Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPBII/1/436-225/13/AA
z 22 listopada 2013 r.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r., poz. 749, z późn. zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Wnioskodawczyni przedstawione we wniosku z dnia 12 sierpnia 2013 r. (data wpływu do tut. Biura – 16 sierpnia 2013 r.), uzupełnionym w dniu 18 października 2013 r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od spadków i darowizn w zakresie zwolnienia z opodatkowania umowy o ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania – jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 16 sierpnia 2013 r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od spadków i darowizn m.in. w zakresie zwolnienia z opodatkowania umowy o ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania.

Z uwagi na braki formalne wniosku, pismem z dnia 11 października 2013 r. znak: IBPB II/1/436-225/13/AA, IBPB II/1/436-226/13/AA wezwano Wnioskodawczynię do jego uzupełnienia. Przedmiotowy wniosek uzupełniono w dniu 17 października 2013 r. (uiszczenie dodatkowej opłaty) i w dniu 18 października 2013 r. (pozostałe braki formalne).

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

W dniu 30 marca 2001 r. zmarł mąż Wnioskodawczyni nie pozostawiając testamentu. Postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 26 marca 2002 r. spadek po zmarłym na podstawie ustawy nabyli: Wnioskodawczyni oraz jego synowie A., K., J. – po 1/4 części każdy. W skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne. Każdy z spadkobierców po zmarłym mężu Wnioskodawczyni rozliczył podatek od spadków i darowizn.

W dniu 14 grudnia 2012 r. w Sądzie Rejonowym Wnioskodawczyni złożyła wniosek o dział spadku po zmarłym mężu przy udziale synów: J., K. oraz wnuków: A. i M.. Syn Wnioskodawczyni – A. zmarł, a jego zstępnymi są dzieci: A. i M. Zmarły syn A. pozostawił testament, w którym powołał jako jedynego spadkobiercę swoją matkę.

Ww. strony zawarły ugodę o następującej treści:

1. Strony zgodnie oświadczają, iż w skład spadku po zmarłym mężu Wnioskodawczyni wchodzą następujące składniki majątkowe:
• 1/2 udziału w nieruchomości rolnej zabudowanej budynkiem mieszkalnym, budynkiem chlewni i stodoły stanowiąca działkę nr 1736/280 o powierzchni 0.39,45 ha oraz działkę nr 929/270 o powierzchni 0.83.77 ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…),
  
• 1/2 udziału w nieruchomości gruntowej stanowiąca działkę nr 4 o powierzchni 0.67,80 ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…),
  
• 1/2 udziału w nieruchomości gruntowej stanowiącej drogę oznaczoną jako działka nr 1621/274 o powierzchni 0.09.32 ha dla której Sąd Rejonowy księgę wieczystą (…)
  tj. składniki majątkowe o łącznej wartości 180.000,00 zł.
2. Strony zgodnie oświadczają, iż druga połowa majątku należy do Wnioskodawczyni z tytułu jej udziału we wspólności majątkowej małżeńskiej ze spadkodawcą.
3. Strony dokonują zgodnego działu spadku po zmarłym mężu Wnioskodawczyni i zniesienia współwłasności w ten sposób, że:
• nieruchomość rolna zabudowanej budynkiem mieszkalnym, budynkiem chlewni i stodoły stanowiąca działkę nr 1736/280 o powierzchni 0.39,45 ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…), przechodzi na rzecz syna Wnioskodawczyni – J., z tym że Wnioskodawczyni przysługuje dożywotnia służebność mieszkania w budynku mieszkalnym na parterze obejmującym trzy pokoje, kuchnie, łazienkę i przedpokój z prawem swobodnego korzystania z innych pomieszczeń i urządzeń służących do wspólnego użytku mieszkańców tego budynku,
  
• działka nr 929/270 o powierzchni 0.83.77ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…) przechodzi na rzecz uczestników postępowania, tj. syna Wnioskodawczyni K., wnuków: A. i M., w częściach równych,
  
• działka nr 4 o powierzchni 0.67,80 ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…) przechodzi na rzecz Wnioskodawczyni, synów Wnioskodawczyni: K. i J. oraz wnuków: A. i M., w częściach równych,
  
• nieruchomość gruntowa stanowiąca drogę oznaczoną jako działka nr 1621/274 o powierzchni 0.09.32 ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…) przechodzi na rzecz Wnioskodawczyni, synów Wnioskodawczyni: K. i J. oraz wnuków: A. i M., w częściach równych.
4. Strony zgodnie oświadczają, iż z tytułu udziału w spadku po zmarłym mężu Wnioskodawczyni i zniesienia współwłasności nie domagają się względem siebie żadnych spłat ani dopłat.
   
   

Wnioskodawczyni do dnia dzisiejszego nie złożyła formularza SD-3 ani SD-Z2 w urzędzie skarbowym.

Wnioskodawczyni wskazała w uzupełnieniu wniosku, iż jako wnosząca wniosek o dział spadku po zmarłym mężu chciała, aby jej wnuki: A. i M. uczestniczyli w rozprawie ze względu, iż są dziećmi jej zmarłego syna A., który to odziedziczył udział w majątku spadkowym po zmarłym mężu Wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni jako jedyny spadkobierca po zmarłym synu A. chciała zabezpieczyć przyszłość wnuków i podała ich w tym wniosku do Sądu – chcąc aby wnuki otrzymały jakieś składniki masy majątkowej po zmarłym mężu Wnioskodawczyni, a także z połowy majątku Wnioskodawczyni pochodzącej z ustawowej wspólności majątkowej.

Wnioskodawczyni wskazała, że nie zna się na przepisach prawa i nie wie czy zrobiła dobrze wpisując jako uczestników postępowania swoich wnuków, ale Sąd przed którym została zawarta ugoda ani Wnioskodawczyni ani innym osobom uczestniczącym na rozprawie w dniu 14 grudnia 2012 r. nie zwrócił uwagi, że wnuki Wnioskodawczyni nie mogą być uczestnikami tego postępowania czy stronami ugody, gdyż nie posiadają tytułu prawnego by nimi być (nie są spadkobiercami ani zmarłego męża Wnioskodawczyni ani zmarłego syna Wnioskodawczyni – A.). Wobec powyższego, skoro Sąd uznał to za zgodne z prawem wszyscy spadkobiercy zmarłego męża Wnioskodawczyni i zmarłego syna Wnioskodawczyni – A. zawarli przed Sądem Rejonowym przedmiotową ugodę, którą dokonali działu spadku po zmarłym mężu Wnioskodawczyni oraz po części należącej do Wnioskodawczyni z tytułu wspólności majątkowej małżeńskiej oraz zniesienia współwłasności. W rzeczywistości podział nastąpił pomiędzy wszystkimi stronami ugody, także pomiędzy wnukami mimo, że nie mieli oni żadnego tytułu prawnego.

Wnioskodawczyni wskazała również, że nie nabyła większego udziału niż miała przed zniesieniem, a wręcz jej udział się zmniejszył. Przed zniesieniem współwłasności posiadała udział wynoszący 6/8 w całości przedmiotowych nieruchomości (1/4 x 1/2 = 1/8 po mężu w całości , swoje 4/8 w całości, 1/8 po synu A.).

Strony ugody podały, że wartość składników majątkowych po zmarłym mężu Wnioskodawczyni wynoszą 180.000,00 zł czyli wartość całości to 360.000,00 zł.

Wartość udziału należącego do Wnioskodawczyni przed zniesieniem współwłasności wynosiła 6/8 x 360.000,00 zł czyli 270.000,00 zł (15.026 m² + 1/2 w budynku mieszkalnym, chlewie).

Natomiast, po zniesieniu współwłasności Wnioskodawczyni stała się współwłaścicielką działki nr 4 o powierzchni 6780 m² (czyli 1/5 z 6780 m² = 1356 m²) oraz działki nr 1621/274 o powierzchni 932 m² (1/5 x 932 m² = 186,4 m² ).

Obecnie łącznie posiada 1542 m² i ustanowiono na jej rzecz służebność mieszkania.

W przypadku zabudowanej nieruchomości nr 1736/280 doszło do całkowitego zniesienia współwłasności, tj. syn J. otrzymał nieruchomość w całości.

W pozostałych przypadkach doszło do częściowego zniesienia współwłasności.

W związku z powyższym zadano m.in. następujące pytanie:

Czy ustanowienie służebności mieszkania na rzecz Wnioskodawczyni na mocy zawartej miedzy stronami ugody w dniu 14 grudnia 2012 r. korzysta ze zwolnienia wynikającego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn?

Zdaniem Wnioskodawczyni, ustanowienie służebności mieszkania na jej rzecz – na mocy zawartej przed Sądem między stronami ugody w dniu 14 grudnia 2012 r. – korzysta ze zwolnienia wynikającego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Wnioskodawczyni uważa, że zgodnie z treścią artykułu 245 Kodeksu cywilnego służebność (w tym również osobista) powstaje zawsze na skutek umowy, forma aktu notarialnego niezbędna jest do złożenia oświadczenia przez właściciela nieruchomości, który prawo ustanawia. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że oświadczenie drugiej strony (uprawnionego) może być złożone w każdym czasie (również post factum) oraz w każdej wybranej przez strony formie, w tym również w sposób dorozumiany. W żadnym razie nie można traktować oświadczenia właściciela nieruchomości o ustanowieniu na niej służebności jako jednostronnej czynności prawnej (Komentarz do art. 245 Kodeksu cywilnego, E. Gniewek, Lex).

Wnioskodawczyni uważa, iż na podstawie artykułu 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nabycie prawa majątkowego (w tym wypadku służebności osobistej) przez wstępnych jest zwolnione z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.

Przepis art. 4a ustawy, będący podstawą zwolnienia podatkowego, przysługującego najbliższym członkom rodziny, zwalnia z opodatkowania dokonane w obrębie najbliższej rodziny przesunięcia praw majątkowych pod warunkiem, iż dokonane zostaną one w sposób jawny. Zabezpiecza to interesy Skarbu Państwa przed ewentualnymi nadużyciami ze strony podatników, którzy w celu uniknięcia odpowiedzialności podatkowej, mogliby powoływać się na fikcyjne czynności prawne, dokonane pomiędzy najbliższymi członkami rodziny, czego zweryfikowanie w postępowaniu podatkowym stwarzałoby trudności.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam co następuje:

Na wstępie zaznacza się, iż przedmiotem niniejszej interpretacji jest ocena stanowiska Wnioskodawczyni dotycząca podatku od spadków i darowizn w zakresie zwolnienia z opodatkowania umowy o ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania. W pozostałym zakresie wniosku zostanie wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Stosownie do art. 5 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 tejże ustawy obowiązek podatkowy powstaje – przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.

Rozpatrując niniejszą umowę o ustanowienie dożywotniej służebności mieszkania na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn należy stwierdzić, że regulacjom tejże ustawy podlega ustanowienie nieodpłatnej służebności osobistej mieszkania i co do zasady podlega ono opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Jednakże ustawodawca przewidział dla osób należących do najbliższej rodziny szczególne zwolnienie określone w treści art. 4a ww. ustawy.

Zgodnie z art. 4a ust. 1 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. udokumentują – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 (tj. 9.637 zł) – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo -kredytową lub przekazem pocztowym.
   
   

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2 zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych (Dz. U. Nr 243, poz. 1762, z późn. zm.).

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1 i 2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 ww. ustawy).

Stosownie do art. 4a ust. 4 ww. ustawy obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:

1. wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
2. gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego.
   
   

Wyżej wymienione zwolnienie stosuje się, jeżeli w chwili nabycia nabywca posiadał obywatelstwo polskie lub obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub miał miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium takiego państwa (art. 4 ust. 4 cyt. ustawy).

Z treści wniosku wynika, że w wyniku nieodpłatnego działu spadku i nieodpłatnego całkowitego zniesienia współwłasności, nieruchomość rolna zabudowana budynkiem mieszkalnym, budynkiem chlewni i stodoły stanowiąca działkę nr 1736/280 o powierzchni 0.39,45 ha dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą (…), przechodzi na rzecz syna Wnioskodawczyni – J., z tym że Wnioskodawczyni przysługuje dożywotnia służebność mieszkania w budynku mieszkalnym na parterze obejmującym trzy pokoje, kuchnie, łazienkę i przedpokój z prawem swobodnego korzystania z innych pomieszczeń i urządzeń służących do wspólnego użytku mieszkańców tego budynku.

Zdaniem Wnioskodawczyni, ustanowienie służebności mieszkania na jej rzecz – na mocy zawartej przed Sądem między stronami ugody w dniu 14 grudnia 2012 r. – korzysta ze zwolnienia wynikającego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym, uregulowanym przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Przepisy prawa cywilnego, z uwagi na odrębność charakteru jak i funkcji, rozróżniają służebność osobistą i gruntową. Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych (art. 298 ww. Kodeksu cywilnego).

Stosownie do art. 300 ww. ustawy służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania.

Odnosząc powołane powyżej przepisy do przedstawionego we wniosku stanu faktycznego, wskazać należy, że nabycie prawa majątkowego w postaci ustanowienia nieodpłatnej, służebności osobistej podlega regulacjom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Przy czym, w przypadku, gdy ustanowienie to następuje na rzecz osób wymienionych w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn – jest zwolnione z opodatkowania pod warunkiem zachowania wszystkich warunków przewidzianych w art. 4a ust. 1 ww. ustawy. W art. 4a ust. 1 pkt 1 przewidziano, że warunkiem zwolnienia jest złożenie zgłoszenia o nabyciu prawa majątkowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. W przypadku służebności obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej ustanowienia (art. 6 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Z wniosku i uzupełnienia wynika, że ustanowienie służebności miało miejsce w dniu 14 grudnia 2012 r. w ramach zawartej ugody sądowej o dział spadku i zniesienie współwłasności.

Wnioskodawczyni we wniosku z dnia 12 sierpnia 2013 r. napisała „do dnia dzisiejszego nie złożyła formularza SD-3 ani SD-Z2 w Urzędzie Skarbowym”.

Z powyższego wynika, że Wnioskodawczyni nie złożyła zgłoszenia na druku SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od dnia 14 grudnia 2012 r., czyli nie został spełniony warunek do zastosowania zwolnienia z art. 4a ust. 1 ww. ustawy. Jedynym przypadkiem, w którym nie trzeba składać zgłoszenia jest ustanowienie służebności w umowie zawartej w formie aktu notarialnego. W niniejszej sprawie syn ustanowił służebność na rzecz Wnioskodawczyni w ugodzie sądowej.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawczyni należy uznać za nieprawidłowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Organ wydający niniejszą interpretację pragnie podkreślić, że jeżeli przedstawiony we wniosku stan faktyczny różni się od stanu faktycznego występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie chroniła Wnioskodawczyni w zakresie dotyczącym rzeczywiście zaistniałego stanu faktycznego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach, ul. Prymasa S. Wyszyńskiego 2, 44-100 Gliwice po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2012 r., poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.