Interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach
IBPP2/443-264/12/KO
z 19 czerwca 2012 r.

 

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji

 

Rodzaj dokumentu
interpretacja indywidualna
Sygnatura
IBPP2/443-264/12/KO
Data
2012.06.19



Autor
Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach


Temat
Podatek od towarów i usług --> Podstawa opodatkowania --> Podstawa opodatkowania

Podatek od towarów i usług --> Wysokość opodatkowania --> Zwolnienia --> Zwolnienie od podatku

Podatek od towarów i usług


Słowa kluczowe
kasa rejestrująca
obroty
pośrednictwo
usługi ubezpieczeniowe


Istota interpretacji
w zakresie ustalenia obrotu z tytułu dostawy sprzętu komputerowego i świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych oraz zwolnienia od podatku świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.



Wniosek ORD-IN 2 MB

INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 2 i § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 16 marca 2012r. (data wpływu 19 marca 2012r.), uzupełnionym pismem z dnia 18 czerwca 2012r. (data wpływu), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług jest:

  • nieprawidłowe w zakresie ustalenia obrotu z tytułu dostawy sprzętu komputerowego i świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych
  • prawidłowe w zakresie zwolnienia od podatku świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.

UZASADNIENIE

W dniu 19 marca 2012r. został złożony ww. wniosek uzupełniony w dniu 18 czerwca 2012r., o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług, w zakresie ustalenia obrotu z tytułu dostawy sprzętu komputerowego i świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych oraz zwolnienia od podatku świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony zaistniały stan faktyczny:

Firma Wnioskodawcy (dalej: Jednostka) prowadzona jest w formie jednoosobowej działalności gospodarczej na pełnej księgowości i zajmuje się sprzedażą detaliczną sprzętu komputerowego, głównie przenośnych komputerów (dalej: laptop), w swojej ofercie handlowej sprzedaje towary w połączeniu z usługami ubezpieczeniowymi oferowanymi przez partnera biznesowego - Firmę Ubezpieczeniową wpisaną do KRS jako Zakład Ubezpieczeń. W skład tych usług wchodzą usługi ubezpieczenia o charakterze przedłużonej gwarancji na sprzedawane towary, ubezpieczenie od kradzieży lub zniszczenia sprzętu. Na mocy ustaleń z Firmą Ubezpieczeniową Wnioskodawca dokonuje pośrednictwa w sprzedaży jej usług. W ramach tych usług Wnioskodawca wykonuje następujące czynności:

  • rzetelnego informowania podmiotów lub klientów o warunkach ubezpieczeń oferowanych w ramach obowiązującej jego umowy z Firmą Ubezpieczeniową;
  • pośredniczenia przy zawieraniu umów ubezpieczenia oraz zawierania umów ubezpieczenia w imieniu Firmy Ubezpieczeniowej, na rzecz ubezpieczycieli;
  • doręczania ubezpieczającym, przed zawarciem umowy ubezpieczenia, ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczących zawieranych z nimi umów ubezpieczenia;
  • naliczania i przyjmowania od ubezpieczających składki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia oraz przekazywanie ich do Firmy Ubezpieczeniowej w terminach i na zasadach ustalonych obowiązującą Wnioskodawcę i Firmę Ubezpieczeniową umową;
  • korygowania błędów w wadliwie zawartych przez siebie umowach ubezpieczenia – zgodnie z zaleceniami Firmy Ubezpieczeniowej.

W efekcie przy sprzedaży towaru oraz usługi ubezpieczeniowej klient otrzymuje jeden dokument sprzedaży: fakturę/paragon, zawierający wartość zakupionego sprzętu i w kolejnej pozycji dokumentu wartość ubezpieczenia. W przypadku świadczenia sprzedaży na rzecz osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej wystawiany jest paragon fiskalny na zakupiony sprzęt (stawka podatku VAT 23%) oraz usługę tj. ubezpieczenie (zwolnione od podatku tzw. "zw") i tym samym cała wartość paragonu jest wliczana do obrotu. W przypadku sprzedaży na rzecz osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej wystawiana jest faktura VAT zawierająca identyczne pozycje jak w paragonie (bez rejestracji na kasie fiskalnej). Przy czym niezależnie od tego czy jest wystawiany paragon czy faktura VAT należność powstała z tytułu zawarcia umowy ubepieczeniowej (tj. składka) jest otrzymywana przez Jednostkę (w gotówce, przelewem bankowym na konto Jednostki, zapłacona kartą, w kredycie ratalnym oferowanym przez bank, z którym Jednostka również współpracuje bądź za pobraniem) od klienta (nie wpływa ona bezpośrednio do Firmy Ubezpieczeniowej).

Ponadto co miesiąc Wnioskodawca wystawia na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej fakturę tytułem należnej prowizji od sprzedanych certyfikatów ubezpieczeń, natomiast Firma Ubezpieczeniowa wystawia co miesiąc notę obciążeniową na wartość pobranych składek od klientów zakupujących usługę ubezpieczenia.

W uzupełnieniu z dnia 18 czerwca 2012r. Wnioskodawca wskazał, że świadczone przez niego usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz usługi ubezpieczenia (polisa) są sklasyfikowane pod symbolem PKWiU 66.29.19.0 wg rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 października 2008r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU).

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

  1. Czy taki sposób rejestracji sprzedaży VAT jest zgodny z ustawą o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004r. (Dz. U. z 2004r. Nr 54, poz. 535 ze zm.) oraz czy Wnioskodawca powinien ewidencjonować sprzedaż ubezpieczeń w rejestrze sprzedaży VAT i ujmować je jako jego obrót...
  2. Czy w rozliczeniu między Wnioskodawcą a Firmą Ubezpieczeniową usługi świadczone przez Jednostkę jako usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego będą na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o podatku od towarów i usług z dnia 11 marca 2004r. (Dz. U. z 2004r. Nr 54, poz. 535 ze zm.) podlegały zwolnieniu z opodatkowania podatkiem VAT...

Zdaniem Wnioskodawcy, wystawianie faktury VAT/paragonu powoduje konieczność ujęcia tych dokumentów w rejestrze sprzedaży VAT a w przypadku paragonu dodatkowo zaewidencjonowania na kasie rejestrującej. Należność za składkę z tytułu zawarcia umowy ubezpieczeniowej nie jest częścią składową ceny sprzedawanego sprzętu. Zgodnie z § 5 ust. 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 lipca 2002r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące, oraz warunków stosowania tych kas przez podatników (Dz. U. Nr 108, poz. 948, ze zm.), podatnicy prowadzący ewidencje przy zastosowaniu kas rejestrujących, u których podstawą opodatkowania jest kwota prowizji lub inna postać wynagrodzenia za wykonywane usługi w ramach umowy agencyjnej, zlecenia, pośrednictwa lub innych umów o podobnym charakterze albo też marża, ewidencjonują na potrzeby obliczenia osiąganego przez nich obrotu oraz kwot podatku należnego całą wartość sprzedaży własnej oraz prowadzonej na rzecz lub w imieniu innych podatników.

Zgodnie z art. 29 ust. 1 podstawą opodatkowania jest obrót z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku.

Według Wnioskodawcy świadcząc usługę pośrednictwa na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej przy sprzedaży jej usług wraz ze swoim towarem, jednocześnie otrzymując za to wynagrodzenie, Wnioskodawca ma prawo do zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług dla usługi świadczonej na rzecz brokera jako usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego w rozumieniu art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy VAT.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy VAT, zwalnia się usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji. Także biorąc charakter usług wykonywanych przez Jednostkę na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej, a więc ubezpieczeniowych, za które Jednostka otrzymuje wynagrodzenie prowizyjne należy uznać, iż Jednostka świadczy usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego. W konsekwencji, na podstawie wyżej cytowanego przepisu, usługi te będą podlegały zwolnieniu od podatku od towarów i usług.

Pośrednictwo, co do zasady polega na zobowiązaniu się jednej strony (jednostki) wobec drugiej strony (Firmy Ubezpieczeniowej) do sposobności zawarcia umowy lub bezpośrednio pośredniczyć przy zawarciu takiej umowy. Nie bez znaczenia jest też fakt, iż należna Wnioskodawcy prowizja od Firmy Ubezpieczeniowej wypłacana jest jedynie w przypadku dojścia do zawarcia umowy ubezpieczeniowej. W takim przypadku, należy uznać, iż wszelkie działania przez Wnioskodawcę podjęte w celu wyświadczenia usługi na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej mają na celu zawarcie umowy ubezpieczeniowej. Ponadto ustawa o VAT nie zawiera definicji pojęcia "usług świadczonych przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek".

W ocenie Wnioskodawcy rola Jednostki nie będzie się sprowadzała jedynie do czynności pomocniczych, mianowicie czynności administracyjnych (np. podpisanie umowy). Rolą Wnioskodawcy jest przede wszystkim pozyskanie klienta. Poprzez działania marketingowe oraz właściwą ekspozycję oferty, działania Jednostki będą jednym z głównych czynników determinujących późniejsze zawarcie umowy ubezpieczeniowej. Dla właściwej kwalifikacji usługi będzie istotny właśnie fakt podjęcia przez Wnioskodawcę działań mających na celu doprowadzenie do skutecznego zawarcia umowy pomiędzy Firmą Ubezpieczeniową (ubezpieczycielem) a konsumentem. Niewątpliwie, w takiej sytuacji, nie można mówić tylko o usługach pomocniczych mających charakter czysto administracyjny, lecz o usługach pośrednictwa ubezpieczeniowego, które mają na celu doprowadzenie do skutecznego zawarcia umowy ubezpieczeniowej.

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, w ocenie Wnioskodawcy świadczone usługi mające na celu doprowadzenie do zawarcia umowy ubezpieczeniowej, za które dostaje wynagrodzenie od Firmy Ubezpieczeniowej, mają charakter usług pośrednictwa ubezpieczeniowego w rozumieniu art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy VAT.

Zgodnie z art. 43 ust. 13 ustawy, zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 7 i 37-41.

Czynności wykonywane przez pośrednika ubezpieczeniowego dotyczą czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń (agencyjne) oraz czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej (brokerskie).

Działalność pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczy działalności wykonywanej przez pośrednika, który nie zajmuje miejsca jakiejkolwiek strony umowy dotyczącej produktu finansowego. Usługa pośrednictwa ubezpieczeniowego to usługa wykonana na rzecz strony umowy oraz opłacona przez nią jako odrębna działalność pośrednictwa. Pośrednictwo ma zatem na celu dokonanie wszelkich niezbędnych czynności, które umożliwiłyby zawarcie przez obie strony umowy, przy czym pośrednik nie realizuje w stosunku do treści umowy żadnego własnego interesu.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zaistniałego stanu faktycznego uznaje się za:

  • nieprawidłowe w części dotyczącej ustalenia obrotu z tytułu dostawy sprzętu komputerowego i świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych
  • prawidłowe w części dotyczącej zwolnienia od podatku świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2011r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez dostawę towarów, stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

W myśl art. 8 ust. 1 ustawy o VAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Stawka podatku, zgodnie z przepisem art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Stosownie do treści art. 146a pkt 1 ustawy o VAT w okresie od dnia 1 stycznia 2011r. do dnia 31 grudnia 2013r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Jako odstępstwo od zasady powszechności i równości opodatkowania, zastosowanie obniżonej stawki podatku lub zwolnienia od podatku możliwe jest jedynie w przypadku wykonywania czynności ściśle określonych w ww. ustawie oraz w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie jej upoważnienia.

I tak na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi ubezpieczeniowe, usługi reasekuracyjne i usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych, a także usługi świadczone przez ubezpieczającego w zakresie zawieranych przez niego umów ubezpieczenia na cudzy rachunek, z wyłączeniem zbywania praw nabytych w związku z wykonywaniem umów ubezpieczenia i umów reasekuracji.

Zgodnie z art. 43 ust. 13 ustawy o VAT zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 7 i 37-41.

Przepisu ust. 13 nie stosuje się do świadczenia usług stanowiących element usług pośrednictwa, o których mowa w ust. 1 pkt 7 i 37-41 (art. 43 ust. 14 ustawy o VAT).

Zatem, w pierwszej kolejności należy określić jakie czynności miał na myśli prawodawca formułując w art. 43 ust. 1 pkt 37 zwolnienie dla świadczonych usług ubezpieczeniowych, usług reasekuracyjnych i usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.

Stosownie do art. 135 ust. 1 lit. a) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 2006r. Nr 347 s. 1 ze zm.), państwa członkowskie zwalniają następujące transakcje: transakcje ubezpieczeniowe i reasekuracyjne, wraz z usługami pokrewnymi świadczonymi przez brokerów ubezpieczeniowych i agentów ubezpieczeniowych.

Należy odnotować na samym początku, że terminy używane do określenia zwolnień od podatku przewidziane w artykule 13 Dyrektywy muszą być wiernie interpretowane, jako że stanowią wyjątki od ogólnej zasady, która mówi, że podatek VAT pobierany jest od każdej usługi świadczonej odpłatnie przez podatnika (patrz w szczególności sprawa 348/87 Stichting Uitvoering Financiele Acties <1989> ECR 1737, paragraf 13 i sprawa C-287/00 Commission v Germany <2002> ECR I-5811, paragraf 43).

Jest ustalonym prawem precedensowym, że zwolnienia te stanowią niezależne pojęcia prawa wspólnotowego, którego celem jest uniknięcie rozbieżności w stosowaniu systemu podatku VAT w poszczególnych Państwach Członkowskich.

W związku z powyższym tut. Organ wydając interpretację w stanie prawnym od dnia 1 stycznia 2011r. określa ich zakres z wykorzystaniem treści zapisów prawa unijnego i krajowego oraz orzecznictwa sądów.

Dyrektywa nie podaje definicji transakcji ubezpieczeniowych ani usług pokrewnych świadczonych przez maklerów i pośredników ubezpieczeniowych.

Natomiast, „czynność ubezpieczeniowa”, w ogólnie przyjętym rozumieniu, charakteryzuje się tym, że ubezpieczyciel, w zamian za wcześniejsze opłacenie składki ubezpieczeniowej, zobowiązuje się w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia do spełnienia na rzecz ubezpieczonego świadczenia określonego w momencie zawarcia umowy.

Czynność ubezpieczeniowa, w każdym wypadku związana jest z istnieniem stosunku umownego między usługodawcą, który domaga się zwolnienia (od podatku) a osobą, której ryzyko jest objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym.

Jeśli chodzi o transakcje ubezpieczeniowe TSUE w sprawie C-8/01 orzekł jednak, że istotą transakcji ubezpieczeniowej jest w ogólnym rozumieniu, iż ubezpieczyciel zobowiązuje się, w przypadku, gdy zaistnieje ryzyko objęte ubezpieczeniem, świadczyć ubezpieczonemu usługę uzgodnioną podczas zawierania umowy w zamian za uprzednią wpłatę składki (sprawy: Card Protection Plan C-349/96, paragraf 17 i Skania C-240/99, paragraf 37).

Trybunał wprawdzie orzekł, że wyrażenie „transakcje ubezpieczeniowe” nie obejmuje wyłącznie transakcji dokonywanych przez samych ubezpieczycieli, ale zasadniczo jest na tyle obszerne, że obejmuje zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej przez podatnika, który sam nie jest ubezpieczycielem, ale w kontekście polisy blokowej dostarcza swoim klientom taką ochronę, korzystając z wpływów od ubezpieczyciela, który przyjmuje na siebie ryzyko objęte w ubezpieczeniu (sprawy: Card Protection Plan, paragraf 22 i Skandia, paragraf 38).

Jednak w akapicie 41 sprawy Skandia Trybunał podtrzymał stanowisko, że zgodnie z definicją transakcji ubezpieczeniowych zawartą w akapicie 39 niniejszego wyroku okazuje się, iż tożsamość osoby, której świadczy się usługę, jest istotna w rozumieniu definicji rodzaju usług objętych artykułem 13B(a) Szóstej Dyrektywy i że transakcja ubezpieczeniowa nieodzownie pociąga za sobą istnienie umowy między dostawcą usługi ubezpieczeniowej i osobą, która jest ubezpieczona na wypadek ryzyka, czyli ubezpieczonym.

Natomiast zasadniczym kryterium, pozwalającym na ustalenie, czy dana osoba jest pośrednikiem ubezpieczeniowym, czy też nie, jest charakter wykonywanych przez nią czynności wewnętrznych. W sprawie C-124/07 pomiędzy J.C.M. Beheer B.V. a Staatssecretaris van Financien TSUE zwrócił uwagę, że przepisy wspólnotowe nie zawierają żadnych wskazówek odnoszących się do stosunku pomiędzy brokerem lub pośrednikiem ubezpieczeniowym a stronami umowy ubezpieczeniowej, do której się przyczynił. Stwierdzenie posiadania statusu brokera lub pośrednika ubezpieczeniowego zależy zatem od cech badanej działalności.

Z kolei, w sprawie C-453/05 TSUE stwierdził, że „pośrednictwo stanowi działalność polegającą na pośredniczeniu, która może obejmować między innymi wskazywanie stronie danej umowy okazji do zawarcia takiej umowy, przy czym celem takiej działalności jest uczynienie wszystkiego, co niezbędne, aby dwie strony zawarły umowę, a sam pośrednik nie ma żadnego interesu w zakresie treści umowy. Zatem pojęcie pośrednictwa nie wymaga koniecznie, aby pośrednik działający jako subagent agenta głównego kontaktował się bezpośrednio z dwiema stronami umowy, aby negocjować wszystkie klauzule, jednakże pod warunkiem że jego działalność nie ogranicza się do zobowiązania do wykonania części czynności faktycznych związanych z umową”.

Z przedstawionego we wniosku zaistniałego stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca zajmuje się sprzedażą detaliczną sprzętu komputerowego, głównie przenośnych komputerów, w swojej ofercie handlowej sprzedaje towary w połączeniu z usługami ubezpieczeniowymi oferowanymi przez partnera biznesowego - Firmę Ubezpieczeniową wpisaną do KRS jako Zakład Ubezpieczeń. W skład tych usług wchodzą usługi ubezpieczenia o charakterze przedłużonej gwarancji na sprzedawane towary, ubezpieczenie od kradzieży lub zniszczenia sprzętu. Na mocy ustaleń z Firmą Ubezpieczeniową Wnioskodawca dokonuje pośrednictwa w sprzedaży jej usług. W ramach tych usług Wnioskodawca wykonuje następujące czynności:

  • rzetelnego informowania podmiotów lub klientów o warunkach ubezpieczeń oferowanych w ramach obowiązującej jego umowy z Firmą Ubezpieczeniową;
  • pośredniczenia przy zawieraniu umów ubezpieczenia oraz zawierania umów ubezpieczenia w imieniu Firmy Ubezpieczeniowej, na rzecz ubezpieczycieli;
  • doręczania ubezpieczającym, przed zawarciem umowy ubezpieczenia, ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczących zawieranych z nimi umów ubezpieczenia;
  • naliczania i przyjmowania od ubezpieczających składki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia oraz przekazywanie ich do Firmy Ubezpieczeniowej w terminach i na zasadach ustalonych obowiązującą Wnioskodawcę i Firmę Ubezpieczeniową umową;
  • korygowania błędów w wadliwie zawartych przez siebie umowach ubezpieczenia – zgodniez zaleceniami Firmy Ubezpieczeniowej.

Biorąc pod uwagę opis sprawy stwierdzić należy, iż Wnioskodawca nie będzie wykonywał czynności ubezpieczeniowych. Czynność ubezpieczeniowa, w ogólnie przyjętym rozumieniu, charakteryzuje się tym, że ubezpieczyciel, w zamian za wcześniejsze opłacenie składki ubezpieczeniowej, zobowiązuje się w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia do spełnienia na rzecz ubezpieczonego świadczenia określonego w momencie zawarcia umowy.

Zainteresowany nie będzie występował w roli ubezpieczyciela, który w przypadku wystąpienia ryzyka objętego umową ubezpieczenia będzie zobowiązany do świadczenia na rzecz ubezpieczonego klienta.

Zauważyć należy, iż „czynność ubezpieczeniowa”, w każdym wypadku związana będzie z istnieniem stosunku umownego między ubezpieczycielem, który na podstawie przepisów o podatku od towarów i usług może korzystać ze zwolnienia z tego podatku, a osobą, której ryzyko jest objęte ubezpieczeniem, czyli ubezpieczonym. Natomiast z opisu sprawy wynika, iż między Wnioskodawcą a klientami nie zaistnieje żaden stosunek prawny ubezpieczenia.

Wnioskodawca nie będzie świadczył również usług reasekuracyjnych, polegających na wykonywaniu czynności związanych z przyjmowaniem ryzyka cedowanego przez zakład ubezpieczeń lub przez zakład reasekuracji oraz dalsze cedowanie przyjętego ryzyka.

W konsekwencji, czynności wykonywane przez Wnioskodawcę będące przedmiotem wniosku, nie będą stanowić usług ubezpieczeniowych lub reasekuracyjnych, korzystających ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy o podatku od towarów i usług.

Z treści art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy wynika, iż prawodawca zwolnił od podatku również usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych i reasekuracyjnych.

Czynności wykonywane przez pośrednika ubezpieczeniowego dotyczą czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz zakładu ubezpieczeń (agencyjne) oraz czynności wykonywanych w imieniu lub na rzecz podmiotu poszukującego ochrony ubezpieczeniowej (brokerskie).

Działalność pośrednictwa ubezpieczeniowego dotyczy działalności wykonywanej przez pośrednika, który nie zajmuje miejsca jakiejkolwiek strony umowy dotyczącej produktu finansowego. Usługa pośrednictwa ubezpieczeniowego to usługa wykonana na rzecz strony umowy oraz opłacona przez nią jako odrębna działalność pośrednictwa. Pośrednictwo ma zatem na celu dokonanie wszelkich niezbędnych czynności, które umożliwiłyby zawarcie przez obie strony umowy, przy czym pośrednik nie realizuje w stosunku do treści umowy żadnego własnego interesu.

W ramach świadczonych usług na rzecz firmy ubezpieczeniowej Wnioskodawca będzie wykonywać następujące czynności: rzetelnego informowania podmiotów lub klientów o warunkach ubezpieczeń oferowanych w ramach obowiązującej jego umowy z firmą ubezpieczeniową, pośredniczenia przy zawieraniu umów ubezpieczenia oraz zawierania umów ubezpieczenia w imieniu firmy ubezpieczeniowej, na rzecz ubezpieczycieli, doręczania ubezpieczającym, przed zawarciem umowy ubezpieczenia, ogólnych warunków ubezpieczenia dotyczących zawieranych z nimi umów ubezpieczenia, naliczania i przyjmowania od ubezpieczających składki z tytułu zawartych umów ubezpieczenia oraz przekazywanie ich do firmy ubezpieczeniowej w terminach i na zasadach ustalonych obowiązującą Wnioskodawcę i firmę ubezpieczeniową umową, korygowania błędów w wadliwie zawartych przez siebie umowach ubezpieczenia – zgodnie z zaleceniami firmy ubezpieczeniowej.

Zatem, Wnioskodawca w przedmiotowej sprawie będzie podmiotem wykonującym czynności w imieniu i na rzecz firmy ubezpieczeniowej wpisanej jako zakład ubezpieczeń. W konsekwencji, świadczenia na rzecz firmy ubezpieczeniowej wykonywane przez Spółkę będą stanowić usługi pośrednictwa ubezpieczeniowego.

Biorąc pod uwagę opis sprawy oraz powołane przepisy dotyczące pośrednictwa ubezpieczeniowego, stwierdzić należy, że przedmiotowe usługi świadczone przez Spółkę na rzecz firmy ubezpieczeniowej korzystać będą ze zwolnienia od podatku w oparciu o przepis art. 43 ust. 1 pkt 37 ustawy, jako usługi pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.

Odnosząc się z kolei do kwestii ewidencjonowania sprzedaży ubezpieczeń oraz uznania tych świadczeń za obrót Wnioskodawcy należy stwierdzić co następuje:

Podstawą opodatkowania jest obrót, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 30-32, art. 119 oraz art. 120 ust. 4 i 5. Obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy lub osoby trzeciej. Obrót zwiększa się o otrzymane dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze mające bezpośredni wpływ na cenę (kwotę należną) towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika, pomniejszone o kwotę należnego podatku (art. 29 ust. 1 ustawy o VAT).

Zgodnie z art. 30 ust. 1 ustawy o VAT, podstawę opodatkowania czynności maklerskich, czynności wynikających z zarządzania funduszami inwestycyjnymi, czynności wynikających z umowy agencyjnej lub zlecenia, pośrednictwa, umowy komisu lub innych usług o podobnym charakterze stanowi dla:

  1. zleceniodawcy - kwota należna z tytułu dostawy, pomniejszona o kwotę podatku;
  2. komisanta:
    1. kwota należna z tytułu dostawy towarów, pomniejszona o kwotę podatku - w przypadku dostawy towarów osobie trzeciej, na rachunek komitenta,
    2. kwota należna wraz z kwotą prowizji, pomniejszona o kwotę podatku - w przypadku dostawy towarów nabytych przez komisanta na rzecz komitenta;
  3. komitenta - kwota należna pomniejszona o kwotę prowizji komisanta, pomniejszona o kwotę podatku - w przypadku dostawy towarów dla komisanta;
  4. prowadzącego przedsiębiorstwo maklerskie, zarządzającego funduszami inwestycyjnymi, agenta, zleceniobiorcy lub innej osoby świadczącej usługi o podobnym charakterze - kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi, pomniejszona o kwotę podatku, z zastrzeżeniem ust. 3.


W myśl ust. 3 powyższego artykułu, w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu świadczenia usług, pomniejszona o kwotę podatku.

Podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16 (art. 106 ust. 1 ustawy o VAT).

Podatnicy, z wyjątkiem podatników wykonujących wyłącznie czynności zwolnione od podatku na podstawie art. 43 i 82 ust. 3 oraz zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9, są obowiązani prowadzić ewidencję zawierającą: kwoty określone w art. 90, dane niezbędne do określenia przedmiotu i podstawy opodatkowania, wysokość podatku należnego, kwoty podatku naliczonego obniżające kwotę podatku należnego oraz kwotę podatku podlegającą wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu oraz inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej, a w przypadkach określonych w art. 120 ust. 15, art. 125, 134, 138 - dane określone tymi przepisami niezbędne do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej (art. 109 ust. 3 ustawy o VAT).

Z powyższych przepisów wynika więc, że podstawą opodatkowania w przypadku sprzedaży towarów jest kwota należna z tytułu dokonanej sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku, natomiast w przypadku wykonywania usług pośrednictwa ubezpieczeniowego podstawę opodatkowania stanowi kwota prowizji za wykonanie usługi, pomniejszona o kwotę podatku.

Przenosząc zatem powyższe na grunt przepisów ustawy o podatku od towarów i usług należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie dla sprzedaży towarów w postaci sprzętu komputerowego jest kwota należna z tytułu dokonanej sprzedaży pomniejszona o kwotę należnego podatku, zaś z tytułu wykonywanych na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej usług pośrednictwa ubezpieczeniowego jest kwota prowizji pomniejszona o kwotę podatku, którą Wnioskodawca dokumentuje fakturą VAT. Wnioskodawca w prowadzonej ewidencji dla potrzeb podatku od towarów i usług, do prowadzenia której obowiązany jest na podstawie art. 109 ust. 3 ustawy o VAT, tj. w ewidencji sprzedaży VAT winien zaewidencjonować faktury VAT dokumentujące sprzedaż sprzętu komputerowego oraz faktury VAT dokumentujące prowizję za wykonanie usług pośrednictwa ubezpieczeniowego dla Firmy Ubezpieczeniowej. Zatem, w konsekwencji powyższego wartość sprzedanych przez Wnioskodawcę w imieniu i na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej ubezpieczeń nie stanowi obrotu z tytułu wykonywanych czynności podlegających opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

W odniesieniu do ewidencjonowania sprzedaży za pomocą kas rejestrujących należy zwrócić uwagę, że obowiązek ten wynika bezpośrednio z art. 111 ustawy o VAT.

Stosownie do art. 111 ust. 1 ustawy o VAT, podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.

W myśl art. 111 ust. 3a pkt 7 ustawy o VAT, podatnicy prowadzący ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących są obowiązani stosować kasy rejestrujące wyłącznie do prowadzenia ewidencji własnej sprzedaży, z zastrzeżeniem ust. 3b.

Z kolei zgodnie z art. 111 ust. 3b ustawy, podatnicy prowadzący ewidencję przy zastosowaniu kas rejestrujących, u których podstawą opodatkowania jest kwota prowizji lub inna postać wynagrodzenia za wykonywane usługi w ramach umowy agencyjnej, zlecenia, pośrednictwa lub innych umów o podobnym charakterze albo marża, ewidencjonują na potrzeby obliczenia osiąganego przez nich obrotu oraz kwot podatku należnego całą wartość sprzedaży własnej oraz prowadzonej na rzecz lub w imieniu innych podatników.

Powyższy przepis (tj. art. 111 ust. 3b ustawy) ustanawia wyjątek od zasady, iż podatnicy prowadzący ewidencję przy zastosowaniu kas rejestrujących obowiązani są do stosowania kas wyłącznie do prowadzenia ewidencji własnej sprzedaży, nakazując również ewidencjonowanie sprzedaży prowadzonej na rzecz lub w imieniu innych podatników. Wyjątek ten dotyczy ewidencjonowania na własnej kasie obrotu innego podmiotu bez prawa do używania przez podatnika kas należących do innego podmiotu.

Powyższe przepisy są powtórzeniem zapisu wynikającego z § 7 ust. 1 pkt 9 oraz ust. 7 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 listopada 2008r. w sprawie kryteriów i warunków technicznych, którym muszą odpowiadać kasy rejestrujące oraz warunków ich stosowania (Dz. U. Nr 212, poz. 1338 ze zm.).

Z przedstawionego we wniosku zaistniałego stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca jest podatnikiem podatku od towarów i usług. Prowadzi działalność gospodarczą w zakresie handlu detalicznego sprzętem komputerowym. Spółka świadczy również usługi ubezpieczenia o charakterze przedłużonej gwarancji na sprzedawane towary. Na mocy ustaleń z Firmą Ubezpieczeniową dokonuje pośrednictwa w sprzedaży jej usług.

Z powołanych przepisów wynika, że ewidencjonowaniu sprzedaży za pomocą kasy rejestrującej podlegają czynności wykonywane dla podmiotów nie prowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych.

Jednakże pamiętać należy, że do obrotu, o którym mowa w art. 29 ust. 1 ustawy o VAT, Wnioskodawca powinien wliczyć wyłącznie wartość własnej sprzedaży dokonanej na rzecz osób, o których mowa w art. 111 ust. 1 ustawy, tj. osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych Przy czym należy mieć na względzie uregulowania wskazujące na konieczność prowadzenia przez podatnika ewidencji, służącej prawidłowemu sporządzeniu deklaracji podatkowej. Ewidencja prowadzona w kasie rejestrującej jest niezależna od ewidencji, której prowadzenia wymagają inne przepisy, a w szczególności art. 109 ust. 3 ustawy.

Zatem w opisanej sprawie ewidencjonowaniu za pomocą kasy rejestrującej nie podlega sprzedaż sprzętu komputerowego dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą oraz usługi pośrednictwa, wykonywane przez Wnioskodawcę w imieniu i na rzecz Firmy ubezpieczeniowej, za które otrzymuje prowizję.

Wątpliwości Wnioskodawcy budzi natomiast kwestia, sposobu ewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej obrotów z tytułu sprzedaży ubezpieczeń prowadzonej na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej.

Jak wskazują powołane przepisy dotyczące ewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej, co do zasady pośrednik, który obok sprzedaży usług/towarów zleceniodawcy dokonuje sprzedaży towarów własnych, w sytuacji gdy ciąży na nim obowiązek prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy użyciu kasy rejestrującej, ma również obowiązek ewidencjonowania na kasie obrotu z tytułu sprzedaży usług/towarów zleceniodawcy.

Należy jednak zauważyć, iż na mocy delegacji ustawowej zawartej w przepisie art. 111 ust. 8 ustawy o VAT Minister Finansów może zwolnić na czas określony niektóre grupy podatników oraz niektóre czynności z obowiązku, o którym mowa w ust. 1, ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub wysokość obrotu.

Może zatem zaistnieć sytuacja, w której podatnik będzie ewidencjonował przy zastosowaniu kasy rejestrującej jedynie część swojej sprzedaży, a niektórych czynności nie, bowiem mogą one korzystać ze zwolnienia przedmiotowego.

W myśl § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 lipca 2010r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących (Dz. U. Nr 138 poz. 930), zwalnia się z obowiązku ewidencjonowania do dnia 31 grudnia 2012r. sprzedaż w zakresie czynności wymienionych w załączniku do rozporządzenia.

W poz. 23 ww. załącznika zawierającego wykaz czynności zwolnionych z obowiązku ewidencjonowania wymieniono usługi finansowe i ubezpieczeniowe sklasyfikowane pod symbolami PKWiU 64-66.

Zatem w przypadku, gdy czynności, które Wnioskodawca wykonuje w imieniu i na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej tj. usługi ubezpieczenia (polisa) są sklasyfikowane jak wskazał Wnioskodawca pod symbolem PKWiU 66.29.19.0, czynności te podlegają zwolnieniu z obowiązku rejestracji przy użyciu kasy rejestrującej.

Biorąc pod uwagę powyższe przepisy oraz okoliczności przedstawione we wniosku stwierdzić należy, że skoro czynności wykonywane przez Wnioskodawcę w imieniu i na rzecz Firmy Ubezpieczeniowej, dotyczące sprzedaży ubezpieczenia o charakterze przedłużonej gwarancji na sprzedawane towary, są sklasyfikowane pod symbolem PKWiU 66.29.19.0, to Wnioskodawca nie ma obowiązku ewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej obrotów uzyskanych z tytułu sprzedaży ubezpieczeń na rzecz i w imieniu Firmy Ubezpieczeniowej, bowiem sprzedaż w zakresie tych czynności korzysta ze zwolnienia z obowiązku ewidencjonowania do dnia 31 grudnia 2012r. na mocy § 2 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 26 lipca 2010r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kas rejestrujących w powiązaniu z poz. 23 załącznika do tego rozporządzenia. Obowiązkowi ewidencjonowania za pomocą kasy rejestrującej podlegać będzie sprzedaż sprzętu komputerowego dla podmiotów nie prowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy w zakresie pytania oznaczonego we wniosku nr 1 należało uznać za nieprawidłowe.

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy jest:

  • nieprawidłowe w części dotyczącej ustalenia obrotu z tytułu dostawy sprzętu komputerowego i świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych
  • prawidłowe w części dotyczącej zwolnienia od podatku świadczenia usług pośrednictwa w świadczeniu usług ubezpieczeniowych.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Należy jednocześnie podkreślić, iż niniejsza interpretacja nie rozstrzyga kwestii poprawności dokonanego przez Wnioskodawcę zaklasyfikowania świadczonych przez niego usług według PKWiU. Tut. organ nie jest bowiem właściwy do weryfikacji poprawności dokonanej przez Wnioskodawcę klasyfikacji usług według PKWiU, gdyż jak to już wcześniej wskazano, zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 stycznia 2005r. w sprawie trybu udzielania informacji dotyczących standardów klasyfikacyjnych (Dz. Urz. GUS Nr 1, poz. 11) zasadą jest, że zainteresowany podmiot sam klasyfikuje m.in. swoje usługi według zasad określonych w poszczególnych klasyfikacjach i nomenklaturach wprowadzonych rozporządzeniami Rady Ministrów lub stosowanych bezpośrednio na podstawie przepisów Wspólnoty Europejskiej. W przypadku trudności w ustaleniu właściwego grupowania Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług zainteresowany podmiot może zwrócić się o udzielenie informacji w tym zakresie do Urzędu Statystycznego w Łodzi. Tak więc to Wnioskodawcę obciąża obowiązek i ryzyko prawidłowego sklasyfikowania wykonywanych przez niego usług, a w razie wątpliwości Wnioskodawca może w tym zakresie zwrócić się do Urzędu Statystycznego w Łodzi.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Zgodnie z § 1 pkt 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 sierpnia 2008r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego do spraw finansów publicznych, Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz. U. Nr 163, poz. 1016), skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 Kraków po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu – do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach – art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.



doradcapodatkowy.com gdy potrzebujesz własnej indywidualnej interpretacji podatkowej.

Mechanizm kojarzenia podobnych interpretacji
Dołącz do zarejestrowanych użytkowników i korzystaj wygodnie z epodatnik.pl.   Rejestracja jest prosta, szybka i bezpłatna.

Reklama

Przejrzyj zasięgi serwisu epodatnik.pl od dnia jego uruchomienia. Zobacz profil przeciętnego użytkownika serwisu. Sprawdź szczegółowe dane naszej bazy mailingowej. Poznaj dostępne formy reklamy: display, mailing, artykuły sponsorowane, patronaty, reklama w aktywnych formularzach excel.

czytaj

O nas

epodatnik.pl to źródło aktualnej i rzetelnej informacji podatkowej. epodatnik.pl to jednak przede wszystkim źródło niezależne. Niezależne w poglądach od aparatu skarbowego, od wymiaru sprawiedliwości, od inwestorów kapitałowych, od prasowego mainstreamu.

czytaj

Regulamin

Publikacje mają charakter informacyjny. Wydawca dołoży starań, aby informacje prezentowane w serwisie były rzetelne i aktualne. Treści prezentowane w serwisie stanowią wyraz przekonań autorów publikacji, a nie źródło prawa czy urzędowo obowiązujących jego interpretacji.

czytaj