Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy
ITPB2/415-216/14/MK
z 3 czerwca 2014 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2012 r., poz. 749 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz.U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 20 lutego 2014 r. (data wpływu – 4 marca 2014 r.), uzupełnionym pismem z dnia 15 maja 2014 r. (data wpływu – 19 maja 2014 r.), o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie:

• opodatkowania zasądzonego przez sąd zadośćuczynienia – jest prawidłowe,
• opodatkowania zasądzonych odsetek za zwłokę oraz zaliczenia poniesionych kosztów sądowych do kosztów uzyskania przychodu – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 4 marca 2014 r. został złożony ww. wniosek o wydanie pisemnej interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych zasądzenia przez sąd zadośćuczynienia wraz z odsetkami za zwłokę oraz zaliczenia poniesionych kosztów sądowych do kosztów uzyskania przychodu.

Wniosek uzupełniono w dniu 19 maja 2014 r.

We wniosku tym oraz w piśmie uzupełniającym przedstawiono następujący stan faktyczny.

Na mocy wyroku z dnia 15 maja 2013 r. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy od pozwanego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, spowodowaną błędem w sztuce lekarskiej, kwotę 250 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, liczonymi od dnia 9 września 2011 r. do dnia zapłaty. We wskazanym wyroku zasądzono od Wnioskodawcy kwotę 3 946 zł 73 gr tytułem zwrotu części kosztów sądowych, od uiszczenia których był jako powód zwolniony. W dniu 14 sierpnia 2013 r. Wnioskodawca uiścił ww. należność.

Następnie postanowieniem z dnia 31 października 2013 r. Sąd Okręgowy nadał klauzulę wykonalności ww. wyrokowi, zaś w dniu 23 grudnia 2013 r. pozwany dokonał wpłaty na rzecz Wnioskodawcy kwoty roszczenia głównego w wysokości 250 000 zł oraz odsetek w wysokości 82 719 zł 18 gr.

Zadośćuczynienie nie dotyczyło korzyści, które Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody (krzywdy) nie wyrządzono. Orzeczone kwoty stanowiły zadośćuczynienie za doznaną krzywdę niemajątkową (spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) a nie odszkodowanie za szkody majątkowe.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

4. Czy kwota zasądzonego zadośćuczynienia w wysokości 250 000 zł jest zwolniona z podatku dochodowego?

5. Czy zasądzone odsetki w wysokości 82719 zł 18 gr są zwolnione z podatku dochodowego?

6. Czy zasądzone przez Sąd i uiszczone koszty sądowe w kwocie 3946 zł 73 gr stanowią koszty uzyskania przychodu?

Zdaniem Wnioskodawcy, zasądzona kwota zadośćuczynienia w wysokości 250 000 zł jest zwolniona z podatku dochodowego, co wynika jednoznacznie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Również zasądzone odsetki od roszczenia głównego w wysokości 82 719 zł 18 gr są zwolnione od podatku dochodowego. W opinii Wnioskodawcy, przepis art. 23 ust. 1 pkt 3b przytoczonej ustawy nie różnicuje prawa do zwolnienia od podatku od tytułu prawnego uzyskanego odszkodowania. Dla spełnienia przestanek tego przepisu wystarczające jest ustalenie, że na podstawie przepisów prawa cywilnego rangi ustawowej otrzymane zostało odszkodowanie. Inna interpretacja w sposób nieuprawniony zawęziłaby zakres dyspozycji tego przepisu, sprowadzając się do stwierdzenia, że przedmiotem zwolnienia od podatku może być tylko kwota główna, a nie odsetki od zasądzonego roszczenia. Zasada, że rozmiar szeroko rozumianej szkody, a więc zarówno majątkowej, jak i niemajątkowej, ustala się, uwzględniając czas wyrokowania, ma na celu możliwie pełną kompensatę szkody ze względu na jej dynamiczny charakter – nie może więc usprawiedliwiać ograniczenia praw poszkodowanego. Dodatkowo Wnioskodawca podkreśla, że obecnie funkcja odszkodowawcza odsetek przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną.

Ponadto – zdaniem Wnioskodawcy – zasądzone i uiszczone koszty sądowe w wysokości 3946 zł 73 gr stanowią koszty uzyskania przychodu, co wynika jednoznacznie z art. 22 ust. 1 ww. ustawy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się w zakresie opodatkowania zasądzonego przez sąd zadośćuczynienia za prawidłowe, natomiast w części dotyczącej opodatkowania zasądzonych odsetek za zwłokę oraz zaliczenia poniesionych kosztów sądowych do kosztów uzyskania przychodu – nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j.t. Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają zatem wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku, w drodze rozporządzenia wydanego przez Ministra Finansów.

Jednakże na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

1. określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
2. odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,
3. odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,
4. odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,
5. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,
6. odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,
7. odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Natomiast w myśl art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Powołane uregulowania prawne wskazują jednoznacznie, iż nie wszystkie zadośćuczynienia otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy korzystają jedynie te zadośćuczynienia, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów rangi ustawy lub aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia wolą ustawodawcy. Nie jest przy tym wystarczające, aby w przepisach prawa określone były same tylko przesłanki powodujące powstanie roszczenia o zadośćuczynienie.

Natomiast w zakresie zwolnienia wynikającego z przywołanego przepisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy mieszczą się tylko inne niż wyżej wymienione zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej oraz obejmujące tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczące utraconych korzyści.

Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego, Na mocy wyroku z dnia 15 maja 2013 r. Sąd Okręgowy zasądził na rzecz Wnioskodawcy od pozwanego Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, spowodowaną błędem w sztuce lekarskiej, kwotę 250 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, liczonymi od dnia 9 września 2011 r. do dnia zapłaty. We wskazanym wyroku zasądzono od Wnioskodawcy kwotę 3 946 zł 73 gr tytułem zwrotu części kosztów sądowych, od uiszczenia których był jako powód zwolniony. W dniu 14 sierpnia 2013 r. Wnioskodawca uiścił ww. należność.

Następnie postanowieniem z dnia 31 października 2013 r. Sąd Okręgowy nadał klauzulę wykonalności ww. wyrokowi, zaś w dniu 23 grudnia 2013 r. pozwany dokonał wpłaty na rzecz Wnioskodawcy kwoty roszczenia głównego w wysokości 250 000 zł oraz odsetek w wysokości 82 719 zł 18 gr.

Zadośćuczynienie nie dotyczyło korzyści, które Wnioskodawca mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody (krzywdy) nie wyrządzono. Orzeczone kwoty stanowiły zadośćuczynienie za doznaną krzywdę niemajątkową (spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu) a nie odszkodowanie za szkody majątkowe.

Zadośćuczynienie jest instytucją regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 445 § 1 k.c. w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym (tj. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia – art. 444 § 1 K.c.) sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie – wedle stanowiska doktryny – to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej. Natomiast – w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego – podstawę żądania zadośćuczynienia, o którym mowa w przytoczonym art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego, stanowi przede wszystkim konsekwencja uszkodzenia ciała i rozstroju zdrowia w postaci krzywdy, czyli cierpienia fizycznego i psychicznego. Do cierpień fizycznych zalicza się przede wszystkim ból i podobne do niego dolegliwości. Cierpieniem psychicznym będą ujemne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia w postaci np. zeszpecenia, konieczności zmiany sposobu życia czy nawet wyłączenia z normalnego życia. Ponadto przyjmuje się, że analizowane zadośćuczynienie winno mieć charakter całościowy i obejmować zarówno cierpienia fizyczne i psychiczne już doznane, czas ich trwania, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości, a więc prognozy na przyszłość.

Zatem, biorąc pod uwagę przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz powołane wyżej przepisy prawa należy stwierdzić, że przyznane na podstawie wyroku sądowego zadośćuczynienie korzysta ze zwolnienia od opodatkowania podatkiem dochodowym na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Odnosząc się do kwestii odsetek, wskazać należy, że ze swej istoty zadośćuczynienie jest związane z naprawieniem szkody i stanowi instytucję odrębną od odsetek za zwłokę w spełnieniu świadczenia pieniężnego.

Instytucję prawną odsetek reguluje art. 481 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może zażądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Szkoda nie stanowi zatem podstawowej przesłanki powstania roszczenia o odsetki, a więc nie mają one charakteru odszkodowawczego z tytułu czynu niedozwolonego. Są one związane z kwotą długu głównego, jednak źródło ich powstania różni się zasadniczo od źródła powstania długu głównego.

Roszczenie odsetkowe nie jest więc częścią składową roszczenia głównego, w przedmiotowej sytuacji zadośćuczynienia, gdyż opiera się na odrębnym stanie faktycznym oraz odrębnej podstawie materialno-prawnej.

W świetle powyższego odsetki ustalone w wyroku sądowym nie są zadośćuczynieniem, a tym samym nie korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wprawdzie, na zasadzie wyjątku w art. 21 ust. 1 pkt 95 ww. ustawy zostały zwolnione z podatku odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1, tj. stosunku służbowego, stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy, członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, pracy nakładczej, emerytury lub renty, jednakże wskazane we wniosku odsetki nie są związane z nieterminową wypłatą świadczeń z ww. źródła, w konsekwencji nie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania.

Zatem opisane we wniosku odsetki stanowią przychód podlegający opodatkowaniu na podstawie niżej wskazanych zasad.

Zgodnie z zapisem art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

W myśl art. 20 ust. 1 ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że wypłacone odsetki mieszczące się w dyspozycji art. 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowią przychód podlegający opodatkowaniu, który zgodnie z treścią art. 45 ust. 1 cytowanej ustawy należy wykazać w zeznaniu za rok podatkowy, w którym nastąpiła wypłata odsetek.

W kwestii kwalifikacji poniesionych przez Wnioskodawcę kosztów sądowych do kosztów uzyskania przychodów istotnym pozostaje art. 22 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdzie ust. 1 stanowi, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Zgodnie natomiast z art. 22 ust. 3 ww. ustawy, jeżeli podatnik ponosi koszty uzyskania przychodów ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu, oraz koszty związane z przychodami z innych źródeł, a nie jest możliwe ustalenie kosztów uzyskania przypadających na poszczególne źródła, koszty te ustala się w takim stosunku, w jakim pozostają przychody z tych źródeł w ogólnej kwocie przychodów.

Powyższą zasadę stosuje się – na podstawie art. 22 ust. 3a ustawy – również w przypadku, gdy część dochodów z tego samego źródła przychodów podlega opodatkowaniu, a część jest wolna od opodatkowania, z wyłączeniem źródeł przychodów określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1 i 2.

Możliwość zaliczenia konkretnego wydatku do kategorii kosztów uzyskania przychodów uzależniona została od istnienia związku przyczynowo – skutkowego, tzn. poniesienie wydatku ma lub może mieć wpływ na powstanie lub zwiększenie tego przychodu, bądź funkcjonowanie tego źródła. Kosztami uzyskania przychodów są zarówno koszty bezpośrednio, jak i pośrednio związane z uzyskiwanymi przychodami, pod warunkiem, że podatnik wykaże, iż zostały one w sposób racjonalny poniesione w celu uzyskania przychodów.

Kosztami uzyskania przychodów są wszelkie zatem wydatki, które łącznie spełniają następujące warunki:

• zostały faktycznie poniesione w celu uzyskania przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, tzn. pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami,
  
• nie zostały wymienione w art. 23 ustawy zawierającym katalog wydatków nie uznawanych za koszty uzyskania przychodów,
  
• są właściwie udokumentowane.

W niniejszej sprawie występuje związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy uzyskanym przez Wnioskodawcę przychodem, a poniesionym wydatkiem z tytułu zasądzonych od niego kosztów sądowych, co oznacza, że wydatek z tego tytułu można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Zauważyć jednak należy, iż wskazane we wniosku koszty sądowe zostały poniesione w celu otrzymania zadośćuczynienia łącznie z odsetkami.

Zatem do kosztów uzyskania przychodu można zaliczyć jedynie część wydatków, w wysokości przypadającej na uzyskane odsetki stanowiące przychód podlegający opodatkowaniu.

Skoro bowiem zadośćuczynienie stanowi przychód zwolniony z opodatkowania, to stosownie do cytowanego art. 22 ust. 3 i 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, poniesione i udokumentowane przez Wnioskodawcę koszty sądowe, stanowiące koszty uzyskania przychodu, ustalić należy w takim stosunku, w jakim pozostają przychody opodatkowane w ogólnej kwocie przychodów. Pozostała część poniesionych przez Wnioskodawcę kosztów jako wydatki poniesione w celu uzyskania przychodu zwolnionego nie stanowi kosztów uzyskania przychodu.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.