W odpowiedzi na pismo z dnia 13 lutego 2004 r. (wpływ do tut. Urzędu 13.02.2004 r.) dotyczące stosowania przepisów prawa podatkowego – Naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa – Mokotów stosownie do dyspozycji wynikającej z przepisu art. 14 a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa ( Dz. U. Nr 137, poz.926 ze zm.) informuje:
Pan X zwrócił się do Naczelnika tut. Urzędu z prośbą o udzielenie pisemnej informacji o zakresie stosowania przepisów ustawy z dnia 08 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz.50 z późn. zm.) – zwanej dalej ustawą o VAT, w kontekście przedstawionego stanu faktycznego. Pan X wraz z małżonką oraz małżeństwo państwa YY nabyli prawa własności nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym (nieruchomości) przy czym:- małżonkowie XX nabyli na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej udział stanowiący #189; części nieruchomości,- małżonkowie YY nabyli na zasadzie małżeńskiej wspólności ustawowej udział stanowiący #189; części nieruchomości, Wspomniana nieruchomość stanowi przedmiot wynajmu o charakterze użytkowym na rzecz sp. z o.o. „ZZ”. Pan X mając na uwadze powyższy stan faktyczny zwraca się z zapytaniem, czy w takim przypadku podatnikiem podatku od towarów i usług są oboje małżonkowie czy tylko ten, który w całości opodatkowuje przychody z tytułu najmu.W ocenie podatnika w przypadku złożenia przez niego i jego małżonka oświadczenia o opodatkowaniu całości dochodów uzyskiwanych z tytułu najmu w całości przez podatnika, w przypadku wykonywania najmu w sposób częstotliwy, wyłącznie podatnik będzie podatnikiem podatku od towarów i usług i tylko na nim będą spoczywały obowiązki wynikające z przepisów ustawy o VAT. Własność przedmiotu najmu nie będzie w tym przypadku istotna.
Po przeanalizowaniu przedstawionego stanu faktycznego oraz mając na uwadze obowiązujący stan prawny Naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa – Mokotów stwierdza, co następuje:

W ramach przepisów ustawy o podatku od towarów usług podatnikiem są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne mające siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, jeżeli wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek czynności, o których mowa w art. 2 ustawy o VAT (m.in. sprzedaż towarów i świadczenie usług na terytorium RP), w okolicznościach wskazujących na zamiar ich wykonywania w sposób częstotliwy, nawet jeżeli zostały wykonane jednorazowo, a także wówczas, gdy czynności polegają na jednorazowej sprzedaży rzeczy w tym celu nabytej (art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT).
Z treści cytowanego wyżej przepisu wnioskować należy, iż podatnikiem podatku od towarów i usług jest zatem ten podmiot, który faktyczne wykonuje czynności określone w art. 2 ustawy o VAT, działając w imieniu własnym i na własny rachunek niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa – (art. 2 ust. 4 ustawy o VAT).
Kwestia majątkowej współwłasności małżeńskiej uregulowana jest w ramach przepisów Działu III ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 z 1964 r. ze zm.) – zwanej dalej ustawą Kro, obejmującego swym zakresem stosunki majątkowe między małżeństwem. Stosownie do art. 31 ustawy Kro z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa), na który zgodnie z przepisem art. 32 ustawy Kro składają się przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności majątkowej ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, a także w szczególności:- pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków,- dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.- W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. (art. 35 ustawy Kro).Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym (art. 36 ustawy Kro), jednakże zarząd majątkiem wspólnym każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie z zastrzeżeniem, iż do dokonania czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebna jest zgoda drugiego małżonka w formie wymaganej dla danej czynności prawnej (art. 36 ustawy Kro). W konkluzji do cytowanych wyżej przepisów ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy stwierdzić należy, iż bez wątpienia dopuszczalnym jest sytuacja kiedy to jeden z małżonków wykonuje czynności związane z zarządzaniem majątkiem wspólnym lub czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu np. wynajem lokalu użytkowego stanowiącego przedmiot majątku wspólnego.W tym kontekście oraz mając na uwadze treść cytowanego wcześniej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, w myśl którego podatnikiem podatku od towarów i usług jest podmiot, który wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu tym podatkiem (określone w ramach przepisu art. 2 ustawy o VAT), czyniąc to w imieniu własnym i na własny rachunek – zatem także na rachunek należącego do niego niepodzielnie majątku wspólnego – wnioskować należy, iż prawnopodatkowa podmiotowość określona w/wymienionym przepisem, jak również prawa i obowiązki określone przepisami o VAT (w tym również obowiązek rozliczenia tegoż podatku) w takiej sytuacji dotyczy tylko jednego z małżonków.
Stąd też za bezzasadną i niemającą podstawy prawnej należy uznać tezę, w myśl której zawarcie przez jednego z małżonków umowy najmu rzeczy stanowiącej przedmiot majątku wspólnego obligatoryjnie powoduje powstanie obowiązku podatkowego także u drugiego z małżonków. Warto ponadto zaznaczyć, iż taka interpretacja przepisów prawa podatkowego w pełni odzwierciedla linię orzecznictwa w tym zakresie, której wyraz Naczelny Sąd Administracyjny ukazał w wyroku z dnia 25 kwietnia 2002 r., sygn. akt SA/Sz 1685/00 stanowiąc, jak niżej:(...) na gruncie przepisów ustawy o VAT oraz przepisów ustawy Kro dot. stosunków majątkowych między małżonkami nic nie uprawnia do wniosku, że wykonywanie czynności opodatkowanych podatkiem VAT przez jednego z małżonków czyni podatnikiem tego podatku również drugiego małżonka, a więc także tego, który tego zobowiązania nie zaciąga, a niekiedy – w zależności od wzajemnych relacji między małżonkami – zobowiązania tego nie akceptuje lub nie jest nawet świadom”(...) obowiązek podatkowy u każdego z małżonków (...) może wystąpić jedynie wówczas, gdy czynność podlegająca opodatkowaniu jest wykonywana wspólnie przez oboje małżonków, tj. gdy oboje są stroną transakcji obciążonej podatkiem VAT”(...) o tym, który z małżonków jest (będzie) podatnikiem podatku VAT, rozstrzyga wola tych małżonków co do tego, który z nich będzie w konkretnej sytuacji wykonywał określone czynności zarządu majątkiem wspólnym lub inne”, Przyjęcie odmiennego niż prezentowane stanowiska w przedmiotowej materii prowadziłoby do nieracjonalnych wniosków, iż (jak słusznie zauważył sąd) obowiązek podatkowy powstałby zawsze u obojga małżonków, nawet wówczas gdy jedno z nich zobowiązania nie akceptuje lub nie jest świadome.
Bez znaczenia w takim przypadku byłby także fakt, iż zaciągnięte zobowiązanie (np. umowa najmu lokalu) przez jednego z małżonków, bez uprzedniej zgody drugiego czyniłoby taką umowę nieważną w myśl cytowanych wcześniej przepisów ustawy Kro, gdyż zgodnie z zasadą określoną przepisami ustawy o VAT, prawnopodatkowa skuteczność czynności podjętej przez jednego z małżonków nie jest uzależniona od zgody drugiego.Zasadę tę ustawodawca expressis verbis wyraził w przepisie art. 2 ust.4 ustawy o VAT stanowiąc, iż czynności określone w art.2 ustawy podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Biorąc pod uwagę powyższe Naczelnik Urzędu Skarbowego Warszawa – Mokotów informuje, iż w przypadku wykonywania przez jednego z małżonków czynności opodatkowanych podatkiem VAT, nie ma podstawy prawnej obligującej również drugiego z małżonków do rozliczania się z tego podatku. Obowiązek podatkowy u obojga małżonków powstaje jedynie w sytuacji, gdy oboje wykonują czynności opodatkowane podatkiem VAT i oboje są stroną transakcji obciążonej tym podatkiem.