizowane Spotkania są elementem strategii skutecznego zarządzania personelem. Wszystkie powyżej opisane działania przekładają się na wzrost wydajności personelu i przez to Spółki, co z kolei wpływa na zwiększenie jej przychodów wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT.

Co więcej należy zauważyć, że w wybranych Spotkaniach uczestniczyć mogą również kontrahenci Spółki. W takim przypadku, Spotkania te są dla nich okazją do zapoznania się z ofertą Spółki, stosowaną technologią produkcji, wdrożonymi standardami jakości, itp. Uczestnictwo kontrahenta w takim Spotkaniu stanowi zatem jeden ze sposobów promocji oraz reklamy produktów sprzedawanych przez Spółkę. Powyższe działania stanowią uzupełnienie regularnej działalności marketingowej Spółki, mającej na celu reklamowanie, budowanie pozytywnego wizerunku Spółki oraz pozycjonowanie przedsiębiorstwa na rynku, jako branżowego lidera. W konsekwencji, zdaniem Wnioskodawcy, organizowane Spotkania mogą skutkować wzrostem sprzedaży produktów Spółki, a w rezultacie wpływać na wykonywane przez nią czynności opodatkowane VAT.

W konsekwencji, zdaniem Wnioskodawcy, w analizowanym przypadku pomiędzy prowadzoną przez Spółkę działalnością gospodarczą oraz ponoszonymi przez nią wydatkami na nabycie usług oraz towarów dla celów organizacji Spotkań istnieje związek uprawniający Spółkę do odliczenia podatku naliczonego związanego z dokonywanymi zakupami ww. towarów oraz usług (przy czym w przypadku, gdy Spółka organizuje Spotkanie we własnym zakresie zastosowanie znajduje wyłączenie przewidziane w art. 88 pkt 1 ust. 4 ustawy o VAT).

3. Stanowisko organów podatkowych.

Powyższe znajduje również potwierdzenie w stanowisku prezentowanym przez organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych. Przykładowo w:

  • interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 24 października 2014 r., nr IPTPP1/443-541/14-4/MH, w której organ podatkowy stwierdził, że: „Wnioskodawca ma/będzie miał prawo do odliczenia podatku VAT z faktur dokumentujących zakup usług organizacji konferencji (szkoleń, spotkań), ponieważ jak wskazał Wnioskodawca, nabywane przez Wnioskodawcę towary i usługi związane z organizacją konferencji (szkoleń, spotkań) służą/będą służyły do wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponadto Zainteresowany jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług”;
  • interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 2 października 2014 r., nr IPPP1/443-1059/14-2/IGo, w której organ podatkowy przychylił się do stanowiska Wnioskodawcy, zgodnie z którym: „nabywane przez Wnioskodawcę usługi i towary, związane z organizacją spotkań przytoczonych w opisie stanu faktycznego [imprezy integracyjne – przyp. Spółka], mają związek pośredni z wykonywaniem czynności opodatkowanych. Reasumując, Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż może dokonać obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w związku z nabyciem usług i towarów, związanych z organizacją opisanych spotkań i/lub przeznaczonych do zużycia w ich trakcie, ze względu na fakt, iż poniesione wydatki służą Zainteresowanemu do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług”;
  • w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 2 października 2013 r., nr IPTPP2/443-533/13-7/AW, w której organ przychylił się do stanowiska Wnioskodawcy, że: „uwzględniając powyższe wydatki poniesione na zakup towarów i usług związanych z organizacją jubileuszu, w ocenie przedsiębiorstwa mają pośredni związek z czynnościami opodatkowanymi przedsiębiorstwa dlatego przedsiębiorstwu przysługiwało prawo do obniżenia kwoty należnego podatku od towarów i usług, o kwoty podatku naliczonego w fakturach VAT, dokumentujących poniesione koszty na organizację jubileuszu z zastrzeżeniem dotyczącym usług gastronomicznych, od których na podstawie art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od towarów i usług wyłącza się stosowanie obniżenia podatku”;
  • w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 5 marca 2012 r., nr IPTPP2/443-787/11-5/KW, w której organ stwierdził, że: „mając powyższe na uwadze, należy stanowisko Wnioskodawcy, w zakresie prawa do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego zawartego w fakturach dokumentujących nabycie towarów i usług związanych z organizacją imprezy okolicznościowej tj. oświetlenia, ochrony, nagłośnienia, uznać za prawidłowe”.

Ad 2.

1. Uwagi wstępne.

Jak zostało wskazane powyżej, w ocenie Spółki, wydatki poniesione w związku z organizowanymi przez nią Spotkaniami pozostają w związku z wykonywaną przez nią działalnością podlegającą opodatkowaniu VAT. W konsekwencji, zdaniem Wnioskodawcy, Spółce zasadniczo przysługuje prawo do odliczenia VAT naliczonego z tytułu nabycia towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań.

Niemniej jednak, jak wynika z uregulowań art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT, powyższe co do zasady nie dotyczy nabywanych przez Spółkę usług noclegowych oraz gastronomicznych. Wnioskodawca jednakże zaznacza, że w przypadku, gdy Spółka zleca organizację Spotkania Organizatorowi, przedmiotem świadczenia jest kompleksowa organizacja wydarzenia, a w rezultacie powyższe ograniczenie nie powinno znajdować zastosowania (nawet w przypadku, gdy elementem kalkulacyjnym wynagrodzenia z tytułu przedmiotowego świadczenia są usługi wymienione w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT).

Powyższe wynika z faktu, że zdaniem Spółki, nabywając kompleksową usługę organizacji Spotkań nie należy wyodrębniać poszczególnych elementów składowych zakupionej usługi z perspektywy prawa do odliczenia VAT naliczonego (nawet jeśli w skład takiego kompleksowego świadczenia wchodzą usługi, dla których przepisy o VAT przewidują pewne ograniczenia, np. usługi gastronomiczne czy noclegowe).

2. Usługa organizacji Spotkania jako świadczenie złożone.

W tym miejscu Spółka wskazała, że z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) jednoznacznie wynika, że jeżeli dwa lub więcej świadczenia (lub czynności) dokonane przez podatnika, są tak ściśle związane, że obiektywnie tworzą one w aspekcie gospodarczym jedną całość, której rozdzielenie miałoby sztuczny charakter, to wszystkie te świadczenia lub czynności stanowią jedno świadczenie do celów stosowania podatku VAT. Ponadto w przypadku jednej złożonej transakcji możliwe powinno być uznanie określonego świadczenia (lub świadczeń) za pomocnicze względem świadczenia głównego. Sytuacja taka ma miejsce, gdy świadczenie pomocnicze nie stanowi dla klienta celu samego w sobie, lecz środek służący jak najlepszemu skorzystaniu ze świadczenia głównego.

W świetle powyższego należy podkreślić, że w wydawanych wyrokach TSUE zwraca szczególną uwagę na kwestię ścisłego związku pomiędzy nabyciem tzw. świadczenia głównego i poszczególnych świadczeń pobocznych, który charakteryzuje się w szczególności tym, że:

    1. świadczenia te są tak ściśle związane, że obiektywnie tworzą jedną całość;
    2. rozdzielenie realizowanych świadczeń miałoby sztuczny charakter;
    3. nabycie świadczeń pobocznych ułatwia, bądź wręcz umożliwia właściwe skorzystanie ze świadczenia o charakterze głównym.

Spółka podkreśliła, że również w analizowanym stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, zachodzą przesłanki przedstawione przez TSUE w zacytowanych powyżej wyrokach dotyczących tzw. świadczeń złożonych. W szczególności należy bowiem wskazać, że wszystkie czynności realizowane przez Organizatora w ramach usługi organizacji Spotkania cechują się ścisłym związkiem natury ekonomicznej.

    1. Funkcjonalny związek pomiędzy poszczególnymi czynnościami.

Pomimo faktu, że na świadczoną przez usługodawcę (Organizatora) usługę składa się szereg czynności (takich jak przykładowo: wynajem pomieszczeń, zakup usług gastronomicznych, noclegów, przejazdów, ubezpieczeń, przygotowanie materiałów szkoleniowych, organizacja konkursów i zajęć itp.), wszystkie te czynności mają na celu doprowadzić do określonego efektu, tj. organizacji Spotkań spełniających wymagania Spółki.

W konsekwencji, Spółka podkreśliła, że każda z czynności wchodzących w skład usługi organizacji Spotkań jest niezbędna dla wykonania przez Organizatora zobowiązania umownego wobec Spółki. Należy przy tym mieć na uwadze, że zlecając zorganizowanie Spotkania, zamiarem Spółki nie jest zakup pojedynczych czynności składających się na jego realizację, ale zobowiązanie Organizatora do kompleksowej obsługi całego procesu organizacyjnego. Usługę tę można natomiast uznać za wykonaną, kiedy wszystkie czynności wchodzące w zakres świadczenia zostaną zrealizowane.

Dodatkowo należy podkreślić, że wszystkie czynności realizowane przez Organizatora, rozpatrywane odrębnie, nie są dla Spółki celem samym w sobie i nie mają samoistnej wartości ekonomicznej. Wszelkie czynności wykonywane przez Organizatora służą jedynie prawidłowemu wykonaniu kompleksowej usługi, jaką jest organizacja określonego rodzaju Spotkań. Można wręcz powiedzieć, że Spółka nie byłaby zainteresowana nabyciem poszczególnych świadczeń, gdyby nie składały się one na zasadniczą usługę organizacji Spotkań, gdyż istotny jest fakt, że zlecenie kompleksowej usługi ich organizacji, zwalnia Spółkę z ciężaru podjęcia działań organizatorskich.

Biorąc pod uwagę powyższe, Spółka stoi na stanowisku, że usługa organizacji Spotkań świadczona przez Organizatora powinna być traktowana na gruncie VAT jako świadczenie złożone. Wynika to w szczególności z faktu, że wszystkie świadczenia wykonywane przez Organizatora w ramach tej usługi charakteryzują się tak ścisłym związkiem funkcjonalnym, że pod względem ekonomicznym powinny zostać uznane za jedna całość.

    1. Możliwość wyodrębnienia poszczególnych świadczeń.

Jak wynika ze wspomnianego powyżej orzecznictwa TSUE, ścisły związek świadczeń determinujący istnienie na gruncie VAT świadczenia kompleksowego występuje wówczas, gdy nie sposób wyodrębnić żadnego z jego elementów bez znacznych utrudnień natury prawnej lub praktycznej, tj. w sposób, który nie powodowałby, że dokonany podział miałby charakter sztuczny.

W tym miejscu Spółka wskazała, że nabywając usługę organizacji Spotkania nie dokonuje ona z tego tytułu odrębnej zapłaty wynagrodzenia na rzecz Organizatora (lub innych podmiotów) za poszczególne pojedyncze świadczenia wchodzące w jej skład, w szczególności za usługi gastronomiczne czy też noclegowe (zapłata bowiem obejmuje całość świadczeń rozumianych jako kompleksowa usługa organizacji Spotkań).

W analizowanej sprawie, co prawda możliwe jest zidentyfikowanie niektórych świadczeń wykonywanych w ramach usługi organizacji Spotkania, niemniej jednak należy mieć na uwadze, że zamiarem stron jest wyświadczenie usługi organizacji Spotkania, a nie poszczególnych świadczeń wchodzących w jej skład. Z tego powodu, ustalenia poczynione z Organizatorem przewidują jedną cenę, odnoszącą się do całości usługi organizacji Spotkania. W konsekwencji, w ocenie Spółki, wydzielenie każdej czynności wykonanej w ramach zawartej umowy jako odrębnego świadczenia miałoby charakter sztuczny.

Co więcej, Spółka zwróciła uwagę, że powierzenie któregokolwiek z elementów usługi organizacji Spotkania innemu podmiotowi niż Organizator wiązałoby się ze zmianą charakteru świadczonej usługi oraz z istotnym zmniejszeniem ekonomicznej wartości tego świadczenia dla Wnioskodawcy. Poszczególne towary lub usługi nabywane w trakcie realizacji usługi nie są bowiem dla Spółki celem samym w sobie, a nabycie poszczególnych świadczeń od innych podmiotów niż Organizator nie stanowiłyby dla niego takiej samej wartości ekonomicznej. W konsekwencji, Spółka stoi na stanowisku, że wydzielenie poszczególnych czynności wykonanych przez Organizatora jako odrębnego świadczenia na gruncie VAT byłoby również ekonomicznie nieuzasadnione.

    1. Świadczenie główne oraz świadczenia pomocnicze.

Spółka ponadto zauważyła, że – jak wynika z orzecznictwa TSUE – świadczenie kompleksowe może mieć miejsce w szczególności wówczas, gdy jedno świadczenie stanowi świadczenie główne, a pozostałe jedynie zależne świadczenia pomocnicze, które nie stanowią celu samego w sobie, ale służą do lepszego wykorzystania świadczenia głównego.

W analizowanej sytuacji, w ocenie Spółki, w szczególności usługi gastronomiczne, noclegowe czy cateringowe powinny być uznane za usługi pomocnicze w stosunku do świadczenia głównego, polegającego na organizacji danego wydarzenia (Spotkania).

3. Prawo do odliczenia VAT naliczonego.

Biorąc pod uwagę powyższe oraz fakt, że w analizowanym przypadku przedmiotem świadczenia nabywanego przez Spółkę jest usługa organizacji Spotkania, dla oceny prawa Spółki do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez Organizatora nie powinien mieć znaczenia fakt, że w skład kompleksowej usługi organizacji spotkań przez Organizatora wchodzą m.in. świadczenia wymienione w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT.

Powyższe wynika w szczególności z faktu, że katalog usług, których nabycie nie uprawnia do odliczenia VAT naliczonego nie obejmuje usługi takiej jak analizowana (tj. usługi kompleksowej organizacji wydarzenia), ale usługi o innym charakterze i zakresie (tj. usługi gastronomiczne i noclegowe).

W konsekwencji, w sytuacji otrzymania od Organizatora świadczącego usługę faktury z tytułu świadczenia usługi organizacji Spotkań, będących przedmiotem niniejszego wniosku, zdaniem Spółki, przysługiwać jej będzie prawo do odliczenia VAT naliczonego wynikającego z tej faktury w pełnej wysokości.

4. Stanowisko organów podatkowych.

Powyższe znajduje potwierdzenie w stanowisku prezentowanym przez organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych. Przykładowo w:

  • interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 24 października 2014 r., nr IPTPP1/443-541/14-4/MH, w której organ podatkowy stwierdził, że: „(...) w świetle powołanego art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy, podatek naliczony z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych – co do zasady – nie podlega odliczeniu. Powyższe ograniczenie nie ma jednak zastosowania w sytuacji, gdy przedmiotem zakupu jest kompleksowa usługa organizacji konferencji (szkoleń, spotkania), czyli co do istoty jedna usługa, na którą składają się poszczególne elementy, w tym usługi gastronomiczne i noclegowe. Mając na uwadze opis sprawy oraz powołane przepisy należy stwierdzić, iż Wnioskodawca ma/będzie miał prawo do odliczenia podatku VAT z faktur dokumentujących zakup usług organizacji konferencji (szkoleń, spotkań), ponieważ jak wskazał Wnioskodawca, nabywane przez Wnioskodawcę towary i usługi związane z organizacją konferencji (szkoleń, spotkań) służą/będą służyły do wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, (...).”;
  • interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 26 listopada 2013 r., nr IPPP1/443-960/13-3/PR, w której organ podatkowy stwierdził, że: „na podstawie przepisów art. 86 ust. 1 i ust. 2 ustawy Spółce przysługuje pełne prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wykazany w fakturze z tytułu zakupu kompleksowej usługi organizacji kongresu, gdyż nabywane przez Spółkę usługi są związane z czynnościami opodatkowanymi przez nią wykonywanymi. Bez znaczenia dla możliwości dokonania odliczenia pozostaje fakt, że kalkulacja kosztów ww. usługi zawierać będzie specyfikacje części składowych zakupionej usługi.”;
  • interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2013 r., nr IPPP3/443-89/13-3/KB, w której organ podatkowy stwierdził, że: „w świetle powołanego art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy, podatek naliczony z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych – co do zasady – nie podlega odliczeniu. Powyższe ograniczenie nie ma jednak zastosowania w sytuacji, gdy przedmiotem zakupu jest kompleksowa usługa organizacji imprez, czyli co do istoty jedna usługa, na którą składają się poszczególne elementy, w tym nawet usługi gastronomiczne. Reasumując, Wnioskodawca może skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na fakturach wystawionych przez firmy zewnętrzne zajmujące się profesjonalną organizacją imprez”.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą. W myśl tego przepisu, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Na mocy art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

  1. nabycia towarów i usług,
  2. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższych przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Przedstawiona zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Należy zauważyć, że formułując w art. 86 ust. 1 ustawy warunek związku ze sprzedażą opodatkowaną, ustawodawca nie uzależnia prawa do odliczenia od związku zakupu z obecnie wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Wystarczającym jest, że z okoliczności towarzyszących nabyciu towarów lub usług przy uwzględnieniu rodzaju prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej wynika, że zakupy te dokonane są w celu ich wykorzystania w ramach jego działalności opodatkowanej.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości lub w części, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W myśl art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych, z wyjątkiem nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób.

Ponadto zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury w przypadku, gdy transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Oznacza to, że podatnik nie może skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze w sytuacji, gdy transakcja nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.

Dodatkowo stosownie do art. 88 ust. 3a pkt 4 lit. a i b ustawy, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne gdy wystawione faktury, faktury korygujące lub dokumenty celne:

  1. stwierdzają czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
  2. podają kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością.

Ponadto, w oparciu o art. 88 ust. 4 ustawy, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się również do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni, zgodnie z art. 96, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7.

Zgodnie z powyższą regulacją, z prawa do odliczenia podatku skorzystać mogą wyłącznie podatnicy, którzy są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni.

Jak wskazano wyżej, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Przy czym prawo to nie przysługuje – nawet gdy określone wcześniej warunki są spełnione – w sytuacji wystąpienia przesłanek negatywnych określonych w art. 88 ustawy.

Dodatkowo podkreślić należy, że prawo do odliczenia podatku naliczonego, jako integralna część systemu VAT, w zasadzie nie może być ograniczane ani pod względem czasu, ani też pod względem zakresu przedmiotowego. Nie jest to bowiem wyjątkowy przywilej podatnika, lecz jego fundamentalne prawo. Możność wykonania tego prawa powinna być zapewniona niezwłocznie i względem wszystkich kwot podatku, które zostały pobrane (naliczone) od transakcji związanych z zakupami.

Biorąc pod uwagę, że prawo do odliczenia powinno być realizowane natychmiast po powstaniu podatku naliczonego, decydujące znaczenie dla oceny istnienia prawa do odliczenia będzie miał zamierzony (deklarowany) związek podatku naliczonego z czynnościami opodatkowanymi. Przy czym związek ten może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.

O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą, np. dalszej odsprzedaży (towary handlowe) lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy. Bezpośrednio wiążą się więc z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika.

Natomiast o pośrednim związku nabywanych towarów i usług z działalnością przedsiębiorcy można mówić wówczas, gdy ponoszone wydatki wiążą się z całokształtem funkcjonowania przedsiębiorstwa – mają pośredni związek z działalnością gospodarczą, a tym samym z osiąganym przez podatnika obrotem opodatkowanym. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają chociażby pośredni związek z działalnością podmiotu, istnieć musi związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług, a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości, przyczynia się do generowania przez podmiot obrotu.

Istnienie związku między nabywanymi towarami i usługami a transakcjami opodatkowanymi podatnika jest traktowane jako niezbędny wymóg powstania prawa do odliczenia podatku również w Dyrektywie 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.). Stanowisko powyższe znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza – mocą art. 15 ust. 2 ustawy – obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Na potrzeby niniejszej sprawy warto przywołać orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 11 grudnia 2008 r. w sprawie C-371/07, w którym Trybunał orzekł, że: „Należy przyznać, że zapewnianie posiłków swoim pracownikom pozwala pracodawcy między innymi na ograniczenie możliwości przerywania spotkań. Dlatego, dla zapewnienia sprawnego i nieprzerwanego przebiegu spotkań, pracodawca może zobowiązać się do zapewniania posiłków pracownikom uczestniczącym w tych spotkaniach. Po drugie, jak to wyjaśniła Danfoss na rozprawie, omawiane posiłki składają się z kanapek i zimnych dań podawanych w salach spotkań w szczególnych okolicznościach. Z wyjaśnień tych wynika, że pracownicy nie mogą wybrać ani miejsca, ani czasu, ani też rodzaju posiłku, ponieważ wyborów tych dokonuje pracodawca. W tych szczególnych okolicznościach zapewnianie posiłków przez pracodawcę swym pracownikom nie służy zaspokajaniu prywatnych potrzeb tych ostatnich i nie jest dokonywane w celach innych niż związane z działalnością przedsiębiorstwa. Osobista korzyść, jaka wynika z tego dla pracowników, wydaje się mieć jedynie charakter uboczny względem potrzeb przedsiębiorstwa. Szczególny sposób, w jaki przedsiębiorstwo jest zorganizowane, stanowi zatem wskazówkę, że świadczenia polegające na nieodpłatnym wydawaniu posiłków pracownikom nie są wykonywane w celach innych niż związane z jego działalnością” (pkt 60-63).

Z powołanego wyżej orzeczenia wynika zatem, że dla oceny tego czy towary i usługi nabywane w związku ze spotkaniami, w których biorą udział pracownicy mają związek z działalnością przedsiębiorstwa istotne jest to, kto odnosi większą korzyść (pracownik czy przedsiębiorca).

Z informacji przedstawionych we wniosku wynika, że Wnioskodawca jest producentem elastycznych izolacji technicznych. Spółka jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Spółka wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu VAT (odpłatną dostawę towarów oraz świadczenie usług). Spółce zasadniczo przysługuje pełne prawo do odliczenia VAT naliczonego, tj. nie dokonuje ona rozliczenia podatku VAT naliczonego z zastosowaniem tzw. współczynnika, o którym mowa w art. 90 ust. 3 ustawy. Zainteresowany organizuje różnego rodzaju wydarzenia związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa. Są to takie wydarzenia jak:

  1. jubileusz istnienia firmy, z okazji którego organizowane jest spotkanie dla pracowników oraz zaproszonych gości (np. kontrahentów lub pracowników spółek powiązanych kapitałowo z Wnioskodawcą);
  2. imprezy okolicznościowe dla pracowników (tj. wydarzenia wynikające z takich okoliczności jak np. Wigilia, bądź też inne ważne wydarzenia związane z działalnością Spółki);
  3. imprezy integracyjne dla pracowników.

Przedmiotowe Spotkania mogą być organizowane zarówno w siedzibie Spółki, jak i w innym wybranym przez Wnioskodawcę miejscu (przykładowo w hotelu lub centrum konferencyjnym). W ramach analizowanych Spotkań zasadniczo organizowana jest część szkoleniowo-reklamowa, na którą składać się mogą wybrane z następujących wydarzeń:

  • przedstawienie historii działalności Spółki, osiągniętych wyników oraz/lub planów w zakresie dalszego rozwoju,
  • prezentacja oferty handlowej,
  • wizyta w fabryce, celem przybliżenia stosowanego aktualnie procesu technologicznego oraz zaprezentowania wdrożonych standardów jakości,
  • omówienie zastosowań wybranych produktów,
  • zapoznanie z branżowymi trendami rozwojowymi.

W wybranych przypadkach Spotkania obejmują także część o charakterze integracyjno-rozrywkowym (szczególnie w przypadku imprez integracyjnych), na którą składać się mogą jedne z następujących wydarzeń:

  • integracyjne zajęcia rekreacyjno-sportowe,
  • zabawy towarzyskie,
  • konkursy,
  • występy kabaretu lub występy artystyczne.

W celu zorganizowania Spotkań, Spółka ponosi szereg wydatków obejmujących usługi związane z wyżywieniem, cateringowe, itp., koszty przygotowania materiałów szkoleniowych, koszty organizacji konkursów i zajęć przewidzianych programem, ewentualne koszty występu artystów, wynajmu pomieszczeń, przejazdów oraz ubezpieczeń, zapewnienie noclegów dla zaproszonych gości (a w przypadku Spotkań mających miejsce poza siedzibą Spółki dla wszystkich uczestników). Wydatki na organizację Spotkań pokrywane są ze środków obrotowych Spółki i nie są finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Zasadniczo Spółka zleca czynności związane z organizacją Spotkań podmiotowi zewnętrznemu. W takiej sytuacji, Organizator przygotowuje Spotkanie w sposób kompleksowy, tj. jest on odpowiedzialny za niemalże każdy jego element składowy, tak aby wspólnie tworzyły one całe przedsięwzięcie. Niemniej jednak, możliwe są także sytuacje, w których Spółka organizuje dane Spotkanie we własnym zakresie.

Nabycie przez Spółkę świadczeń, o których mowa powyżej dokumentowane jest poprzez wystawienie faktur na rzecz Spółki. W sytuacji, gdy Spółka organizuje dane Spotkanie we własnym zakresie, otrzymuje ona faktury za poszczególne świadczenia. W przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi faktura otrzymana przez Spółkę będzie opiewała na jedną kwotę, obejmującą cenę za kompleksowe zorganizowanie Spotkania. W takim przypadku, jednym z elementów kalkulacyjnych przedmiotowej ceny mogą być również – w zależności od przebiegu Spotkania – koszty związane z nabyciem usług noclegowych i gastronomicznych (zgodnie z kosztorysem przedstawionym Spółce przez Organizatora).

Zasadniczym celem organizacji Spotkań jest budowanie oraz zacieśnianie relacji Wnioskodawcy z jego pracownikami oraz kontrahentami. W szczególności, Spotkania mają na celu lepsze poznanie i zintegrowanie pracowników, a także zmotywowanie ich do dalszej pracy oraz podtrzymanie poczucia zadowolenia z pracy w Spółce. Program organizowanych Spotkań zawiera bardzo często prezentację strategii firmy lub nowych produktów, wymianę doświadczeń między pracownikami, omówienie spraw organizacyjnych, promowanie określonych wzorców zachowań oraz motywowanie pracowników. Dodatkowo, w czasie przedmiotowych spotkań często odbywają się konkursy oraz gry zespołowe mające na celu zwiększenie efektywności pracy zespołowej zatrudnionych pracowników. Organizowane Spotkania są elementem strategii skutecznego zarządzania personelem oraz mają na celu wzrost wydajności personelu i przez to Spółki, co z kolei ma wpływać na zwiększenie jej przychodów wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT.

W przypadku, gdy w wybranych Spotkaniach uczestniczą również kontrahenci Spółki, Spotkania te są dla nich okazją do zapoznania się z ofertą Spółki, stosowaną technologią produkcji, wdrożonymi standardami jakości, itp. Uczestnictwo kontrahenta w takim Spotkaniu może stanowić zatem jeden ze sposobów promocji oraz reklamy produktów sprzedawanych przez Spółkę. Powyższe działania stanowią więc uzupełnienie regularnej działalności marketingowej Wnioskodawcy, mającej na celu reklamowanie i budowanie pozytywnego wizerunku Spółki oraz pozycjonowanie przedsiębiorstwa na rynku, jako branżowego lidera. Organizowanie Spotkań ma zatem na celu zwiększenie przychodów Spółki wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT. W konsekwencji, towary i usługi nabywane w związku z organizacją Spotkań są/będą, w ocenie Wnioskodawcy, związane z podstawową działalnością Spółki jaką jest produkcja i dystrybucja izolacji technicznych, czyli są/będą związane wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi VAT wykonywanymi przez Spółkę.

Każde pojedyncze wydarzenie organizowane jest/będzie przez jednego Organizatora. Spółka nie przewiduje bowiem możliwości zlecenia przygotowania tego samego Spotkania kilku Organizatorom jednocześnie. Możliwe jest jednak, że w odniesieniu do organizacji kilku Spotkań, Wnioskodawca zleci wykonanie każdego z nich innemu Organizatorowi. W przypadku zlecenia czynności związanych z organizacją Spotkania Organizatorowi, celem nabycia tej usługi przez Spółkę jest zorganizowanie całego spotkania przez Organizatora. W takim przypadku to Organizator zapewnia wszystkie elementy niezbędne do wykonania tej usługi.

W sytuacji, gdy Spółka samodzielnie organizuje Spotkania, nabywa ona także usługi gastronomiczne. Natomiast w przypadku, gdy organizacja Spotkań zostaje zlecona Organizatorowi, Spółka nabywa usługę kompleksowej organizacji Spotkania, gdzie w zależności od formy i przebiegu danego wydarzenia elementem kalkulacyjnym wynagrodzenia Organizatora z tytułu usługi organizacji Spotkania może być także koszt usług gastronomicznych. W przypadku zlecenia zorganizowania Spotkania Organizatorowi, na fakturze otrzymanej od Organizatora nie są/nie będą wyszczególnione m.in. usługi noclegowe i gastronomiczne. Faktura wystawiona przez Organizatora zawierać będzie bowiem jedną cenę odnoszącą się do kompleksowej usługi organizacji Spotkania. Elementy kalkulacyjne wynagrodzenia z tytułu przedmiotowej usługi (np. koszty wyżywienia) mogą być natomiast wyszczególnione w ramach kosztorysu przedstawionego Spółce przez Organizatora. W przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi, faktura otrzymana przez Spółkę opiewa/będzie opiewała na jedną kwotę obejmującą cenę za kompleksowe zorganizowanie Spotkania. W związku z tym poszczególne elementy świadczenia nie są/nie będą wymienione na fakturze otrzymanej przez Spółkę od Organizatora. Usługa ta (kompleksowa organizacja Spotkania) jest/będzie opodatkowana jedną stawką VAT i nie korzysta/nie będzie korzystać ze zwolnienia z VAT.

Przy tak przedstawionym opisie sprawy Zainteresowany ma wątpliwości dotyczące ustalenia:

  • czy w przypadku, gdy Spółka organizuje Spotkanie we własnym zakresie, przysługuje jej prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach dokumentujących nabycie przez nią towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań (z wyłączeniem wydatków określonych w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy) oraz
  • czy w przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi, Spółka ma prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez Organizatora w pełnej wysokości.

Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami, odliczenie podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 86 ustawy, przysługuje podatnikowi w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy i uwarunkowane jest tym, aby nabywane towary i usługi były wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych.

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca organizuje Spotkania we własnym zakresie lub zleca zorganizowanie takiego Spotkania podmiotowi zewnętrznemu (Organizatorowi).

Jak wskazał Zainteresowany zasadniczym celem organizacji Spotkań jest budowanie oraz zacieśnianie relacji Wnioskodawcy z jego pracownikami oraz kontrahentami. W szczególności, Spotkania mają na celu lepsze poznanie i zintegrowanie pracowników, a także zmotywowanie ich do dalszej pracy oraz podtrzymanie poczucia zadowolenia z pracy w Spółce. Wnioskodawca wskazał, że program organizowanych Spotkań zasadniczo w każdym przypadku zawiera część szkoleniowo-reklamową. W ramach organizowanych spotkań bardzo często ma miejsce prezentacja strategii firmy lub nowych produktów, wymiana doświadczeń między pracownikami, omówienie spraw organizacyjnych, promowanie określonych wzorców zachowań oraz motywowanie pracowników. Dodatkowo, w czasie przedmiotowych spotkań często odbywają się konkursy oraz gry zespołowe mające na celu zwiększenie efektywności pracy zespołowej zatrudnionych pracowników. Organizowane Spotkania są elementem strategii skutecznego zarządzania personelem oraz mają na celu wzrost wydajności personelu i przez to Spółki. Ponadto, w przypadku, gdy w wybranych Spotkaniach uczestniczą również kontrahenci Spółki, Spotkania te są dla nich okazją do zapoznania się z ofertą Spółki, stosowaną technologią produkcji, wdrożonymi standardami jakości, itp. Uczestnictwo kontrahenta w takim Spotkaniu może stanowić zatem jeden ze sposobów promocji oraz reklamy produktów sprzedawanych przez Spółkę. Powyższe działania stanowią więc uzupełnienie regularnej działalności marketingowej Wnioskodawcy, mającej na celu reklamowanie i budowanie pozytywnego wizerunku Spółki oraz pozycjonowanie przedsiębiorstwa na rynku, jako branżowego lidera. Organizowanie Spotkań ma zatem na celu zwiększenie przychodów Spółki wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT. W konsekwencji, towary i usługi nabywane w związku z organizacją Spotkań są/będą, w ocenie Wnioskodawcy, związane z podstawową działalnością Spółki jaką jest produkcja i dystrybucja izolacji technicznych, czyli są/będą związane wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi VAT wykonywanymi przez Spółkę.

Uwzględniając przedstawione powyżej okoliczności sprawy w kontekście powołanych przepisów ustawy dotyczących odliczenia podatku od towarów i usług stwierdzić należy, że koszty (wydatki) związane z organizacją Spotkań mają/będą miały pośredni związek z wykonywaną działalnością gospodarczą. Nabywane przez Spółkę towary i usługi nie służą/nie będą służyły dalszej odsprzedaży, ani nie będą wykorzystywane do wytworzenia wyrobów/usług będących przedmiotem obrotu (co świadczyłoby o bezpośrednim związku z prowadzoną działalnością), ale pośrednio poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości – budowanie pozytywnego wizerunku oraz renomy, poprawę relacji z kontrahentami, poprawę atmosfery pracy, wzrost motywacji do wykonywania obowiązków pracowniczych – są/będą związane ze sprzedażą opodatkowaną.

Przy czym, z uwagi na charakter Spotkań (szkoleniowo-reklamowy) to Wnioskodawca osiąga z nich większą korzyść – osobista korzyść dla pracowników, ma charakter jedynie uboczny względem potrzeb przedsiębiorstwa.

Jednocześnie – co istotne w sprawie – Spółka jest zarejestrowana jako podatnik VAT czynny oraz faktury z tytułu nabycia poszczególnych świadczeń są/będą wystawione na jej rzecz.

Zainteresowany wskazał także, że w sytuacji gdy samodzielnie organizuje Spotkania nabywa on usługi noclegowe i gastronomiczne.

Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 88 ust. 1 pkt 4 lit. b ustawy podatek naliczony z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych – co do zasady – nie podlega odliczeniu. Zatem z tytułu nabycia tego rodzaju usług Spółce nie przysługuje prawo do odliczenia podatku.

Biorąc pod uwagę powyższe stwierdzić należy, że w przypadku gdy Wnioskodawca organizuje Spotkanie we własnym zakresie, przysługuje jemu prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturach dokumentujących nabycie towarów i usług dla celów zorganizowania Spotkań z wyłączeniem wydatków określonych w art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy, czyli usług noclegowych i gastronomicznych.

Natomiast w przypadku gdy Zainteresowany zleca organizację całego Spotkania Organizatorowi i w związku z tym otrzymuje od niego fakturę na jedną kwotę, obejmującą cenę za kompleksowe zorganizowanie Spotkania (w tym za usługi noclegowe i gastronomiczne) w pierwszej kolejności należy wyjaśnić, czy przedmiotem nabycia jest/będzie faktycznie kompleksowa usługa organizacji Spotkania czy też poszczególne usługi.

Na wstępie wskazać należy, że ani powołana wyżej Dyrektywa 2006/112/WE, ani też przepisy krajowe nie zawierają definicji świadczenia złożonego. Brak również szczególnych uregulowań dotyczących przesłanek uznawania danego świadczenia za świadczenie złożone. Ocena, w jakich okolicznościach świadczenia powiązane należy traktować jako świadczenia jednolite, kształtowana jest na bazie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, przy czym zastrzec należy, że aczkolwiek Trybunał w wielu orzeczeniach w sposób pomocny przy interpretacji przepisów wypowiadał się w kwestii świadczeń złożonych, to i tak każdorazowo rozstrzygnięcie w tym przedmiocie musi uwzględniać specyfikę konkretnego stanu faktycznego w danej sprawie.

W szczególności wskazać należy wyrok Trybunału z dnia 6 lipca 2006 r. w sprawie C-251/05 Talacre Beach Caravan Sales Ltd, w którym Trybunał stwierdził, że należy dać prymat ochronie zasady nierozszerzania zwolnienia podatkowego nad traktowaniem kilku dostaw jako świadczenia złożonego, opodatkowanego wedle zasad dotyczących świadczenia głównego. Każde odstępstwo od zasadniczej stawki podatku od towarów i usług winno być zatem interpretowane ściśle i ta ogólna zasada musi być brana bezwzględnie pod uwagę przy ocenie okoliczności konkretnej sprawy.

Generalnie system podatku od wartości dodanej opiera się na zasadzie, że każde świadczenie jest traktowane odrębnie i niezależnie na potrzeby opodatkowania tym podatkiem.

W pewnych jednak okolicznościach formalnie odrębne świadczenia, które mogą być wykonywane oddzielnie, a zatem, odpowiednio, prowadzić do opodatkowania lub zwolnienia, należy uważać za jednolitą czynność, gdy nie są one niezależne (por. np. wyrok TSUE z dnia 2 grudnia 2010 r. w sprawie C-276/09 Everything Everywhere Ltd – pkt 23, z dnia 27 września 2012 r. w sprawie C-392/11 Field Fisher Waterhouse LLP – pkt 15, z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie C-224/11 BGŻ Leasing sp. z o.o. – pkt 30).

Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zawiera zatem wskazówki dotyczące warunków jakie muszą być spełnione żeby uznać określony zespół świadczeń za świadczenie złożone.

Jedna transakcja występuje zatem wtedy, gdy dwa lub więcej elementów albo dwie lub więcej czynności, dokonane przez podatnika, są ze sobą tak ściśle związane, że tworzą obiektywnie tylko jedno niepodzielne świadczenie gospodarcze, którego rozdzielenie miałoby charakter sztuczny (por. np. wyrok TSUE z dnia 25 lutego 1999 r. w sprawie C-349/96 Card Protection Plan Ltd – pkt 29, ww. wyrok C-392/11 – pkt 16; ww. wyrok TSUE C-224/11 – pkt 30; lub też wyrok TSUE z dnia 27 czerwca 2013 r. w sprawie C-155/12 RR Donnelley Global Turnkey Solutions Poland sp. z o.o. – pkt 21).

Ponadto jest tak również, jeżeli jedno lub więcej świadczeń stanowi świadczenie główne, natomiast pozostałe świadczenie lub świadczenia stanowią świadczenie lub świadczenia dodatkowe/pomocnicze, traktowane z punktu widzenia podatkowego tak jak świadczenie główne, tj. dzielące los prawny świadczenia głównego. W szczególności świadczenie należy uznać za dodatkowe/pomocnicze w stosunku do świadczenia głównego, jeżeli nie stanowi ono dla klienta celu samo w sobie, lecz służy skorzystaniu w jak najlepszy sposób ze świadczenia głównego, tj. stanowi środek do korzystania na jak najlepszych warunkach z tego świadczenia (por. ww. wyrok TSUE C-349/96 – pkt 30, C-392/11 – pkt 17, C-224/11 – pkt 30 lub też C 155/12 – pkt 22).

Poza tym w wyroku z dnia 21 lutego 2008 r. w sprawie C-425/06 Part Service Srl Trybunał wskazał, że aby stwierdzić, czy mamy do czynienia z tzw. usługą kompleksową, należy w pierwszej kolejności poszukiwać elementów charakterystycznych dla rozpatrywanej czynności celem określenia, czy podatnik dostarcza konsumentowi kilka odrębnych świadczeń głównych, czy też jedno świadczenie. W orzeczeniu tym Trybunał wskazał na konieczność dokonania analizy charakteru transakcji także z punktu widzenia nabywcy, z uwagi na fakt, że to właśnie perspektywa nabywcy powinna być podstawą do ustalenia, jaki był rzeczywisty charakter świadczenia.

Powyższe oznacza, że dla oceny, czy w danej sytuacji są spełnione przesłanki dla uznania danego zespołu świadczeń za jedno świadczenie kompleksowe niezbędne jest rozstrzygnięcie, czy w przypadku wydzielenia poszczególnych świadczeń, dla nabywcy będą one miały istotną wartość. Ważne jest, czy świadczenia są ze sobą ściśle powiązane w taki sposób, że samodzielnie nie przynoszą wymaganej, praktycznej korzyści z punktu widzenia przeciętnego konsumenta.

Jeżeli jednak w skład świadczonej usługi wchodzić będą czynności, które nie służą wyłącznie wykonaniu czynności głównej, zasadniczej, lecz mogą mieć również charakter samoistny, to wówczas nie ma podstaw dla traktowania ich jako elementu czynności kompleksowej.

Reasumując TSUE wskazuje, że każdą transakcję należy, co do zasady, uznawać za odrębną i niezależną a transakcja złożona z jednego świadczenia w aspekcie gospodarczym nie powinna być sztucznie rozdzielana, by nie pogarszać funkcjonalności systemu podatku VAT (por. ww. wyrok TSUE C-392/11 – pkt 18 lub C-224/11 – pkt 31).

Z orzecznictwa TSUE wynika także, że sposoby fakturowania i taryfikacji mogą dostarczać wskazówek w odniesieniu do jednolitego charakteru świadczenia. Oddzielne fakturowanie, jak również odrębna taryfikacja świadczeń przemawiają za istnieniem niezależnych świadczeń, jednakże nie przybierają przy tym rozstrzygającego znaczenia (por. ww. wyrok C-224/11 – pkt 44).

W celu ustalenia, czy świadczenia stanowią kilka niezależnych świadczeń czy jedno świadczenie, należy poszukiwać elementów charakterystycznych dla rozpatrywanej transakcji. Nie ma jednak bezwzględnej zasady dotyczącej ustalania zakresu danego świadczenia z punktu widzenia podatku VAT, a co za tym idzie, w celu ustalenia zakresu danego świadczenia należy wziąć pod uwagę ogół okoliczności, w jakich ma miejsce dana transakcja (por. ww. wyrok TSUE C-392/11 – pkt 18 i pkt 19 lub C-224/11 – pkt 32).

Biorąc powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że usługę należy uznać za usługę pomocniczą w stosunku do świadczenia zasadniczego, jeśli nie stanowi ona dla klienta celu samego w sobie, lecz jest środkiem w skutecznym wykorzystaniu świadczenia zasadniczego. Ważne jest, czy świadczenia są ze sobą ściśle powiązane w taki sposób, że samodzielnie nie przynoszą wymaganej praktycznej korzyści z punktu widzenia przeciętnego konsumenta. Nie ma znaczenia subiektywny punkt widzenia dostawcy lub odbiorcy świadczenia. Istnienie jednego świadczenia złożonego nie jest wykluczone z tego powodu, że do poszczególnych elementów wykazane są odrębnie ceny. Jeżeli jednak w skład świadczonej usługi wchodzić będą czynności, które nie służą wyłącznie wykonaniu czynności głównej, zasadniczej, lecz mogą mieć również charakter samoistny, to wówczas nie ma podstaw dla traktowania ich jako elementu usługi kompleksowej.

Zdaniem tut. Organu Wnioskodawca zlecając Organizatorowi przygotowanie Spotkania nabywa kompleksową usługę organizacji Spotkania.

Jak oświadczył bowiem Zainteresowany w sytuacji gdy zleca on czynności związane z organizacją Spotkań podmiotowi zewnętrznemu, to Organizator przygotowuje Spotkanie w sposób kompleksowy, tj. jest on odpowiedzialny za niemalże każdy jego element składowy, tak aby wspólnie tworzyły one całe przedsięwzięcie. W tym przypadku celem nabycia tej usługi jest zorganizowanie całego spotkania przez Organizatora i to on zapewnia wszystkie elementy niezbędne do wykonania tej usługi. Poszczególne usługi, chociaż są niezbędne do organizacji spotkania, nie stanowią dla Wnioskodawcy celu samego w sobie lecz są jedynie środkiem do lepszego wykorzystania usługi głównej. Usługi te (w tym usługi noclegowe i gastronomiczne) nie mają zatem charakteru samoistnego lecz tworzą w aspekcie gospodarczym jedną całość – usługę polegającą na organizacji spotkania. Ponadto – jak oświadczył Zainteresowany – na fakturze otrzymanej od Organizatora nie są/nie będą wyszczególnione poszczególne usługi (w tym usługi noclegowe i gastronomiczne). Faktura taka zawierać będzie jedną cenę odnoszącą się do kompleksowej usługi organizacji Spotkania. Usługa ta jest/będzie opodatkowana jedną stawką VAT i nie korzysta/nie będzie korzystać ze zwolnienia od podatku.

Jak już zostało wyżej wskazane – w świetle art. 86 ust. 1 ustawy – podstawowym warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.

Raz jeszcze przypomnieć należy, że – jak oświadczył Wnioskodawca – nabywane towary i usługi w związku z organizacją Spotkań są/będą związane z podstawową działalnością Spółki, czyli są/będą związane wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi podatkiem VAT wykonywanymi przez Spółkę. Bowiem jak wskazał Zainteresowany organizowane Spotkania są elementem strategii skutecznego zarządzania personelem oraz mają na celu wzrost wydajności pracy. Natomiast Spotkania, w których uczestniczą również kontrahenci są okazją do zapoznania się z ofertą Spółki, stosowaną technologią produkcji, wdrożonymi standardami jakości, itp. Powyższe działania stanowią więc uzupełnienie regularnej działalności marketingowej Wnioskodawcy, mającej na celu reklamowanie i budowanie pozytywnego wizerunku Spółki oraz pozycjonowanie przedsiębiorstwa na rynku, jako branżowego lidera. Organizowanie Spotkań ma zatem na celu zwiększenie przychodów Spółki wynikających ze sprzedaży opodatkowanej VAT.

Z powyższego wynika, ze istnieje pośredni związek nabytych usług ze sprzedażą opodatkowaną. Tym samym spełniony jest warunek wynikający z art. 86 ust. 1 ustawy dający prawo do odliczenia podatku VAT z faktury otrzymanej od Organizatora z tytułu nabycia kompleksowej usług organizacji Spotkania.

Co prawda w świetle powołanego art. 88 ust. 1 pkt 4 ustawy, podatek naliczony z tytułu nabycia usług noclegowych i gastronomicznych – co do zasady – nie podlega odliczeniu. Powyższe ograniczenie nie ma jednak zastosowania w sytuacji, gdy przedmiotem zakupu jest kompleksowa usługa organizacji Spotkania, czyli co do istoty jedna usługa, na którą składają się poszczególne elementy, w tym usługi noclegowe i gastronomiczne.

Reasumując, w przypadku zlecenia organizacji Spotkania Organizatorowi, Spółka ma prawo do odliczenia VAT naliczonego wykazanego na fakturze wystawionej przez Organizatora w pełnej wysokości.

Interpretacja dotyczy:

  • zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia,
  • zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Należy zauważyć, że stosownie do treści przepisu art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego. Należy zatem zaznaczyć, że wydając przedmiotową interpretację tut. Organ oparł się na wynikającym z treści wniosku stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, w tym przede wszystkim na informacji, że w ramach opisanych we wniosku Spotkań zasadniczo organizowana jest część szkoleniowo-reklamowa. Informację tę przyjęto jako elementy opisu sprawy. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, udzielona interpretacja traci swą aktualność.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, ul. Św. Mikołaja 78/79, 50-126 Wrocław, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.


doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj