Działając na podstawie art. 14a § 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), w odpowiedzi na pismo jednostki z dnia 15.09.2003 r. (znak: FK/189/2003) w sprawie udzielenia pisemnej informacji o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w kwestii opodatkowania umów przelewu wierzytelności w formie:

• przeniesienia (przelewu) wierzytelności własnych w celu zwolnienia z długu,
• przeniesienia (przelewu) wierzytelności własnych w formie cesji, umowy przelewu wierzytelności w celu ich windykacji,
• przeniesienia (przelewu) wierzytelności obcych w ramach świadczenia usług pośrednictwa finansowego (nabycie wierzytelności w celu windykacji we własnym zakresie lub w celu dalszej odsprzedaży),

Naczelnik Podkarpackiego Urzędu Skarbowego w Rzeszowie uprzejmie informuje jak niżej:

Przeniesienie wierzytelności własnych w celu zwolnienia z długu – instytucja prawna zwana datio in solutum (świadczenie zamiast wykonania) określona jest przepisami ustawy z dnia 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Celem tego przeniesienia jest wygaśnięcie istniejącego pomiędzy stronami zobowiązania poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy.

Zgodnie bowiem z art. 453 zd. 1 k.c. zobowiązanie stron wygasa jeżeli dłużnik w celu zwolnienia się z zobowiązania spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie. Pomiędzy stronami dochodzi zatem do zmiany przedmiotu świadczenia po powstaniu zobowiązania. Konieczną przesłanką prawnej skuteczności datio in solutum jest wyrażenie przez wierzyciela zgody na zmianę przedmiotu świadczenia (innego niż pierwotnie przewidywano) oraz jego faktyczne wykonanie przez dłużnika.

W opisanej przez podatnika sytuacji zwolnienie ze świadczenia zobowiązania pieniężnego prowadzące do wygaśnięcia zobowiązania nastąpić ma poprzez przelew wierzytelności (prawa do żądania świadczenia) dłużnika, jaka przysługuje mu względem osoby trzeciej. Czynność ta nie będzie więc podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż jej przedmiotem nie jest towar ani usługa, lecz prawo majątkowe, którym jest wierzytelność. Wierzytelność jako prawo o charakterze majątkowym nie wypełnia dyspozycji art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 8.01.1993 r. o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), zwanej dalej ustawą, zgodnie z którym towarem w rozumieniu tej ustawy są rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki, budowle lub ich części (...). Przelewu wierzytelności własnej w celu zwolnienia z długu nie można określić również jako odpłatne świadczenie usług (art. 4 pkt 2 ustawy).

Powyższe oznacza więc, iż przeniesienie wierzytelności własnych w celu zwolnienia z długu nie będzie opodatkowane podatkiem od towarów i usług, gdyż nie ma do niego zastosowania art. 2 ust. 1 ustawy stanowiący, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium RP. Datio in solutum nie może być także utożsamiane z czynnościami „zrównanymi ze sprzedażą” określonymi przez ustawodawcę w art. 2 ust. 3 ustawy o podatku od towarów usług.

Czynność ta nie będzie również podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, nie znajduje się ona bowiem w zamkniętym katalogu czynności prawnych opodatkowanych tym podatkiem określonym w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9.09.2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 86, poz. 959 ze zm.). Enumeratywne wyliczenie przez ustawodawcę czynności cywilnoprawnych, w odniesieniu do których istnieje obowiązek zapłaty podatku powoduje, że w przypadku przeniesienia własnych wierzytelności w celu zwolnienia z długu, obowiązek podatkowy nie powstanie.

Również przeniesienie wierzytelności własnych w formie cesji wierzytelności (sprzedaż, zamiana, darowizna wierzytelności) w celu ich późniejszej windykacji nie podlega przepisom ustawy o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym. Wierzytelność będąca prawem majątkowym w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, nie jest jak już stwierdzono powyżej towarem, o którym mowa w art. 4 ust. 1 ustawy, w związku z czym sprzedaż wierzytelności nie jest sprzedażą towaru. Wyżej wymieniona sprzedaż nie stanowi również odpłatnego świadczenia usług, którym jest między innymi nabycie w ramach działalności gospodarczej cudzych wierzytelności w celu ich dalszej odsprzedaży lub windykacji.

Mając powyższe na uwadze, do sprzedaży wierzytelności własnych w celu ich windykacji nie będzie miał więc zastosowania przepis art. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Obowiązek podatkowy z tytułu sprzedaży własnych wierzytelności powstanie natomiast w podatku od czynności cywilnoprawnych gdyż zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych opodatkowaniu podlegają między innymi umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, co obejmuje oczywiście sprzedaż wierzytelności.

Jak wspomniano wyżej, nabycie, a następnie przeniesienie (między innymi w drodze sprzedaży) wierzytelności obcych w celu ich odsprzedaży lub windykacji w ramach prowadzonej działalności gospodarczej stanowi odpłatne świadczenie usług podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 2 ustawy o VAT. Wynika to z faktu, iż podatnik w tym przypadku dokonuje obrotu wierzytelnościami, który mieści się w zakresie pojęciowym „usług pośrednictwa finansowego”, tj. świadczy usługi o charakterze finansowym. Usługi pośrednictwa finansowego wymienione są w poz. 9 załącznika nr 2 ustawy, co oznacza, iż zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 2 tej ustawy korzystają z przedmiotowego zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Powyższe oznacza, iż czynności cywilnoprawne, na podstawie których podatnik świadczy usługi pośrednictwa finansowego nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych, gdyż zgodnie z treścią art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie podlegają temu podatkowi czynności prawne, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku. Z tego względu sprzedaż wierzytelności obcych nie będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych.