Obowiązujące do 31 grudnia 2002 r. przepisy ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r Nr 54, poz.654 ze zm.), przewidywały w stosunku do wierzytelności zaliczonych uprzednio przez podatnika do przychodów należnych, że jeżeli zaistnieją przesłanki wskazujące na znaczne prawdopodobieństwo nieściągalności tych wierzytelności, to podatnik zgodnie z dyspozycją przepisów:
1) art. 16 ust. 1 pkt 26 lit. a) ustawy miał możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów rezerwy na uprawdopodobnioną nieściągalność wierzytelności, która uprzednio zaliczona była do przychodów należnych oraz
2) art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) ustawy dającego możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisanej jako nieściągalna, jeżeli uprzednio wierzytelność ta zaliczona była do przychodów należnych.

Dla celów podatkowych musiały być spełnione, wskazane w art. 16 ust. 2 i ust. 2 a tej ustawy, podatkowe przesłanki uznania wierzytelności za nieściągalną lub uznania nieściągalności za uprawdopodobnioną.

Jeżeli później, pomimo wcześniejszego uznania danej wierzytelności za nieściągalną i zaliczenia do kosztu uzyskania przychodów, podatnik odzyskałby całość lub część tej wierzytelności, kwota ta stanowiłaby przychód podatkowy. Stanowi o tym art. 12 ust. 1 pkt 4 i ust. 1 a ustawy p.d.o.p. Zgodnie z którym przychodem jest wartość zwróconych wierzytelności, w tym pożyczek (kredytów), które zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 25, zostały odpisane jako nieściągalne lub zaliczone do straconych, albo na które utworzono rezerwy zaliczone uprzednio do kosztów uzyskania przychodów. W razie zwrotu części wierzytelności, o których mowa w ust.1 pkt 4, przychód ustala się proporcjonalnie do udziału zwróconej wierzytelności w jej ogólnej kwocie. Dokonany przez dłużnika zwrot części wierzytelności, powinien zostać proporcjonalnie zaliczony zarówno na kwotę netto należności (przychód zarachowany), jak również na podatek VAT.

W obecnym stanie prawnym, obowiązującym od 1 stycznia 2003 r. - podstawą do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności stanowiącej uprzednio przychód należny,w stosunku do której istnieje obawa, że podatnik nie uzyska od dłużnika świadczenia wynikającegoz tej wierzytelności są przepisy ustawy p.d.o.p., zgodnie z którymi: 1) art. 16 ust. 1 pkt 26 a - kosztem uzyskania przychodów są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 12 ust. 3 do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona na podstawie ust. 2a pkt 1 oraz 2) art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a) - kosztem uzyskania przychodów są wierzytelności, które uprzednio na podstawie art. 12 ust. 3 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w ust. 2.

Wymienione w art. 16 ust. 2 i 2 a przypadki, pozwalające na uznanie wierzytelności jako nieściągalnej oraz przypadki uprawdopodabniające nieściągalność - w 2003 r. nie uległy zmianie. Jednakże od dnia 1 stycznia 2003 r. przyjęta została nowa regulacja - art. 12 ust. 1 pkt 4 d ustawy. Zgodnie z tym przepisem do przychodów podatnika zalicza się również "wartość należności umorzonych, przedawnionych lub odpisanych jako nieściągalne w tej części, od której dokonane odpisy aktualizujące zostały uprzednio zaliczone do kosztów uzyskania przychodów".

Reasumując, w przypadku spełnienia przesłanek wskazanych wyżej, Spółka będzie uprawniona do zaliczenia do kosztów podatkowych, odpowiednio samej wierzytelności, bądź odpisu aktualizującego jej wartość. Zwrot części wierzytelności winien zostać uznany proporcjonalnie zarówno na kwotę wierzytelności zarachowanej jako przychód należny, jak również na wartość podatku VAT. W konsekwencji, późniejsze zaliczenie do kosztów podatkowych wierzytelności/odpisu aktualizującego winno uwzględniać zwrot wierzytelności przez dłużnika w części, która proporcjonalnie przypada na wartość wierzytelności stanowiącą przychód należny, w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.Przy sprzedaży wierzytelności zaliczonej uprzednio do przychodów należnych, której nieściągalność nie została uprawdopodobniona i nie zarachowano jej do kosztów uzyskania przychodów – całkowita lub częściowa jej zapłata nie zwiększa przychodów, gdyż w tym przypadku występuje jedynie spłata należności, zaliczonej już wcześniej do tych przychodów.Jeśli zapłata ta jest niższa od wartości brutto wierzytelności – to zgodnie z art.16 ust. 1 pkt 39 ustawy o p.d.o.p. stratę ze sprzedaży wierzytelności, w części zarachowanej uprzednio do przychodów należnych, uważa się za koszty uzyskania przychodów, a jej wysokość ustala się jako różnicę pomiędzy wartością zarachowanego przychodu, a proporcjonalną częścią ceny jej sprzedaży (przypadającą na kwotę netto wierzytelności będącej przedmiotem sprzedaży) . Zasada ta ma zastosowanie zarówno w sytuacji gdy zapłata za wierzytelność jest niższa od wartości wierzytelności netto, jak również gdy jest wyższa.Z kolei przy sprzedaży wierzytelności zaliczonej uprzednio do przychodów należnych, której nieściągalność została uprawdopodobniona i zarachowano ją do kosztów uzyskania przychodów, to całkowita lub częściowa jej zapłata jest przychodem, w rozumieniu cyt. powyżej art. 12 ust. 1pkt 4, w związku z art. 12 ust.1 pkt 1 ustawy p.d.o.p. Jeżeli ta zapłata nastąpi w części, przychód ustala się w proporcji, o której mowa w opisanym powyżej przepisie art.12 ust. 1a tej ustawy.