Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPB2/4511-519/16-3/TJ
z 23 sierpnia 2016 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015, poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko – przedstawione we wniosku z dnia 27 maja 2016 r. (data wpływu 31 maja 2016 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych odwołania darowizny pieniężnej – jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 31 maja 2016 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych odwołania darowizny pieniężnej.

We wniosku tym przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe:

Od dnia zawarcia związku małżeńskiego w małżeństwie Wnioskodawcy obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. W czerwcu 2011 r., chcąc wesprzeć finansowo syna w nabyciu mieszkania w Anglii, gdzie wraz z rodziną zamieszkuje, Wnioskodawca wraz z żoną sprzedał posiadany lokal mieszkalny. W celu przekazania darowizny pieniężnej synowi, w dniu 6 maja 2011 r. zawarł z bankiem „Umowę ramową w zakresie współpracy na rynku finansowym”, co pozwoliło na nabycie za pośrednictwem banku funtów, założenie konta walutowego oraz przelanie w dniu 6 lipca 2011 r. na wskazane przez syna konto w Anglii środków finansowych w wysokości 38 205 funtów (równowartość 170 000 zł). Przekazana kwota stanowiła darowiznę Wnioskodawcy i Jego żony na rzecz syna na częściowe pokrycie kosztów zakupu przyszłego mieszkania w Szkocji. Darowizna ta potwierdzona została sporządzoną pomiędzy Wnioskodawcą i Jego żoną oraz synem umową. W dniu 3 sierpnia 2011 r. darowizna ta została zgłoszona do urzędu skarbowego i na podstawie stosownych przepisów została zwolniona z podatku od spadków i darowizn.

W dniu 5 kwietnia 2016 r., na podstawie art. 900 w zw. z art. 898 Kodeksu cywilnego, Wnioskodawca wraz żoną wysłał na adres syna w Anglii, listem poleconym oświadczenie o odwołujące wykonana w dniu 6 lipca 2011 r. darowiznę pieniężną, z uwagi na poniżającą i rażącą niewdzięczność syna. W oświadczeniu tym zawarte zostało żądanie niezwłocznego zwrotu przekazanej darowizny pieniężnej w wysokości 170 000 zł i przesłania jej na rachunek bankowy darczyńców. W dniu 18 kwietnia 2016 r. w przesłanym liście syn potwierdził fakt otrzymania oświadczenia o odwołaniu darowizny oraz – z uwagi na ograniczone możliwości finansowe – przedstawił propozycję jej zwrotu w ratach do 2018 r. Do chwili obecnej żadne środki od syna nie zostały przekazane.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy zwrot odwołanej darowizny pieniężnej – 170 000 zł – w przypadku wpłacenia na konto darczyńcy przez obdarowanego, w ratach do 2018 r., może powodować skutki podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych?

Zdaniem Wnioskodawcy, zwrot darowizny pieniężnej nie powinien być opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych ponieważ odwołanie darowizny przywraca stan pierwotny w majątku darczyńcy, jaki istniał przed wykonaniem tej darowizny. Darowizna z jednej strony powoduje przysporzenie w majątku obdarowanego a z drugiej strony powinna uszczuplić majątek darczyńcy. Wskazuje ponadto, że w przedstawionej sytuacji zastosowanie znaleźć powinny przepisy art. 898 i 900 Kodeksu cywilnego. Wątpliwości Wnioskodawcy powstały natomiast w związku z faktem, że brak jest unormowań podatkowych obowiązujących w przypadku odwołania darowizny.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Z ust. 2 tego przepisu wynika natomiast, że dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Stosownie do art. 11 ust. 1, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega co do zasady każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Jak natomiast stanowi art. 20 ust. 1 ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Cytowany przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy zawiera otwarty katalog przychodów, co oznacza, że do kategorii tej mogą zostać zaliczone również inne (niż wymienione w tym przepisie) przychody, które mieszczą się w ogólnej definicji przychodów, zawartej w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że Wnioskodawca, jako jeden z darczyńców (drugim była żona Wnioskodawcy) przekazał na rzecz syna darowiznę środków pieniężnych z przeznaczeniem na nabycie mieszkania w Anglii, gdzie syn wraz z rodziną zamieszkuje. Z uwagi na rażącą niewdzięczność syna, w dniu 5 kwietnia 2016 r. darczyńcy złożyli oświadczenie o odwołaniu tej darowizny. W dniu 18 kwietnia 2016 r. syn potwierdził fakt otrzymania oświadczenia o odwołaniu darowizny oraz – z uwagi na problemy finansowe – zaproponował jej zwrot w ratach do 2018 r.

Dokonując oceny skutków podatkowych tak przedstawionego zdarzenia wyjaśnić należy, że zgodnie z art. 888 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r., poz. 360 z późn. zm.) przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego bez ekwiwalentu i polega najczęściej na przesunięciu jakiegoś dobra majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Przy czym nieodpłatność świadczenia darczyńcy stwierdzona musi być zarówno subiektywnie jak i obiektywnie, tj. niezależnie od uzyskania jakiejkolwiek korzyści lub ekwiwalentu od obdarowanego. Czyniąc darowiznę darczyńca realizuje zamiar przysporzenia obdarowanemu korzyści kosztem własnego majątku.

Darowizna jest więc czynnością, której celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego (świadczenie musi wzbogacić obdarowanego), a zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne. Darowizna może polegać zarówno na przesunięciach do majątku obdarowanego określonych przedmiotów majątkowych, jak i na innych postaciach dyspozycji majątkowych darczyńcy prowadzących do zmniejszenia jego majątku, a po stronie obdarowanego – do zwiększenia jego majątku (zwiększenia aktywów lub zmniejszenia pasywów).

Stosownie natomiast do art. 898 § 1 Kodeksu cywilnego darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Z kolei z § 2 tego przepisu wynika, że zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu.

Z zacytowanych przepisów wynika uprawnienie darczyńcy do odwołania wykonanej już darowizny. Od dnia odwołania darowizny wykonanej obdarowany jest zobowiązany do zwrotu przedmiotu darowizny zgodnie z przepisami o bezpodstawnym wzbogaceniu. Obdarowany jest zobowiązany do zwrotu przedmiotu darowizny w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jego wartości. Odwołanie darowizny wywołuje bowiem zasadniczo skutki na przyszłość.

Wyjaśnić także należy, wobec powiązania instytucji odwołania darowizny z instytucją bezpodstawnego wzbogacenia, że z art. 405 Kodeksu cywilnego wynika, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Z zacytowanego przepisu wynikają trzy podstawowe przesłanki powstania roszczenia o zwrot wzbogacenia, a mianowicie wymaga się, aby: 1) doszło do wzbogacenia majątku jednej osoby, uzyskanego kosztem majątku innej osoby, 2) wzbogacenie i zubożenie pozostawały ze sobą w związku w tym rozumieniu, iż wzbogacenie jest wynikiem zubożenia, a zatem by miały wspólne źródło oraz 3) aby wzbogacenie nastąpiło bez podstawy prawnej.

W literaturze przyjmuje się, że brak podstawy prawnej oznacza uzyskanie korzyści kosztem zubożonego, nieusprawiedliwione przez czynność prawną, przepis ustawy, orzeczenie sądu lub decyzję administracyjną. W tym kontekście za dokonane bez podstawy prawnej uznać należy świadczenie, rozumiane jako nakazane działanie lub zaniechanie dłużnika, będące przedmiotem stosunku obligacyjnego. Świadczenie takie pojawia się więc zawsze jako element istniejącego zobowiązania. Świadczenie jest przedmiotem prawa wierzyciela, sprowadza się do zachowania zgodnego z treścią zobowiązania i polega na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela, odpowiadającemu korzyści, jaką ma on odnieść.

Z art. 410 § 1 ww. Kodeksu wynika natomiast, że przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Definicja świadczenia nienależnego zawarta została w § 2 tego przepisu, zgodnie z którym świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Skoro więc na podstawie przepisów o odwołaniu darowizny obdarowanego, który wykazał się wobec darczyńców rażącą niewdzięcznością, uważa się za bezpodstawnie wzbogaconego, to uznać należy, że wykonanie przez niego obowiązku świadczenia zwrotnego na rzecz darczyńcy jest niejako przywróceniem stanu sprzed dokonania przysporzenia na jego rzecz. W takim przypadku nie można uznać, że nabywając zwrotnie do swojego majątku wcześniej darowane świadczenie darczyńca uzyskuje przysporzenie majątkowe mieszczące się w kategorii przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Na skutek dokonanego zwrotu stan majątku darczyńcy – pomniejszony w momencie dokonania darowizny – powraca do stanu sprzed zawarcia umowy przysparzającej na rzecz innego podmiotu (umowy darowizny).

W świetle przedstawionych wyjaśnień oraz zacytowanych przepisów prawa uznać należy, że zwrot przez syna Wnioskodawcy na Jego rzecz – w związku ze złożeniem oświadczenia o odwołaniu darowizny na skutek rażącej niewdzięczności obdarowanego – kwoty darowizny nie wywoła dla Wnioskodawcy żadnych skutków w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Końcowo jedynie stwierdzić należy, że jakkolwiek niniejsza interpretacja dotyczy również żony Wnioskodawcy, to jednak tylko wobec Wnioskodawcy może wywoływać określone przepisami skutki prawne. Oznacza to, że zastosowanie się do tej interpretacji przed jej zmianą lub przed doręczeniem organowi podatkowemu odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego ją uchylającego nie może szkodzić – również w przypadku nieuwzględnienia jej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej – tylko Wnioskodawcy. Natomiast żona Wnioskodawcy, chcąc uzyskać interpretację indywidualną powinna wystąpić z odrębnym wnioskiem o jej wydanie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, ul. Jana Kazimierza 5, 85-035 Bydgoszcz, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację – w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.