Szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłat w transakcjach handlowych reguluje ustawa z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (Dz. U. Nr 139, poz. 1323), która obowiązuje od 1 stycznia 2004 r.
Ustawę stosuje się do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są między innymi:
- przedsiębiorcy w rozumieniu art. 2 ust. 2 i 3 ustawy Prawo działalności gospodarczej (t j. osoby fizyczne, osoby prawne oraz nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego, które zawodowo we własnym imieniu podejmują i wykonują działalność gospodarczą (przedsiębiorcy), oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej), (...).

Wyżej wymienionym wierzycielom, którzy zawarli umowy w związku z wykonywaną przez siebie działalnością gospodarczą polegającą na odpłatnym dostarczaniu towarów lub odpłatnym świadczeniu usług (transakcja handlowa), powodujące termin zapłaty dłuższy niż 30 dni, ustawa przyznaje dwa niezależne uprawnienia :
1. prawo żądania odsetek ustawowych za okres począwszy od 31 dnia po spełnieniu swojego świadczenia niepieniężnego i doręczeniu dłużnikowi faktury lub rachunku – do dnia zapłaty, ale nie dłuższy niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego (art. 5 ustawy z 12 czerwca 2003 r.),
2. prawo żądania odsetek sankcyjnych (w wysokości przewidzianej dla zaległości podatkowych) jeżeli dłużnik nie dokona zapłaty w terminie płatności określonym w umowie lub w wezwaniu do zapłaty. Odsetki te naliczane automatycznie, bez wezwania (podobnie jak wymienione w pkt 1 odsetki ustawowe).

Podstawę prawną ustalania odsetek stanowią przepisy Kodeksu cywilnego. Najważniejszym ustawowym tytułem do pobierania odsetek jest art. 481 k.c. przewidujący obowiązek uiszczenia odsetek w razie uchybienia przez dłużnika terminowi świadczenia pieniężnego.
Zgodnie z art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (j. t. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) do przychodów z działalności gospodarczej, o których mowa w ust. 1 i 2, nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.

Odsetki od należności naliczone, lecz nie otrzymane zgodnie z warunkami umowy nie stanowią u wierzyciela przychodów. Odsetki takie są przychodami w dacie faktycznego otrzymania.
U dłużnika odsetki za zwłokę stanowią koszt uzyskania przychodu. Koszt powstaje w dacie ich zapłaty kontrahentowi (wierzycielowi, stosownie do art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl tego przepisu odsetki naliczone, czyli takie, których wysokość jest znana, ale których jeszcze nie zapłacono, nie stanowią dla celów podatkowych kosztów uzyskania przychodów. Odsetki te stanowią koszt w momencie ich faktycznej zapłaty).
Z treści złożonego zapytania wynika, że termin płatności za dostarczanie towaru ustalony z hurtownią wynosi 60 dni. Hurtownia nie nalicza ustawowych odsetek od dnia 30 do 60. W przypadku uregulowania zapłaty po terminie zapłaty tj. 60 dniach, dostawcy za nieterminową zapłatę należą się odsetki w wysokości odsetek za zwłokę określonej na podstawie Ordynacji podatkowej.

W tym stanie rzeczy należy stwierdzić, iż zgodnie z uregulowaniami zawartymi w ustawie z dnia 12 czerwca 2003 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych podatnik (dłużnik) nie musi sam sobie naliczać odsetek. O zapłatę odsetek w imieniu i na rzecz wierzyciela będącego podmiotem, o którym mowa w art. 3, może wystąpić na jego wniosek, krajowa lub regionalna organizacja, której celem statutowym jest ochrona interesów takich podmiotów.

W myśl cytowanego przepisu art. 14 ust. 3 pkt 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności (u wierzyciela). Odsetki takie są przychodem w dacie faktycznego otrzymania.
U dłużnika odsetki za zwłokę stanowią koszt uzyskania przychodu w dacie ich zapłaty wierzycielowi (art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).