Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPP2/443-975/14/AK
z 8 października 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 11 lipca 2014 r. (data wpływu 21 lipca 2014 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności, z tytułu której właściciel otrzymuje wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 21 lipca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania czynności, z tytułu której właściciel otrzymuje wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z gruntu.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

W dniu 10 czerwca 2013 r. została zawarta krótkoterminowa umowa pomiędzy czynnymi płatnikami VAT. Wydzierżawiającym była Gmina, dzierżawcą spółka z o.o. Wydzierżawiający oddał dzierżawcy do odpłatnego używania na okres od 10 czerwca 2013 r. do 9 września 2013 r. grunt niezabudowany, stanowiący część działki nr 56, obręb 2, o powierzchni 5.000 m².

Dzierżawca, zgodnie z zawartą umową, zobowiązał się wykorzystywać grunt na cele składowe, zaplecze budowy i utrzymywać go w czystości i porządku.

Czynsz płatny był w stosunku miesięcznym na podstawie otrzymywanych faktur VAT wraz z naliczonym podatkiem wysokości 23%. Po upływie terminu obowiązywania umowy strony zawarły kolejną umowę na tych samych warunkach z okresem obowiązywania 10 września 2013 r. – 28 luty 2014 r.

W dniu 21 sierpnia 2013 r. podczas kontroli w terenie stwierdzono, że dzierżawca zajął znacznie większy teren, niż to wynikało z zawartej umowy, o czym poinformowano przedstawiciela dzierżawcy. W związku z zaistniałym faktem dzierżawca złożył wniosek na zawarcie dodatkowej umowy, podając dodatkową powierzchnię o wymiarze 2.000 m², na co Gmina nie wyraziła zgody stwierdzając fakt, iż spółka zajęła poza terenem objętym umową nie 2.000 m² a „1.2000m²”. Spółka została zobowiązana do usunięcia gruzu, z czego do dnia dzisiejszego się nie wywiązała, co potwierdziły przeprowadzone wizje w terenie w dniach 15 października 2013 r., 28 października 2013 r., 12 listopada 2013 r. W dniu 19 grudnia 2013 r. spółka z o.o. złożyła wniosek dotyczący wyrażenia zgody na pozostawienie części urobku i rozplantowanie go na zajmowanym terenie, na co również nie uzyskała zgody.

Gmina za zajęty grunt, nieobjęty umową dzierżawy, naliczała opłaty za korzystanie z nieruchomości stanowiącej własność Gminy bez tytułu prawnego. Dzierżawca otrzymywał faktury VAT z naliczonym podatkiem w wysokości 23%.

Po dniu 28 lutego 2014 r., tj. po upływie terminu obowiązywania umowy dotyczącej dzierżawy działki o pow. 5.000 m², również były naliczane opłaty za korzystanie z terenu bez tytułu prawnego i wystawiano faktury VAT z naliczonym podatkiem.

W związku z rozbieżnymi stanowiskami dotyczącymi VAT wystąpiono o opinię prawną, jakie dokumenty księgowe i jaką stawkę VAT należy zastosować w przypadku kar umownych i odszkodowań.

W związku z tym, że zgodnie ze stanowiskiem radcy prawnego kwota za korzystanie z gruntu bez tytułu prawnego jest odszkodowaniem i nie podlega opodatkowaniu, kolejne naliczenie za korzystanie z gruntu bez tytułu prawnego zostało naliczone bez VAT.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie.

Czy pobierana przez „płatnika” opłata za korzystanie z gruntu bez tytułu prawnego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Zdaniem Wnioskodawcy, w świetle brzmienia przepisów ustawy o VAT, pobieranie opłat za korzystanie z gruntu bez zgody właściciela należy uznać za odszkodowanie, które nie mieści się w ustawowym pojęciu dostawy towarów ani usług i z tego tytułu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia jest nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 – w świetle art. 7 ust. 1 ustawy – rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych bez względu na formę w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy zatem rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde działanie, powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji, może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednio beneficjentem świadczenia,
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie świadczenia.

Zarówno ustawa o podatku od towarów i usług, jak i przepisy wykonawcze do niej nie definiują pojęcia „bezumowne korzystanie”. Kwestie związane z bezumownym korzystaniem z cudzej rzeczy regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121).

Jak wynika z ww. przepisów Kodeksu cywilnego, w przypadku bezumownego korzystania z rzeczy (nieruchomości) korzystający w złej lub dobrej wierze od chwili, w której dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy obowiązany jest do wypłaty wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy, zwrotu pożytków oraz odszkodowania z powodu zużycia, pogorszenia lub utraty rzeczy. Wynagrodzeniem za korzystanie z rzeczy objęte jest wszystko, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby odpłatnie, na podstawie odpowiedniego stosunku prawnego, oddał rzecz do odpłatnego korzystania innemu podmiotowi.

Przepisy podatkowe nie definiują także pojęcia odszkodowania. Zatem i w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Na podstawie powyższej analizy przepisów stwierdzić należy, że przy rozstrzygnięciu wątpliwości czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydują w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W przypadku wystąpienia przeciwko podmiotowi korzystającemu z określonej rzeczy (np. nieruchomości) bez tytułu prawnego np. z powództwem o wydanie rzeczy lub też w przypadku czynienia jakichkolwiek innych kroków celem wyegzekwowania tejże nieruchomości – zasadnym jest przyjęcie, że pomiędzy stronami zdarzenia nie istnieje żaden jawny czy też dorozumiany stosunek prawny (umowa) skutkujący realizacją wzajemnych świadczeń. W takiej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług jak i wynagrodzenie za to świadczenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach czynność, z tytułu której właściciel otrzymuje wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 cyt. ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W sytuacji, gdy podejmowane działania zmierzają w istocie jedynie do odzyskania należnych kwot, nie zaś do zwrotu nieruchomości, przyjąć należy, że między stronami istnieje dorozumiany stosunek prawny.

Analiza okoliczności faktycznych sprawy w kontekście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa pozwala stwierdzić, że w odniesieniu do gruntu nieobjętego umową dzierżawy między Gminą a korzystającym z nieruchomości nie została zawarta żadna umowa dająca prawo do dysponowania nieruchomością przez podmiot trzeci. W konsekwencji podmiot ten użytkuje nieruchomość bez tytułu prawnego. Niemniej z treści wniosku nie wynika, aby od chwili uzyskania pierwszej informacji (kontroli, wizji w terenie) o użytkowaniu przedmiotowej nieruchomości, Gmina podjęła jakiekolwiek kroki w celu przejęcia nieruchomości. Wprawdzie podmiot trzeci korzystał z nieruchomości bez żadnej umowy i bez zgody właściciela, to od momentu ujawnienia tych faktów Gmina zgadzała się na ich wykorzystywanie - nie dążyła do odzyskania nieruchomości.

Analogiczna sytuacja ma miejsce w odniesieniu do gruntu objętego umową dzierżawy. Mimo, że po zakończeniu umowy dzierżawy zawartej na czas oznaczony, między stronami brak było zawartego porozumienia wyrażającego wolę dalszego świadczenia usługi, Gmina nie powzięła jednak jakichkolwiek czynności mających na celu odzyskanie nieruchomości. Zatem w tym stanie rzeczy mamy do czynienia z nieformalną zgodą na korzystanie z nieruchomości przez dotychczasowego dzierżawcę. Przemawia za tym fakt, że ze stanu faktycznego nie wynika, aby Gmina wystąpiła na drogę sądową w celu odzyskania nieruchomości. Zatem przez cały ten czas tolerowała stan bezumownego korzystania z nieruchomości i nie poczyniła starań mających na celu odzyskanie gruntu. Tym samym, w żaden sposób nie zamanifestowała braku woli utrzymania istniejącego stanu.

W konsekwencji, bezumowne korzystanie z nieruchomości, na co Gmina przyzwala, stanowi świadczenie usług i – zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy - podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W sytuacji, gdy podejmowane działania zmierzają w istocie jedynie do odzyskania należnych Gminie kwot, nie zaś do eksmisji dzierżawcy, a więc do odzyskania nieruchomości, przyjąć należy, że między stronami istnieje dorozumiany stosunek prawny.

Dodać należy, że w przeciwnym przypadku, tj. gdyby w istocie Gmina nie tolerowała sytuacji, w której dzierżawca zajmuje nieruchomość bez tytułu prawnego i w celu jej odzyskania podejmowałaby dalsze działania zmierzające do odzyskania nieruchomości, a więc w sytuacji, gdyby Gmina nie wyraża zgody (ani wyraźnej, ani dorozumianej) na korzystanie z niej – bezumowne korzystanie przez dzierżawcę z nieruchomości, nie byłoby świadczeniem usług, o których mowa w art. 8 ustawy o podatku od towarów i usług, pod warunkiem, że Gmina podjęła kroki zmierzające do eksmisji dzierżawcy. W przypadku bowiem podjęcia takich działań wobec osób zajmujących nieruchomość wbrew woli Gminy, uznać należałoby, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny, w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, ul. Emilii Plater 1, 10-562 Olsztyn, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy), na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.